Abraham
,
hebree
???????? / ????????? Avraham / Aviram, denaske ???????
Avram a? Abram
,
aramee
????? Abrohom, esperantlingve
Abrahamo
,
[1]
estis la unua
biblia
patriarko
, respektata de tri grandaj mondreligioj, interalie
Judismo
,
Kristanismo
kaj
Islamo
, la?nome
Abrahamaj religioj
. La? la
biblia libro
Genezo
,
Dio
diris al Abraham, ke li eliru el sia lando,
Ur
el
?aldeo
, kaj iru al la
lando Kanaana
. Dio promesis al Abraham, ke
"Mi faros vin granda
popolo
,"
kaj, ke Li benus Abrahamon kaj grandigus lian nomon. Al Abraham naski?is ok
filoj
:
I?mael
de
Hagar
, la dua edzino de Abraham kaj origine la sklavino de lia unua edzino Sara,
Isaak
de
Sara
, kaj ses aliaj de lia tria edzino
Ketura
. I?mael estas rigardata kiel prapatro de la
araboj
, kaj Isaak same por la hebrea nacio, nome
judoj
.
Dio provis Abrahamon kaj ordonis al li, ke li
oferdonu sian filon
(Isaakon la? Judismo kaj Kristanismo, I?maelon la? Islamo). Abraham malfeli?is pro tio, sed volis fari tion, kiun Dio ordonis al li. Dio vidis lian
fidon
kaj haltigis lin anta? la faro. Anstata?e li ordonis al li ke li
oferbu?u
?u
?afon
?u
kapron
apudan, kio poste i?is kialo por festo de islamanoj (
Eid ul-Adha
).
La historio de Abraham trovi?as en la
biblia
libro
Genezo
. Abraham pritrakti?as multloke anka? en la
Korano
, kie li nomi?as anka?
Ibr?h?m
la? la
arablingva vorto
???????.
Li estas konsiderataj kiel patro de la popolo (prapatro), iel
metafore
de la
homaro
.
Kiam Abraham akceptis la dian alvokon kaj obeis al la diaj ordonoj, Dio ?an?is lian nomon el Abram al Abraham por signifi novan vivon kaj novan
destinon
. Li havis la a?on de sepdek kvin jaroj kiam Dio ordonis al li forlasi sian popolon kaj iri al lando kiun Li montros al li. La ordono estis kun sepobla promeso:
| “
|
Dio faros lin granda popolo;
Dio benos lin;
Dio grandigos lian nomon;
Li estos beno;
Dio benos liajn benantojn;
Liajn malbenantojn Li malbenos;
?iuj gentoj de la tero beni?os per li
|
”
|
?(Gn 12:1-4)
|
?i tiuj promesoj estis faritaj al homo kiu ne havis ian biologian filon je la a?o de sepdek kvin jaroj. Tamen, li kredis je Dio kaj obeis Lin. Post kelka tempo, Dio reasertis Siajn promesojn por li, sed li miris kiel la promesoj estos plenumitaj ?ar li restis senfila. Li e? pensis ke lia ?efservanto,
Damesek Eliezer
, heredos lian poseda?aron. Tamen, Dio recertigis lin ke "nur tiu, kiu eliros el [lia] interna?o, estos [lia] heredanto" (Gn 15:4), kaj ke liaj idoj heredos la landon kie li estis fremdulo. Abraham kredis je Dio, kaj tio estis ju?ita al li kiel
virto
.
Pri Abraham ekparolis la
Genezo
en la ?apitro 11-a, sed post tio li malaperis el la
biblia literaturo
(
profetoj
kaj la kanonaj libroj pri li silentas kaj, referencante al la pasinto, ili citas nespecife la “patrojn” por indiki la generacion de la
Eliro
). Se la Genezo estas refaro de la sesa jarcento a.K., do dum la tempo de la
babilona ekzilo
, kritikistoj - nome historiistoj, antropologoj, arkeologoj, semiologoj, semidologoj ktp - lin izolis en kategorio de
mitoj
a? lin identigis kun kolektiva a? triba grupo. La voja?o-elmigro de Abraham de
Ur
al
Harran
krei?us kiel retrospektiva elstarigo de la okaza?o de la
reveno de la hebreoj
el la babilona ekzilo. La alveno de Abrahamo al
Palestino
kaj la okaza?oj de lia integri?o kun la lokaj popoloj devis servi kiel modelo por la paca integri?o de la revenantoj inter la popolo de la Palestino al ili samtempa. Hodia? tamen la samspeca kritiko emas savi la rakontan substancon kiel esence veran historion de la personulo, kiu krome prezenti?as, almena? la? la komuna pensado, kiel la bazo de la hebrea kaj kristana, kaj anka? iusence de la islama, kredoj.
?iuokaze oni multe diskutas pri la origina
gento
kaj lando kaj pri la historiaj aferoj okazigintaj la elmigron de Abraham.
[2]
Pentra?o pri la eliro de Abraham de
Jozsef Molnar
.
Abram edzi?is al
Sarah (Sarai)
, kiu estis
nefekunda
.
Tera?
, kun Abram, Sarai, kaj
Lot
, eliris al Kanaan, sed setli?is en loko nomita Haran, kie la patro Terah mortis estante 205-jara?a.
[3]
Dio estis ordoninta al Abram lasi sian landon kaj proksimulojn kaj iri al lando kiun Li montros al li, kaj promesis ke li faros el li grandan nacion, benos lin, faros lian nomon granda, benos tiujn kiuj benos lin, kaj malbenos tiujn kiuj povos malbeni lin.
