Katerina la 2-a (la Granda)
(
ruse
Екатерина II Великая
; naski?is la
2-an de majo
1729
, mortis la
17-an de novembro
1796
) estis unu el la plej famaj imperiestrinoj de
Rusio
(
1762
-
1796
). La tempon de ?ia regado oni nomas "la ora tempo" de la
Rusia Imperio
.
Sofia Frederika A?gusta naski?is la
2-an de majo
1729
en germana urbo Stettin (nun
Szczecin
en
Pollando
) situanta sur bordo de
Balta Maro
. ?ia patro Christian August, princo de
Anhalt-Zerbst
estis ?efmar?alo de prusa re?o kaj urbestro de Stettin. ?ia patrino Johanna Elizabeta estis princino de Schleswig-Holstein-Gottorf.
Kiam Sofia estis dekkvinjara, ?in kaj ?ian patrinon invitis ruslanda imperiestrino
Elizabeta Petrovna
por elekti ?in kiel kandidatino por edzini?o al la heredinto de la rusa trono, granda princo
Petro Teodorovi?
.
Tuj post alveno en
Rusion
?i komencis diligente lerni la rusan lingvon, historion kaj morojn de la lando, proksime konati?is kun la ortodoksa kristanismo kaj ?enerale penis akcepti
Rusion
, kiel sian novan patrujon.
Edzini?o al granda princo Petro Teodorovi?
[
redakti
|
redakti fonton
]
Katerina en 1745
La
9-an de julio
1744
Sofia Frederika A?gusta estis baptita la? la ortodoksa ritaro kaj ricevis la rusan nomon Ekaterina Alekseevna. La
1-an de septembro
1745
oni heroldis ?in kiel fian?ino de la heredinto. Amba? junuloj reale estis nur adoleskantoj, ?ar ?i tiam atingis dekses jarojn kaj li ? deksep jarojn. ?ajne pro tio dum unuaj jaroj de ilia kuna vivo ne okazis ties intima koito.
Imperiestrino Elizaveta Petrovna eldiris sian malkontentecon pri foresto de ties idoj.
Finfine post du malsukcesaj gravedecoj Katerina naskis filon la
1-an de oktobro
1754
. Lin oni baptis kiel
Pa?lo
kaj deprenis de la patrino por varti lin ekstere. ?i rajtis nur malofte viziti lin.
Post morto de Elizaveta Petrovna okazinta la
5-an de januaro
1762
granda princo Petro Teodorovi? i?is imperiestro de
Rusio
sub nomo
Petro la 3-a
.
Tiu ?i granda evento pli disigis la geedzojn. Petro la 3-a malka?e adultis kun lia amatino Elizaveta Voroncova kaj forpelis la edzinon por lo?ado en apartan alon de
Vintra palaco
.
Post sia surtroni?o Petro la 3-a okazigis kelkajn agojn, kiuj rezultigis negativan akcepton de rusaj generaloj kaj oficiroj. Li ?esis militon kontra?
Prusio
, dum kiu Rusio jam okupis ?ian ?efurbon
Berlinon
, kaj redonis tutan areon al
Prusio
, kio finfine signifis la ?esigon de la
Sepjara milito
per la
Packontrakto de Sankt-Peterburgo
. Multaj nobeloj estis malkontentaj pri a?a?oj de Petro la 3-a, kiu ne kapablis korekte regi tian grandan landon, kiel
Rusio
. Ili rigardis lian edzinon, kiel plej ta?gan personon por regado.
Forlaso de Peterhofo
Frumatene la
9-an de julio
1762
, kiam Petro la 3-a estis en Oranienbaumo, Katerina el
Peterhofo
venis
Sankt-Peterburgon
, kie al ?i ?uris kaj apogis ?iuj militaj regimentoj.
Petro la 3-a komprenis senesperecon de ia rezisto kaj sekvonttage abdikis la tronon. Poste li estis arestita kaj balda? pereis, evidente estis murdita.
La
13-an de septembro
1762
en
Moskvo
okazis kronado kaj oni proklamis ?in imperiestrino Katerina la 2-a.
Post sia surtroni?o kaj plua regado Katerina la 2-a okazigis kelkajn gravajn reformojn necesajn por plibonigo de vivo de la lando.
Fine de la 17-a jarcento teritorio de
Rusio
grave vasti?is kaj nombro de ?ia lo?antaro atingis ?irka? 40 milionojn. Por efektivigi la plibonan ?tatan administron la? ?ia ordono oni disigis Rusion je 50 gubernioj.
asignato
Dum regado de Katerina la 2-a en
Rusio
unue aperis paperaj bankbiletoj a? asignatoj. La? ?ia ukazo en
1768
oni establis la unuan asignan bankon. Ekde la
1-a de februaro
1769
oni komencis mon?an?on de metala kaj papera valutoj. Kurzo estis sufi?e alta : pro unu asignata
rublo
oni donis de 98 ?is 101 ar?entaj
kopekoj
. Tiam oni aperigis asignatojn, kies valoroj estis 25, 50, 75 kaj 100 rubloj.
