Gobernua
(
grezieraz
κυβερν?ω
ontzia gidatu
),
gobernamendua
[1]
edo
Jaurlaritza
(Euskal Autonomia Erkidegokoa)
[2]
da
botere publiko
bat zuzendu, kontrolatu eta administratzen duen sistema eta sistema hori ordezkatzen duten agintarien multzoa. Gobernuak edozein lurralde mailatan egon daitezke, nahiz eta, oro har,
Estatuaz
eta tokiko gobernuez aritzean erabiltzen den gehien. Estatuen kasuan,
lehendakari
edo
lehen ministro
bat ?
gobernuburua
? izaten da gobernu horren buru, eta hainbat
ministroz
osatuta dago.
Konstituzioak
botere betearazlea
ematen die gobernuko kide horiei, eta botere
politikoa
ematen die
gizartearen
gain.
Bi gobernu mota nagusi dira gaur egun:
autokrazia
eta
konstituzionalismoa
. Erregimen autokratikoetan, gobernua agintari edo agintari talde (alderdi politiko bakar) baten esku dago, eta hark bere esku du estatuko aginpide osoa. Agintari goren horrek talde nagusiaren aurrean baino ez du erantzukizunik, zenbaitetan aukeratu duen biltzarraren aurrean erantzukizun formala izaten baldin badu ere. Aldiz,
demokrazia
konstituzionaletan, herriak hautatzen ditu bere ordezkariak, eta hauek biltzar legegileak edo parlamentuak eratzen dituzte; azkenik, parlamentuak gobernuburua aukeratzen du, eta horrek, bere gobernua (ministro taldea), aginpide betearazlea duena.
Sistema batzuetan, estatu konstituzionaleko buruak (
erregeak
edo
errepublikako
lehendakariak) badu gobernuburua hautatzeko ahalmena, baina hautapena forma hutsa izaten da, biltzar legegilearen aukera baieztatu baino ez baitu egiten. Batzuetan, alderdi baten burua automatikoki bihurtzen da gobernuburu, baldin eta, hauteskundeetan, alderdi horrek eskuratu badu parlamentuaren gehiengoa. Ministroak eta gobernuburua beren ekintzen erantzule dira parlamentuaren aurrean.
Gobernuaren izaerari buruzko alegoria AEBko Puck aldizkarian, 1898ko nazioarteko gatazken testuinguruan
Termino zabaletan, gobernua da estatu-jardueretan aritzen diren instituzioen, administrazio-egituren eta agintarien multzoa,
Estatuaren botere
deritzenak (Estatuaren funtzioak). Gobernuak, bere zentzuan, jarduera
politikoarekin
eta, bereziki,
botere betearazlearekin
identifikatzen du bere burua.
Gobernua eta estatua ez dira gauza bera, botere-elementuak lotzen ditu estatuarekin. Gobernua joan, aldatu eta eraldatu egiten da, eta estatuak bere horretan jarraitzen du, nahiz eta historian zehar zenbait aldaketa izan ditzakeen. Alde horretatik, gobernua estatu bateko organo zuzendarien multzoa da, eta horien bidez adierazten da estatu-boterea,
ordena juridikoaren
bidez. Hiru ikuspuntutatik azter daiteke: aktoreen arabera, funtzio-multzo gisa, edo erakundeen arabera.
GKE-etan
ez bezala, gobernuak estatuko kide guztien nahitaezko ekarpenak (
zergak
) jasotzen ditu, normalean dirutan eta, batzuetan, nahitaezko zerbitzu pertsonal gisa, azpiegitura eta zerbitzu publikoak eraikitzeko.
Zientzia politikoetako adituek hainbat modutan sailkatzen dituzte gobernu-motak. Horri dagokionez,
Encyclopedia Britannicak
honako hau dio: ≪Gobernarien kopuruaren araberako bereizketa klasikoa dago gobernarien artean, hala nola gizon bakar batek (
monarkia
edo
tirania
), gutxiengo batek (
aristokrazia
edo
oligarkia
) edo gehiengoak (
demokrazia
) egiten duena≫.
