Ortografia projekcio
kun Midvejinsuloj centre
La
Midvejinsuloj
(
havaje
Pihemanu
,
angle
Midway Islands
a?
Midway Atoll
) estas
atolo
en Nord-
Pacifiko
apartenanta al la
Usonaj Malgrandaj Insuloj
. La insularo (konata anka? kiel
Midvejatolo
) kovras areon de sume 6.2 km² kaj situas en la norda parto de la
Pacifika Oceano
, relative proksime de la nordokcidenta pinto de la insularo
Havajo
. La nomo
Midway
(Mezvojo) aludas al ties geografia situo, tio estas pli malpli
meze de la vojo
inter
Ameriko
kaj
Azio
.
La
latitudo
estas 28º13' N kaj la
longitudo
177º22' Or, tio estas pli malpli je triono de la distanco inter
Honolulu
kaj
Tokio
.
La atolo konsistas el
korala
bara?o ringoforma, kaj multnombraj sabloinsuletoj. La du plej grandaj insuloj estas
Sand Island
(Sabloinsulo) kaj
Eastern Island
(Orienta Insulo), kaj aktuale estas ?efe grava lo?ejo kaj habitato por miloj de marbirdoj.
La
Midvejinsuloj
ne havas originan homan lo?antaron kaj estas teritorio neaneksita de
Usono
(kiel Gvamo ekzemple), kaj ties statuso estas tiu de
insula areo
zorge de la Interna Departamento de Usono. La ekonomio bazi?as entute sur registaraj fondusoj. Nutra?oj kaj industria?oj devas esti importitaj.
La areo de
Midvejinsuloj
estas konita tutmonde speciale pro la
Batalo de Midvejo
, kiu okazis dum la
Dua Mondmilito
. La Usona Floto repu?is japanan atakon, markante tiu venko gravan ?an?on en la scenejo de la milito en la
Pacifiko
.
Mapo de la
Midvejinsuloj
La
Midvejinsuloj
formas parton de serio de vulkanaj insuloj kaj
atoloj
, kiuj etendi?as el
Havajo
?is la pinto de la
Ale?toj
. Midvej formi?is anta? ?irka? 28 milionoj da jaroj, kiam la submara ku?ejo sur kiu bazi?as, trovi?is je la sama alto kiel la vulkana bazo de Havajo. Fakte, Midvejo estis iam vulkana ?ildo ?ajne tiom ampleksa kiom la insulo de Lana'i. La?longe de milionoj da jaroj, la insulo suferis procezon konatan kiel
isostatika al?ustigo
. La korala bara?o kiu formi?is ?irka? la vulkana insulo pluekzistis je la marnivelo pere de suprenkresko, dum la tuta bazo malsupreniris. Aktuale, la bara?o havas ?irka? 400 metrojn lar?e kaj la atolo havas malprofundajn akvojn la?longe de ?irka? 10 kilometroj.
La
Midvejinsuloj
estis tre tu?itaj en sia naturo kiel konsekvenco de la setligo de homo. Post
1869
, kiam oni prezentis projekton por detrui parton de la koraloj kaj konstrui havenon en
Sand island
(Sabloinsulo), la loka ekologio suferis dan?erajn ?an?ojn. Birdoj indi?enaj de aliaj insuloj, kiel la
Lajsana ralo
kaj la
Lajsana fringo
estis liberigitaj en tiu loko. Oni plantis arbojn originajn de
A?stralio
kiel ventohaltilojn. ?irka? 75% de la plantospecioj troveblaj nun en Midvejo estas ekzotaj.
La atolo havas 32 km de ?oseoj, 7,8 km de akvokondukiloj, havenon (situa en Sand Island, kaj fermita al la publika uzado) kaj du alteri?aj dromoj (amba? pavimaj, kun longeco de ?irka? 2000 m). La FWS (Servo por la Vivo kaj Sova?a kaj Fi?a, la? la anglalingva mallongigo) anta?vidis fermi ?iun flughavenajn operaciojn post la
22a de novembro
de
2004
, je kio finus permeso por ?iu tipo de publikaj vizitoj.
Neoficiala flago de la
Midvejinsuloj
La atolo estis malkovrita la 5an de julio de
1859
de la kapitano N.C. Middlebrooks, en?ipe de la balen?ipo
Gambia
. La insuloj estis tiam nomitaj kiel Insuloj Middlebrooks.
Middlebrooks reklamis tiam la insulojn por
Usono
la? la
Akto de la guaninsuloj
, la? kiu usonanoj rajtas setli?i portempe en senhoma insulo por profiti la
guanon
.
La
28-an de a?gusto
de
1867
la kapitano William Reynolds, de la ?ipo USS Lackawanna, ekposedis formale la insulojn por Usono. Poste oni ?an?is la nomon de la insuloj per tiu de
Midvejo
. Tiu atolo transformi?is tiel al la unua teritorio nekontinenta aneksita de Usono. La
Midvejinsuloj
estas la ununuraj insuloj en la Insularo de
Havajo
kiuj ne formas parton de la ?tato de Havajo.
La
Batalo de Midway
estis decidiga
marbatalo
en la
Pacifika Fronto
de la
Dua Mondmilito
kiu okazis inter la 4a kaj la 7a de Junio
1942
, nur ses monatojn post la
japana
atako kontra? Pearl Harbor
kaj unu monaton post la
Batalo de Korala Maro
.
[1]
[2]
[3]
La Usona Arme?iparo estrata de la Admiraloj
Chester Nimitz
,
Frank Jack Fletcher
, kaj
Raymond A. Spruance
venkis super la atakanta ?iparo de la
Imperia Japana
?iparo
estrata de la Admiraloj
Isoroku Yamamoto
, Ch?ichi Nagumo, kaj Nobutake Kond? ?e la
Midvejatolo
, okazigante detruegan dama?on al la japana ?iparo kiuj montri?is neripareblaj. Milita historiisto
John Keegan
priskribis ?in kiel "la plej impona kaj decidiga frapo en la historio de
marmilito
".
[4]
- Ladd, H.S., J.I. Tracey Jr., y M.G. Gross. 1967. Drilling at Midway Atoll.
Science
, 156 (3778): 1088?1095 (26a de majo de
1967
).