En
1768
oni organizis multajn urbajn lernejojn la? klasa-leciona sistemo. Samtempe aperis metiaj lernejoj.
Dum regado de Katerina la 2-a unue en
Rusio
oni komencis instrui virinojn en specialaj lernejoj, por kio oni konstruis kaj establis Smolnij instituton de noblaj fra?linoj en
Sankt-Peterburgo
.
Tiam komencis funkcii novaj observatorio, fizika kabineto, anatomiejo, botanika ?ardeno, metiejoj, presejoj, bibliotekoj ktp.
Por eviti dan?erajn epidemiojn de variolo estis lan?ita nepra vakcinado de lo?antaro. Katerina la 2-a estis la unua persono en
Rusio
, kiun oni tiel vakcinis.
Tiutempe en
Rusio
lo?is ?irka? miliono da
hebreoj
, kiuj havis proprajn religion, kulturon, morojn ktp. La? ?ia interdikto ekde
1791
ili rajtis lo?i nur en kelkaj separaj rezervejoj de la lando. Post ties ebla adepti?o al
Rusa Ortodoksa Eklezio
ili rajtis lo?i ?iuloke.
Imperiestrino de Rusio
Rajtojn de la rusa nobelaro dum regado de Katerina la 2-a estis grave pliigitaj: oni reviziis la Manifeston pri libereco de nobelaro kaj permesis forlasi servadon propravole. En
1785
la imperiestrino investis la ?arton por nobelaro, kiu rajtis monopole posedi terenojn, tieajn sinojn kaj plebon. ?iu bienulo povis ekzili siajn servutulojn e? en
Siberion
. Areo de servuteco ekspansis
Ukrainion
, kiun oni tiam nomis Malorosia (Rusieto).
Klerikaro perdis sian a?tonoman regadon, ?ar sekularigo de ties terenoj en
1764
okazigis dependecon de la ?tataj financoj.
Post surtroni?o de Katerina la 2-a ankora? estis viva kaj trovi?is en ?liselburga fortreso eksa ruslanda imperiestro
Ivano la 6-a
, kiu havis siajn subtenantojn. En
1764
oficiro Mirovi? kune kun parto de tiea garnizono provis lin liberigi, sed fiaskis. Gardintoj la? instrukcio tuj bu?is per bajoneto la malfeli?an malliberulon.
En
1771
en
Moskvo
aperis pesta epidemio, kiu rezultigis la popolan ribelon. Ribelintoj frakasis ?udov manakejon de moskva
Kremlo
kaj okupis Donskoj monakejon, kie murdis ?efepiskopon. Post tri tagoj la ribelo estis sufokita.
En
1773
-
1774
estis granda insurekcio en la centra parto de
Rusio
, kiun gvidis Jemeljano Puga?ev. La militaj bataloj estis oftaj kaj kruelaj. Rezulte de perfido de siaj asistantoj Puga?ev estis kaptita kaj poste ekzekutita en
Moskvo
.
Rusio
alianci?is kun
Prusio
por devigi
Pollandon
respekti rajtojn de tieaj naciaj minoritatoj, kies kredo ne estis katolikismo (?efe ortodoksuloj kaj protestantoj). Katerina la 2-a atingis sian celon kaj ?ia amato kaj favorato Stanislavo Ponjatovskij estis elektita kiel re?o de
Pollando
(
pole
Rzeczpospolita Korony Polskiej i Wielkiego Ksi?stwa Litewskiego
). Februare de
1768
postulo de amba? landoj estis kontentigita kaj rajtoj de tieaj naciaj minoritatoj i?is egalaj.
Tamen balda? aperis ribelo, kiun provokis Bara Konfederacio protestinta kontra? la nova reformo. Rusa armeo senprokraste sufokis ?in.
Por kvietigi situacion en
Pollando
tiamaj aliancanoj de
Rusio
proponis aneksi iujn polajn teritoriojn. Rezulte de la unua disigo de
Pollando
en
1772
Rusio
,
Prusio
kaj
A?strio
deprenis gravajn pecojn de la lando.
Post dudek jaroj okazis la dua disigo de
Pollando
, rezulte de kiu
Rusio
kaj
Prusio
deprenis pligrandajn pecojn de la lando. Marte de
1794
aperis ribelo por restarigo de tuta teritorio kaj suvereneco de
Pollando
, kiun gvidis
Kostju?ko
(
pole
Andrzej Tadeusz Bonawentura Ko?ciuszko
), sed balda? ?i fiaskis.
