Statuoj de katolikaj mona?oj. La mona?oj enga?itaj pri la plej konata metio en kiu la mona?oj estis dungitaj en la
Mezepoko
en la foresto de
presiloj
kaj anka? kiel religia agado, kopiante
sanktan librojn
en
scriptorium
.
mona?ismo
(el la greka
monakos
, ulo soleca) estas maniero vivi sian religiecon, karakterizita per kelkaj rezignoj al teraj interesoj (= monduma?oj), por sin dedi?i plikomplete al la aspekto spirita kuntrenante kaj modlante tutan sian ekziston.
Diversaj religioj bur?onis el si mona?ajn movadojn:
Budhismo
,
Kristanismo
,
Hinduismo
,
?ajnismo
,
Taoismo
, anka? se ilia pensmaniero ne malmulte diferencas unu de la alia.
En
Azia
Oriento floras vasta kaj multfaceta mona?a fenomeno ?eesta en menciitaj religioj disvasti?intaj en nombraj nacioj kiel
Japano
,
?inio
,
Indonezio
,
Birmo
,
Barato
,
Tibeto
, ktp.)
[1]
En
Hinduismo
[2]
[3]
[4]
[5]
la fenomeno estas ligita al determinitaj a?fazoj, kia
sanny?sa
, dum kiu oni praktikas la rezignon kaj la
malri?econ
kaj oni allasas dedi?i la tutan vivon al la spiriteco: estas la kazo de la
sadhu
. Tiaj praktikoj, atestistaj en la
Vedoj
, reirus al la
3-a jarmilo a.K.
.
En
?ajnismo
la mona?a sperto surprenas aparatan gravecon. En
79
p.K. skismo produktis du precipajn skolojn, aktivajn anka? hodia?: de tiu dato furoras la mona?oj
digambar
"
vestitaj je ?ielo
", kiuj rezignas ?iun ajn posedon, inkluzive de la nutra?oj kaj vesta?oj, kaj la
?vetambar
"
Blankvestitaj
".
La religia fenomeno de mona?ismo elstaras en la
budhista
sperto tiel ke la
almozanta mona?o
estas konsiderata la unika vera dis?iplo de
Budho
. En la
tibeta
mona?ismo oni metas inter la kompetentoj de la mona?aro kaj
lamaoj
anka? la teran (?tatan) povon.
[6]
[7]
[8]
Dum la
barbaraj invadoj
igadis dramaj la statojn de la popoloj de la
Okcident-Romia Imperio
, ekkonstitui?is kaj plifortigis ekleziajn kaj religiulajn instituciojn, kiuj balda? riveli?us fortoj estigantaj novan civilizon. Inter ili mona?ismo, tiu de la
de la 4-a ?is la 8-a jarcento
, eble estas la plej grava. Anta?e stari?is diversaj formoj de mona?ismo: la mona?oj: nome ermitoj kaj
anakoretoj
establi?is en
dezerto
, en arbodensejoj a? en silentaj zonoj, kie ili povis vivi solece, preska? senkontakte kun aliaj, por sin tute dedi?i al la
pre?ado
.
Cenobitoj
, male, (temas pri alia mona?a kurento) kunvivis en mona?ejo sub la regulo kaj
abato
. Kun tiu deziro, ili estis movataj de la volo imiti eminentulojn de la biblia historio: kiel profeto
Elija
a?
Johano la Baptisto
a? la sama
Jesuo
kiu pasigis la noktojn en soleca pre?o.
