Forceja efiko
estas la varmi?o de la tera surfaco kaj suba parto de la
atmosfero
pro pligrandi?o de proporcio de la
karbona dioksido
kaj aliaj gasoj.
?i okazas, ?ar la atmosfero tralasas la mallong-ondan radiadon de la suno kaj tion akceptas la tera surfaco. Samtempe la surfaco ellasas longondan (infraru?an) radiadon al la
kosmo
, sed la gastavolo el karbona dioksido kaj akvovaporo ne tralasas plimulton de la infraru?a radiado. Tiu
proceso
similas al tiu de la
vitro
en forcejo, kie la vitro tralasas la sunlumon en la
videbla spektra
zono, sed ?i ne tralasas la varmon. Tamen la komparo estas misgvida, ?ar forcejo precipe varmi?as pro la evito de aerfluoj; la lumtralasa efiko estas kompare malgranda.
Pro la supre skizita estas alta la temperaturo de la tera surfaco kaj la suba atmosfero. Se ne okazus forceja efiko, la mezuma temperaturo sur la surfaco de la Tero estus
?18
°C
kaj la oceanoj frosti?us. La troa forceja efiko sur planedo
Venuso
donas pli ol
500
°C
-an surfacan temperaturon tie.
La proporcio de la karbona dioksido en la atmosfero pli kaj pli grandi?is ekde la
industria revolucio
, sed la plej rapida kresko okazis ekde la 20-a jarcento, kun apero de la amasa a?tomobiluzado.
Forcejefikaj gasoj krom la menciita karbona dioksido estas
akvo
,
ozono
,
kloro-fluoro-karbonoj
(oni jam malpermesis ties uzon multlande, kvankam precipe pro la malbona efiko je la
ozona tavolo
),
metano
kaj nitrogenaj oksidoj (precipe
dinitrogena oksido
).
Oni a?guras je
5
°C
pli altan mezuman surfacan temperaturon kaj tiel degeli?on de la
polusa
glaciaro
, alti?on de la
marnivelo
. Kelkloke
sekecon
, aliloke pli
pluvegon
, kaj pli maloftaj konvenajn temperaturojn. Oni e? supozas, ke la
Golfa fluo
?esas plu flui, tiel la temperaturo en
norda E?ropo
i?os pli malalta.
Ekde la
industria revolucio
oni eligis al la atmosfero milionojn da
tunoj
de karbona dioksido, sed ?efe ?irka? la
1840-aj jaroj
pro la ?eneralige kaj porindustria kaj portransporta uzado de
karbo
, grandega produktanto de karbona dioksido, la eligo de CO
2
draste plii?is. Post la
Dua Mondmilito
okazis nova industria revolucio, kiu okazigis novan kreskon de tiuj eligoj. ?uste anta? tiuj ekkreskoj kaj pro specifaj okaza?oj okazis etaj malkreskoj, kiel ekzemple dum la
Unua
kaj la
Dua Mondmilito
, post la
ekonomia krizo
de
1929
, post la dua
petrolkrizo
de
1979
kaj post la krizo pro la
disfalo
de
Sovetunio
. Dum la lastaj jardekoj la kresko estis multe pli alta en
Azio
pro la rapida industria kresko de tiutempe. Intertempe (2020) ?inio eligas pli multe da CO
2
ol
Usono
.
?efaj produktantoj de CO
2
(en 2004)
[
redakti
|
redakti fonton
]
- Usono
, kun 7,067 milionoj da tunoj (tiom kiom la ok sekvantaj produktantoj kune).
- Rusio
, 2024
- Japanio
, 1355
- Germanio
, 1015
- Kanado
, 758
- Britio
, 665
- Italio
, 582
- Francio
, 562
- A?strio
, 529
- Hispanio
, 427
Tio estas, krom Usono, Kanado kaj Japanio, ?iuj estas landoj de Okcidenta E?ropo. La okazo de Usono estas rimarkinda, se konsideri, ke tiu lando ne akceptas plenumi multajn internaciajn traktatojn, kiel tiu de Kioto (
1997
). Nur en Usono funkcias pli da 245 milionoj da veturiloj. Usono respondecas pri 27 % de la eligoj de CO
2
, dum la tuta E?ropo nur pri 24 %. Rusio pri 15 % kaj Orienta Azio (?inio) pri 11 %. La tuta
Afriko
nur pri 2'5 % kaj
Sudameriko
pri 3 %. Mezume la eligo de CO
2
estas ka?zita de la produktado de
elektro
(33 %),
industrio
(25 %),
transporto
(24 %), hejmo kaj hejtado (13 %) kaj refinejoj (5 %).
