- Artikulu hau uhartediari buruzkoa da; ardoa gaitzat duena beste hau da: ≪
Madeira (ardoa)
≫
Madeira
[1]
Portugalgo
eskualde autonomoa da,
Azore uharteekin
batera.
Uhartedia
da, eta
Ozeano Atlantikoan
dago,
Europa
eta
Afrika
artean,
Lisboatik
978 km ingurura, hego-mendebaldean. Hiriburua
Funchal
da. Portugalen mende dago,
autonomia-estatutua
badu ere.
Uhartediak jatorri bolkanikoa du, eta oso menditsua da (
Ruivo
mendia, 1.861 m).
Madeirako uhartedia lau uhartek osatzen dute:
Azken bietan, izenek iradokitzen duten moduan, ez da inor bizi.
Madeirako bandera.
- Funchal
: 100.847 biztanle
2006an
.
- Camara de Lobos
: 35.150.
- Santa Cruz
: 32.696.
- Machico
: 21.321.
- Ribeira Brava
: 12.523.
- Calheta
: 11.856.
- Santana
: 8.491.
- Ponta do Sol
: 8.189.
- Sao Vicente
: 6.063.
- Porto Santo
(Vila Baleira): 4.388.
- Porto Moniz
: 2.762.
Madeirak klima gozoa du: tenperaturetan alde txikia izaten da neguaren eta udaren artean.
Datu klimatikoak (Funchal)
|
| Hila
|
Urt
|
Ots
|
Mar
|
Api
|
Mai
|
Eka
|
Uzt
|
Abu
|
Ira
|
Urr
|
Aza
|
Abe
|
Urtekoa
|
| Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C)
|
25.5
|
27.0
|
30.5
|
32.6
|
34.2
|
34.7
|
37.7
|
36.0
|
38.4
|
34.1
|
29.5
|
25.9
|
'
|
| Batez besteko tenperatura maximoa (°C)
|
19.7
|
19.7
|
20.4
|
20.6
|
21.6
|
23.4
|
25.1
|
26.4
|
26.4
|
24.9
|
22.6
|
20.7
|
22.6
|
| Batez besteko tenperatura (ºC)
|
16.7
|
16.6
|
17.2
|
17.5
|
18.6
|
20.6
|
22.2
|
23.2
|
23.2
|
21.8
|
19.6
|
17.9
|
19.6
|
| Batez besteko tenperatura minimoa (°C)
|
13.7
|
13.4
|
13.9
|
14.4
|
15.6
|
17.7
|
19.2
|
20.0
|
20.0
|
18.6
|
16.6
|
15.0
|
16.5
|
| Erregistraturiko tenperatura minimoa (°C)
|
9.2
|
7.4
|
8.1
|
9.8
|
9.7
|
13.2
|
14.6
|
16.4
|
16.6
|
13.4
|
10.8
|
9.4
|
'
|
| Pilatutako
prezipitazioa
(mm)
|
74.1
|
83.0
|
60.2
|
44.0
|
28.9
|
7.2
|
1.6
|
2.0
|
32.9
|
89.5
|
88.8
|
115.0
|
627.2
|
| Prezipitazio egunak (≥ 0.1 mm)
|
12
|
10
|
19
|
8
|
6
|
3
|
1
|
2
|
6
|
9
|
10
|
13
|
87
|
| Eguzki orduak
|
167.4
|
171.1
|
204.6
|
225.0
|
213.9
|
198.0
|
244.9
|
260.4
|
225.0
|
204.6
|
168.0
|
164.3
|
2447.2
|
| Iturria:
Instituto de Meteorologia
,
[2]
ClimaTemps.com
[3]
eguzki orduen datuak
|
Genovatarrak
, uste denez, XIV. mendean hara heldu ziren, baina uhartedia ez zen ezagutu Portugalgo Henrike printzeak 1418-20 inguruan aurkitu zuen arte.
Joao Goncalves Zarcok
eta
Tristao Vazek
uharteak berehala kolonizatu zituzten.
Azukrearen
merkataritzak laster garrantzia hartu zuen; hala ere,
Pombalgo markesak
esklaboak
izateko eskubidea indarrik gabe utzi ondoren, 1775ean, azukrearen eta ardoaren industriek atzerakada handia izan zuten.
1660 ingurutik 1835 arte, britainiarrek uharteetan eragin handia izan zuten. 1801ean, uhartedia ingelesen eskuetan egon zen, denbora laburrez izan bazen ere eta, berriro, 1807tik 1814 arte, Portugalek Frantziari eskainitako laguntza aitzakiatzat hartuta.
1931n, hutsean geratu zen matxinada txiki bat, eta, 1974an,
Salazar
aginpidetik erori ondoren, autonomia-eskaerak indarberritu egin ziren; hala, Portugalgo Parlamentuak 1976ko urrian autonomia-estatutua onartu zion.
Ekonomia-jarduera nagusiak nekazaritza, abeltzaintza, arrantza eta turismoa dira. Barrualdean, nekazaritzak ematen duen produktu garrantzizkoena
mahatsa
da,
ardo
-produkzio bikainarekin. Kostaldean, azukre-kanabera, platanoak, fruituak, barazkiak eta batatak ekoizten dira.
1999an
UNESCOk
Madeirako laurisilva
Gizateriaren Ondare
izendatu zuen, bertako landaretza mota babesteko; izan ere, hasierako basoaren % 10 inguru mantentzen bada ere, Europako laurisilva baso handiena da. Portugalen izendatu den Gizateriaren Ondare Natural bakarra da.
-
Funchal
hiriaren ikuspegia.
-
-
Madeirako lorategi botanikoak (
Funchal
).
-
-
Madeirako kasinoa (
Funchal
).
-
-
San Lorenzo lurmuturra.
-
-
-
Madeirako aireportua (
Santa Cruz
).
-
|
|---|
| Eskualdeak
| |
|---|
| Azpieskualdeak
| |
|---|
|
|---|
| Barrutiak
| | |
|---|
| Eskualde autonomoak
| |
|---|