Historikoki, lehen gobernuak sortu ziren ekonomia konplexuagoak zituzten gizarteetan eta haietan soberakin ekonomikoak zeuden giza baliabideen, baliabide naturalen, instalazioen eta tresnen erabateko aprobetxamendua koordinatzeko. Gizarte gehienetan, gobernuek gizarte-onura handiena bilatzen dute, nahiz eta estatu oligarkiko batzuetan esplizituki gobernuek gizarte-talderen baten interesak defendatzen dituzten. Gobernu-erakundeen artean,
botere betearazlea
nabarmentzen da gobernuaren koordinatzaile nagusi gisa (batzuetan, gobernua terminoa ≪botere betearazle≫ berarekin ere nahasten da). Botere horrekin batera,
botere legegilea
ere gobernuaren parte da, legeak sortzen baititu;
botere judiziala
, berriz, hainbat eragileren arteko gatazken arbitroa da, legeak betetzen direla bermatzen saiatzen baita.
Gobernua estatu edo komunitate bat gobernatzeko sistema da.
Gobernu hitza, azken batean, grezierazko κυβορν?ω (
kubernao
) aditzetik eratorria da ―gobernaculum-ekin (
lema
gidatzea esan nahi du―, eta horren zentzu metaforikoa
Platonen
Estatuaren Ontzia
n ematen da aditzera.
Columbia Entziklopediak
honela definitzen du gobernua: ≪gizarte-kontrolerako sistema bat, zeinaren pean legeak egiteko eskubidea eta legeak betearazteko eskubidea gizarteko talde partikular bati ematen zaizkion≫
[3]
.
Erakunde mota askok gobernuak badituzte ere, gobernu hitza gehiago erabiltzen da estatu eta lurralde subiranoetako gobernuentzat eta, bigarren mailan, erakunde soziopolitiko txikiagoetako gobernuentzat (
estatu federatuak
,
autonomia-erkidegoak
,
eskualdeak
,
mendeko lurraldeak
, etab.)
.
Herrialde batzuetan, hala nola
Estatu Batuetan
,
government
(Gobernua ingelesez) hitzak sistema politiko, legegile eta judiziala osatzen duten botereen multzoari egiten dio erreferentzia.
Establishment
(instituzio) eta
administration
(Administrazio) hitzekin trukatu ohi da; askotan, segurtasun-indarrak eta beste erakunde batzuk ere barne hartzen dute. Alde horretatik, gobernu hitza ≪gobernantza≫ hitzaren
sinonimoa
litzateke.
Euskaraz, letra larria edo xehea erabiltzeari dagokionez, ikus Euskal Autonomia Erkidegoko Administrazioa
Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak argitaratutako
Letra larriak erabiltzeko irizpideak
2.2.3.7 puntuan dioena
[5]
.
Zientzia politikoan, aspalditik da helburua
politien
tipologia edo taxonomia bat sortzea, sistema politikoen tipologiak ez baitira bistakoak
.? Bereziki garrantzitsua da
politika konparatzailean
eta
nazioarteko harremanen
zientzia politikoan
. Gobernu-moten barruan bereizten diren kategoria guztiak bezala, gobernu-sailkapenen mugak jariakorrak dira, edo gaizki definituta daude.
Azaletik, gobernu guztiek dute forma ofizial edo ideala.
Estatu Batuak
errepublika konstituzionala dira, eta
Sobietar Batasuna
, berriz,
errepublika sozialista
zen. Hala ere, auto-identifikazioa ez da objektiboa, eta, Kopstein-ek eta Lichbach-ek diotenez, erregimenak definitzea zaila izan daiteke
[7]
. Adibidez,
Voltairek
zioen
Erromatar Inperio Sakratua
ez zela, ez santua, ez erromatarra, ez inperioa
[8]
.
Gobernu-modu bat identifikatzea ere zaila da,
sistema politiko
asko mugimendu sozioekonomiko gisa sortzen baitira, eta, gero, beren burua mugimendu gisa izendatzen duten
alderdiek
eramaten baitituzte gobernuetara, guztiak ideologia politikoekin lehian. Mugimendu horiek boterean duten esperientziak eta gobernu-mota jakin batzuekin izan ditzaketen lotura sendoek, berez, gobernu-modutzat hartzea eragin dezakete.
