Livfrøði

Livfrøði ( biologi ) er læran um liv. Grikska orðið, biologi , er samansett av orðunum bio , sum merkir liv og logos , som merkir vitan ella frøði . Livfrøðin fevnir sera vitt, og fleiri øki verða ofta roknað sum sjalvstøðugar visindagreinir.

Søga [ rætta | rætta wikitekst ]

Livfrøðin kann førast aftur til gomlu grikkarnar . Serliga Aristoteles ( 384 f.Kr. - 322 f.Kr. ) eygleiddi nogv dyr og plantur. Hann bolkaði og setti fram astøðir. I 1600-talinum var mikroskopið uppfunnið og framdi hetta eina kollvelting innan økið. Til bar nu at siggja kyknur , bakteriur og annað. I 1859 gav Charles Darwin bokina On the Origin of Species ut og legði harvið lunnar undir læruna um livmenningina .

I 20. øld varð funnið utav, at arvaeginleikarnir liggja goymdir i litlunum kromosomunum, og nogv framstig voru siðani gjørd innan arvalæruna, sum t.d. at kromosomini eru ein dupultspiralur, sum nu verður nevnt DNA .

Høvuðsøki innan livfrøði [ rætta | rætta wikitekst ]

Innan livfrøðina eru nogvar lærugreinar savnaðar:

a atom- og mylisstigi eru mylsk livfrøði , livevnafrøði og i avisan mun arvafrøði .
a kyknustigi er kyknulæra og smaverulivfrøði ( mikrobiologi ).
a fleirkyknustigi er livsvirkisfrøði , kropsbygnaðarlæra (anatomi) og vevnaðarlæra .
ta talan er um menning (ontogeny) av verum eitur lærugreinin (developmental biology).
ta talan er um arvafluting millum foreldur og avkom eitur lærugreinin arvafrøði .
a ti stigi sum viðgerð atburðin hja bolkum av verum er atferðarfrøði .
a ti stigi sum viðgerð bufjøld (population) er (population genetics).
(systematikk) og (taksonomi)
ta talan er um bufjøldir og teirra umhvørvið hava vit vistfrøði og livmenning (evolution).
og meira spekulativ visindi eru xeno-livfrøði, sum viðger livið uttanfyri jørðina .