[4]
Abram estis 75 jara?a kiam li lasis Haran kun sia edzino Sarai, sia
nevo
Lot, kaj ?ion kion li estis akirinta, kaj veturis al
Sikem
en
Kanaano
.
[5]
Konsilo de Abraham al Sarai
(akvarelo ?. 1896?1902 de
James Tissot
).
Estis akra
malsatego
en la lando Kanaano, kaj tial Abram kaj Lot kaj siaj familianoj, veturis al
Egipto
. Survoje Abram diris al Sarai ke ?i diru esti lia fratino, por ke la Egiptianoj ne mortigu lin.
[6]
Kiam ili eniris en Egiption, la funkciuloj de la
Faraono
la?dis la
belecon
de Sarai al la
Faraono
, kaj ili portis ?in en la palacon kaj donis al Abram hava?ojn inter?an?e. Dio ?ikanis la Faraonon kaj lian subulojn per
plagoj
, kio kondukis la Faraonon klopodi esplori tion kio okazas pro malpravo.
[7]
Malkovrinte ke Sarai estas edzini?inta virino, Faraono petis ke Abram kaj Sarai foriru.
[8]
Priskribo de la Apartigo de Abram kaj Lot fare de
Wenceslaus Hollar
.
Reveninte al Kanaano, kiam ili revenis al la areoj de
Bet-el
kaj
Aj
, la grandaj brutaroj de Abram kaj de Lot okupis la samajn
pa?tejon
. Tio i?is problemo por la
pa?tistoj
, kaj tiuj konfliktoj i?is tiom neelteneblaj ke Abram sugestis, ke Lot elektu apartan areon, ?u maldekstren ?u dekstren por ke ne estu konflikto inter samideanoj. Lot elektis iri orienten al la ebena?oj de la rivero
Jordano
(vidu
jordana valo
) kie la tero estis bone irigaciita ie ajn tiom for kiom ?is Zoar, kaj li eklo?is en la urboj de la ebena?o al
Sodomo
. Abram iris suden al
Hebron
kaj setli?is sur la ebena?o de Mamre, kie li konstruis
altaron
por adori
Dion
.
[9]
Kunsido de Abraham kaj Melkicedek (pentra?o ?. 1464?1467 de
Dirk Bouts la Maljuna
).
Dum la ribelo de la urboj de la
rivero Jordano
kontra?
Elam
,
[10]
la nevo de Abram, nome Lot, estis kaptita prizonulo kun sia tuta poseda?o fare de la armeo de Elamanoj. Tiu venis kolekti la militrabadon, post esti venkinta super la armeoj de la re?o de Sodomo.
[11]
Lot kaj lia familio tiam estis setli?intaj en la ?irka?o de la
regno Sodomo
kio faris ilin tro videbla celo.
[12]
Iu fu?into venis kaj informis al Abram pri tio kio okazis. Kiam Abram ricevis tiujn nova?ojn, li tuj arigis 318 trejnitajn servistojn. La armeo de Abram iris norden persekuti la Elamidan armeon, kiu estis jam el?erpita pro la Batalo de Siddim. Kiam ili kaptis ilin ?e la urbo Dan, Abram planis batalplanon disigante sian grupon en pli ol unu unuo, kaj lan?is noktan atakon. Ne nur ili kapablis liberigi la kaptitojn, sed la unuo de Abram persekutis kaj mortigis la re?on Elaman
Kedorlaomer
?e Hobah, ?uste norde de
Damasko
. Ili liberigis Lot, same kiel liajn personaron kaj posedaron, kaj rekuperis ?iujn el la hava?oj el Sodomo kiujn ili estis kaptintaj.
[13]
Post la reveno de Abram, la re?o de Sodomo venis kunsidi kun li en la Valo de ?aveh, nome la "valo de la re?o". Anka?,
Melkicedek
re?o de Salem (
Jerusalemo
), Mo?ta Pastro de Dio, portis panon kaj vinon kaj benis Abram-on kaj Dion. Abram tiam donis al Melkicedek unu
dekonon
de ?io. La re?o de Sodomo tiam proponis al Abram teni la posedojn se li nun deziris revenigi sian popolon. Abram malakceptis ajnan pakton kun la re?o de Sodomo, nur pri tio ke ili havu la parton apartenantan al liaj aliancanoj.
[14]
La vizio de Dio adresanta al Abraham por kalkuli la stelojn (lignogravura?o de
Julius Schnorr von Carolsfeld
el la verko de 1860 nome
Biblio en bildoj
).
La? la skriba?oj, la vo?o de Dio venis al Abram en
vizio
kaj ripetis la promeson de lando kaj posteuloj tiom nombraj kiom la steloj. Abram kaj Dio faris interkonsentan ceremonion, kaj Dio parolis al li pri la estontaj ligoj de Israelo en Egipto. Dio priskribis al Abram la landon kiun liaj posteuloj postulos: nome la lando de Kenitanoj, Kenizianoj, Kadmonitanoj, Hititoj, Perizitanoj, Refaimanoj, Amoritanoj, Kanaananoj, Girga?anoj kaj Jebusanoj.
[15]
Pli detalaj informoj troveblas en artikolo
Hagar
.
Abraham,
Sarah
kaj
Hagar
, imagita tie en la Biblia ilustra?o el 1897.
Abram kaj Sarai klopodis kompreni kiel li i?os prageneranto de nacioj, ?ar post 10 jaroj de vivo en Kanaano, neniun filon ili havis. Sarai tiam proponis sian egiptan servistinon, nome
Hagar
, al Abram kun la intenco ke ?i havigos al li filon.
