1914

Iuwen :	15 ^e	16 ^e	17 ^e	18 ^e	19 ^e	20 ^e iuw	21 ^e	22 ^e	23 ^e	24 ^e	25 ^e
Jierren:	1909	1910	1911	1912	1913	1914	1915	1916	1917	1918	1919

Kalinders
Gregoriaanske kalinder	1914 MCMXIV
Ab urbe condita	2667
Armeenske kalinder	1363 ?? ????
Etiopyske kalinder	1906 ? 1907
Hebriuwske kalinder	5674 ? 5675
Hindoekalinders
- Vikram Samvat	1969 ? 1970
- Shaka Samvat	1836 ? 1837
- Kali Yuga	5015 – 5016
Iraanske kalinder	1292 – 1293
Islamityske kalinder	1332 – 1332
Juliaanske kalinder	Gregoriaansk min 13 dgn.
Sineeske kalinder	4610 – 4611 庚丑 ? 辛寅

1914 is in gewoan jier dat begjint mei in tongersdei. ( Gregoriaanske kalinder foar 1914 . )

Dit jier makket underdiel ut fan it desennium fan 'e 1910-er jierren .

Foarfallen [ bewurkje seksje | boarne bewurkje ]

27 jannewaris - Amerikaanske troepen dogge in ynfal yn Haity nei't presidint Michel Oreste der by in opstan ofset is.
7 maart - De Dutske ealman Willem II fan Wied wurdt foarst fan Albaanje .
9 april - Yn 'e Meksikaanske sted Tampico fynt it saneamde Tampico-ynsidint plak, werby't de bemanning fan in Amerikaansk skip arrestearre wurdt. Hoewol't de seelju frijwol daliks wer frijlitten wurde, nimt it regear fan 'e Feriene Steaten it foarfal heech op.
11 april - De Meksikaanske presidint Victoriano Huerta ferbrekt de diplomatike betrekkings mei de Feriene Steaten fanwegen de oanboazjende spannings tusken de beide lannen.
27 april - Nei in bombardemint , werby't mear as 200 boargers omkomme, wurdt de Meksikaanske havensted Veracruz beset troch Amerikaanske troepen . Oanlieding hjirfoar it saneamde Tampico-ynsidint . Dizze Amerikaanske besetting fan Veracruz liedt yn hiel Latynsk-Amearika ta grutte feruntweardiging .
1 maaie - Yn 'e Republyk Sina wurdt de al langer besteande diktatuer fan Yuan Shikai by wet formalisearre.
25 maaie - It Britske Legerhus nimt in wet oan dy't in beheinde foarm fan selsbestjoer regelet foar Ierlan sunder Ulster , dat yn mearderheid protestantsk is en wegeret om ut Dublin wei regearre te wurden.
24 juny - De Feriene Steaten en Meksiko slute in ferdrach dat in ein meitsje moat oan 'e yn april begune Amerikaanske besetting fan Veracruz .
28 juny - Yn Sarajevo wurde de Eastenryksk-Hongaarske troanopfolger aartshartoch Frans Ferdinand en syn frou , hartoginne Sophie von Hohenberg , fermoarde troch de Servyske nasjonalist Gavrilo Princip . Dit is it begjin fan 'e Julykrisis , dy't liede sil ta it utbrekken fan 'e Earste Wraldoarloch .
29 juny - By underfreging fan Gavrilo Princip , de moardner fan 'e Eastenryksk-Hongaarske troanopfolger aartshartoch Frans Ferdinand , en fan dy syn helpers, troch de Eastenryksk-Hongaarske autoriteiten, komt oan it ljocht dat de gearspanners help han hawwe ut Servje wei.
july - Mahatma Gandhi , de abbekaat dy't namme makke hat as foaroanman fan 'e Britsk-Yndyske mienskip yn Sud-Afrika , keart werom nei Britsk-Ynje.
