En la
faza diagramo
la limo inter gasa akvo kaj likva akvo iras de
triobla punkto
al la
krita punkto
. Liofilizo (blua sago) estas metodo, kiu ?irka?iras la trioblan punkton per
sublimado
, tiel evitante la rektan transiron (
vapori?o
) de likvo al gaso (verda sago) de tradicia sekigado.
Liofilizita
glacia?o
Liofiliziga sistemo por laboratorio
Liofilizado
, dehidro-frosta a?
frosta
sekigo
, estas de
hidratiga
procezo ?enerale uzata por
konservi
provizore
man?a?ojn
a? fari materialon pli oportuna por transportado. Liofilizado funkcias frostigante la materialon kaj tiam reduktante la ?irka?an
premon
por permesi al la frosta
akvo
en la materialo sublimi?i rekte de la solida
fazo
?is la gasa
fazo
, preterirante la likvan staton. Por plirapidigi la procezon,
frostigaj
-
sublimaj
cikloj estas uzataj por forigi preska? la tutan liberan akvon enhavitan en la originala produkto,
[1]
[2]
tamen konservante la molekulan strukturon de la liofiligita substanco.
[3]
?i estas uzata ?efe en la
nutra?a industrio
por konservi man?a?ojn kaj en
farmacia industrio
por konservi
medikamentojn
, kvankam ?i anka? povas esti uzata por fabriki materialojn kiel
aero?elo
a? por plifaciligi la transporton de iuj produktoj pro malplipezigo. ?i estas sufi?e multekosta kaj malrapida te?niko kompare kun tradiciaj sekigaj metodoj, sed ?i rezultigas pli altkvalitajn produktojn, ?ar, ne uzante altan varmon, ?i plejparte evitas nutrajn kaj organoleptajn perdojn. En la normalaj procezoj de de
hidratigo
, la nutra?oj nur perdas inter 90 kaj 95% de sia akvoenhaveco, dum per liofilizado ili perdas pli ?ar inter 98 al 99%
[4]
.
Liliofilizo estis eltrovita de
indi?enoj
de
Sudameriko
, kiuj konservas nutra?ojn (
batatoj
pri la fabriko de
chuno
) en la montoj de
Andoj
, ekde la
13a jarcento
la?
arkeologoj
.
La procezo de liofilizacion estis re-inventita en
1906
de
Arsene d'Arsonval
kaj lia asistanto Frederic Bordas en la laboratorio de
biofiziko
de la
Kolegio de Francio
en
Parizo
[5]
[6]
. En
1911
Downey Harris kaj Shackle disvolvis
[7]
la metodon de liofilizado por konservi vivanta la
viruson
de la
rabio
, kio finfine kontribuis al la disvolvi?o de la unua kontra?rabia
vakcino
. La liofilizado moderna se disvolvi?is dum la
Dua Mondmilito
. La sanga
serumo
, kiu estis sendita al E?ropo de Usono por
kuracado
de la vunditoj, postulis fridigon, sed pro la samtempa manko de fridigado kaj transportado, multaj el tiuj provizoj rompi?is anta? ol atingi siajn ricevantojn. La liofiliza procezo estis disvolvita kiel komerca te?niko, kiu permesis al serumo i?i kemie stabila kaj farebla sen devi esti da?re fridigita. Balda? post, la liofiliza procezo estis aplikata al
penicilino
kaj
ostoj
, kaj liofilizado estis agnoskita kiel grava te?niko por konservado de
biologiaj
produktoj. De tiam liofilizado estis uzata kiel konservado a? prilaborado de te?niko por plej diversaj produktoj, aplikata al
nutra?a
prilaborado,
[8]
kaj al
farmaciaj
produktoj kaj
diagnozaj
ilaroj
[9]
, sed anka? al restarigo de dokumentoj difektitaj de akvo,
[10]
, al la preparado de riverfundaj
?lima?oj
por la analizo de
hidrokarbidoj
, al la fabrikado de
ceramika?oj
uzataj en la
duonkondukta?aj
industrioj
, al la produktado de sintezaj
ha?toj
, al la fabrikado de
sulfurtegitaj
fioloj
a? la restarigo de historiaj/malkovritaj
?ipkarenoj
.
Eblas konsideri tri etapojn de la liofilizado post la frosta temperaturo inter ?50 °C kaj ?80 °C sub malalta premo (?irka? kelkaj
milibaroj
)
[11]
:
- Fazo 1: Nomata kondukta stadio. Komence, varmigante la specimenon, la sublima rapido kreskas rapide ?is ?i atingas maksimumon. La tempo por el?erpi ?i tiun fazon estas relative mallonga; En ?i, plejparto de la forigo de akvo de la produkto efektivigas (inter 75-90%), la superrega me?anismo estas varmotransigo per kondukado.
- Fazo 2: Unua disvastiga etapo. ?i montras signifan malkreskon de sublima rapideco pro la formado de pora tavolo de seka materialo, kiu kreas kreskantan reziston al varmofluo kaj vaporo dum sekigado.
- Fazo 3: Dua disvastiga etapo. La sublima rapideco da?re malplii?as tiel ke ?i alproksimi?as al nulo. ?i tio estas ?ar la varmo necesa por forigi la restantan nefrostigitan akvon estas pli alta ol la anta?a varmo de sublimado. Eblas en ?i tiu stadio pliigi la temperaturon de la hejtado kaj de la produkto al valoroj de la ordo je 50 °C, depende de la koncerna materialo.
En tiu ?i artikolo estas uzita traduko de teksto el la artikolo
Liofilizacion
en la hispana Vikipedio.