Post Hagar konstatis, ke ?i gravedas, ?i ekmalaprezis sian mastrinon, Sarai. Sarai reagis per mistraktado al Hagar, kaj Hagar foriris en la naturon. An?elo parolis kun Hagar ?e
fonto
survoje al ?ur. Li instruis ?in reveni al la kampadejo de Abram, kaj kia ?ia filo estos. ?i devos nomi sian filon
I?maelo
. Hagar tiam alvokis al Dio kiu parolis al ?i "El Roi" (Dio). El tiu tago anta?en, tiu puto estis nomita Beer-lahai-roi, ("La
puto
de tiu kiu amis kaj vidis min."). ?i tiam faris kiel oni instruis al ?i nome revenante al sia mastrino por havi sian filon. Abram estis 86-jara?a kiam naski?is I?maelo.
[16]
Dektri jarojn poste, kiam Abram estis 99-jara?a, Dio deklaris la novan nomon de Abram: "Abraham" ? "patro de multaj nacioj".
[17]
Abraham poste ricevis la instruojn por la Interkonsento, el kio la
religia cirkumcido de maskloj
estos la signalo.
[18]
Dio deklaris anka? la novan nomon de: "
Sarah
", benis ?in kaj diris al Abraham, "Mi donos al vi filon el ?i".
[19]
Abraham ridis, kaj gapis kiel tio povas okazi konsiderinte, ke li estas centjara kaj Sarah na?dekjara.
[20]
Tuj post la renkonto de Abraham kun Dio, jam estis la tuta viraro liafamilie, inklude li mem (99-jara?a) kaj I?mael (13-jara?a), cirkumcidita.
[21]
Abraham kaj la tri an?eloj
(akvarelo ?. 1896?1902 de
James Tissot
).
Ne longe poste, dum la varmo de tago, Abraham estis sidanta ?e la enirejo de sia tendo ?e la
terebintoj
de Mamre. Li alrigardis kaj vidis tri homojn en ?eesto de Dio. Tiam li kuris kaj adorklinis al la grundo por bonvenigi ilin. Abraham tiam proponis lavi iliajn piedojn kaj donis al ili pecon da pano, kion ili akceptis. Abraham ur?is al la tendo de
Sarah
por mendi kukojn el selektita faruno, poste li ordonis al servisto prepari selektitan bovidon. Kiam ?io estis preparita, okazis la man?o sub arbo.
[22]
Unu el la vizitantoj diris al Abraham ke post lia reveno la venontan jaron, Sarah havos filon. Estante je la tendenirejo, Sarah a?skultis tion kion ili diris kaj ?i kontentis pri la plano havi filon je sia a?o.
Abraham vidas Sodomon brulantan
(akvarelo ?. 1896?1902 de James Tissot).
Post la man?o, Abraham kaj la tri vizitantoj stari?is. Ili supreniris al alta?o el kio oni superrigardis la 'urbojn de la ebena?o' por studi la
faton
de
Sodomo kaj Gomoro
pro siaj abomenindaj
pekoj
kiuj estis tiom grandaj, ke ili movis al Dio al la agado. ?ar la nevo de Abraham estis lo?anta en Sodomo, Dio fidis planojn por konfirmo kaj ju?i tiujn urbojn. Je tiu punkto, la du aliaj vizitantoj iris al Sodomo. Tiam Abraham direktis sin al Dio kaj plendis al Li ke se estas almena? malpli ol kvindek personoj justaj en la urbo, Dio pardonos la urbon. Tiel pro dek justuloj, Dio deklaris, ke li ne detruos la urbon.
[23]
Kiam amba? vizitantoj venis al Sodomo por fari sian informon, ili planis resti en la urboplaco. Tamen, la nevo de Abraham, Lot, renkonti?is kun ili kaj ege insistis, ke tiuj du "homoj" restu en lia hejmo por la nokto. Homamasa sturmo venis al la domo de Lot kaj petis al Lot ke li redonu siajn
gastojn
ke ili povu "koni" (v. 5) ilin. Tamen, Lot objekciis kaj proponis e? siajn virgulinajn filinojn kiuj ne estis "konintaj" (v. 8) virojn al la homosturmo anstata?e. Ili malakceptis tion kaj klopodis rompi la pordon de Lot por kapti liajn gastojn,
[24]
tiel konfirmante la malbonon de la urbo kaj provokante sian tujan detruon.
[25]
Frue la venontan matenon, Abraham iris al la placo kie li staris anta? Dio. Li "rigardis al Sodomo kaj Gomoro" kaj vidis kio estis okazinta al la urboj de la ebena?o, kie ne estis e? "dek justuloj" (v. 18:32), ?ar "la fumo de la lando supreniris kiel la fumo de forno."
[26]
La karavano de Abraham
. Akvarelo de Tissot,
?
. 1900.
Abraham setli?is inter Kade? kaj ?ur en la tero de
Fili?toj
. Dum li estis lo?anta en Gerar, Abraham malferme asertis, ke Sarah estis lia fratino. Malkovrinte tion, la re?o
Abimelek
portis ?in al li. Dio tiam venis al Abimelek en son?o kaj deklaris ke prenante ?in rezultos en morto ?ar li estas la edzino de viro. Abimelek ne tu?is ?in, kaj demandis ?u li detruos anka? justan nacion, speciale ekde Abraham diris, ke li kaj Sarah estas fratoj. Reage, Dio diris al Abimelek, ke li estas justa. Tamen, se li ne redonos la edzinon al Abraham, Dio certe detruos Abimelekon kaj lian tutan parencaron. Oni informis al Abimelek ke Abraham estas profeto kiu pre?os por li.
