Panamaveitin

Panamaveitin er millum heimsins mest tydningarmiklu sjovegis farvegir.

Søgan [ rætta | rætta wikitekst ]

I fleiri øldir høvdu folk og landastjornir droymt um eina sjoleið, ið kundi binda saman Atlantshavið og Kyrrahavið , tvørtur um tann 80 kilometur breiða Panamaslættan i Panama .

Fyrsta roynd [ rætta | rætta wikitekst ]

Longu i 1534 kannaði tysk-romverski keisarin Karl fimti , sum eisini var kongur i Spania , um tað var møguligt at gera eina siglingarveit a staðnum, so siglast kundi ur Atlantshavinum tvørturum Panamaslættan beinleiðis yvir i Stillahavið. Men eftirmaður Karl fimta a sponsku tronuni, Filip annar, hevði ongan hug at fara undir ætlanina. Hann metti at trupulleikarnar, sum verkfrøðingar vistu a, voru alt ov umfatandi. Hann skal eisini hava sagt, at ætlanin var “imoti Guds vilja. ^{[
tørvar keldu
]}

Næsta roynd [ rætta | rætta wikitekst ]

I 1880 atok eitt franskt felag, undir leiðslu av fransmanninum Ferdinant de Lesseps, sær at gera Panamaveitina. Ferdinant de Lesseps hevði staði a odda, ta Suez veitin var grivin, og var kendur fyri bragdi, sum Suezveitin var mett at vera. Ta fransmenn foru til verka gjørdist skjott greitt, at her voru trupulleikar, sum ikki var roknað við frammanundan. Fyrsti stori trupulleikin, ið tok seg upp voru mongu livshottandi sjukurnar, sum raktu arbeiðsfolkið. Talan var um sjukur, sum t.d. kolera, malaria, gulur fepur og pest. Fyri hesar sjukur fanst ta ongin grøðandi heilivagur . Og lendið var eisini ein stor plaga i nogvar aðrar matar. Har var hopur av eitrandi slangum , flogkyktum, morudikjum, kyksendi, floðaldum og jarðskjalvtum . Arbeiðsfolkið var eisini plaga av skriðulopum, ið kundu taka meira enn 55.000 rummetrar av mold og fjala hus, jarnbreytir og gravimaskinur i hopatali. Vanliga tok tað arbeiðsfolkinum fleiri vikur at rudda upp eftir slik skriðulop. Mett var at 21.900 mans lotu liv, ta fransmenn stoðu fyri arbeiðinum. Tað voru tusundtals franskir smaspararar, ið figgjaðu verkætlanina hja Ferdinant de Lesseps, ið endaði sum ein av heimsins størstu gølum, ta verkætlanin for a husagang. Fyri at bjarga ti, sum bjargast kundi var eitt annað felag stovnað, men eisini tað miseydnaðist.

Triðja roynd [ rætta | rætta wikitekst ]

I 1902 eydnaðist at selja verkætlanina til USA fyri 40 millionir dollarar, sum ta sjalvandi var ein risa upphædd. Men amerikanarar voru nøgdir við handilin, og við forsetanum Theodore Roosevelt var við goðum hugi farið undir arbeiði at knyta saman Atlantshavið og Kyrrahavið. Amerikanarar mettu sjalvandi ikki at hetta for at vera ein storvegis trupul uppgava, men ongantið aður hevur ein byggiætlan rent seg i so nogvar forðingar. Ta verkætlanin var liðug var mett at umleið 27.500 arbeiðsmenn høvdu latið liv fra ti, at fransmenn byrjaðu arbeiðið til veitin var liðug i 1914. ^{[
tørvar keldu
]}