Green Book
is in
Amerikaansk
-
Sineeske
histoaryske
biografyske
komeedzjedramafilm
en
roadmovie
ut
2018
under
rezjy
fan
Peter Farrelly
, mei yn 'e
haadrollen
Viggo Mortensen
en
Mahershala Ali
. De
titel
betsjut "Grien Boek" en ferwiist nei
The Negro Motorist Green-Book
, in
reisgids
dy't tusken
1936
en
1966
utbrocht waard foar
swarten
dy't troch it
segregearre
Amerikaanske Suden
reizgen
. It
ferhaal
, dat
ynspirearre
is troch wiere foarfallen, giet oer de
New Yorkske
utsmiter
fan
Italjaansk
komof
Frank Vallelonga
,
byneamd
"Tony Lip". Dyselde wurdt yn
1962
ynhierd as
sjauffeur
en
liifwacht
fan 'e
Afro-Amerikaanske
pianist
Don Shirley
, as dy op
toernee
giet troch it Suden fan 'e Feriene Steaten.
Green Book
waard foar it earst fertoand op it
Ynternasjonaal Filmfestival fan Toronto
en krige fan 'e
filmkritisy
oer it algemien loovjende
resinsjes
. De film wun trije
Oscars
(werunder de
Oscar foar Beste Film
), trije
Golden Globes
(werunder de
Golden Globe foar Beste Film ? Musical of Komeedzje
), in
Screen Actors Guild Award
en in
BAFTA
. Yn 'e
bioskopen
wie
Green Book
ek
kommersjeel
tige suksesfol.
Yn it
New York
fan
1962
siket
utsmiter
Frank Vallelonga
,
byneamd
"Tony Lip", nei tydlik
wurk
om himsels, syn
frou
Dolores en syn
soannen
Nick en Frank jr. itende te halden, mei't syn
nachtklub
, de
Copacabana
, in fearnsjier ticht giet foar
renovaasjes
. Hy wurdt utnuge foar in
sollisitaasjepetear
by in
dokter
Don Shirley
, dy't lykwols gjin
geneskundich
dokter
, mar in
doktor
yn 'e
musikology
blykt te wezen. Don is in briljante
negroide
pianist
en in
muzikaal
wunderbern
, dy't op syn sechsde al
konserten
joech. Syn
talint
hat him gjin wynaaien lein, en hy is
smoarryk
. Mei de
blanke
sellist
Oleg en
kontrabassist
George foarmet er it Don Shirley Trio, wermei't er fan doel is op in acht
wiken
duorjend
toernee
te gean troch it
Amerikaanske Midwesten
en it
Amerikaanske Suden
. Derfoar siket er in
sjauffeur
en assistint. It oaninoar keppeljen fan Tony en Don is foar net ien fan beiden botte oanloklik. De
rasistyske
Tony hat neat op mei swarten, mar hy hat ferlet fan
ynkommen
. Don is net under de yndruk fan Tony syn
persoanlikheid
, mar beslut him yn te hieren op basis fan 'e goede
referinsjes
dy't er oer him krigen hat. Hy komt lykwols pas ta syn beslut nei't er, ta Tony syn
ferheardens
, Dolores opskille hat om te freegjen oft sy it wol goed fynt dat er har
man
acht wiken lang meinimt op 'en paad.
Se sette ein
oktober
tegearre yn in troch Don syn
platemaatskippij
oanlevere
auto
of ut New York, wylst Oleg en George yn in eigen auto reizgje. It plan is om op
krystjun
wer thus te kommen. Fan 'e platemaatskippij hat Tony
wegekaarten
krigen en teffens in eksimplaar fan
The Negro Motorist Green-Book
, in
reisgids
oer it
segregearre
Amerikaanske Suden, der't alle
motels
,
restaurants
,
garaazjes
en
benzinestasjons
yn opnommen binne der't
swarten
wolkom binne. It toernee begjint yn
Pittsburgh
, yn it westen fan 'e
steat New York
, en folget dan in rute troch
Ohio
,
Indiana
,
Illinois
en
Iowa
foar't der ofbugd wurdt nei it Suden, wernei't de reis troch
Kentucky
,
Noard-Karolina
,
Georgia
,
Tennessee
,
Arkansas
,
Louisiana
, en
Mississippy
giet, om te einigjen yn
Alabama
.
