Ni mor an t-alt seo a ghlanadh , ionas go mbeidh caighdean nios fearr ann. Tar eis duit an t-alt a ghlanadh, is feidir leat an teachtaireacht seo a bhaint de. Feach ar Conas Leathanach a Chur in Eagar agus an Lamhleabhar Stile le fail amach faoin doigh cheart le feabhas a chur ar alt ciclipeide.

Aibitir

Cineal	type of writing system (en)
Stair	history of the alphabet (en)
Learscail daileachain

Is litreacha iad aibitir a bhaineann le teanga scriofa agus iad in ord airithe. Ta an scribhneoireacht bunaithe orthu. Chum na Seimitigh an chead aibitir ceithre mhile bliain o shin. Bunaiodh an aibitir sin ar phictiuirini a chuireadh ideithe in iul. Fuair na Greagaigh an aibitir o phobal Seimiteach, na Feinicigh, a bhunaigh cathair chumhachtach i dtuaisceart na h Afraice , An Chartaig . Fuair na Romhanaigh an aibitir o na Greagaigh agus usaidtear an aibitir Laidineach seo chun an chuid is mo de theangacha na hEorpa a scriobh.

Ba e an clo Gaelach an chead choras scribhneoireachta a usaideadh in Eirinn le haghaidh an Ghaeilge a scriobh, de reir an chorais Romhanaigh. D'usaideadh an Eaglais Chriostai stil scribhneoireachta cosuil leis ar fud na h Eorpa sa chuigiu cead. Thainig Naomh Padraig go hEirinn sa chuigiu cead agus ta an chuma ar an sceal gur tosaiodh ag scriobh na Gaeilge de reir an chorais seo sa seu cead.

B'in an tOgham an coras scribhneoireachta a bhiodh in Eirinn roimh theacht na Criostaiochta . Tagann an t-ainm seo as an dia Cheilteach Ogmios. Ainmniodh na litreacha as crainn sa choras seo. Fuarthas an coras seo o dhraoithe Ceilteacha na Mor-roinne agus ta se le feiceail ar chlocha cuimhneachain ar fud na hEireann.

Aibitir na Gaeilge [ cuir in eagar | athraigh foinse ]

Litreacha traidisiunta [ cuir in eagar | athraigh foinse ]

Litreacha neamh-choitianta [ cuir in eagar | athraigh foinse ]

Deirtear go minic nach n-usaidtear na litreacha j, k, q, v, w, x, y, na z sa Ghaeilge. I bhfirinne ta an chuid is mo acu in usaid sa Ghaeilge leis na ceadta bliain. Seo roinnt samplai reatha.

• jab, jeinios, joltaeir
• vitimin K, linte H agus K, selkie (tearma.ie)
• quinin, quionol
• vota, vod, vrac
• ‘aonad lan-W’
• xaintein, xiolan, X-radaiocht
• Yolais , Y-chromasom
• zo-eolaiocht , zoifit , zu

Tearmai teicniula ata sach aduain cuid acu (go hairithe k agus w). Feictear iad sa mhatamaitic no san eolaiocht. Ta go leor samplai de na litreacha eagsula a bheith in usaid i bhfoilseachain a foilsiodh no a breacadh i bhfad siar. Deirtear gurb e ‘k’ an t-aon litir nach bhfuil i bhfocloir O Donaill, ach ta an carachtar ceanna sa teanga le fada, trath den saol ba ghiorruchan don fhocal ‘cath’ a bhi ann. Anois feictear e i dtearmai teicniula. Foilsiodh dha leabhar Ghaeilge sa bhliain 2017 a raibh K sa teideal acu, mar a bhi Kior Thuathail agus Katfish .

Seo an meid a bhi le ra ag G.T. Paghan in Tearmaiocht na hEolaiochta in 1947 .

Ta locht beag eile ar litriu na Gaeilge ? maidir le cursai eolaiochta ach go hairithe ? is e sin dealus na haibitre faoi litreacha.19 Ta na litreacha ‘v’, ‘x’, ‘y’ beagnach chomh tabhachtach chuige sin le haon cheann eile agus is mor an chiotai dul da gceal. Ni staonann na naisiuin eile o litreacha coimhthiocha a ghlacadh an tuisce ina mbraitheann siad a n-easpa. Agus ni haon diobhail aithris a dheanamh orthu sa ni sin. Caithfear a thabhairt de chreidiuint do na Tearmai, amh, gur cheadaigh siad an litir ‘v’ isteach aon uair amhain ?san fhocal ‘volt’. Is maith e sin ach ni miste a thuilleadh. Is docha, amh, go bhfuil an bhearna thios sa chas sin.20 Maidir le ‘x’ ni moide go bhfuil si sin leis o bhaol. Murar glacadh go hoifigiuil sna Tearmai lei, usaidtear cheana i o am go ham i bhfocail airithe mar ‘tex’.21 Ach ta an triu litir, ‘y’, direach chomh tabhachtach le haon cheann acu, agus a bhfuil d’fhocail eolaiochta ann agus iad tarraingthe on nGreigis. Eirionn le cuid de na teangacha dul ina heagmais gan amhras, ach ta bua faoi leith aici a d’fhagfadh an-oiriunach don Ghaeilge i. Is e sin go bhfeadfai fuaim leathan a thuiscint aisti murab ionann agus an litir ‘i’. D’oirfeadh sin go minic i ndiaidh ‘s’, cuir i gcas.

Fado ni raibh sa Ghaeilge ach na gutai a, e, i, o, u agus na consain b, c, d, f, g,l, m, n, p, r, s, t. Deirtear gur ainmneacha crann a bhiodh orthu anallod: Ailm, Beith, Coll, Dair, Eadha, Fearn, Gort, Uath, Ioga, Luis, Muin, Nuin, Oir, Peith, Ruis, Suil, Teine, Ur. Meastar, afach, gur nos e seo a thainig sa treis nios deanai.

Liosta Aibitir [ cuir in eagar | athraigh foinse ]

• Aibitir Choireallach
• Aibitir Eabhraise
• Aibitir Ghreagach
• Hangul
• Aibitir Laidineach
• Ogham

Tagairti [ cuir in eagar | athraigh foinse ]

Naisc sheachtracha [ cuir in eagar | athraigh foinse ]

• Aibitir na Gaeilge (fuaimniu) (fisean 1:29)

Ta a thuilleadh mean ag Comhaoin Wikimedia a bhaineann le: Aibitir .

Is siol e an t-alt seo. Cuir leis , chun cuidiu leis an Vicipeid . Ma ta alt nios forbartha le fail i dteanga eile, is feidir leat aistriuchan Gaeilge a dheanamh.