14 july - De Meksikaanske presidint Victoriano Huerta moat oftrede nei ferskate wichtige oerwinnings op syn regearingsleger troch de opstannelingen fan Emiliano Zapata yn it suden en fan Pancho Villa en Venustiano Carranza yn it noarden.
21 july - Seth Barnes Nicholson untdekt Sinope , in moanne fan Jupiter .
23 july - It regear fan Eastenryk-Hongarije stjoert nei oanlieding fan 'e moard op aartshartoch Frans Ferdinand fan Eastenryk in ultimatum oan it regear fan it Keninkryk Servje . Deryn wurdt u.m. in ferbod easke fan alle anty-Eastenrykske organisaasjes , de bemuoienis fan Eastenryksk-Hongaarske funksjonarissen yn Servje by it undersyk nei en ferbieden fan sokke Servyske organisaasjes, en it unslach fan alle Servyske boargerlike en militere funksjonarissen fan wa't Eastenryk-Hongarije de nammen neitiid noch trochjaan sil.
25 july - It regear fan it Keninkryk Servje akseptearret de measte easken fan it ultimatum dat Eastenryk-Hongarije twa dagen earder stjoerd hat, mar wegeret Eastenryksk-Hongaarske funksjonarissen foech te jaan op Servysk grungebiet en ek om sunder ynspraak alle Servyske boargerlike en militere funksjonarissen te unslaan fan wa't Eastenryk-Hongarije de nammen trochjaan sil.
28 july - Eastenryk-Hongarije ferklearret de oarloch oan it Keninkryk Servje . Ruslan , de beskermhear fan Servje, kundiget de mobilisaasje of yn 'e fjouwer provinsjes dy't grinzgje oan Eastenryk-Hongarije.
30 july - Yn reaksje op 'e Eastenryksk-Hongaarske oarlochsferklearring oan Servje kundiget Ruslan de algehiele mobilisaasje of.
31 july - Eastenryk-Hongarije kundiget de mobilisaasje of.
31 july - Yn Frankryk wurdt de sosjalistyske foaroanman Jean Jaures fanwegen syn ferset tsjin 'e Franske dielname oan in grutte Jeropeeske oarloch by in oanslach fermoarde troch de ekstreem-rjochtse nasjonalist Robert Villain .
1 augustus - Yn 'e reaksje op 'e oanboazjende spannings tusken Dutslan en de Franske bunsgenoat Ruslan kundiget Frankryk de mobilisaasje of. Derop kundiget ek Dutslan de mobilisaasje of. Dutske troepen kringe oer de grinzen fan Luksemboarch . Tsjin 'e jun ferklearret Dutslan de oarloch oan Ruslan. It Feriene Keninkryk warskoget derop it Dutske regear dat it in ynfal yn it neutrale Belgje as in casus belli beskogje sil.
2 augustus - De Dutske besetting fan Luksemboarch wurdt foltoge. Dutslan stjoert it regear fan Belgje in ultimatum om Dutske troepen troch te litten nei Frankryk . Belgje wegeret frijwol daliks.
3 augustus - Dutslan ferklearret de oarloch oan Frankryk .
4 augustus - Dutslan ferklearret Belgje de oarloch. Dutske troepen dogge derop frijwol daliks in ynfal yn Belgje . Yn reaksje derop ferklearret it Feriene Keninkryk , dat under it Ferdrach fan Londen (1839) de Belgyske neutraliteit garandearre hat, Dutslan de oarloch.
5 augustus - Begjin fan 'e Slach om Luik tusken Belgyske en Franske troepen oan 'e iene kant en de Dutske ynfallers oan 'e oare kant.
6 augustus - Eastenryk-Hongarije ferklearret de oarloch oan Ruslan .
11 augustus - Frankryk ferklearret de oarloch oan Eastenryk-Hongarije .