E?ropa mona?ismo elvenas precipe el
Proksima Oriento
; fakte, la religia
asketismo
kaj la mona?a vivo ne estas aparta?o de iu ajn formo de
Kristanismo
, sed ili reprezentas vivformojn per kiuj la animo provis ?iuepoke enkarnigi sian sojfon je Dio. En la
4-a jarcento
, en
Egiptio
, en
Palestino
kaj
Sirio
, spure de
Sankta Antonio Abato
, ?iam pli nombris tiuj kiuj tute forlasis la mondon por vivi solece (
eremos
, el kiu la termino
ermito
). Sed preska? samtempe ?uste tiuj vivantoj en la dezerto a? ermitoj, ekasocii?is, spure de sankta
Pakomjo
, en
konventoj
a?
cenobejoj
(el la greka
coinobios
, indikante kunvivadon), por ser?i kune pli intensan
komunion
kun
Dio
kaj pli facile aliri
sanktecon
. En kristana medio, Sankta Antonio Abato estas konsiderata la iniciatoro de la komuna vivo en
mona?ejo
.
La mona?oj de la proksima Oriento kaj de la
orienta E?ropo
sin lasi fascini de asketismo kun fervoro tia, ke ili foje preska? tu?i
frenezon
, de intensaj asketaj (el la grekaj ?σκημα, ?σκησι? indicantaj ekzercon, vivmanieron de atleto) praktika?ojn, kiuj unuigis al la
pre?o
kaj al la
meditado
?iuspecajn
korphumili?ojn
, foje penigajn a? e? strangajn, kiel la
abstino
el la
nutrado
, el la
dormo
a? el sinlavo la? longaj periodoj, a?
skur?adoj
kaj
torturoj
.
?enerale, tamen, la mona?isma movado, orienta kaj okcidenta, provizis la
Eklezion
per spirite energia forto por reagi kontra? la ?iam minacanta
mondumi?o
de la Eklezio mem. Kaj kiel tia, ?i konstituis grandan rezervon de energio por influi la historian disvolvi?on de la
kristana
civilizo en la
mediteranea
mondo.
Post la 4-a jarcento mona?ismo komencas disvasti?i en
Okcidento
:
Sankta Hieronimo
en
Romo
,
Sankta A?gusteno
en
Afriko
,
Sankta Severino
en
Noriko
, Sankta
Marteno de Tours
en
Ga?loj
estis la iniciatintoj de la mona?aj idealoj kaj de famaj mona?ejoj, kiel en
Tours
kaj
Arles
.
Kasiodoro
, ministro de
Teodoriko la granda
, post la malsukceso de sia politiko celanta la kunfandi?on de
Romianoj
kaj
Gotoj
, forlasas la gotan kortegon, rifu?i?as en siajn poseda?ojn, en la naska
Kalabrio
, kaj starigas
mona?ejon
en
Vivarium
, en kiu pasigas la lastajn jarojn de sia vivo.
La Sanktulo verkanta sian Regulon, de
Hermann Nigg
(1849?1928)
La donanto al la Katolika Mona?ismo sian apartan
fizionomion
, romiane konstrua,n ageman, ekvilibran, kompare kun tiu de la
orienta kristanismo
komtempla, asketa, duonanarkia, estis tamen junulo, ido de familio de la malgrava nobelo de
Umbrio
: nome Sankta
Benedikto de Nursio
(480-543). Ritiri?inta al ermita vivo en monto
Subiaco
, li estis vidinta plii?i ?irka? si grupo de sekvantoj, kune kun kiuj, transloki?inte najbaren de
Kasino
. li estis stariginta la mona?ejon de
Montekasino
, la plej gravan mona?an centron de Okcidento.
La
Benediktana regulo
estas tute trempita en la robusta praktika spirito de la
antikva Romo
, ?in kunfandante kun la la kristana spiriteco. La
benediktanaj
mona?oj devas estis nek nur
kontemplantoj
nek kura?igitaj survoje de la ekscesoj kaj stranga?oj de la orienta asketismo. Noto de interna
sereneco
, de
ekvilibro
, de profunda
sa?o
, trempas ?iujn pa?ojn de tiu regulo kiu riveli?os tute plenplena je universala normiga kapablo, nome je tiu mirinda porjura kapablo, kiu iam faris la grandon de la antikvaj romianoj kaj tiam ekadopti?is kiel la ekscelenca regulo de la tuta katolika mona?ismo. Anstata? la ekscesoj de asketismo,
Benedikto
sintezis la regulan vivstilon per la
moto
:
latine
ORA ET LABORA
, pre?u kaj laboru.
