Li?ten?tejno
(germane:
Liechtenstein
) estas memstara
?tateto
, kiu estas
princlando
situanta inter la
svisa
kantono
St. Gallen
kaj la
a?stria
provinco
Vorarlberg
, kiu disigas ?in de
Tirolo
. ?i apartenas al la
alemana
lingvoregiono. De Svislando disigas ?in la
Rejno
, sed ne estas limaj kontroloj.
La moderna teritorio konata kiel Li?ten?tejno estis parto de la provinco Recio (
Raetia
) de la antikva
Romia Imperio
. Dum jarcentoj, ?i tiu teritorio, geografie malproksima de la strategiaj e?ropaj interesoj, malmulte kontribuis al la e?ropa
historio
. Anta? la regado de la nuntempa dinastio, la regiono estis lo?ejo de
fe?do
de unu el la lineoj de la Nobeldomo de la Habsburga
Familio
. La nobela familio kiu regas nuntempe havas sian originon en
Silezio
.
La
dinastio de Li?ten?tejno
, el kiu la Princlando prenas sian nomon trovi?is inter la plej povaj kaj ri?aj nobelaj familioj de Germanio je la fino de la Mezepoko. Malgra? tio, kaj kvankam ?i posedis grandajn terenojn en Germanio, tiuj ?i multekostaj teritorioj estis donataj sub fe?da re?imo sub la regado de la fe?daj sinjoroj, ?efe la Nobela Domo de la
Habsburgoj
. Pro tio, sen posedado de
teritorio
rekte sub la imperia mandato, la
dinastio
Li?ten?tejno ne plenumis la bezonatajn kondi?ojn por ani?i en la Reichstag.
En
1699
, la princo Johann Adam de Li?ten?tejno a?etis
Schellenberg
kaj en
1712
la graflandon
Vaduzo
. Per la a?etado de tiuj ?i du graflandoj la princo celis ani?i al la
Sankta Romia Imperio
. La 23-an de
januaro
1719
la imperiestro
Karlo la 6-a
dekretis la unui?on de amba? graflandoj por la kreado de princlando sub la nomo Li?ten?tejno honore al lia servanto Anton Florian de Li?ten?tejno. Dum tiu ?i epoko Li?ten?tejno konverti?as en
suverena ?tato
de la
Sankta Romi-Germana Imperio
.
En
1806
, la Sankta Romi-Germana Imperio estis invadita de
Francio
. Tiu ?i okazinta?o kunportis tragikajn konsekvencojn por la lando. La la?le?aj kaj politikaj sistemoj de la Imperio malaperis post la abdiko de la imperiestro,
Francisko la 2-a
Jozefo Karlo. La imperio mem estis disigita. La rezulto de tiu disi?o estis tio ke Li?ten?tejno ne plu havis devojn por alia fe?da sinjoro fore de siaj landlimoj. Kelkaj modernaj publikiga?oj, mal?uste atribuas la
suverenecon
de la
?tato
al tiuj okazinta?oj. Reale, la princo konverti?is en la sola suverena reganto de la princlando.
En
1806
, Li?ten?tejno membri?is en la
Rejna Federacio
, kaj
1815
en la
Germana Federacio
.
En
1924
, la li?ten?tejna
le?dona povo
(
germane
Landtag
) oficiale komencis uzi la
svisan frankon
kiel
landan
valuton
.
[1]
?is la fino de la
Unua mondmilito
Li?ten?tejno estis forte ligita al
A?strio
, sed la ekonomia krizo ka?zata de tiu konflikto devigis la landon krei doganajn kaj
valutajn
rilatojn kun Svislando. En
1938
, la
nazia Germanio
aneksis A?strion kaj la princlando estis ?irka?ata de germana teritorio, tamen, ?i trovis la helpon de Svislando por la ne?traleco kvankam dum la disvolvo de la
Dua Mondmilito
, kiam Hitlero minacis E?ropon kun liaj konkeroj ?i timis pro sia propra stabileco, kaj por eviti invadon kunlaboris kun la Akso por la enigo de dubinda kapitalo en ?iaj bankoj.