[27]
Frue la venontan matenon, Abimelek informis al siaj servistoj pri sia son?o kaj alproksimi?is al Abraham demandante kial li portis kulpon al lia regno. Abraham asertis, ke ne estas timo de Dio en tiu loko, kaj ke ili povas mortigi pro lia edzino. Tiam Abraham defendis, ke li ne mensogis: "Kaj fakte
?i estas
mia fratino; ?i
estas
la filino de mia patro, sed ne la filino de mia patrino; kaj ?i i?is mia edzino."
[28]
Abimelek revenigis Sarah-on al Abraham, kaj donacis al li ?afojn,
oksojn
kaj servistojn; kaj invitis lin setli?i kie pla?os al li en la terojn de Abimelek. Krome, Abimelek donis al Abraham milon da pecoj de
ar?ento
kiel justigo por Sarah. Abraham tiam pre?is por Abimelek kaj lian parencaron, ?ar Dio estis frapinta la virinojn per nefekundeco pro la preno de Sarah.
[29]
Post lo?i dum iom da tempo en la tero de Fili?toj,
Abimelek
kaj Fikol, la ?efo de liaj trupoj, alproksimi?is al Abraham pro disputo kiu rezultis en violenta polemiko ?e
puto
. Abraham tiam plendis al Abimelek pro la agresemaj atakoj de la filista servanto kaj la kapto de la puto de Abraham. Abimelek pledis nescion pri la okazo. Tiam Abraham proponis pakton por havigi ?afojn kaj oksojn al Abimelek. Krome, por atesti ke Abraham estis la nura kiu elfosis la puton, li anka? donis al Abimelek sep ?afinojn kiel pruvo. Pro tiu
?uro
, ili nomis la lokon de tiu puto:
Be'er ?eba
, kio signifas "puto de la ?uro" a? "sep putojn". Post Abimelek kaj Fikol revenis al
Fili?tio
, Abraham plantis
frukto?ardenon
en Beer?eba kaj nomis ?in "la nomo de la Senjoro, la ?iamda?ra Dio."
[30]
Bu?ofero de Isaak
, de
Caravaggio
.
Kiel estis profetigita en Mamre la anta?an jaron,
[31]
Sarah i?is graveda kaj donis unu filon al Abraham, en la unua jari?o de la interkonsento de cirkumcido. Abraham estis "centjara?a", kiam naski?is lia filo kiun li nomis Isaak; kaj li cirkumcidis lin kiam li estis oktaga.
[32]
?e Sarah, la penso pri nasko kaj zorgo de filo, je tiom alta a?o, anka? multe ridigis ?in, kaj kiel ?i deklaris, anka? tiu kiu a?dos ridos kun ?i.
[33]
Isaak plue kreskis kaj en la tago kiam li demami?is, Abraham faris grandan feston por honori la okazon. Dum la celebrado, tamen, Sarah trovis, ke I?mael mokis; observo kiu ekklarigos la naskorajton de Isaak.
[34]
Pli detalaj informoj troveblas en artikolo
I?mael
.
I?mael
estis dekkvar-a?a kiam la filo de Abraham nome
Isaak
naski?is el Sarah. Kiam ?i rimarkis, ke I?mael mokis Isaak-aon, Sarah diris al Abraham, ke li sendu kaj I?mael-on kaj Hagar-on foriri. ?i deklaris, ke I?mael ne kunhavos la heredon de Isaak. Abraham i?is ege priokupita pro la vortoj de sia edzino kaj ser?is la konsilon de Dio. Dio diris al Abraham ne esti priokupita sed fari tion kion lia edzino ordonis. Dio recertigis al Abraham ke "la semo de Isaak estos via."
[35]
Li diris anka? ke I?mael faros nacion, "?ar li estos via semo".
[36]
Frumatene, Abraham forportis Hagar-on kaj I?mael-on kune. Li donis al ?i panon kaj akvon kaj forsendis ilin. Amba? vagadis en la naturo de
Beer?eba
?is ?ia botelo de akvo estis komplete forkonsumita. En momento de despero, ?i eksplodis larme. Post Dio a?dis la vo?on de la knabo, an?elo de Dio konfirmis al Hagar ke li i?os granda nacio, kaj "vivos el sia glavo". Akvoputo tiam aperis por ke ili povus savi siajn vivojn. Dum la knabo kreskis, li i?is lerta
arkpafisto
kiu vivis en la naturo de
Paran
. Finfine lia patrino trovis edzinon por I?mael el sia lando, nome la lando de Egipto.
[37]
Abraham anta? la ofero de Isaak. El 14a-jarcenta
meslibro
.
Iam en la juna?o de
Isaak
, Dio ordonis al Abraham oferi sian filon kiel bu?ofero en la tero de
Morija
. La patriarko veturis tri tagojn ?is li venis al la monto, kiun Dio estis indikinta al li. Li tiam ordonis la servistojn resti dum li kaj Isaak sekvis solaj al la monto. Isaak portis la lignon per kiu li estos oferita. Survoje, Isaak demandis al sia patro kie estas la oferota animalo, al kio Abraham respondis "Dio havigos oferotan ?afon". ?uste kiam Abraham estis oferonta sian filon, li estis haltigita de la an?elo de la Sinjoro, kaj li vidis malanta? li "vir?afon kaptitan en dornarbusto je ties kornoj", kion li oferis anstata? lian filon. Pro sia obeo li ricevis alian promeson de nombraj posteuloj kaj abunda prospereco. Post tiu okazo, Abraham iris al
Beer?eba
.