Underweis botse Tony en Don op 'e earste dei al, en dat boazet geandewei de reis troch it Midwesten allinne mar fierder oan. Don, dy't wat in
arrogante
snob
is, giet omreden fan syn
maatskiplik
sukses mei de heechste Amerikaanske fermiddens om; sa hat er ferskate kearen in
optreden
fersoarge yn it
Wite Hus
foar
presidint
John F. Kennedy
. Hoewol't er fan ienfaldich
komof
is, hat er him der troch syn muzikaal talint as jong
bern
al oan untwraksele en hat er der amper noch
oantinkens
oan. Hy is in
deftige
hear
mei in ferfine
smaak
, dy't frijwol gjin bining hat mei de
Afro-Amerikaanske
kultuer
. Tony, oan 'e oare kant, is in folkske keardel fan
etnysk
Italjaansk
komof
, dy't seit wer't it op stiet en der net foar tebekskrillet om
geweld
te bruken as er dat nedich achtet. Hy hat der gjin nocht oan wannear't Don syn dwaan en litten
bekritisearret
, wylst Don untefreden is oer Tony syn faak
unfatsoenlike
halden en dragen
.
Tink derom: Yn de tekst hjirunder wurdt de ofrin fan de film beskreaun.
As jo de film sels sjen wolle, is it mooglik better dat jo it no folgjende diel fan 'e plotbeskriuwing (earst noch) net leze.
|
Op it toernee troch it Midwesten rekket Tony oprjocht under de yndruk fan Don syn talint foar
pianospyljen
. Ek begjint er te beseffen hoe'n
iensum
bestean Don liedt, mei't er net tusken de gewoane Afro-Amerikanen past, mar omreden fan syn
hudskleur
ek net akseptearre wurdt troch oare leden fan syn eigen
maatskiplike klasse
. Neigeraden dat de reis foarderet en se inoar better kennen leare, fine de beide mannen in soarte fan rutine der't se allebeide mei libje kinne. Tony besiket Don yn 'e kunde te bringen mei syn eigen Afro-Amerikaansk erfskip, lykas
frituerde hin
en de muzyk fan u.o.
Little Richard
en
Ella Fitzgerald
. Oarsom biedt Don oan om Tony te helpen mei de
brieven
dy't er oan Dolores stjoert. Yn 't earstoan hawwe dy in ynhald yn 'e trant fan "Hoe giet it mei dy? Mei my giet it goed." Nei't Don him dermei bemuoit en de
tekst
diktearret, skriuwt Tony ynienen yn
romantyske
fiergesichten dy't er ferliket mei de kwaliteiten fan syn frou, wylst er har syn ivige
leafde
beswart. Dolores springe de
triennen
yn 'e
eagen
as se dy brieven lest, en se hellet har
freondinnen
derby om se foar te lezen, wernei't dy ek sokke brieven fan harren respektivelike mannen easkje.
Wannear't it toernee it Amerikaanske Suden yn giet, rekket Tony almar mear
untset
oer de
diskriminearjende
behanneling dy't Don untfangt fan syn gasthearen en willekeurige
blanken
as er net op it
poadium
efter de piano sit. Op in
jun
yn
Kentucky
, as er ut syn suterige
motel
ferdreaun wurdt troch syn eigen unnoflikens foar de oare swarte motelgasten oer, dy't kontakt mei him besykje te lizzen, bedarret er by fersin yn in
kroech
der't inkeld blanken talitten wurde. Hy wurdt der troch in groep blanke bargasten
yninoar slein
en
bedrige
. Kontrabassist George, dy't der tafallich foarby komt, hastiget him nei Tony ta. Dy giet nei de kroech ta en bedriget de bargasten mei in
pistoal
dat er op 'e
rech
, under syn
kolberjaske
, by de
broeksban
yn stutsen hawwe soe (mar nea te foarskyn hellet), oant se it wisse foar it unwisse nimme en Don gean litte. Neitiid drukt Tony Don op it hert om der de rest fan it toernee net wer sunder him op ut te gean.
