Noruzo
|
De maldekstre dekstren de supre:
|
festa a? feria tago
?
nacia tago
? UN observance day
|
Festata
|
Iranaj popoloj
(origine kaj nuntempe)
Diversaj (nuntempe):
Afganio
Albanio
(de
Bektashi Muslims
)
[1]
[2]
Armenio
(de
Armenoj en Irano
,
Kurdoj
kaj
Jazidoj
)
Azerbaj?ano
Banglade?o
(de
Shia Muslims
kaj aliaj)
[3]
Popola Respubliko ?inio
(de
Xinjiang Ta?ikoj
kaj aliaj
Tjurkaj popoloj
)
[4]
Kipro
[5]
[6]
Kartvelio
(de
Azerbaj?an-Kartveloj
)
[7]
Barato
(de
Parsioj
,
Iranis
, kaj kelkaj
Barataj Muslimoj
)
[8]
Irano
Irako
(de
Kurdoj
kaj
Turkmenoj
)
[9]
Israelo
(de
Baha?is
kaj kelkaj
Iranaj judoj
)
[10]
[11]
Kaza?io
[12]
Kosovo
Kirgizio
[12]
Nord-Makedonio
Mongolio
(de
Bayan-Olgii Kazakhs
)
[13]
Pakistano
(de
Balu?oj
,
Baltis
, Parsis, Iranis,
Pa?tunoj
,
Isma?ilis
,
Shia Muslims
)
[14]
[15]
Rusio
(de
Tabasaranoj
)
[16]
Sirio
(de
Kurdoj
)
[17]
[18]
Ta?ikio
[19]
Turkio
(de
Azerbaj?ano-Turkoj
,
Kurdoj
, kaj
Jorukoj
)
[20]
[21]
Turkmenio
[22]
Ukrainio
(de
Krime-tataroj
)
Uzbekio
|
Speco
|
Kultura
|
Signifo kaj senco
|
Novjara tago en la
Persa kalendaro
|
Dato
|
20-a de Marto;
[23]
povas varii inter 19-a kaj 21-a de Marto
|
Ripeto
|
?iujara
|
|
Fruktoj sur la tablo dum Noruzo
Noruzo
(
perse
?????
,
DMG
Naur?z
,
kurde
??????
, Newroz) a? pli
pers
ece
No?ruzo
(litere: 'Nova tago') estas la orienta novjaro, unu el la plej belaj kaj ?atataj festoj en pluraj orientaj landoj. La festo da?ras du semajnojn kaj fini?as kun la 'Naturtago', la dektria tago. La intenco estas pasigi en la naturo de sunlevi?o ?is sunsubiro en kompanio de aliaj, kaj ?ui unu la alian kaj la naturon
[24]
.
Noruzo estas la unua tago de printempo en
Irano
, ?ia naski?ejo, kaj la tuta norda ter-hemisfero, estas popola simbolo de veki?anta naturo post vintro, bono, paco kaj novi?ema vivo
[25]
.
La ?enerala Asembleo de
Unui?intaj Nacioj
la? la decido en 2010 proklamis la 21-an de marto la internacian tagon de No?ruzo. La? la astronomia tempo (komenco de printempo), tiu tago povus okazi je la
20-a
,
21-a
a?
22-a de marto
. No?ruzo trovi?as sur la Reprezenta Listo de
Nemateria Kultura Hereda?o de la Homaro
[26]
.
Anka? estanta
Zoroastrisma
ferio (->
Chaharshanbe Suri
), ?i estas anka? sankta
tago
por anoj de
Sufiismo
kaj anka?
Bahaanoj
?e kiuj Noruzo estas unu el la na? sanktaj tagoj.
?tatoj, en kiuj Noruzo estas festata
Oni festas No?ruzon en
Afganio
,
Albanio
,
Azerbaj?ano
,
Barato
,
?inio (Xinjiang)
,
Irano
,
Kartvelio
,
Pakistano
,
Rusio
(
Dagestano
),
Turkio
, diversaj landoj de
Centra Azio
kiel
Kaza?io
,
Kirgizio
,
Ta?ikio
,
Turkmenio
,
Uzbekio
kaj anka? inter la
kurdoj
kaj diversaj diasporoj, e? en kelkaj e?ropaj landoj.