[38]
Abrahamo kaj Isaako ekvoja?as al la monto
Morija
por la ofero.
Abrahama religio
(anka?
abrahamida religio
) estas iu el grupo da religioj, kiuj devenas de komuna antikva ?emida tradicio, kiu povas sekvi sian religian hereda?on al Abraham, prapatro kies vivo prirakonti?as en la
Malnova testamento
, kaj kiu taksi?as kiel profeto en la
Korano
. La abrahama religiaro estas lar?a grupo de parencaj, plejparte
unudiismaj
religioj, inter kiuj kutime inkluzivi?as
Judismo
,
Kristanismo
, kaj
Islamo
, kaj anka?
Samarianismo
kaj la
Bahaa Kredo
. Proksimume duono de la homaro trovi?as en la abrahama religiaro teorie.
La? la judisma tradicio, Abraham estis la unua homo kiu malakceptis
idolanismon
, tial li simbole estis la fondinto de unudiismaj religioj. Tiusence, abrahama religio povus simple egali al unudiisma religio, sed ne ?iuj unudiismaj religioj estas abrahamaj. En Islamo li estas kredata esti la unua unudiismano, kaj ofte referenci?as kiel
Ibrahim al-Hanif
a? Abraham la unudiismano.
?iuj la abrahamaj religioj iugrade devenas de la Judismo sekvata en la regnoj de
Izraelo
kaj
Judujo
anta? la
Babilona ekzilo
komence de la
1-a jarcento a.K.
. Multaj kredas, ke Judismo en biblia Izraelo renovigi?is kaj reformi?is iugrade en la
6-a jarcento a.K.
fare de
Ezra
kaj aliaj pastroj reveninte al Izraelo de la ekzilo. Samaritanismo disi?is de Judismo dum la sekvaj kelkaj jarcentoj.
Kristanismo originis en
Judio
fine de la
1-a jarcento
kiel draste reformita bran?o de Judismo; ?i disvasti?is al antikva Grekio kaj Romio, kaj sekve al la plimulto de E?ropo, Azio, Ameriko, kaj multaj aliaj mondpartoj. Tra la jarcentoj, Kristanismo disbran?i?is en multajn apartajn ekleziojn kaj sektojn. Granda skismo dum la
5-a jarcento
apartigis diversajn orientajn ekleziojn de la
katolika eklezio
en Romo. Aliaj grandaj skismoj estis la
Orienta Skismo
en la
11-a jarcento
, kiu apartigis la romkatolikan eklezion de la
orienta ortodoksa eklezio
; kaj la
Protestanta Reformacio
de la
16-a jarcento
, kiu naskis centojn da sendependaj protestantaj dividi?oj.
Islamo
originis en la
7-a jarcento
en la arabiaj urboj
Mekao
kaj
Medino
. Kvankam ne dividi?o de a? Judismo a? Kristanismo, ?i malimplice pretendis esti kontinua?o kaj anstata?igo por ili, kaj ripetis multajn el iliaj principoj. La? islama kredo, la Korano estis la fina vorto de Dio kaj ?ia mesa?o estis tiu de ?iuj la profetoj. Islamanoj, ekzemple, kredas version de
Genezo
kaj je la linia praideco de la araboj de Abraham tra
I?mael
. I?mael estus koncipi?inta de la dua edzino de Abraham,
Hagar
.
Abraham ricevas altan pozicion de respekto en tri gravaj mondaj religioj, nome
Judismo
,
Kristanismo
kaj
Islamo
. En Judismo li estas la prapatro fondinta de la Interkonsento, nome speciala rilato inter la popolo de
Judoj
kaj
Dio
? nome kredo kiu havigas al la Judoj unikan pozicion kiel
popolo elektita de Dio
. En kristanismo, la Apostolo
Pa?lo
lernigis, ke la fido de Abraham en Dio ? tiel anta?ante al la
Le?o de Moseo
? faris lin la prototipo de ?iuj el la kredantoj, kaj
cirkumciditaj
kaj necirkumciditaj. La
islama
profeto
Muhammad
postulis, ke Abraham, kies submeto al Dio konstitutis
Islam
kiel "kredanto anta? la fakto",
subfosis
la judajn postulojn por ekskluda rilato kun Dio kaj pri la Interkonsento.
Pa?o el Torao.
En la juda tradicio, Abraham estas nomita
Avraham Avinu
(????? ?????), "nia patro Abraham," signife, ke li estas kaj la biologia generinto de la Judoj kaj la patro de Judismo, nome la unua judo.
Lia historio estas legata en la ?iusemajna
Torao
legante partojn, hegemonie en la para?ot: Le?-Le?a (????-????), Va?ejra (????????), ?a?ej Sarah (?????? ??????), kaj Toledot (?????????).
En la Legendoj de la Judoj, Dio kreis ?ielon kaj teron por konto de la meritoj de Abraham.
Post la
diluvo
, Abraham estis la nura inter la piuloj kiu solene ?uris neniam forlasi Dion,
kaj studis en la domo de
Noah
kaj
?em
por lerni pri "Vojoj al Dio,"
[43]
kaj kontinuigante la linion de Altaj Sacerdotoj el Noah kaj ?em, poste li descendigis la postenon al
Levi
kaj al la Tribo de Levi kiel lia semo por ?iam. Anta? lasi la teron de siaj patroj, Abraham estis mirakle savita el la arda fornego de
Nimrod
post lia kura?a agado disrompi la idolojn de
?aldeoj
en pecojn.
