Sudaltaja lingvo
estas unu el du lingvoj, kiuj formas
Montar-Altajan lingvaron
. ?in uzas plimulto de
altajanoj
kaj ?uste ?i estas, kune kun la
rusa
, oficiala lingvo de
Respubliko Altaj
de
Rusio
. ?is
1948
oni uzis por ?i terminon
ojrota lingvo
.
Tradicie oni rigardis nordaltajan lingvon kune kun la
sudaltaja
kiel unu
altajan lingvon
, sed la? modernaj klasad-skemoj de
tjurkaj lingvoj
ili estas apartaj. Krome, kelkaj apartaj dialektoj de nordaltaja kaj sudaltaja lingvoj (inter kiuj la
teleuta
kaj la
tubalara
), kvankam lingvistike estas nur dialektoj, estas oficiale rigardataj kiel apartaj minoritataj lingvoj de
Rusia
?tato.
La?
censo
de
2002
entute en Rusio 65534 personoj asertis ke ili regas altajan lingvon
[1]
. La? esploro, nur ?irka? 10 mil el ili parolas nordaltajajn dialektojn, kaj ?e ?iuj aliaj temas pri la sudaltaja. El la parolantoj de altajaj lingvoj nur ne pli ol 2% povas flue paroli
[2]
Al sudaltaja lingvo apartenas 4 dialektoj:
Oni ne scias nun, kiom da parolantojn havas ?iu el tiuj dialektoj. Proksimumaj divenoj estas ke ?iun el lastaj tri dialektoj uzas po ?irka? 3 mil homoj, kaj ?iuj aliaj altajparolantoj uzas na
altaj ki?i
.
Krome, lingvon tre proksiman al la altajaj uzas malgranda komunumo en
?inia
Altajo apud
lago Kanas
. ?i estas plej proksima al la telengita dialekto.
Ekzistas versio ke sudaltaja lingvo apartenas al
?akasaj lingvoj
, sed nun oni trovas ?in dubinda pro uzo de intervokala -j- anstata? -z-. Pli ver?ajne, ?i estas
kirgiz-kip?aka
lingvo.
Nuntempe en sudaltaja lingvo oni uzas
cirilan
alfabeton, kiu inkluzivas ?iujn rusajn literojn kun aldonaj literoj
?
,
?
,
?
,
?
. Unua alfabeto por altajaj lingvoj aperis en 1840-aj jaroj, kaj bazi?is sur tiama rusa alfabeto. En periodo inter jaroj
1928
kaj
1938
uzi?is skribsistemo surbaze de
latina alfabeto
, sed poste oni ree ekuzis la cirilan.
Unuaj libroj en la altaja aperis en
19-a jarcento
. Tiuj estis tradukoj de
Biblio
kaj de aliaj religiaj tekstoj, kiuj faris
Rusa Ortodoksa Eklezio
por konverti altajojn al kristanismo. En
1869
en
Kazan
publiki?is detala gramatiko de altaja lingvo kaj en
1884
- la unua vortaro
[2]
. En disvolvo de altaja literaturo kaj literatura lingvo grandan rolon ludis altaja verkisto
Mi?ail ?evalkov
.
La moderna literatura lingvo bazi?as sur vera altaja dialekto. Ekde
oktobra revolucio
de
1917
bazo de literatura lingvo estis teleuta dialekto, kaj e? nun kelkaj lokaj verkistoj uzas ?in.
- Баскаков Н. А. Алтайский язык. М., 1958.
- Грамматика алтайского языка, составленная членами Алтайской духовной миссии. Казань, 1869
- Дыренкова Н. П. Грамматика ойротского языка. М.; Л., 1940
- Тощакова Т. М. Грамматика ойротского языка. Новосибирск, 1939
- Баскаков Н. А., Тощакова Т. М. Ойротско-русский словарь. С приложением краткого грамматического очерка ойротского языка Н. А. Баскакова. М., 1947
- Вербицкий В. И. Словарь алтайского и аладагского наречий тюркского языка. Казань, 1884
- Коргунбаева Н. И. Алтайско-русский ? русско-алтайский словарь. Горно-Алтайск, 1991
| Oficialaj lingvoj de Rusio
|
|---|
| Tut?tata oficiala (?tata) lingvo
|
|
|---|
Lingvoj oficialaj (?tataj)
en federaciaj subjektoj
|
|
|---|
| Lingvoj kun oficiala statuso
|
|
|---|
|