Aro modernoko politikaren izaera dela eta, beste konplikazio batzuen artean daude, besteak beste: ideologia politikoen eta haiekin lotutako gobernu-moduen definizio tekniko arrazoizkoei buruzko adostasun orokorrik eza edo ≪distortsio edo joera≫ deliberatua. Adibidez:
Estatu Batuetan
,
kontserbadurismoaren
esanahiak zerikusi gutxi du hitzak beste leku batzuetan duen definizioarekin. Ribufok dioenez: ≪AEBn gaur egun kontserbadurismo deitzen zaionari, munduaren parte handi batean
liberalismo
edo
neoliberalismo
deitzen zaio≫;
Finlandian
kontserbadore
bat
sozialista
izango litzateke Estatu Batuetan
[9]
.? 1950eko hamarkadaz geroztik, Estatu Batuetako kontserbadurismoa batez ere
Alderdi Errepublikanoarekin
elkartu da. Hala ere, Estatu Batuetan hegoaldeko
demokrata
asko kontserbadoreak ziren arraza-bereizketaren garaian, eta giltzarri izan ziren 1937tik 1963ra bitartean Kongresua kontrolatu zuen ≪Koalizio Kontserbatzailean≫
[10]
.
Dauden gobernu-moten eta -propietateak direla eta, iritziak aldatu egiten dira subjektuen arabera.
Gris-nabardurak
ohikoak dira edozein gobernutan eta dagokien sailkapenean. Demokrazia liberalenek ere mugatu egiten dute aurkarien jarduera politikoa, neurri batean edo bestean; diktadura tiranikoenek, berriz, laguntza-oinarri zabala antolatu behar dute, eta, hala, zailtasunak sortzen dituzte gobernuak kategoria estuetan
sailkatzeko
. Horren adibide dira Estatu Batuek
demokrazia
baten ordez
plutokrazia
gisa egiten dituzten aldarrikapenak, Estatu Batuetako boto-emaile batzuek uste baitute hauteskundeak
Super PAC
aberatsek manipulatzen dituztela
[11]
.
Greziar
filosofo
klasiko
Platonek
bost erregimen mota aipatzen ditu:
aristokrazia
,
timokrazia
,
oligarkia
,
demokrazia
eta
tirania
. Platonek ere, irudikatzen dutena argitzeko gizon bat esleitzen dio erregimen horietako bakoitzari. Gizon tiranoak, adibidez, tirania ordezkatuko luke. Bost erregimen horiek pixkanaka endekatzen dira, gailurreko aristokraziatik hasi eta tirania oinarrian ezarriz.
Egungo sailkapen-irizpideak edukiari baino gehiago formari eusten diote; gobernuak bereizi behar dira ez gobernari-kopuruagatik, baizik eta boterea erabiltzeko moduagatik edo gizabanakoaren eta estatuaren arteko eskumen-banaketaren arabera, gobernariek banakako eskubideak aintzat hartzeko moduaren arabera (iritzi-askatasuna, prentsa-askatasuna, bilera-askatasuna, pentsamendu-askatasuna, sorkuntza-askatasuna, alderdi politikoena, irakaskuntza-askatasuna...).
Autokrazia (grezierazko
autokrateia
tik) gobernu-sistema bat da, boterea irudi bakar batean biltzen duena (batzuetan jainkotua), zeinaren ekintzak eta erabakiak ez dauden, ez kanpoko lege-murrizketen mende, ez eta herri-kontrolerako mekanismo erregulatzaileen mende ere (ez bada, agian,
estatu-kolpe
baten edo masaren
matxinada
baten mehatxu inplizituan).
Sistema demokratikoek barne hartzen dute biztanleriaren parte-hartzea erabakiak hartzeko orduan. Parte-hartze hori nabarmenagoa izan daiteke
zuzeneko demokrazian
edo urrunekoan,
ordezkaritzako demokrazian
gertatzen den bezala. Milioika biztanle dituzten estatu modernoetan, funtsean, ordezkaritzako demokraziaren formak daude, gai partikularrei buruzko
erreferendum
eta
plebiszituak
egiteko aukerarekin, eta, normalean, gobernuak bi aukera edo gehiagoren artean erabaki behar du, populazioaren gehiengoaren botoaren arabera.
Historikoki, demokraziek erregimen ez-demokratikoek baino babes handiagoa izan dute herritarren artean, horregatik, sistema autoritario eta are totalitario askok beren burua izendatu izan dute demokrazia, herri-demokrazia edo
demokrazia organiko
gisa (Espainiak hala izendatzen zuen bere burua egiazki
erregimen totalitarioa
zenean), berez, analista askok erregimen horiek demokratikotzat joko ez zituztenean.