Dum sia restado en Kanaan, Abraham alkutimi?is al etendigo de gastigemo al veturantoj kaj eksterlandanoj kaj lernigis kiel la?di Dion kaj anka? la konon de Dio al tiuj kiuj estis ricevinta lian gracion.
Apud Isaak kaj Jakob, li estas la nura kies nomo aperas unuigita kun Dio, ?ar
Dio la? Judismo
estis nomita
Elohei Abraham, Elohei Yitzchaq ve Elohei Ya`aqob
("Dio de Abraham, Dio de Isaak, kaj Dio de Jakobo") kaj neniam la Dio de iu ajn alia.
[46]
Li estis anka? menciita kiel la patro de tridek nacioj.
[47]
Abraham ne elstaras tiom en Kristanismo kiel en Judismo kaj Islamo. Estas
Jesuo
kiel
Juda Mesio
kiu estas centra al Kristanismo, kaj la ideo de dia
Mesio
estas tio kio apartigas Kristanismon el la du aliaj religioj.
En
Romanoj
4, la merito de Abraham estas malpli lia obeo al la dia volo ol lia fido en la lasta graco de Dio; tiu fido havigas al li la meriton ke Dio elektis lin por la Interkonsento, kaj la Interkonsento estas el fido, ne el obeo.
[49]
La
Romkatolika Eklezio
nomas Abraham "nia patro en la fido" en la
E?karistia pre?o
de la Roma kanono, deklamata dum la
Meso
. Li estas rememorata anka? en la
kalendaroj de sanktuloj
de kelkaj eklezioj: en la 20a de a?gusto en la
Maronita eklezio
, en la 28a de a?gusto en la
Kopta Eklezio
kaj en la
Asiria Eklezio de la Oriento
(kun kompleta taga servo en tiu lasta), kaj en la 9a de oktobro en la Romkatolika Eklezio kaj en la
Luterana Eklezio - Sinodo de Misurio
. En la enkonduko al sia traduko de la 15-a jarcento de la rakonto pri Abraham en la
Ora Legendo
,
William Caxton
notis, ke la vivo de tiu patriarko estis legata en pre?ejo en la
diman?o
anta? la
Cindra merkredo
.
[50]
Li estas la
sankta patrono
de tiuj kiuj dedi?as sin al la ekonomio de gastigado.
La
Ortodoksa Kristana Eklezio
rememorigas lin kiel la "Justa Prapatro Abraham", kun du festotagoj en sia
liturgia kalendaro
. La unua fojo estas en la 9a de oktobro (por tiuj eklezioj kiuj sekvas la tradician
Julian Kalendaron
, la 9a de oktobro ku?as en la 22a de oktobro de la moderna
Gregoria Kalendaro
), kie li estas rememorata kun sia nevo la "Justa Lot". La alia fojo estas en la "Diman?o de Prapatroj" (du diman?oj anta? Kristnasko), kiam li estas rememorata kun aliaj
prauloj de Jesuo
. Abraham estas menciita anka? en la
Dia liturgio
de
Sankta Bazilo la Granda
, ?uste anta? la Anaforo, kaj Abraham kaj Sarah estas invokitaj en la pre?oj dirataj de la pastro al geedzi?antoj.
Abraham, Isaak, Jakob kaj Judah
de
Michelangelo Buonarroti
,
Siksta Kapelo
,
Vatikanurbo
.
Tamen en historiaj epokoj de kunvivado de kristanismo kaj judismo en
E?ropo
, respektive en
Nordameriko
, kie oni sekvas tieajn tradiciojn, oni komprenas populare, ke la figuro de Abraham korespondas pli al judoj ol al kristanoj, kaj tiel malmultaj kristanoj havis tiun nomon en modernaj epokoj, dum tiu estas tre populara inter judoj de multaj lingvoj, landoj kaj epokoj. Fakte tiu estis facile rekonebla nomo de judoj en epokoj de
kontra?juda
persekutado
.
Islamo konsideras Abraham kiel ligilo en la ?eno de profetoj kiu komenci?as per
Adamo
kaj fini?as per
Muhammad
.
Ibr?h?m
estas menciita en 35 ?apitroj de la
Korano
, pli ofte ol ajna alia biblia rolulo krom
Moseo
.
Li estas nomita kaj
hanif
(
monoteista
) kaj
muslim
(tiu kiu submeti?as),
kaj islamanoj konsideras lin kiel
profeto
kaj
patriarko
, nome arketipo de la perfekta
islamano
, kaj la adorita reformisto de la
Kaaba
en
Mekko
.
Islamaj tradicioj konsideras Ibr?h?m (Abraham) kiel la unua Pioniro de Islamo (kio estas nomata anka?
millat Ibrahim
, la "religio de Abraham"), kaj ke lia celo kaj misio tra sia tuta vivo estis proklami la
Ununurecon de Dio
. En Islamo, Abraham tenas elstaran pozicion inter la ?efaj profetoj kaj li estas referencata kiel "Ibrahim ?alilullah", signife "Abraham la Amato de Allah".
Apud
Isaak
kaj
Jakub
, Ibrahim estas inter la plej honorigendaj kaj la plej elstaraj homoj en la vidatingo de Dio.
[56]
Ibrahim estis menciita anka? en la Korano kiel la "Patro de Islamanoj" kaj la modela rolo por la komunumo.
[58]
[59]
Abraham renkontas Melkicedek,
Mona?ejo
Donskoi en Moskvo.
La pentra?oj pri la vivo de Abraham tendencas fokusi?i nur al kelkaj malmultaj okazoj: nome la bu?ofero de Isaak; la renkonto kun
Melkicedek
; la vizito de la tri an?eloj; Hagar en la dezerto; kaj kelkaj aliaj.