Tutcerte la uzado de energifontoj kiu ne eligas resta?ojn al la atmosfero, ?efe de CO
2
, estas la plej facila kaj u?a komenco de la solvi?o. Tamen la eligantoj landoj ne tiom rapidas en la anstata?igo de siaj energifontoj kaj tro ofte ili elturni?as al la produktado de elektro en
atomcentraloj
a?
nuklea energio
, kio ka?zas aliaj tipoj de kontra?mediaj problemoj (
resta?oj
). Male pli da 20 % de la investado en
renovigebla energio
okazas en disvolvigantaj landoj, kiel
?inio
,
Barato
a?
Brazilo
, dum en Usono nur en 2050 la
sunenergio
produktos 70 % de la necesa elektro kaj 30 % de la necesa energio. Dume
Unui?intaj Nacioj
kaj barata bankaro ?us financis elsunan energion por 100 000 familioj. En la pintokunveno de Bali (decembre de
2007
) oni inkluzivis la lukton kontra?
senarbarigo
por malpliigi la eligon de CO
2
. Nur
Norvegio
investos 1,700 milionojn da
e?roj
por tiu iniciato.
A?stralio
decidis en 2007 iom post iom anstata?igi la tradiciajn lumampolojn per ampoloj de malmulta konsumo. Tio permesos malpliigi la eligon de CO
2
je 800 000 tunoj.
Planoj redukti la enaerigo de la varmdoma gaso metano
[
redakti
|
redakti fonton
]
Se temas pri la alinomata varmdoma efiko, tiam oni precipe parolas pri
karbondioksido
. Sed anka?
metano
ludas gravan rolon. La Unui?intaj Nacioj nun montras en raporto, kiel post dek jaroj eblos redukti la enaerigon de metano je preska? la duono.
La ?iujara enaerigo de la varmdoma gaso metano la? indikoj de la
UN-media programo
Unep
?is la jaro
2030
povos esti reduktita je ?is 45 procentoj. La? raporto tio povus eviti mondskale milionojn da tro fruaj mortoj pro varmi?o de la tero kaj pro malpuri?o de la aero kaj signifajn perdojn de
rikoltoj
. Redukto de la enaerigo de metano la? direktorino de Unep estas la "plej forta levilo" kiun oni havas por malrapidigi la
klimatan ?an?on
dum la venontaj ?irka? 25 jaroj. Tio kompletigos la necesan redukton de karbondioksido.
La gaso metano ka?zas esence pli fortan varmdoman efekton ol karbondioksido. Aliflanke metano ene de kelkaj jaroj kaj tial esence pli rapide malkombini?as en la atmosfero ol karbondioksido. Tial la a?toroj argumentas ke pa?oj por redukti metanon jam je mallonga vido estus tre efikaj, kaj tiel la tuttera varmi?o ?is la jaro
2045
povus esti bremsata je 0,3 gradoj C. Pli ol la duono de la mondskale enaerigita metano la? la raporto estas ka?zita de homaj aktivecoj en la elgrundigo de
nafto
kaj
gaso
, kaj en
agrikulturo
kaj forzorgado de for?eta?oj.
Tiel ekzemple la riparado de eltubi?oj de metano kaj de
likoj
en la sektoro de nafto kaj gaso povus kontribui al malkresko de la enaerigoj. Anka? per ?an?o de la besta nutra?o en la
bestobredado
la enaerigo de metano povas esti reduktata. En la raporto oni anka? rekomendas malkunigi jam frue organikajn for?eta?ojn de aliaj for?eta?oj. La? studa?o ekzemple en
E?ropo
kaj
Hindio
trovi?as la plej granda potencialo por redukto de enaerigoj de metano en la sektoro de for?eta?oj. Aliflanke eblos en
?inio
eviti enaerigojn en la kampo de elgrundigo de karbo kie anka? perdi?as metano.
Sciencistoj grandparte konsentas ke necesas agi. Dum aprilo la e?ropa terobserva servo Koperniko liveris datumojn pri la varmi?o de la klimato. La? la kvara klimatraporto de la EU-satelita servo la temperaturoj situis sur la kontinento je du gradoj super la mezurvaloroj, kiuj rezultus en mondo sen enaerigoj de karbondioksido.
La koncentri?o de la varmdomaj gasoj karbondioksido kaj metano en la atmosfero la? la raporto en la jaro
2020
kreskis je 0,6 kaj 0,8 procentoj. Tiel estis registritaj la plej altaj mezurvaloroj ekde la komenco de la persatelitaj mezuradoj en la jaro
2003
. La koncentri?o de karbondioksido nuntempe estas je 50 procentoj pli alta ol dum la anta?industria epoko.
- El Pais
, 5a de junio
2008
, Gustavo Hermoso, "Presente, pasado y futuro de las emisiones de CO
2
", bazita sur datenoj de
The Atlas of Climate Change
, The Woods Hole Research Center kaj UNFCCC-CDIAC, 2006.