Ismael Ivan Santaella Solorio
filosofo katedradun ezagunaren arabera eta katedradunekin batera, oinarria giza duintasun gorenari egiten zaion aitorpena da, eta estatuaren antolaketa pertsonaren aukera ugariak sustatzeko xedean oinarritzen da. Gobernatzeko modua gehiengoaren nagusitasunean oinarritzen da, baina gutxiengoa errespetatuz. Horrek alderdi-aniztasuna eragiten du. Funtzionamenduari dagokionez:
- Konstituzio-organoen aniztasuna eta botere-banaketaren teoria onartzea.
- Konstituzio zurruna eta lege arrunten konstituzionaltasun-kontrola.
- Hautapenezko parlamentua.
- Eskubide publiko subjektiboen eta, bereziki, askatasun zibilaren eskubideen babes jurisdikzional zabala.
- Deszentralizazio zabala.
- Ideia parlamentatuak.
Zuzeneko gobernua da gobernu eginkizunak herriak zuzenean betetzen dituena, gobernu ekintzak ordezkaririk gabe egiten dituena. Erregimen hori ez da existitzen gaur egun, eta esan daiteke inoiz ez dela egin, ezein estaduan. Barruti txikietan baino ezin izan da egin (udalerriak,
Suitzako kantoiak
).
Esan izan da
Grezian
zuzeneko demokrazia ari izan zela; baina ez da zehatza; bada, Gobernuaren auziak eztabaidatzeko eta ebazteko herria Agoran biltzen bazen ere, egiaz, aristokrazia bat zen, kanpoan gelditzen baitziren atzerritarrak, esklaboak eta emakumeak. Garai modernoan, autore guztiek
Suitzako kantonamenduak
aipatzen dituzte gobernu zuzenaren adibide gisa, baina, berez, bilera horiek noizbehinkakoak izaten ziren, eta, haietan, beren iritzipean jarritako proiektuen aldeko edo kontrako botoa ematera mugatzen ziren.
Zuzeneko gobernua
praktikan jartzeko modua teorikoa da, eta, gaur egun, ezinezkoa, gero eta handiagoa baita estatuen populazioa eta gobernu-lanaren konplexutasuna.
Ordezkaritzako demokrazia da gobernua herriko ordezkariek betetzen dituztenean gobernu-eginkizunak. Gaur egun, ia gobernu-erregimen guztiak dira ordezkaritzazkoak. Gobernariak herritarren
ordezkaritzat
hartzen dira, eta, hala, sufragioaren bidez aukeratzen dira. Hau da aukeratutakoak hauteslearekin duen kontratu bakarra; herriak aukeratzeko eskubidea baino ez du; ordezkaritza harremana alderdi politikoaren bidez garatzen da. Ordezkaria ezin da ezeztatu, hautesleek ez baitute kontraturik botoaren ondoren, ezpada alderdi politikoaren bidez. Teorian, alderdi politiko baten alde egiten du boto-emaileak, hark aurkeztutako gobernu-programaren alde, eta alderdi horretako hautagaien alde egiten du. Hori dela eta, ordezkariak programa bete beharko luke, eta alderdiko agintariek, bere jarduna kontrolatu.
Erregimen erdi zuzena bi sistemetatik parte hartzen duena da; gobernua zeharka gauzatzen da, ordezkarien bidez, baina herriak zuzenean egiten ditu gobernu-ekintza batzuk, hau da, parte-hartzea ez du sufragiora mugatzen, baizik eta, batzuetan, zuzeneko gobernu erak erabiltzen ditu:
plebiszituak
,
erreferendumak
,
herri-ekimenak
.
Errepublika
gobernu-modu bat da, non herria ≪gai publikotzat≫ hartzen den (latinez:
res publica
), ez jabetza pribatu bat edo gobernarien jabetza eta estatuetako karguak zuzenean edo zeharka aukeratzen edo izendatzen diren eta ez oinordetzaren bidez. Herriak, edo haren zati esanguratsu batek, gobernuaren gaineko kontrol gorena du, baita pertsona hautatuek estatuko karguak hautatzen diren edo hautatzen dituzten tokien gainekoa ere
[12]
.? Errepublikaren definizio sinplifikatu komun bat da, non estatu-burua monarka ez den gobernua den
[13]
[14]
.??