11 augustus - Oan it Balkanfront falt it Eastenryksk-Hongaarske leger it Keninkryk Servje binnen, wermei't de Servyske Kampanje begjint.
12 augustus - Yn 'e Slach by Halen keare Belgyske troepen tsjin dat de Dutsers de rivier de Gete oerstekke kinne.
12 augustus - It Feriene Keninkryk ferklearret de oarloch oan Eastenryk-Hongarije , dat op syn beurt Frankryk en it Feriene Keninkryk de oarloch ferklearret.
15 augustus - Op feestlike wize wurdt it Panamakanaal iepene.
16 augustus - Yn 'e Meksikaanske Boargeroarloch feroverje de rebellen fan Emiliano Zapata en Pancho Villa de haadsted Meksiko-Sted . Derop fiere Amerikaanske troepen in yntervinsje ut.
17 augustus - Ein fan 'e Slach om Luik : de Belgyske sted Luik jout him oer oan 'e Dutsers .
19 - 24 augustus - It Servyske leger set oan it Balkanfront in tsjinoffinsyf yn, werby't de Eastenryksk-Hongaarske troepen ut it Keninkryk Servje ferdreaun wurde.
20 augustus - Dutske troepen besette de Belgyske haadsted Brussel . It Belgyske regear wykt ut nei Antwerpen .
23 augustus - Japan ferklearret Dutslan de oarloch en falt de Dutske konsesjes yn Sina oan.
24 augustus - Yn 'e Slach by Bergen lije de Alliearden in nederlaach. Fan gefolgen kinne Dutske troepen no noardlik Frankryk binnenkringe.
26 - 30 augustus - Dutske troepen bringe it Russyske leger nei de Russyske ynfal yn East-Prusen in ferpletterjende nederlaach ta yn 'e Slach by Tannenberg .
27 augustus - Britske en Franske troepen foltogje de ferovering fan 'e koloanje Dutsk-Togolan .
2 septimber - Mei it each op 'e flugge Dutske opmars wykt it Franske regear ut Parys tebek nei Bordeaux .
3 septimber - Yn 'e Slach om Lemberg behelje de Russen in oerwinning op it Eastenryksk-Hongaarske leger, werby't 100.000 man kriichsfinzen nommen wurde.
3 septimber - In healjier nei syn oanstelling as foarst fan Albaanje , ferlit de Dutske ealman Willem II fan Wied Albaanje as in desylluzjonearre man.
5 septimber - Grut-Brittanje , Frankryk , Belgje en Ruslan slute it Pakt fan Londen , weryn't se festlizze dat se gjin ofsunderlike frede mei Dutslan en/of Eastenryk-Hongarije slute sille.
6 - 10 septimber - Yn 'e Slach oan de Marne bringt it Franske leger de opmars fan 'e ynfallende Dutske troepen ta stilstan by de rivier de Marne . Dermei is de Dutske Blitzkrieg mislearre.
7 septimber - 4 oktober - Oan it Balkanfront kringe Eastenryksk-Hongaarske troepen yn it ramt fan 'e Servyske Kampanje op 'e nij it Keninkryk Servje yn, mar se luke har al rillegau wer tebek as twa Servyske difyzjes om harren flank hinne optsjogge en Sarajevo bedriigje.
7 - 14 septimber - Yn 'e Earste Slach by de Mazoeryske Marren bringe de Dutsers de Russen op 'e nij in swiere nederlaach ta.
15 septimber - By de Slach oan de Aisne wurdt it Westfront stabilisearre. De earste rinfuorgen wurde groeven. De kommende fjouwer jier sil der net folle beweging yn 'e frontlinys mear weze.
15 septimber - De leste Amerikaanske mariniers luke har werom ut Meksiko . Dermei komt in ein oan 'e yn april begune Amerikaanske besetting fan Veracruz .