[60]
Aldone, Martin O'Kane, profesoro de Bibliaj Studoj, verkis, ke la bildo de
Lazaro
ripozanta en la "Sino de Abraham", kiel estas priskribita en la
Evangelio la? Luko
, i?is ikona bildo en la kristanaj arta?oj.
La? O'Kane, artistoj ofte elektas aparti?i el la komuna literatura portreto de Lazaro sidanta apud Abraham dum bankedo en la ?ielo kaj anstata?e fokusi?as al la "iome nekongrua nocio de Abraham, nome plej adorata el la patriarkoj, tenanta nudan kaj vundeblan knabon en sia sino".
Kelkaj artistoj estis inspiritaj de la vivo de Abraham, kiel
Albrecht Durer
(1471?1528),
Caravaggio
(1573?1610),
Donatello
,
Raphael
,
Filip van Dyck
(nederlanda pentristo, 1680?1753), kaj
Claude Lorrain
(franca pentristo, 1600?1682).
Rembrandt
(nederlanda, 1606?1669) kreis almena? po sep verkojn pri Abraham,
Peter Paul Rubens
(1577?1640) faris kelkajn,
Marc Chagall
faris almena? kvin pri Abraham,
Gustave Dore
(franca ilustristo, 1832?1883) faris ses, kaj
James Tissot
(franca pentristo kaj ilustristo, 1836?1902) faris ?irka? dudek verkojn pri la temo.
[60]
Gipsa?o de la 16a jarcento kiel kopio de malfruromana bildo de la
Ofero de Isaako
en sarkofago. La mano de Dio origine venas haltigi la tran?ilon de Abraham (amba? estas nun perditaj).
La
Sarkofago de Junio Baso
priskribas serion de bibliaj historioj, kiel tiu de Abraham dum la Ofero de Isaako. Tiuj skulptitaj scenoj estas ekster marmora
prakristana
sarkofago
uzita por entombigo de Junio Baso. Li mortis en 359. Tiu sarkofago estis priskribita kiel "probable la nura plej fama peco de prakristana reliefa skulptarto."
Tiu sarkofago estis origine metita en a? sub la
antikva baziliko Sankta Petro
, estis remalkovrita en 1597, kaj estas nune sub la moderna baziliko en la
Museo Storico del Tesoro della Basilica di San Pietro
(Muzeo de la
Baziliko Sankta Petro
) en
Vatikano
. La bazo estas proksimume 4 × 8 × 4 futoj. La scenoj de la Malnova Testamento priskribitaj estis elektitaj kiel anta?a?oj de la memofero de Kristo kiu okazos en la
Nova Testamento
, la? frua formo de tiparo. ?uste dekstre de la mezo estas Danielo en la leonejo kaj maldekstre estas Abraham ?uste anta? la bu?ofero de Isaak.
George Segal
kreis figurajn skulpta?ojn pere de muldado de gazaj gipsa?oj la? modeloj de vivaj personoj en sia verko de 1987 nome
Abraham's Farewell to Ishmael
(Adia?o de Abraham al I?mael). La homa kondi?o estis centra en liaj temoj, kaj Segal uzis la Malnovan Testamenton kiel fonto de sia bildaro. Tiu skulpta?o priskribas la dilemon frontitan de Abraham kiam Sarah petis ke li forigu Hagar-on kaj I?mael-on. En la skulptarto, la tenereco de la patro, la kolero de Sarah, kaj la rezignita akcepto fare de Hagar portretas gamon de homaj emocioj. La skulpta?o estis donacita al la
Miami Art Museum
post la morto de la artisto en 2000.
[63]
Kutime Abraham povas esti identigita per la kunteksto de la bildo - nome la renkonto kun
Melkicedek
, la
vizito de la tri an?elo
, a? la
ofero de Isaako
. En soloaj portretoj glavo a? tran?ilo povas esti uzata kiel lia atributo, kiel en
tiu statuo
de Gian Maria Morlaiter a? en
tiu pentra?o
de
Lorenzo Monaco
. Li ?iam prezentas grizan a? blankan barbon.
Tiom frue kiom ?is la komenco de la 3a jarcento, la kristana arto sekvis kristanan
teologian tiparon
farante la bu?oferon de Isaak anta?a?o de la memofero de Kristo sur la kruco kaj de ties memorado en la memofero de la meso. Vidu por ekzemplo
tun kristanan altaron de la 11-a jarcento
gravurita per la ofero de Abraham kaj de aliaj oferoj uzitaj kiel anta?a?o de la memofero de Kristo en la E?karistio.
[64]
Kelkaj prakristanaj verkistoj interpretis la tri vizitantojn kiel la
Triunua Dio
. Tiel en Santa Maria Maggiore, Romo,
mozaiko de la 5-a jarcento
portretas nur la vizitantojn kontra? ora fono kaj metas duontravideblajn kopiojn de ili en la "?iela" spaco super la sceno. En arto de Orienta Ortodoksismo la vizito estas la ?efa rimedo per kiu la Triunuo estas pentrita (
ekzemple
). Kelkaj bildoj e? ne inkludas Abraham-on a? Sarah-on, kiel la
Triunuo
de Andrei Rublev, kiu montras nur la tri vizitantojn kiel senbarbaj junuloj ?etable.
[65]
Timo kaj tremo
(originale
dana
titolo:
Frygt og Bæven
) estas influa filozofia verko de
Søren Kierkegaard
, publikigita en 1843 sub la pse?donimo
Johannes de silentio
(
Johano el silento
). Kierkegaard deziris kompreni la anksion kiun devis suferi Abraham kiam Dio petis lin bu?oferi sian filon.