Landoj kun Noruzo kiel publika feriotago :
?enerala Asembleo de
La UN rekonis la Internacian Tagon de No?ruzo en 2010, priskribante ?in kiel irandevena printempa festo, kiu jam estas festita dum pli ol 3000 jaroj
[38]
[39]
. Dum la renkonti?o de
La inter-registara komitato por la konservado de la nemateria hereda?o
de la
Unui?intaj Nacioj
, okazinta inter la 28-a de septembro kaj la 2-a de oktobro 2009, No?ruzo estis oficiale registrita sur la UNESKO-Reprezenta Listo de
Nemateria Kultura Hereda?o
de la Homaro
[26]
[40]
[41]
[42]
. En respondo al la rekono fare de UN, Irano eldonis po?tmarkon
[43]
.
En Irano anka? oni nomas ?in
Eid
feston, kvankam ?i ne estas islama festo. Noruzo estas la unua tago de la
printempo
kaj la komenco de la irana jaro. ?i anka? estas la komenco de la
Bahaa Kalendaro
. Estas festo de iuj komunumoj je la
21-a de marto
kaj de aliuloj je la tago de la astronomia tempo (komenco de printempo), kiu povus okazi je la
20a
, 21a a?
22a de marto
.
Dum
Haft Sin
, familioj ornamas tablon per sep eroj, kiuj reprezentas la novan sezonon, kiu komenci?as kun la persa letera sin (s). La eroj inkluzivas :
- Sib
(
pomo
), kiu reprezentas belecon
- Sir
(
ajlo
), kiu reprezentas bonan sanon
- Serkeh
(
vinagro
), kiu reprezentas paciencon
- Sonbol
(
hiacinto
), kiu reprezentas printempon
- Samanu
(dol?a pudingo de
tritikaj
semplantidoj
), kiu reprezentas fekundecon
- Sabzeh
(persa : ?????? ????, verda
so?legomo
), kiu reprezentas renaski?on
- Sekeh
(
moneroj
), kiu reprezentas prosperon
Noruzo (
persa prononco:
[noː??uːz]
[noː??uːz]
), (persa:
?????
?,
no?ruz
, aliliterume en Esperanto
No?ruzo
(
persa prononco:
[nou??uːz]
[nou??uːz]), kun diversaj lokaj prononcoj, ekzemple en la
Bahaa Kredo
(
persa prononco:
[næu??oːz]
[næu??uːz]), estas la orienta Novjaro,
La oficialaj nomoj estas :
Norouz, Norooz, Narooz, Nawruz, Newroz, Newruz, Nauruz, Nawroz, Noruz, Novruz, Nauroz, Navroz, Naw-Ruz, Nowroj, Navroj, Nevruz, Navruz, Navrez, Nooruz, Nauryz, Nevruz, Nowrouz, Nezrouz
|
Ekzistas multaj variantoj literumi la vorton
Noruzo
:
- Albana:
Novruzit
- Azerbaj?ana
:
Novruz, ?????, Новруз
- Ba?kira
:
Науруз, Nawruz
- Krime-tatara:
Navrez, Наврез
- Daria: ??????,
Nauruz
- Kartvela
: ???????,
Navruzi
- Gu?arata:
?????, Navar?jha
- Pola:
Nowy Rok
- Slovaka:
Novy Rok
- Kaza?a:
Наурыз,
Nawryz
, ?????
??
- Kurda:???????,
Newroz
- Kirgiza:
Нооруз,
Nooruz
, ????
??
- Lezga
:
Яран Сувар,
Yaran Suvar
- Oseta
:
Новруз
,
Novruz
- Pa?tuna
: ??????,
Nawruz
- Tabasara; Эбелцан,
Ebeltsan
- Ta?ika
:
Навр?з
,
Navro‘z
- Tatara
:
Н??р?з
,
Nawruz
,
??????
- Tata
:
Nuruz
, ?????
- Turka:
Nevruz
- Turkmena:
Newruz, Невруз, ?????
- Urdua
: ??????,
Nawr?z
- Ujgura
: ??????,
Noruz
, Норуз
- Uzbeka
:
Navruz, Навруз, ??????
La revuo "Kuriero" de
Unesko
dedi?is sian numeron n-ro 1 de januaro-marto 2019 al la temo de
indi?enaj lingvoj
okaze de la proklamo de 2019 kiel Internacia Jaro de Indi?enaj Lingvoj.