18 septimber - Begjin fan 'e saneamde Wedrin nei de Kust fan 'e Noardsee en It Kanaal troch de Dutsers en de Alliearden oan it Westfront .
oktober - Op 'e Revolusjonere Konvinsje yn Aguascalientes brekt ferdieldheid ut under de Meksikaanske rebellen dy't presidint Victoriano Huerta under fuotten helle hawwe. It komt ta in brek tusken de grutgrunbesitter Venustiano Carranza oan 'e iene kant en de boerelieders Pancho Villa en Emiliano Zapata oan 'e oare kant.
5 oktober - Boppe Reims , yn noardlik Frankryk , hellet in Franske fleanmasine in Dutsk tastel del. Dit is it begjin fan 'e oarloch yn 'e loft.
10 oktober - De Belgyske sted Antwerpen kapitulearret foar de Dutsers . Likernoch 1 miljoen Belgyske flechtlingen sykje beskul yn it neutrale Nederlan .
13 oktober - Yn Sud-Afrika brekt under lieding fan generaal Christiaan de Wet de Maritz-rebulje ut under dutsksinnige Afrikaners .
13 oktober - It regear fan Belgje festiget him yn Sainte-Adresse , by de Franske sted Le Havre .
15 oktober - It Amerikaanske Kongres nimt de saneamde Wet-Clayton ( Clayton Act ) oan, weryn't u.m. it rjocht fan arbeiders erkend wurdt om te staken en fakbunen op te rjochtsjen.
15 - 21 oktober - De Slach om Warsjau , oan it Eastfront , einiget yn in Russyske oerwinning. De Dutsers moatte har weromluke.
19 oktober - De sted Luderitz , yn Dutsk-Sudwest-Afrika , wurdt troch Sudafrikaanske troepen under generaal Louis Botha ynnommen.
29 oktober - Nei unferwachtse Osmaanske bombardeminten fan 'e Russyske steden Odessa en Sebastopol ferklearret Ruslan de oarloch oan it Osmaanske Ryk.
31 oktober - Belgyske troepen keare de Dutsers oant it Westfront yn 'e Slach om de Izer .
2 novimber - It Feriene Keninkryk anneksearret formeel it eilan Syprus , dat it al sunt 1878 fan it Osmaanske Ryk yn pacht hie. It eilan wurdt no formeel de koloanje Britsk-Syprus .
5 novimber - It Feriene Keninkryk en Frankryk ferklearje de oarloch oan it Osmaanske Ryk .
7 novimber - De Dutske konsesje yn Sina , Qingdao , wurdt beset troch Japanske troepen .
16 novimber - Oan it Balkanfront dogge Eastenryksk-Hongaarske troepen yn it ramt fan 'e Servyske Kampanje foar de trede kear in wraam op it Keninkryk Servje .
21 novimber - Yn it ramt fan 'e Earste Slach om Iper bestookt it Dutske leger de Belgyske sted Iper mei brangranaten . It hiele histoaryske stedssintrum brant of .
2 desimber - Eastenryksk-Hongaarske troepen feroverje de Servyske haadsted Belgrado .
3 - 13 desimber - Servyske troepen sette oan it Balkanfront in massaal tsjinoffinsyf yn, dat it Eastenryksk-Hongaarske leger folslein oer it mad komt. De ynfallers wurde foar de trede kear ut it Keninkryk Servje ferdreaun.
15 desimber - Kening Peter II fan Servje haldt syn triomfantlike yntocht yn 'e befrijde Servyske haadsted Belgrado .
17 desimber - Egypte wurdt troch it Feriene Keninkryk formeel losmakke fan it Osmaanske Ryk . It wurdt no in sultanaat under Britsk protektoraat .