Montesquieuk
barne hartzen zituen, bai
demokraziak
(non herri osoak hartzen zuen parte gobernuan), bai
aristokraziak
edo
oligarkiak
ere (non herriaren zati bat bakarrik gobernatzen duen) gobernu-forma errepublikano gisa
[15]
.
Errepublikak deskribatzeko erabiltzen diren beste termino batzuk hauek dira: errepublika demokratikoa,
errepublika parlamentarioa
, errepublika erdi presidentziala,
errepublika presidentziala
,
errepublika federala
eta
errepublika islamiarra
.
Gobernu-sistema totalitarioak transpertsonalismoan oinarritzen dira maiz; estatuak gobernari-klasearen irizpide esklusiboaren arabera arautzen du, beste mota batzuetako kontrapisu gutxirekin edo batere gabe eta
eskubide zibil
batzuei lotutako mugekin. Sistema horietan, estatuak eta hura zuzentzen duen klaseak beren ideiak, irizpideak eta doktrinak inposa ditzakete, beste erakunde edo gizarte-talde batzuen kontrapisurik gabe. Sistema totalitarioetan, izan ere, eskumen guztiak estatuaren esku daude; estatuak gizabanakoak zuzentzen ditu,
gizabanakoen eskubideak
kendu edo minimizatzeko moduan.
Estatu totalitarioa ez da ezaugarritzen botorik eman ez duelako edo gehiengoaren babesik ez duelako, benetako iritzi-askatasunik ez dagoelako baizik. Estatuak gizabanakoen askatasunak xurgatzen ditu, eta klase gidariaren interesaren eta helburuaren arabera soilik erabiltzen dira. Hala ere, formalki, gobernu-antolaketa totalitarioa sistema demokratikoen antolamenduaren oso antzekoa da maiz; izan ere, antzekotasun hori funtsezkoak diren gauza garrantzitsutan desberdintzen da: sistema totalitarioek biztanleria orokorraren kontrapisuak, parte-hartzea edo irudikapen eraginkorra baztertzen dituzte. Dena den, sistema totalitario modernoak idatzizko arau, lege eta arauetan oinarritu dira,
zuzenbide-estatu
baten izaeraren arabera, nahiz eta arauak arbitrarioki aldatzeko ahalmenak indarrik gabe uzten dituen zuzenbide-estatu horrek demokrazietan ematen dituen bermeak.
Bizitza politikoak eta ekonomikoak ez dute loratzeko ahalmenik izango gobernuan nagusi diren doktrina eta zuzendaritzetatik kanpo. Botere judiziala ikuskera beraren mende egongo da, eta epaileak demokrazian baino askoz ekintza-eremu zabalagoa izango du; izan ere, babesteko banakako eskubiderik ez baitago, eta justizia ikuskera lausoak ezarriz gauzatzen da, estatuaren helburuen mende eta gobernuak edo gobernu-alderdiak interpretatuta.
Totalitarismoa gobernu
harrapakari
batek zuzentzen du, bere sistema ideologikoak ez ditu banakotasun zehatzik, ezta bere sinesmen pertsonal edo erlijiosorik ere. Beraz, erlijio modu onartu bakarra estatuaren erlijioa da, hau da, estatuarekin bat datozenak.
Historikoki, sistema politiko gehienak
ideologia
sozioekonomiko
gisa sortu ziren. Boterean gertatzen diren mugimendu horiekin duten esperientziak eta gobernu-forma partikularrekin izan ditzaketen lotura indartsuek, berez, gobernu-modutzat hartzea eragin dezakete.