As se op in stuit in motelkeamer diele, reitsje de beide mannen oan 'e praat oer
famylje
. Dan docht bliken dat Don eins in
broer
hat, fan wa't er alhiel ferfrjemde rekke is. Hy ferwachtet fan syn broer dat dy it inisjatyf ta
fermoedsoening
nimme sil. Tony haldt him foar dat de wrald smoarfol sit mei
iensume
,
benaude
minsken dy't wachtsje oant in oar de earste stap set, en besiket him oan te trunjen sels kontakt mei syn broer op te nimmen. Don wifelet oer wat er dwaan sil.
Yn
Macon (Georgia)
komme Tony en Don by in
kleanwinkel
lans der't in kreas
pak
yn 'e
etalaazje
hinget. Tony bepraat Don om it te passen, mar sadree't de
winkelbetsjinde
foar it ferstan kriget dat it pak foar Don is, jout er harren te ferstean dat se it pak dan earst keapje moatte foar't it past wurde kin, want, sa is de ymplikaasje, in pak dat troch in swartenien past is, kin dernei net mear oan blanken ferkocht wurde. Dyselde juns wurdt Tony yn syn hotelkeamer opskille troch de pleatslike
plysje
. It docht bliken dat Don trappearre is yn it pleatslike
swimbad
, der't er in
homoseksuele
moeting mei in jonge blanke man hie. De arrestearjende plysjes binne rasistysk en
homofoob
, mar Tony kin harren mei wurden wol oer en
keapet har om
, sadat se de beide mannen gean litte.
De oare deis, yn
Memphis (Tennessee)
, treft Tony yn it hotel in pear
maffiosi
ut New York der't er kunde oan hat. As dyselden foar it ferstan krije dat er foar in swarten wurket, sizze se tsjin him dat der wol better wurk te finen is en biede se him in
baan
oan. It
petear
is yn it
Italjaansk
, mar dat is in
taal
dy't Don goed behearsket, sadat er alles folgje kin. Tony poeieret de mannen of troch te sizzen dat se it der dy juns yn 'e hotelbar wol oer hawwe kinne. As er letter nei underen nei de bar sil, haldt Don him steande en biedt er him mear
jild
oan om by him te bliuwen. Tony slacht dat oanbod of en seit dat se in priis ofpraat hiene en dat er him deroan halde sil. Hy is alhiel net fan doel om foar de maffia te wurkjen, mar moat it wat omsichtich oanpakke om it oanbod of te stegerjen, mei't er gjin fijannen meitsje wol. Don tocht dat Tony fan him of woe no't oan it ljocht kommen is dat er net inkeld swart is, mar ek noch homo. Tony fertelt him dat er al tweintich jier utsmiter is yn nachtklubs yn New York, en dat er der yn syn tiid wol mindere dingen sjoen hat.
Yn
Mississippy
reitsje Tony en Don by
nacht
en min
waar
paadbjuster en bedarje se yn in
sundown town
(in plak der't swarten nei
sinne-undergong
,
sundown
, net komme meie). Se wurde oanholden troch in pear plysjes, werfan't de iene in iepentlike rasist is. As er Tony
mislediget
, jout dy de man in terwinkel, wat resultearret yn 'e
arrestaasje
fan Tony en Don. Se wurde yn 'e
sel
smiten en driigje in optreden te missen. Don easket syn rjocht op om in
abbekaat
opskilje te meien, en as him dat tastien wurdt, makket er fan 'e gelegenheid gebruk om 'e bekendste abbekaat fan hiel it lan te beljen. Dat is
minister
fan Justysje
Robert Kennedy
, dy't neitiid de
guverneur
fan Mississippy under druk set om 'e plysje under druk te setten om Don en Tony frij te litten.
De juns fan it leste optreden, yn
Birmingham (Alabama)
, wurdt Don de tagong wegere om te
iten
yn it restaurant fan 'e allinne foar blanken tagonklike
countryklub
der't er optrede moat. Hy beslut te wegerjen om op te treden as er net yn it restaurant ite mei. Graham Kindell, de
manager
fan 'e countryklub, haldt lykwols foet by stik. Don seit dan tsjin Tony (dy't fan 'e platemaatskippij mar de helte fan syn
salaris
utbetelle kriget as Don in optreden mist) dat er spylje sil as Tony wol dat er dat docht. Tony tinkt eefkes nei en riidt dan de auto foar. Se geane nei in
bluesklub
foar Afro-Amerikanen, der't Don him nei it iten oan 'e piano by de
band
jout om earst in stik fan
Chopin
te spyljen en dernei de rest fan 'e jun
bluesferskes
. As se de klub ferlitte, lukt Tony ynienen syn pistoal (dat er dus dochs echt hat) en sjit in pear kear yn 'e
loft
om 'e
oerfallers
of te skrikken dy't har by de auto opwachtsje om't Don him yn 'e klub yn 'e
beurs
sjen litten hat.
