| Haloveno
|
Speciale eltran?ita kukurbo kun kandelo interne.
?i estas tipa simbolo de la festo.
|
| festa a? feria tago
? vigil
|
| Oficiala nomo
|
Halloween
|
| Alia nomo
|
Anta?vespero de ?iuj Sanktuloj
All Hallows Eve
Saveno
|
| Festata
|
Kanado
,
Respubliko de Irlando
,
A?stralio
,
Unui?inta Re?lando
,
Japanio
,
Honkongo
,
Bahamoj
,
Usono
, anka?
Nov-Zelando
,
E?ropo
kaj multaj landoj en
Latin-Ameriko
, kie ?i estas plejparte konata kiel Noche de Brujas (Nokto de sor?istinoj)
|
| Speco
|
Religia, kultura
|
| Dato
|
la
31-an de oktobro
|
| Kutimoj kaj tradicioj
|
eltran?ado de kukurboj, halovenaj ornama?oj, fajroj, kostumaj rendevuoj, noktaj festoj
|
|
Haloveno
[1]
[2]
(
angle
Halloween
[halo?in]) estas la
angla
nomo por la
Anta?vespero de ?iuj Sanktuloj
(en la
angle
All Hallow's Eve
fari?is
Halloween
), la
31-a de oktobro
.
Haloveno estas pli ofta en landoj kun anglosaksa kaj brita kultura influo, kvankam ?i anka? estas festivalo ?eestanta en aliaj partoj de la mondo ver?ajne kiel rezulto de la
tutmondi?o
.
En
Usono
,
Kanado
,
Britio
kaj
Irlando
, junuloj kutime festas Halovenon portante kostumon kaj irante vespere al la domoj de
najbaroj
por frapi sur la pordo, kaj kiam la plenkreskulo ?in malfermas, ili ekkrias "
trick or treat!
".
Tiu anglalingva esprimo estas tradukebla la? diversaj manieroj, "
trick
" povas esti "artifiko", "trompo" a? "sor?o", kaj "
treat
" povas esti "regala?o", "man?eto" a? "dol?a?o". La demando temas pri ?u la najbaro preferus doni
dol?a?ojn
al la junulo a? ?u la najbaro preferus riski ricevi malbonan okaza?on fare de la junulo. Esperante, oni povas diri "
Ruzon a? regalon?
"
Tio estas la deveno de la frazo, sed nun ?i estas nur formala?o (e? ne plu dirite kiel demando, sed kiel enmemorigita frazo), ?ar la plenkreskuloj ?iam havas dol?a?ojn por doni al la infanoj. Tamen, pli a?aj ribelemaj junuloj uzas la nokton por ?aosumi. Ili ofte ?etas nekuiritajn ovojn kontra? domojn a? ?etas necesejan paperon en la arbojn a? sur la tegmenton.
E? pli ribelemaj homoj, en la grandaj urboj de Kanado kaj Usono, ?atas komenci fajrojn. Sed plejparte, Haloveno estas festotago por etaj junuloj, kiuj vesti?as en kostumoj de
monstroj
, ekzemple,
fantomoj
,
vampiroj
,
sor?istinoj
a? la monstro de
Franken?tejno
, sed en
Kanado
kaj
Usono
ili vesti?as anka? kiel siaj plej ?atataj bildstriaj personoj, bestoj, a? preska? io ajn. Anka? universitat-a?aj junuloj kaj plenkreskuloj profitas la okazon por porti kostumon kaj ?eesti maskofeston a? balon.
De kelkaj jaroj ?i tiu festo, anta?e tute fremda al ili, ekpopulari?is en la neanglakulturaj okcidente?ropaj landoj, sub komerca impulso. Tamen la eka furoro multe malvarmi?is en kelkaj regionoj, sub influo interalie de
kristanaj
eklezioj.
E? se kelkaj folkloristoj detektis la originojn de la festo en la romia festo de
Pomona
, diino de fruktoj kaj semoj, a? en
Parentalia
, la festo de mortintoj, la?krede Haloveno estas moderna ido de
Saveno
, tago de la novjaro kaj samtempe sakrala tago de mortintoj en la tradicioj de la
keltoj
. Tia kuni?o de la fino de jaro kaj perioda reveno de la mortintoj al la vivantoj renkonti?as en multaj kulturoj, kiel montris la skota homologiisto
James Frazer
en sia fama kaj ampleksa trivoluma libro
The Golden Bough
. Tiu
Saveno
ankora? estas unu el la plej gravaj solenoj de modernaj
novpaganoj
, aparte
vikanoj
. Vidu
Novpagana festo
.
En 1840 ?i tiu festo alvenis al Usono kaj Kanado, kie ?i restas forte enradiki?inta danke al la irlandaj enmigrintoj, kiuj iris Ameriken pro la
Granda Irlanda malsatego
. Ili disvastigis la kutimon eltran?i kukurbojn por poste meti en ?in kandelon (Jack-O'-Lantern). Tamen, oni ne komencis festi Halovenon amase ?is 1921. Tiujare, oni festis la unuan Halovenan
paradon
en Minesoto, kaj poste en aliaj ?tatoj. La tago akiris kreskantan popularecon en la sekvaj jardekoj.
En la 29-a de oktobro
2022
okazis almena? 146 mortoj pro homamasa lavango dum festo de Halloween en
Seulo
, Sud-Koreio.
Kiel ornama?oj abundas
sor?istinoj
, nigraj
katoj
,
fantomoj
,
skeletoj
,
aranea?oj
,
vespertoj
,
tombo?tonoj
,
diabloj
, sor?itaj domoj,
koboldoj
,
birdotimigiloj
,
homlupoj
,
strigoj
kaj aliak noktaj kaj mortotemaj esta?oj. La tradiciaj koloroj de Haloveno estas
nigro
,
violkoloro
kaj
oran?koloro
.
Tipaj halovena?oj.
Jack-O'-Lantern
a? kukurba lanterno
[
redakti
|
redakti fonton
]
Oni malplenigas kaj ?izas grandajn oran?ajn
kukurbojn
(pli specife
italiajn kukurbojn
, a?
potironojn
) por enmeti kandelon, farante viza?havan
lanternon
(
Jack-o'-lantern
angle, nomo kiu devenas de irlanda legendo), kiu estas la plej konata Halovena
simbolo
. Oni metas tiujn kukurb-lanternojn anta? la domo por inviti la kostumitajn infanojn kiuj petas franda?ojn, a? ornamas la domajn internojn dum la Halovenaj tagoj.
- ↑
Estas almena? du citeblaj referencoj (el esperantaj vortaroj a? la internacia gazetaro) pri la formo "Haloveno":
- ↑
Kaj ankora? tri ekzemplaj pa?oj pri "Haloveno" en
sociaj retejoj