Dum en la tuta ?irka?a mondo furiozas la
barbara
?tormo, la benediktanaj mona?ejoj kreas novan tipon de socio bazita, anstata? sur la romia koncepto de
privata proprieto
, sur tiu kristana de la
kolektiva
solidareco
.
La mona?oj kultivas la terenojn ?irka?e de la Mona?ejo, a? almena? ilin kultivi?is per siaj kunlaborantaj
kamparanoj
, defendante tiel la terenojn el
neglekti?o
kaj
sova?i?o
. ?irka? la mona?ejo grupi?as, ser?antaj protekton kamparanaj familioj, kiuj trovas rifu?on sub la ombro de la mona?a strukturo. La mona?ejo fari?as tiel centro de malgranda ekonomia mondo
memsufi?a
; anka? la produkta?aj manfaritaj a? industriaj necesaj al la onia ekzisto estas produktitaj permane de servistoj
ministeriales
de la mona?ejo. La produkta?aj ekscesoj estas venditaj surloke: tial, ?irka? la mona?ejo establi?as centro de
inter?an?o
, de
foiro
. ?uste dum la
8-a jarcento
krei?as, ekzemple en la
lombarda
Italio
, grava emo al la formi?o de senmezuraj bienposeda?oj, koncentritaj en la manoj de malmultaj grandaj
senjoroj
laikaj
kaj ekleziaj. Elstara parto de tiu koncentrado de poseda?oj fini?is anka? avanta?e de la grandaj benedikatanaj mona?ejoj, pliigante ilian gravecon kaj edukan forton. Principe, tamen, tiuj mona?ejaj poseda?oj estis nevendeblaj kaj la abatoj administrantoj estis ofte pli kapablaj, okaze ekzemple de senspertaj lombardaj senjoroj.
Tio kondukis al la disvasti?o de novaj sistemoj de bienkondukado, kiuj multe utilis al la la?grada konstruo de la biena ri?eco. Inter tiuj citindas la
kontraktoj de nivelo
(el
libellu
sur kiu estis skribitaj la kontraktaj akordoj), per kiu bieno estis koncedita al kultivisto kiu, inter?an?e pagante luon, kutime per kultivaj produkta?oj, konservis por ?iam a? longatempe la uzon, a? tiu de '
emfite?zo
per kiu la bieno estis koncedita por longega tempo kondi?e ke la kultivisto alportu plibonigojn. Tiel al la trista senpopoligo de la anta?aj jarcentoj komencis anstata?i?i pli abunda nombro de kultivistoj en la kamparoj, unui?inta al la renaski?o de specialaj kultivadoj, kiel tiu de la
vito
kaj
olivarbo
, anstata?e de la
porpa?ta
herbejo
a? de la
cerealkultivado
vastarea.
En periodo en kiu multaj re?oj estis
analfabetaj
, en la benediktanaj mona?ejoj nelaceblaj
manskribistoj
, en la
scriptoria
, da?rigis kopii verkojn de antikvaj verkistoj kaj
paganaj
kaj kristanaj. Kunvivas, do, pace, kaj kune trinkas ?e la fontoj de la antikvaj civilizoj, de la scio de mildeco de la moroj,
Romianoj
kaj
Barbaroj
, fratigitaj per la komuna kredo, per la komuna obeo al Regulo. La grandaj benediktanaj mona?ejoj da?rigas, la?longe de la tuta
mezepoko
, resti porlumaj centroj meze de ?irka?a tenebro.