Izena
|
Definizioa
|
Kapitalismoa
|
Ekoizpen-bideak
(makinak, erremintak, fabrikak, etab.) jabetza pribatukoak dituen sistema sozioekonomikoa da.
|
Komunismoa
|
Sistema sozioekonomiko honetan, ekoizpen-bideen jabetza herriarenak dira (bai zuzenean, komunaren edo gizarte komunistaren bidez), eta ekoizpena erabilerarako da, eta ez onurarako
[16]
[17]
. Normalean, gizarte komunistek
ekonomia planifikatua
erabiltzen dute ondasun eta zerbitzuen ekoizpena eta banaketa bideratzeko.
|
Distribuzionismoa
|
Sistema sozioekonomiko honetan, jabetza pribatua?jabetza oinarrizko eskubide gisa hartzen da
[18]
;
ekoizpen-bitartekoak
ahalik eta gehien zabaltzen dira estatuaren kontrolpean zentralizaturik (
Estatu-sozialismoa
), gizabanako gutxi batzuen kontrolpean (
plutokrazia
) edo korporazioen kontrolpean (
korporatokrazia
) zentralizatuta egon beharrean
[19]
. Distribuzionismoa, funtsean,
sozialismo
eta
kapitalismoaren
kontrakoak dira
[20]
[21]
, eta distribuzionistek uste dute horiek ere akastunak eta esplotatzaileak direla. Aitzitik, distribuzionismoak, oro har, giza bizitzaren osoaren, espiritualaren, intelektualaren eta gure familia-bizitzaren mende jarri nahi du jarduera ekonomikoa
[22]
.
|
Feudalismoa
|
Lurraren jabetzaren eta betebeharren sistema sozioekonomikoa da. Feudalismoaren mendean, erresuma bateko lur guztia erregearena zen. Erregeak, ordea, lurraren zatiak oparitzen zien haren alde borrokatzen ziren jaun edo nobleei. Lur opari horiei, jaurerri deitzen zitzaien. Gero, nobleek beren lurren zati bat basailuei (mendekoei) ematen zieten. Horiek nobleek ezarritako betebeharrak bete behar zituzten. Basailuen lurrak feudoak ziren.
|
Sozialismoa
|
Sistema sozioekonomiko honetan, langileek, demokratikoki eta sozialki,
ekoizpen-bitartekoak
beren esku daude
[23]
, eta esparru ekonomikoa
deszentralizatua
, banatua edo
zentralizatua
izan daiteke, edo unitate ekonomiko autonomoetan
planifikatua
edo
autogestionatua
[24]
.
zerbitzu publikoak
komunak
,
kolektiboak
edo estatuarenak izango lirateke, hala nola
osasun arreta
eta
hezkuntza
.
|
Estatismoa
|
Boterea, norbanakoaren askatasunaren mende, estatuan kontzentratzen duen sistema sozioekonomikoa da. Beste aldaera batzuen artean, terminoak
teokrazia
,
monarkia absolutua
,
nazismoa
,
faxismoa
,
sozialismo autoritarioa
eta
diktadura
sinple eta apaingarririk gabea biltzen ditu. Aldaera horiek ez dira berdinak formari, taktikari eta ideologiari dagokienez.
|
Ongizate-estatua
|
Sistema sozioekonomiko honetan, estatuak funtsezko zeregina du herritarren ongizate ekonomiko eta soziala babestu eta sustatzeko. Honako printzipio hauetan oinarritzen da:
aukera-berdintasuna
, aberastasunaren bidezko banaketa eta erantzukizun publikoa bizitza on baterako gutxieneko hornidurarik ez dutenentzako.
|
Hainbat ideologia historikok kritika erradikala egin diote estatuari berari, edo estatua zuzentzeko aukeratutako gobernu-moduei. Hala,
anarkismo
modu desberdinak izan dira estatuko zenbait erakunderen abolizioaren alde borrokatu direnak, eta, oro har, komunismoa ez da estatua berehala desagertzearen alde agertu, baizik eta gobernuak nahitaez eratuta egon behar duen moduaren, gobernu-mota batzuen desagerpenaren eta gobernuak lortu behar dituen helburuen alde. Era berean, beste ideologia batzuek, hala nola
sozialismoak
,
sozialdemokraziak
,
kristau-demokraziak
,
liberalismoak
edo
faxismoak
, tinko laguntzen dute gobernu baten existentzia, eta ez dute adierazpen zehatzik egiten nork osatu behar duen, baizik eta gobernu baten helburu idealak zein diren defendatu ohi dute.