La plej juna ministro de la historio de la princlando atingis la registaron,
Mario Frick
, kaj en 2000 la lando ani?is al la
E?ropa Ekonomia Areo
, kio devigis ?in redifini kelkajn terminojn de la
dogana unio
kun
Svislando
, kiu ne apartenas al tiu asocio.
 Membroj-?tatoj de la
Germana Federacio
(1815-1866)
|
|---|
| Imperioj
|
|  |
|---|
| Re?landoj
|
|
|---|
| Elektoprinclandoj
|
|
|---|
| Grandduklandoj
|
|
|---|
| Duklandoj
|
|
|---|
| Landgrafujoj
|
|
|---|
| Princlandoj
|
|
|---|
| Liberaj urboj
|
|
|---|
|
Mapo de Li?ten?tejno
Vidu anka? :
Komunumoj de Li?ten?tejno
La princlando Li?ten?tejno subdividi?as en 11 komunumoj (
germanlingve
Gemeinden
). Plejmultaj komunumoj nur konsistas el unu urbo a? vila?o. Kvin el ili trovi?as en la balotdistrikto
Unterland
("malalta lando"), dum la ses aliaj komunumoj situas en la balotdistrikto
Oberland
("alta lando").
Kastelo Vaduz, nun rezidejo de la princo
La lando estas regata de la princo kaj de la popolo, kiuj havas egalan rangon.
La popolo elektas
parlamenton
kaj anka? rekte vo?donas pri certaj decidoj.
Estas devige vo?doni.
Interesa detalo estas la ekzisto de "vic-parlamentanoj", kiuj povas anstata?i parlamentanojn dum foresto.
Li?ten?tejno nur en
1984
donis al virinoj la balot-rajton;
en
1992
la le?a
egaleco de la seksoj
estis metita en la
konstitucion
,
kaj ?is
1996
la le?aro estis adaptita al tiu principo.
Li?ten?tejno havas doganan kaj
valutan union kun Svislando
[1]
, sed propran le?aron.
La juraj kaj impostaj kondi?oj pri fondado de firmaoj estas favoraj,
tial multaj firmaoj havas tie formalan filion ("leterkesta firmao"), kaj tie anka? vendi?as malmultekosta benzino (?e la a?stria landlimo).
Gravaj bankoj havas sian sidejon en Li?ten?tejno.
La
banka sekreto
estas garantiata.
La
Universitato de Li?ten?tejno
? germane
Universitat Liechtenstein
- estas la
universitato
en la princlando Li?ten?tejno.
Li?ten?tejno estas tradicie
rom-katolika
;
la
konstitucio
mencias la rom-katolikan
eklezion
kiel "landan eklezion".
?is
1997
la lando estis parto de la (plejparte
svisa
)
episkopujo
Koiro
,
kiu ekzistas jam de la
4-a jarcento
.
La
2-an de decembro
1997 la papo per
buleo
fondis
novan
?efepiskopujon Vaduzo
kaj igis la li?ten?tejnanon
Wolfgang Haas
,
anta?e ?efepiskopo de Koiro, ?ia episkopo.
Tiu decido, tre subita, okazis ne sen rezisto de parto de la kredantaro,
?ar
Haas
estis malpopulara ?e parto de la koiranoj,
kaj kelkaj ripro?is, ke la papo trudus lin al la li?ten?tejnaj eklezianoj.
Nun e? diskutatas, ?u la privilegia pozicio de katolikismo fori?u el la konstitucio.
Li?tenstejno
[tiel]. E?ropa ?tateto (12.000 lo?antoj), kiu dufoje eldonis oficialajn
po?tkartojn
kun E-a surskribo kaj trifoje E-lingvajn prospektojn. Kvaza? rekompence multaj E-istaj propistoj faris turisman reklamon por la princlando anka? en multaj nacilingvaj gazetoj. Efektiviganto de tiu ?i propaganda maniero estis R. Kreuz.