Apud tiu ?iam elstara de
Montokasino
, naski?is ?iam pli nombraj mona?ejoj, inter kiuj emer?as, pro kulturo kaj spiriteco kaj e? sciencaj aliroj, tiuj de
Novalesa
(
Piemonto
) en
Valo de Susa
. Granda centro de la mona?a civilizo naski?is en
Irlando
kiu de tie lar?i?is al
Anglio
, kun la
cenobejoj
de
Armagh
, Iona,
York
. La irlandanaj mona?oj, kuntrenante kun si sian kelta-kristanan kulturon, direkti?is al
Ga?loj
kaj
Italio
, konvertigante paganojn kaj
arianojn
, kaj starigante novajn mona?ejojn. Inter kiuj menciindas tiu de
Bobbio
(Alta Italio), establita de
Sankta Kolombano
, kaj tiu de
Sankt-Galo
, en
Svisio
. Anka? la irlandaj mona?oj elstari?is en la literaturaj kaj religiaj studoj kiel atestas la kopioj de manuskriptoj de klasikaj kaj paganaj a?toroj allasitaj de iliaj mankopiistoj. La civilizo kelta-kristana havis, tial, senmezuran gravon en la e?ropa formi?o en la epoko
karolida
.
Ne preterlasi?u aludo al la
Cistercianoj
, ordeno de mona?oj dedi?intaj al la
bonfaro
, kiel anka? la
Antonianoj de Vienne
, mona?oj flegistoj vasti?intaj en tuta
E?ropo
, kaj la
Trapistoj
; kaj plue la
Suverena Milita Ordeno de Malto
kaj
Te?tonaj Kavaliroj
kaj aliaj kiuj havis militan karakteron.
- Sankta Atanazio
,
Vivo de Sankta Antonio Abato
(esperantigita)
[1]
- Gregorio Penco O.S.B.,
Le origini del monachesimo,
Mondadori
- Gregorio Panco O. S. B.,
Gli ordini religiosi,
Nardini Editore
- Katolikaj enciklopedioj:
- [2]
Enciclopedia_Cattolica
- [3]
Cathopedia:Voci_indispensabili
- [4]
Catholic_Encyclopedia
- Gruber, Mark. 2003.
Sacrifice In the Desert: A Study of an Egyptian Minority Through the Lens of Coptic Monasticism
. Lanham: University Press of America.
ISBN 0-7618-2539-8
- Lawrence, C. H. 2001.
Medieval Monasticism: Forms of Religious Life in Western Europe in the Middle Ages
(3rd Edition). New York: Longmans.
ISBN 0-582-40427-4
- ↑
Trianni, P., Il monachesimo non cristiano, Abbazia di San Benedetto, Seregno 2008
- ↑
P.TRIANNI, ≪
Il samnyasa cristiano-indu: Monchanin discepolo di Brahmabandhav Upadhyaya (1861-1907)
Arkivigite je
2013-05-30 per la retarkivo
Wayback Machine
≫ en AA.VV., La mistica, luogo d’incontro tra cristiani e hindu, Edizioni Camaldoli,
Camaldoli (AR) 2006, 89-119
- ↑
[
http://www.treccani.it/enciclopedia/monachesimo/
Monachesimo en Encikopedio Treccani.
- ↑
Acharuparambil, D., "Il monachesimo nella tradizione indu", en Aa.Vv., Il monachesimo nel terzo mondo, Ed. Paoline, Roma 1979, pp. 163-189.
- ↑
Panikkar, R., "Parivrajaka: la tradizione del monaco in India", en H. Le Sa?, O. Baumer-Despeigne, R. Panikkar, Alle sorgenti del Gange. Pellegrinaggio spirituale, Servitium, Sotto il Monte 2005, pp. 179-194.
- ↑
Collcutt, M., s.v. "Monachesimo buddhista", enn M. Eliade (zorge de), Enciclopedia delle religioni, vol. X. Buddhismo, Citta Nuova-Jaca Book, Milano 2006, pp. 421-424.
- ↑
Comba, A., "Il ruolo del monachesimo nel buddhismo", en S. Piano (zorge de) Le grandi religioni dell'Asia. Orizzonti per il dialogo, Ed. Paoline, Milano 2010, pp. 209-231.
- ↑
Merton, Th., "Il monachesimo buddhista zen", en Id., Mistici e maestri zen, Garzanti, Milano 1969, pp. 185-200.
- [7]
Cathopedia, katolika enciklopedio en reto.