Berne [ bewurkje seksje | boarne bewurkje ]

febrewaris

6 - Piet Rigter van der Zee , Frysk sjoernalist en skriuwer († 2014 )

maart

3 - Klaas Koelstra , Frysk fersetsstrider († 1944 )
9 - Piet Esser , Nederlansk byldzjend keunstner († 2004 )
10 - Maurits Troostwijk , Frysk jurist en politikus († 1991 )
30 - Marten Buis , Frysk keunstskilder († 1994 )
31 - Octavio Paz , Meksikaansk skriuwer en Nobelpriiswinner († 1998 )

april

2 - Alec Guinness , Ingelsk akteur († 2000 )
22 - Jan de Hartog , Nederlansk skriuwer († 2002 )

maaie

1 - G.B.J. Hiltermann , Nederlansk sjoernalist, polityk kommentator, utjouwer en histoarikus († 2000 )
12 - Bertus Aafjes (Jan Oranje), Nederlansk skriuwer en dichter († 1993 )
15 - Tenzing Norgay , Nepaleesk sjerpa († 1986 )
22 - Max Kohnstamm , Nederlansk skiedkundige en diplomaat († 2010 )
28 - Sjoerd Leiker , Frysk dichter, skriuwer en sjoernalist († 1988 )

juny

15 - Joeri Andropov , Russysk politikus, lieder fan de Sovjet-Uny († 1984 )
14 - Rupert Bruce-Mitford , Britsk archeolooch († 1994 )
17 - Jan Deodatus , Nederlansk byldzjend keunstner († 1986 )
23 - Alfred Salten , Dutsk-Nederlansk muzikant en dirigint († 1994 )

july

14 - Wim Hora Adema , Frysk sjoernaliste en skriuwster († 1998 )
18 - Gino Bartali , Italjaansk hurdfytser († 2000 )
22 - Hortensia Bussi , Sileensk presidintsfrou († 2009 )
29 - Adam Jaarsma , Frysk predikant, skriuwer en oersetter († 1991 )
31 - Louis de Funes , Fransk akteur († 1983 )

augustus

1 - Ru Clevering , Nederlansk politikus († 2013 )
5 - Samuel (Sem) Dresden , Nederlanske literatuerwittenskipper en romanist († 2002 )

septimber

12 - Krine Boelens , Frysk taalkundige en sosjolooch († 1995 )
16 - Jaap Min , Nederlansk ekspresjonistysk keunstskilder († 1987 )

oktober

1 - H.R. Ellis Davidson , Ingelsk skied- en taalkundige, argeologe en antropologe († 2006 )
6 - Thor Heyerdahl , Noarsk antropolooch († 2002 )
7 - Jan Bearn Singelsma , Frysk politikus († 2005 )
18 - Kees Vrijling , Nederlansk politikus († 2004 )
28 - Jonas Salk , Amerikaansk dokter († 1995 )

novimber

8 - Richard L. Coe , Amerikaansk teater- en filmkritikus († 1995 )
28 - Jonas Salk , Amerikaansk dokter en utfiner (fan it poliofaksen) († 1995 )

novimber

16 - Be Nijenhuis , Frysk skriuwer en sjoernalist († 1972 )

desimber

15 - Arthur Troop , Ingelsk plysjeman († 2000 )

Ferstoarn [ bewurkje seksje | boarne bewurkje ]

jannewaris

15 - Waling Dykstra , Frysk skriuwer (* 1821 )

febrewaris

3 - Wite Earn , opperhaad fan 'e Ponka (* 1840 )
24 - Joshua Chamberlain , Amerikaansk militer, heechlearaar en politikus (* 1828 )

maart

24 - Eelco Schaafsma , Frysk politikus (* 1858 )

maaie

2 - John Campbell, 9e hartoch fan Argyll , Skotsk ealman en politikus (* 1845 )

july

22 - Eli Heimans , Nederlansk underwizer en natuerbeskermer (* 1861 )
24 - Ben Clark , Amerikaansk gids, tolk en ferkenner (* 1842 )
28 - aartshartoch Frans Ferdinand fan Eastenryk (* 1821 )

augustus

20 - paus Pius X (* 1835 )

desimber

21 - Gerhardus Wijnandus Bruinsma , Frysk dokter en bestjoerder (* 1840 )

Literatuer [ bewurkje seksje | boarne bewurkje ]

romans

James Oliver Curwood , Kazan, the Wolf-dog

Jierren:	1909	1910	1911	1912	1913	1914	1915	1916	1917	1918	1919
Iuwen :	15 ^e	16 ^e	17 ^e	18 ^e	19 ^e	20 ^e iuw	21 ^e	22 ^e	23 ^e	24 ^e	25 ^e

Boarnen, noaten en referinsjes [ boarne bewurkje ]

Boarnen, noaten en/as referinsjes:

Wikimedia Commons

Ofbylden dy't by dit underwerp hearre, binne te finen yn de kategory 1914 fan Wikimedia Commons .