Galileo Galilei kondamnita pro herezeco.
Herezo
estas
religia
kaj
teologia
termino kiu indikas, en la historio, religian movadon, a? ties doktrinojn, taksatan devoji?a el alia religia movado apartenanta al la sama religia tradicio
[1]
.
Por difini "herezon" estas necese difini anka? la "ortodoksion" a? "
dogmon
". La
Katolika Eklezio
havas ordinaran organon por ju?i pri la ortodokseco a? neortodokseco, nome la "
Kongregacio por la Doktrino de la Kredo
". Tamen anka? aliaj kristanaj eklezioj povas deklari ion "herezo", foje per eksterordinaraj peroj, ekzemple
Anglikana Eklezio
povas peti al
Angla parlamento
deklari ion kiel herezan. Foje, herezo povas vigli?i kaj i?i nova
religio
, kiel okazis al
protestantismo
.
Etimologio, origino kaj signifevoluo de la termino
[
redakti
|
redakti fonton
]
"Herezo" devenas el la en la antikva
greka
hairesis
α?ρεσι?
[1]
, reiriganta siavice al la verbo
haire?
α?ρ?ω
(= kapti, preni, sed anka? selekti a? elekti)
[2]
Origine, do, herezulo estis kiu elektis, kiu scipovas ekzameni plurajn eblecojn anta? ol halti sur unu el ili. Ene de tiu senco herezulo indikis anka? la skolojn kiel tiun de la
pitagoranoj
kaj tiun de
stoikistoj
Ene de kristana medio, la termino, ne?eesta en la kanonaj
evangelioj
.
[2]
, aperas en la
Agoj de la apostoloj
(5,17; 24,5;; 24,14; 26,5; 28,22) por indiki diversajn skolojn a? sektojn, tiun, ekzemple, de
Sadukeoj
,
Kristanoj
kaj
Fariseoj
. Kaj en la antikva helena kaj en la helenigita
hebrea lingvo
tiu termino ne posedis iun ajn kondamnan a? repu?an karakterizon.
Sed kun la Leteroj de la
Nova Testamento
tiu ne?traleco de la vorto ?esas: en la 1 Kor 11,19; Gal 5,20; 2 Petro 2,1
hairesis
komencas ricevi malaprezan nuancon kaj substreki la ≪disecon≫, la ≪dividon≫ kun la respektiva kondamno.
[3]
.
La?
Alain Le Boulluec
estis
Justino el
Nablus
(100-162) la unua
apologiulo
kiu utiligis la terminon "herezo" por defendi la kristanan komunumon el la herezaj partioj konsideritaj devoji?aj
[4]
.
En la samtempa
hebrea
evidenti?is analoga fenomeno: ?iam en la unua jarcento pK, kun la elstari?o de rabena ortodoksa hebreismo, la hebrea termino
min
(????, pl. ??????? ,
minim
, egalsenca kiel la greka
hairesis
) surprenis mal?atajn notojn kaj estis uzata por montri kaj la kristanojn kaj
gnostikulojn
.
La termino el ne?tra signifo ricevis en la dua momento negativan sencon kaj poste pasis indiki doktrinon a? aserton kontra?an al la dogmoj kaj principoj de iu determinita religio, ofte objekto de kondamno a?
ekskomuniko
fare de la reprezentantoj de la sama.
En la kazo de la
Katolika Eklezio
,ekzemple, estas nuntempe anta?viditaj, krom la zorgo de la episkopoj, konciloj, por averti la fidelulojn pri la devoji?oj el la
Ortodoksio
dum la
Kongregacio por la doktrino de la kredo
havas la taskon konservi la tradiciaan kredon kaj sekve indiki al la fidelularon la devoji?ojn, kiuj karakterizigas herezon kaj herezulojn.
En ortodoksismo kaj protestantismo la koncepto kaj aplikado de cenzuroj okaze de herezulo ?an?as preska? nur la? la nomo kaj el la specifa objekto neata de herezulo.
Fine, metafore, oni povas uzi "herezon" por nomi ne religian opinion pri nereligia "ortodoksa" afero. Ekzemple, Idismo estas herezo por Esperantistoj. Sammetafore tiu cenzuro estas aplikata anka? rilate scienculojn, filozofojn, artistojn, opinionistojn ktp kiam ili malkonsentas kun la teorioj ?enerale akceptitaj kiel a?toritataj.
Sub la jura-eklezia vidpunkto, hereza estas difinita tiu kiu, post la bapto, kaj konservanta la profilon de kristano, obstine rifuzas a? dubas pri pluraj a? unu el la veroj kiuj la? la dia revelacio kaj la katolika fido devas esti kreditaj
[5]
Notindas, tamen, diversaj gradoj de herezeco, kaj do de cenzura deklaro: fakte, kiam temas pri rekta kaj senpera opono al dogmo eksplicite proponita de la Eklezio oni parolas pri ≪Hereza Doktrino≫, dum kiam oni oponas la teologian a? aliajn elementojn devenantajn de vero revelaciita a? difinebla doktrinon, sed ne ankora? difunitajn, oni parolas pri ≪Propozicioj eraraj, a? odoraj je herezo, a? proksimaj al herezo".
Rimarkindas, tamen, ke la tuta proceduro kaj la fina deklaro de herezieco de iu doktrino celas nur informi la fidelulojn pri la eraro kaj inviti la enketiton sin korekti: foje, precipe okaze de skismo, povas esti alju?ita ekskomuniko.
Prisciliano
(m. 385) estis
episkopo
de
Avila
kaj
teologo
el
romia
de
Galegio
(en
Iberio
), kaj la unua persono en historio de
Kristanismo
kiu estis ekzekutata pro herezo (kvankam fakte la civilaj akuzoj temis pri praktiko de
magio
).
- ↑
Rimarkindas ke, kutime,en la tradicio
leksikografia
e?ropa, herezo aludas precipe al doktrimoj kontra?aj al
dogmoj
de la
Katolika Eklezio
a? ?enerale al tiuj de la kristanaj oficialaj (foje ?tataj) eklezioj.
- ↑
Tamen ?eestas invito fori?i el personoj devoji?antaj.
- ↑
La? leksikologoj, ekzemple Schlier. La? Heinrich Schlier la evolvo al negativo de
hairesis
procedis la? la analoga avolvo de la termino
ekklesia
(eklezio):
hairesis
kaj
ekklesia
fari?is du kontra?oj.
- ↑
Le Boulluec|pp. 434-5
- ↑
Karl Rahner
, ≪Che cos'e l'eresia?≫ (Kio estas herezo?, p 29.
Ismoj kondamnitaj kiel herezoj en kristanismo
[
redakti
|
redakti fonton
]
Jen kelkaj opinioj rifuzitaj de la katolika eklezio kiel herezoj:
La list de la historie persekutataj kred-ismoj estas multe pli longa.