La
15-an de januaro
1797
estis validigita la konvencio pri la tria disigo de la lando inter
Rusio
,
Prusio
kaj
A?strio
, rezulte de kiu ?tato
Pollando
malaperis de mapoj de
E?ropo
. Samtempe re?o Stanislavo Ponjatovskij rezignis la tronon.
Rusiaj - Turkaj militoj. Aneksio de Krimeo
[
redakti
|
redakti fonton
]
Alegorio de venko de Katerina la 2-a super turkoj
Dum multaj jaroj
Rusio
aktive defendis sin kontra? atakoj de krimea ?anlando, kiun apogis kaj ofte provokis
Otomana imperio
. Dum regado de Katerina la 2-a venis tempo por likvidi permanentan minacon. Rezulte de kelkaj militoj kaj gravaj bataloj sur
Nigra maro
kontra?
Otomana imperio
Rusio
venkis. En
1783
krimea ?anlando estis aneksita kaj en
1792
turkoj konfesis deprenon de ties teritorio anka? en norda apudmara areo. A?toritato kaj rolo de
Rusio
tiam grave plialti?is en la mondo.
Katerina la 2-a kaj re?o de Kartali-Ka?etia regno (kartvele ?????-??????? ??????)
Iraklio la 2-a
en
1783
subskribis t.n. Traktaton de Georgijevsko (plene: "La kontrakto pri agnosko de protekto kaj supera potenco de Rusio fare de la caro Kartalia kaj Ka?etia Iraklio la 2-a". ?i defendis ortodoksajn kartvelojn kontra? invadoj de islamaj
Persio
(nun
Irano
) kaj
Turkio
. Kiam persa armeo penetris Kartalion kaj okupis ?ian ?efurbon
Tbilison
Rusio
ekmilitis kaj aprile
1796
frakasis persojn sur teritorio de moderna
Azerbaj?ano
. Poste
Kartvelio
i?is parto de
Rusia imperio
.
Milito de Usono kontra? koloniado de Britio
[
redakti
|
redakti fonton
]
Dum milito de
Usono
kontra? koloniado de
Britio
pro sia sendependeco
Rusio
havis ne?tralecon kaj rifuzis peton de la brita re?o okazigi militan apogon.
Rilato al la Franca revolucio de 1789
[
redakti
|
redakti fonton
]
Post la
Franca revolucio
de
1789
Katerina la 2-a estis ?efa iniciantintino de la internacia koalicio celinta restarigi la re?an potencon en
Francio
kaj konservi principon de legitimismo. ?i ordonis revizii ?iujn kontraktojn kun
Francio
kaj ekzili el
Rusio
?iujn adeptojn de la
Franca revolucio
. Tamen ?i evitis proponon de ceteraj ?tatoj partopreni en milito kontra?
Francio
.
Katerina la 2-a kiel literaturistino
[
redakti
|
redakti fonton
]
Katerina la 2-a en 1788
La imperiestrino havis neordinaran talenton kaj sukcesis en diversaj kulturaj sferoj. ?i preferis verki kaj korespondi. ?ian abundan verkaron konsistigis notoj, tradukoj, libredoj, fabloj, fabeloj ktp. Inter ?iaj korespondantoj estis grandaj francoj:
Voltaire
,
Diderot
,
d'Alembert
k.a.
Ekaterina Alekseevna estis brunulino kaj havis mezaltecan staturon. En ?i kuni?is granda intelekto, perfekta klereco, ?tata sa?eco kaj pasio al "libera amo".
?i krome fami?is en historio pro granda nombro (?.23) de ?iaj amatoj kaj favoratoj. Kvankam tio ?i ne estis eksterordinara surfone de tiama tutmonda mal?asto.
Frumatene de la
15-a de novembro
1796
Katerina la 2-a elliti?is kiel kutime kaj okupi?is pri la rutinaj aferoj. La? ?ia ordono la sekretario lasis ?in kaj atendis en la akceptejo. Tamen longa silento de la imperiestrino maltrankviligis lin kaj ceterajn oficirojn. Ili komencis voki kaj ?erci ?in. ?i estis en la necesejo kun videblaj simptomoj de terura
apopleksio
. La malsanulino svenis kaj mortis la
17-an de novembro
1796
.
Imperiestrino de
Rusio
Katerina la 2-a estis entombigita en la familian kripton de la Romanov dinastio ? katedralon de sanktaj Petro kaj Pa?lo en
Sankt-Peterburgo
.