Libertarianismotik
eta
anarkokapitalismotik
kritikatu dute
merkatuaren logikaren
mende ez dagoen gobernu politikoaren existentzia, eta argudioak zabaldu dituzte esanez gobernua bere buruaren babeserako erakunde sozial bat dela beti, epe luzera ez dela oso segurua eta, agian, ez dela gai etorkizuneko gizarte-babeseko zerbitzuak ziurtatzeko giza-espezieak 100 urtetik gorako
bizi-itxaropena
luzatzen duenean.
Intelligence Unit Economist-en (EIU) Demokrazia Indizea, 2017
[25]
.
| Demokrazia osoak
9?10
8?9
| Demokrazia ez osoak
7?8
6?7
| Erregimen hibridoak
5?6
4?5
| Diktadurak
3?4
2?3
0?2
|
Munduko administrazio mailak
Munduko herrialdeak federazio gisa (
berdea
)
estatu unitarioetatik
(
azul
) bereizten dituen mapa.
Estatu unitarioak
Federazioak
- ↑
≪Euskaltzaindiaren Hiztegia≫
www.euskaltzaindia.eus
(Noiz kontsultatua: 2021-05-08)
.
- ↑
Euskaltzaindiaren Hiztegia
,
Jaurlaritza
,
Euskaltzaindia
- ↑
Enciclopedia Columbia, ed. (2000).
Enciclopedia Columbia, 6ª edicion
. Columbia University Press.
- ↑
Euskal Autonomia Erkidegoko Administrazioa Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Saila,
Letra larriak erabiltzeko irizpideak
,
Alfontso Mujika
, 40. or.
- ↑
Comparative politics : interests, identities, and institutions in a changing global order
, Jeffrey Kopstein, Mark Lichbach (eds.), 2ª ed, Cambridge University Press, 2005,
ISBN 0521708400
, p. 4
- ↑
Renna, Thomas (Sep 2015). ≪El Sacro Imperio Romano no era ni santo, ni romano, ni un imperio≫.
Michigan Academician
42
(1): 60-75.
doi:10.7245/0026-2005-42.1.60
- ↑
Leo P. Ribuffo, "20 Sugerencias para estudiar la derecha ahora que estudiar la derecha esta de moda",
Historically Speaking
Jan 2011 v.12 #1 pp. 2-6, cita en la p. 6
- ↑
Kari Frederickson,
The Dixiecrat Revolt and the End of the Solid South, 1932-1968
, p. 12, "...hegoaldeko demokrata kontserbadoreek kontu handiz begiratzen zuten New Deal programek eskualdearen menpekotasun ekonomikoa lan merkearekin mehatxatzeko zuten potentziala, behartsuen asmo demokratikoak esnatzen baitzituzten zurien nagusitasuna ahulduz.", The University of North Carolina Press, 2000,
ISBN 978-0-8078-4910-1
- ↑
≪Plutocrats - Chrystia Freeland - Penguin Group (USA)≫
web.archive.org
2014-04-07
(Noiz kontsultatua: 2024-04-25)
.
- ↑
≪Republic≫.
Encyclopædia Britannica
- ↑
(Ingelesez)
≪Dictionary.com | Meanings & Definitions of English Words≫
Dictionary.com
(Noiz kontsultatua: 2024-04-25)
.
- ↑
(Ingelesez)
≪Definition of REPUBLIC≫
www.merriam-webster.com
2024-04-18
(Noiz kontsultatua: 2024-04-25)
.
- ↑
Montesquieu,
Spirit of the Laws
, Bk. II, ch. 2?3
- ↑
Steele, David Ramsay (September 1999).
From Marx to Mises: Post Capitalist Society and the Challenge of Economic Calculation
. Open Court. p. 66.
ISBN 978-0875484495
. ≪Marx distingue entre dos fases del comunismo sin mercado: una fase inicial, con vales de trabajo, y una fase superior, con libre acceso.≫
- ↑
Busky, Donald F. (20 de julio de 2000).
Democratic Socialism: A Global Survey
. Praeger. p. 4.
ISBN 978-0275968861
. ≪El comunismo significaria la distribucion gratuita de bienes y servicios. El lema comunista "De cada uno segun su capacidad, a cada uno segun sus necesidades" (en contraposicion al "trabajo") regiria entonces≫
- ↑
Shiach, Morag (2004).
Modernism, Labour and Selfhood in British Literature and Culture, 1890-1930
.
Cambridge University Press
. p. 224.
ISBN 978-0-521-83459-9
- ↑
Zwick, Mark y Louise (2004).