[44]
Ekster tiu kadro la artikolo
Na?ruzo: la ?ermoj de nova tago
, de Salvatore D’Onofrio, temas pri la diversaj variantoj de la festo Noruzo, en la diversaj landoj, kaj la rilaton kun la diversaj
civilizoj
.
[45]
- Noruzo
-
Noruzo en
Teherano
,
Irano
, 2014.
-
Noruzo en
Ta?ikio
, 2010.
-
Noruzo en
Kaza?io
, 2009.
-
Noruz-festivalo en Baku, Azerbaj?ano.
-
Celebrado de Noruzo fare de kurdoj en Palagan, Irano
-
La pentrado de Noruz-ovegoj en Tehrano, Irano.
- ↑
Eternal combat between the bull representing the Moon, and the lion representing the Sun and spring.
- ↑
The World Headquarters of the Bektashi Order ? Tirana, Albania
. komunitetibektashi.org. Arkivita el
la originalo
je August 18, 2011. Alirita April 25, 2012.
- ↑
Nevruz in Albania in 2022
. Alirita 23 March 2021.
- ↑
"
Nowruz conveys message of secularism, says Gowher Rizvi
", April 6, 2018.
Arkivigite je
2019-03-31 per la retarkivo
Wayback Machine
- ↑
Xinjiang Uygurs celebrate Nowruz festival to welcome spring
. Xinhuanet. Arkivita el
la originalo
je March 12, 2017. Alirita March 20, 2017.
- ↑
Nowruz celebrations in the North Cyprus
- ↑
Nevruz kutlamaları Lefko?a'da gercekle?tirildi.
- ↑
"
Nowruz Declared as National Holiday in Georgia
", March 21, 2010.
Arkivigite je
2012-09-18 per la retarkivo
Wayback Machine
- ↑
Nowruz observed in Indian subcontinent
. www.iranicaonline.org. Alirita December 29, 2013.
- ↑
20 March 2012 United Nations Marking the Day of Nawroz
.
Ministry of Foreign Affairs (Iraq)
. Arkivita el
la originalo
je May 13, 2013. Alirita April 18, 2012.
Arkivigite je
2013-05-13 per la retarkivo
Wayback Machine
- ↑
For Persian Jews, Passover Isn't the Only Major Spring Holiday
(
angle
) (2021-03-19). Alirita 2022-02-28.
- ↑
Welcome to the Baha'i New Year, Naw-Ruz!
(en-US) (2021-03-20). Alirita 2022-02-28.
- ↑
12,0
12,1
Celebrating Nowruz in Central Asia
. fravahr.org. Arkivita el
la originalo
je May 23, 2007. Alirita March 23, 2007.
Arkivigite je
2007-05-23 per la retarkivo
Wayback Machine
- ↑
Discover Bayan-Olgii
.
- ↑
Farsnews
. Fars News. Arkivita el
la originalo
je October 25, 2015. Alirita March 20, 2017.
- ↑
"
Happy Nauroz: Karachiites ring in the Persian new year in style
",
The Express Tribune
, 20 March 2017. Kontrolita 20 March 2021.
- ↑
"
Россия празднует Навруз [Russia celebrates Nowruz
]", March 21, 2012. (
ruse
)
Arkivigite je
2013-05-02 per la retarkivo
Wayback Machine
- ↑
Arabs, Kurds to Celebrate Nowruz as National Day
. Arkivita el
la originalo
je May 20, 2013. Alirita March 11, 2013.
Arkivigite je
2013-05-20 per la retarkivo
Wayback Machine
- ↑
For Kurds, a day of bonfires, legends, and independence
. Dan Murphy. March 23, 2004.
- ↑
Tajikistan 2010 Bank Holidays
. Bank-holidays.com. Alirita April 6, 2010.
- ↑
ANADOLU’DA NEVRUZ KUTLAMALARI ve EM?RDA?-KARACALAR ORNE??
Anadolu'da Nevruz Kutlamalari
- ↑
Emma Sinclair-Webb,
Human Rights Watch
,
"Turkey, Closing ranks against accountability"
, Human Rights Watch, 2008. "The traditional Nowrouz/Nowrooz celebrations, mainly celebrated by the Kurdish population in the Kurdistan Region in Iraq, and other parts of Kurdistan in Turkey, Iran, Syria and Armenia and taking place around March 21"
- ↑
General Information of Turkmenistan
. sitara.com. Arkivita el
la originalo
je September 6, 2012. Alirita December 26, 2012.