Tony en Don sette op hus oan om te besykjen om op krystjun wer yn New York te wezen. Yn
Maryland
wurde se wer oanholden troch de plysje, en Tony, dy't troch de tocht troch it Suden wend rekke is oan rasistyske plysjes, frezet it slimste. Mar de behelpsume steatsplysje wol him der inkeld eefkes op wize dat er in lekke
efterban
hat. Dernei liedt er yn 'e oangeande
sniestoarm
it
ferkear
om 'e auto fan Tony en Don hinne, sadat Tony feilich de ban ferwikselje kin. Op in stuit, as se deunby New York binne, wol Tony it opjaan, om't it net mear fertroud is om fierder. Hy sjocht mar kwealk wat yn 'e stienstoarm en boppedat kin er de eagen amper noch iepen halde. De auto arrivearret lykwols dochs noch op krystjun by Tony foar de doar, mei Don efter it stjoer en Tony
sliepend
op 'e efterbank.
Tony nuget Don deryn, mar dy slacht it oanbod of en giet nei hus. Wylst Tony yn syn behindige
appartemint
ynhelle wurdt troch
wiif
en
bern
,
bruorren
en
susters
,
sweagers
en
skoansusters
en syn eigen
heit
en Dolores harres, keart Don werom nei syn
lukse
penthouse
der't er allinne efterbliuwt nei't er syn
butler
Amit frijjun hat om 'e
kryst
mei syn
gesin
troch te bringen. Tony syn sweager Johnny freget him hoe't it wie om foar in "swartjoekel" te wurkjen. Dat is in term dy't Tony foarhinne ek foaroan yn 'e mule lei, mar no
beskrobbet
er Johnny derom. Underwilens betinkt Don him en set er dochs noch werom nei Tony-en-dy. Tony hellet him deryn mei in
omearming
. Ek Dolores krupt him oan, werby't se him daliks in
betankje
yn it
ear
flusteret foar syn help by Tony syn brieven, dermei bewizend dat se fan it begjin of oan al troch hie wer't de foarke fest siet. Foar de oare famyljeleden fan Tony is de ferskining fan Don bot
feralterearjend
, mar as Tony him deryn nuget, wurdt er ek troch de oare oanwezigen mei
gastfrijens
unthelle.
Ear't de
oftiteling
begjint, folget in
tekst
dy't mank giet mei echte
foto's
fan Tony Lip en Don Shirley. Derby wurdt fertelt dat Don neitiid trochgie mei it halden fan toernees en teffens
lieten
komponearre
, wylst Tony wer oan it wurk gie as utsmiter yn 'e Copacabana. De beide mannen bleaune freonen oant se yn
2013
koart nei inoar
ferstoaren
.
- haadrollen
- byrollen
Green Book
waard
regissearre
troch
Peter Farrelly
nei in
senario
dat skreaun wie troch himsels,
Brian Hayes Currie
en
Nick Vallelonga
, de
soan
fan 'e echte
Frank "Tony Lip" Vallelonga
, op basis fan
fraachpetearen
mei syn heit en
Don Shirley
en de
brieven
dy't syn
heit
oan syn
mem
skreau. As
produsinten
wiene Farrelly, Currie, Vallelonga,
Jim Burke
en
Charles B. Wessler
by it projekt belutsen foar de
filmstudio's
Participant Media
,
DreamWorks Pictures
,
Reliance Entertainment
,
Innisfree Pictures
,
Cinetic Media
en it
Sineeske
Alibaba Pictures
.
Green Book
wie sadwaande in
Amerikaansk
-
Sineeske
ko-produksje
. Foar de film wie in
budget
beskikber fan
$
23 miljoen. De
kamerarezjy
wie yn 'e hannen fan
Sean Porter
, en de
filmmuzyk
waard fersoarge troch
Kris Bowers
.