El movimiento obrero catolico: Intellectual and Spiritual Origins
. Paulist Press. p. 156.
ISBN 978-0-8091-4315-3
- ↑
Boyle, David; Simms, Andrew (2009).
La nueva economia
.
Routledge
. p. 20.
ISBN 978-1-84407-675-8
- ↑
Novak, Michael; Younkins, Edward W. (2001).
Tres en uno: ensayos sobre el capitalismo democratico, 1976-2000
. Rowman and Littlefield. p. 152.
ISBN 978-0-7425-1171-2
- ↑
Storck, Thomas. "Capitalismo y distributismo: dos sistemas en guerra", en
Mas alla del capitalismo y el socialismo
. Tobias J. Lanz, ed. IHS Press, 2008. p. 75
- ↑
(Ingelesez)
Sinclair, Upton. (1918).
Upton Sinclair's.
Greenwood Reprint Corporation
(Noiz kontsultatua: 2024-04-26)
.
- ↑
Schweickart, David.
Socialismo democratico
Archivado el 17 de junio de 2012 en
Wayback Machine
.. Enciclopedia de Activismo y Justicia Social (2006): "Ia sozialista guztiak (demokratikoak) urrundu egin dira eredu ekonomikotik, denbora luzez sozialismoaren sinonimoa izan zena, hau da, merkaturik gabeko eta plangintza zentralizatua duen ekonomiaren sobietar eredua. Batzuek
merkatu-sozialismo
kontzeptua babestu dute, merkatu-lehiari eusten dion ekonomia postkapitalista, baina ekoizpen-bideak sozializatzen ditu, eta, zenbait bertsiotan, demokrazia lantokira zabaltzen du. Batzuk merkataritzaz kanpoko eta partaidetzazko ekonomiaren alde daude. Sozialista demokratiko guztiak ados daude kapitalismoaren alternatiba demokratikoaren beharrarekin"
- ↑
≪
Indice de Democracia 2017 - Economist Intelligence Unit
≫.
EIU.com
(PDF). Consultado el 17 de febrero de 2018.
- CASCAJO CASTRO, Jose Luis y GARCIA ALVAREZ, Manuel. (1994).
Constituciones contemporaneas.
Madrid: Tecnos
.
- EKMEKDJIAN, Miguel Angel. (1999 4ª Edicion Actualizada).
Manual de la Constitucion Argentina.
Buenos Aires: Depalma
.
- Lopez GUERRA, Luis. (2001).
Estudios de Derecho Constitucional.
Valencia: Libros Tirant Lo Blanch
ISBN
84-8442-360-3
.
.
- Christian, David. (2004).
Maps of Time.
University of California Press
ISBN
978-0-520-24476-4
.
.
- Friedrich, Carl J.; Brzezinski, Zbigniew K.. (1965).
Totalitarian Dictatorship and Autocracy.
Praeger
.
- Adam Kuper and Jessica Kuper, ed.
The Social Science Encyclopedia.
Routledge
ISBN
978-0-415-47635-5
.
.
- Haider-Markel, Donald P.. (2014).
The Oxford Handbook of State and Local Government.
ISBN
978-0-19-957967-9
.
.
- Krader, Lawrence. (1968).
Formation of the state.
Englewood Cliffs, New Jersey: Prentice-Hall
.
- de Mesquita, Bruce Bueno; Smith, Alastair. (2011).
The Dictator's Handbook: Why Bad Behavior is Almost Always Good Politics.
Random House
ISBN
9781610390446
.
.
- Lewellen, Ted C.. (2003).
Political Anthropology: An Introduction.
ABC-CLIO
ISBN
978-0-89789-891-1
.
.
- Bueno de Mesquita, Bruce
; Smith, Alastair; Siverson, Randolph M.; Morrow, James D.. (2003).
The Logic of Political Survival
.
The MIT Press
ISBN
978-0-262-63315-4
.
.
- William J. Dobson. (2013).
The Dictator's Learning Curve: Inside the Global Battle for Democracy.
Anchor
ISBN
978-0307477552
.
.
- Smelser, Neil J.; Baltes, Paul B.. (2001).
International Encyclopedia of the Social & Behavioral Sciences.
Elsevier
ISBN
978-0-08-043076-8
.
.