Arkivigite je
2012-09-06 per la retarkivo
Wayback Machine
- ↑
Sweets for a sweeter Iranian new year
(en-US) (2021-03-12). Alirita 2021-03-19.
- ↑
(nl) Maria Bouanani,
Sholeh Rezazadeh
: “
Het oosten verstaat wellicht de kunst van het leven beter
” (Sholeh Rezazadeh: “Sholeh Rezazadeh: "La Oriento probable pli bone komprenas la arton vivi"), la 5-an de a?gusto 2021, alirite la 6-an de aprilo 2022.
- ↑
Anatoli Ionesov, Saluton, Na?ruzo - la festo, kiu unuigas kaj plinobligas la mondon!, Revuo Esperanto, nro 1324 (5), Majo 2018, p. 115.
- ↑
26,0
26,1
(angla)
Novruz, Nowrouz, Nooruz, Navruz, Nauroz, Nevruz: Inscribed in 2009 on the Representative List of the Intangible Cultural Heritage of Humanity
,
UNESCO
.
- ↑
(angla) Lt. j.g. Keith Goodsell (March 7, 2011).
"Key Afghan, US leadership plant trees for Farmer's Day"
. United States Central Command.
- ↑
(angla)
"The World Headquarters of the Bektashi Order ? Tirana, Albania"
. komunitetibektashi.org. Arkivita de la originalo je la 18-a de a?gusto 2011.
- ↑
(angla)
"Azerbaijan 2010 Bank Holidays"
. Bank-holidays.com.
- ↑
(angla)
"Nowruz Declared as National Holiday in Georgia"
Arkivigite je
2012-09-18 per la retarkivo
Wayback Machine
. Civil.Ge, la 1-a de julio 2001.
- ↑
(angla)
"Iran (Islamic Republic of) 2010 Bank Holidays"
. Bank-holidays.com.
- ↑
(angla)
"Iraq 2010 Bank Holidays"
. Bank-holidays.com.
- ↑
(angla)
"Kyrgyzstan 2010 Bank Holidays"
. Bank-holidays.com.
- ↑
(angla)
"Norouz in Kyrgyzstan"
Arkivigite je
2010-01-05 per la retarkivo
Wayback Machine
. Payvand.com.la 26-an de marto 2006.
- ↑
(angla)
"Turkmen President Urges Youth To Read 'Rukhnama'"
. Rferl.org, la 20-an de marto 2006.
- ↑
(angla)
"Turkmenistan 2010 Bank Holidays"
. Bank-holidays.com
- ↑
(angla)
"Uzbekistan 2010 Bank Holidays"
. Bank-holidays.com
- ↑
(angla) "General Assembly Recognizes 21 March as International Day of Nowruz, Also Changes to 23?24 March Dialogue on Financing for Development"
.
UN.org. la 23-an de februaro 2010.
- ↑
(angla)
Sheikholeslami, Ali (2010-02-24).
"UN Officially Recognizes March 21 as International Nowruz Day"
. Businessweek.com. Arkivitia de la originalo je la 1-a de aprilo 2010.
- ↑
(angla)
Novruz, Nowrouz, Nooruz, Navruz, Nauroz, Nevruz: akceptita en 2009 sur la Retrezenta Listo de Nemateria Kultura Hereda?o de la Homaro, UNESKO.
- ↑
(angla)
Noruz and Iranian radifs registered on UNESCO list
, Teheran Times, la 1-a de oktobro 2009.
- ↑
(angla)
Nowruz became international
(noruzo fari?is internacia), en la
persa
, BBC, Wednesday, la 30-a de septembro 2009, BBC.co.uk
- ↑
(angla) Iran issues stamp celebrating Int'l Day of Nowruz, Press TV, la 28-an de marto 2010 .
- ↑
"Kuriero" de Unesko, n-ro 1 de januaro-marto 2019, ISSN 2521-7356 60 pa?oj.
- ↑
Na?ruzo: la ?ermoj de nova tago
, de Salvatore D’Onofrio, "Kuriero" de Unesko, n-ro 1 de januaro-marto 2019, pa?oj 54-55. Tradukis el la
franca lingvo
Christian LAVARENNE (Francujo).