Akteur
Viggo Mortensen
waard yn
maaie
2017
cast
yn 'e rol fan
Tony Lip
. Hy moast foar de rol 18 oant 23
kg
oankomme en himsels in
Italjaansk-Amerikaansk
aksint
oanleare. De
famylje
Vallelonga wie yngeand by de produksje fan 'e film belutsen.
Nick Vallelonga
, de jongste
soan
fan Tony Lip, wie net allinnich
senarioskriuwer
en
filmprodusint
, mar hie ek in lyts roltsje as de
gangster
Augie, dy't Tony in tydlike
baan
oanbiedt werby't er "dingen" dwaan moat, in oanbod der't Tony wyslik foar betanket. Syn aldere
broer
Frank Vallelonga jr. spilet yn de film syn eigen
omke
Rudy Vallelonga (dy't seit: "Ik wol allinne mar sizze, wy binne in keunstsinnige famylje.") De echte Rudy Vallelonga spilet syn eigen
heit
,
pake
Nicola Vallelonga, wylst de echte Louis Venere, in omke oan memmeskant fan 'e bruorren Vallelonga, syn heit spilet, pake Anthony Venere. Senarioskriuwer en filmprodusint
Brian Hayes Currie
hat ek in lyts roltsje yn 'e film, as de behelpsume steatsplysjeman ut
Maryland
, dy't Tony op in lekke ban wiist.
De
opnamen
foar
Green Book
setten yn
novimber
2017
utein. Der waard benammen filme yn
New Orleans
, mar ek op oare plakken yn 'e
Amerikaanske steat
Louisiana
, te witten:
Burnside
,
Mandeville
,
Metairie
,
Hammond
en
Amite
. Ek waarden der
senes
opnommen yn
Macon (Georgia)
en yn
Carnegie Hall
yn
New York
.
De
distribusje
fan
Green Book
waard fersoarge troch
Universal Pictures
. De film waard op
11 novimber
2018
foar it earst fertoand op it
Ynternasjonaal Filmfestival fan Toronto
en wie op
16 oktober
ek te sjen op it
BFI Filmfestival fan Londen
, op
17 oktober
op it
Filmfestival fan New Orleans
en op
9 novimber
op it
AFI Fest
. De film gie op
16 novimber
yn 'e
Amerikaanske
bioskopen
yn
premiere
. It byhearrende
soundtrackalbum
ferskynde op
30 novimber
by
platemaatskippij
Milan Records
.
Green Book
kaam op
19 febrewaris
2019
beskikber as
digitale
download
en waard op
12 maart
fan dat jier utbrocht op
dvd
en
blu-ray
.
Fan 'e
filmkritisy
krige
Green Book
oer it algemien positive
resinsjes
. Sa skreau
Mick LaSalle
yn 'e
San Francisco Chronicle
: "Der is wat sa alderferskuorrendste just oan dizze film, sa trou oan 'e tiid dy't ofskildere wurdt en sa wolkom op dit momint; sa licht yn 'e oanrekking, sa foechsum respektfol foar syn
personaazjes
, en sa grut fan geast, dat de film derfan begjint te strieljen. Dat giet stadich, mar tsjin 'e midden en beslist oan 'e ein is dy strieling der, it gefoel dat der wat magysk bart, op it skerm likegoed as yn 'e herten fan it
publyk
." Steve Pond fan
TheWrap
skreau: "De film tsjusteret ta wat fierder nei it Suden de reis giet, en wat djipper de myriaden
misledigings
en
fernederings
oanboazje. Mar us belangstelling foar de personaazjes hat der mar komselden under te lijen, tanksij
Mortensen
en
Ali
en in
regisseur
dy't in ferhaal dat it hearren wurdich is graach sunder omhalen en effisjint fertelle wol."
De
famylje
fan
Don Shirley
feroardiele
Green Book
lykwols, om't de film de
relaasjes
fan 'e pianist mei syn famylje en mei
Tony Lip
misrepresintearje soe. Ek wiene se der pikearre oer dat se pas yn in let stadium fan 'e produksje fan 'e film op 'e hichte steld wiene. Maurice Shirley, de broer fan Don sei: "Myn broer hat Tony nea as syn 'freon' beskoge; hy wie in
wurknimmer
, syn
sjauffeur
, dy't der in hekel oan hie om in
unifoarm
drage te moatten. Dit is werom't kontekst en nuanse sa wichtich binne. It feit dat in suksesfolle, begoedige,
swarte
artyst
tsjinstfolk
hie dat
net
deselde hudskleur hie as hysels, hie net ferlern gean moatten by de ferfilming." Don Shirley sels spriek lykwols yn 'e
dokumintere
Lost Bohemia
ut
2010
de bewearings fan syn broer faaljekant tsjin. Yn in
fraachpetear
deryn seid er oer Tony: "Ik fertroude him folslein. Jo moatte begripe, Tony waard? hy wie net inkeld myn sjauffeur. Wy hiene nea in relaasje fan
wurkjouwer
ta wurknimmer." Itselde fraachpetear foarmet ek de basis foar oare omstriden foarfallen ut 'e film. Neffens senarioskriuwer
Nick Vallelonga
hie Don Shirley him opdroegen "mei nimmen te praten" oer it senario.
Op 'e
webside
Rotten Tomatoes
, dy't resinsjes sammelet, hat
Green Book
in goedkarringspersintaazje fan 77%, basearre op 360 underskate resinsjes. De konsensuskrityk fan 'e webside, gearstald ut al dy resinsjes, stelt: "[De film] nimt it
publyk
mei foar in oerdiedich flakke rit troch in hobbelich underwerp, hoewol't de
aktearprestaasjes
fan Mahershala Ali en Viggo Mortensen de nedige djipgong tafoegje." Op
Metacritic
, de wichtichste
konkurrint
fan Rotten Tomatoes, behellet
Green Book
in goedkarringspersintaazje fan 69%, basearre op 52 resinsjes.
Green Book
brocht yn 'e
bioskopen
yn 'e
Feriene Steaten
en
Kanada
$
85,1 miljoen op, en yn alle oare
lannen en territoaria
$236,7 miljoen. Wraldwiid kaam de
opbringst
dermei ut op $321,8 miljoen. Ofset tsjin it
budget
fan $23 miljoen betsjut dat in
winst
fan $298,8 miljoen, hoewol't der de
marketingkosten
noch wol of moatte. De
webside
Deadline Hollywood
berekkene de skjinne winst fan
Green Book
op $106 miljoen.
Yn
2019
waard
Green Book
by de
Oscars
nominearre foar
prizen
yn 5
kategoryen
, werunder beste
akteur
(
Viggo Mortensen
) en beste
filmmontaazje
. De film wun 3 Oscars, foar
beste film
, beste
byrol
fan in akteur (
Mahershala Ali
) en beste orizjinele
senario
. By de
Golden Globes
waard
Green Book
datselde jiers ek nominearre yn 5 kategoryen, werunder beste
regisseur
en beste akteur yn in
musical
of
komeedzje
(Mortensen). De film wun 3 Golden Globes, foar
beste musical of komeedzje
, beste byrol fan in akteur (Ali) en beste senario. By de
Screen Actors Guild Award
wun Ali de priis foar beste manlik byrol, wylst Mortensen mei in nominaasje foar beste akteur op 'e nije krekt buten de prizen griep.
By de
BAFTA's
, de wichtichste
Britske
filmprizen, waard
Green Book
nominearre foar 4 prizen, werunder beste film, beste akteur (Mortensen) en beste orizjinele senario. De film wun de BAFTA foar beste byrol fan in akteur (Ali).
Green Book
waard ek nominearre foar 5
Satellite Awards
(0 wun) en 7
Critics' Choice Movie Awards
(1 wun: beste manlike byrol foar Ali) en 2
Australyske
AACTA International Awards
(1 wun: beste manlike byrol foar Ali). Fierders wun
Green Book
prizen op it
Filmfestival fan Austin
, it
Filmfestival fan Denver
, it
Filmfestival fan Firginia
, it
Filmfestival fan Mill Valley
, it
Filmfestival fan New Orleans
, it
Ynternasjonaal Filmfestival fan Palm Springs
, it
Filmfestival fan Philadelphia
, it
Ynternasjonaal Filmfestival fan St. Louis
, it
Ynternasjonaal Filmfestival fan Santa Barbara
en it
Ynternasjonaal Filmfestival fan Toronto
.