En 1994,
Steve Reich
publikigis
operon
nomitan
The Cave
(La groto). La titolo referencas al la
Groto de la Patriarkoj
. La rakontaro de la opero estas bazita sur la historio de Abraham kaj de lia tuja familio kiel tiu estas rakontita en la variaj religiaj tekstoj, kaj kiel ?i estas komprenata de unuopaj individuoj el diversaj kulturoj kaj religiaj tradicioj.
La kanto de
Bob Dylan
nome "Highway 61 Revisited"
[67]
estas la titoliga muzikpeco de lia albumo de 1965 nome
Highway 61 Revisited
. En 2004, la gazeto
Rolling Stone
rangigis tiun kanton kiel la numero 364a en sia listo de 500 Plej Grandaj Kantoj de ?iuj Tempoj.
[68]
La kanto havas kvin strofojn. En ?iu el ili, iu priskribas malkutiman problemon kiu finfine estas solvita en la ?oseo Highway 61. En la unua strofo,
Dio
postulas al Abraham "
mortigu al mi filon
". Dio deziras, ke la mortigo estu farita en Highway 61. Abram, la origina nomo de la biblia Abraham, estas anka? la nomo de la patro de Dylan.
-
Ofero de Isaako
en rusa ikono
-
Ofero de Isaako
de Laurent de La Hyre
-
Ofero de Isaako
de Cigoli
-
Ofero de Isaako
de
Rembrandt
- ↑
Abrahamo
en PIV ?e vortaro.net
- ↑
McKenzie, John L..
The Dictionary of the Bible
.
- ↑
Genezo
11:27?32.
- ↑
Genezo
12:1?3.
- ↑
Genezo
12:4?6.
- ↑
Genezo
12:10?13.
- ↑
Genezo
12:14?17.
- ↑
Genezo
12:18?20.
- ↑
"Abram and Lot Separate", Chabad.org
- ↑
Genezo
14:1?9
- ↑
Genezo
14:8?12
- ↑
Genezo
13:12
- ↑
Genezo
14:13?16
- ↑
Genezo
14:17?24
- ↑
Genezo
15:1?21
- ↑
Genezo
16:4?16.
- ↑
Genezo
17:5.
- ↑
Genezo
17:10?14.
- ↑
Genezo
17:15?16.
- ↑
Genezo
17:17.
- ↑
Genezo
17:22?27.
- ↑
Genezo
18:1?8.
- ↑
Genezo
18:17?33.
- ↑
Genezo
19:1?9.
- ↑
Genezo
19:12?13.
- ↑
Genezo
19:27?29.
- ↑
Genezo
20:1?7.
- ↑
Genezo
20:12.
- ↑
Genezo
20:8?18.
- ↑
Genezo
21:22?34.
- ↑
Genezo
17:21.
- ↑
Genezo
21:1?5.
- ↑
Genezo
21:6?7.
- ↑
Genezo
21:8?13.
- ↑
Genezo
21:12.
- ↑
Genezo
21:9?13.
- ↑
Genezo
21:14?21.
- ↑
Genezo
22:1?19.
- ↑
Samuel, Moses, 1840,
Book of Jasher
(Sefer Hayashar) Referred to in Joshua and Second Samuel
Arkivigite je
2020-10-25 per la retarkivo
Wayback Machine
?apitro 9: 5-6]
- ↑
Ginzberg 1909
, Vol. I: Joy and Sorrow in the House of Jacob.
- ↑
Ginzberg 1909
, Vol. I: The Birth of Esau and Jacob.
- ↑
Firestone, Reuven.
"Abraham."
Arkivigite je
2017-09-09 per la retarkivo
Wayback Machine
Encyclopedia of World History.
- ↑
.
Abraham
. Internet Medieval Source Book. Arkivita el
la originalo
je 2011-08-13. Alirita 3a de aprilo 2014.
- ↑
Quran (chapter Shaad) 38:45?47
- ↑
Quran (chapter Al-Hajj) 22:78
- ↑
Quran (chapter Al-Mumtahanah) 60:4?6
- ↑
60,0
60,1
Pri pli detala reta rigardo al kolekto de ligiloj al arta?oj pri Abraham vidu:
Artwork Depicting Scenes from Abraham's Life
. Alirita la 25an de marto 2011
- ↑
Abraham's Farewell to Ishmael.
George Segal.
Miami Art Museum. Collections: Recent Acquisitions.
. Alirita la 10an de septembro 2014.
- ↑
Abraham the Patriarch in Art ? Iconography and Literature
. Christian Iconography ? a project of Georgia Regents University.. Alirita 2014-04-18.
- ↑
Boguslawski, Alexander.
The Holy Trinity
. Rollins.edu. Alirita 24a de septembro 2019.
- ↑
"Highway 61 Revisited"
. Alirita la 25an de marto 2011.
- ↑
"
Rolling Stone's 500 Greatest Songs of All Time
". Kontrolita 8a de a?gusto 2008.
Arkivigite je
2008-02-08 per la retarkivo
Wayback Machine
Arkivita kopio
. Arkivita el
la originalo
je 2006-08-20. Alirita 2019-09-24.
- Exum, Jo Cheryl (2007). Retellings: The Bible in Literature, Music, Art and Film. Brill Publishers.
ISBN 978-90-04-16572-4
.
- Ginzberg, Louis (1909). The Legends of the Jews (PDF). Traduko de Henrietta Szold. Philadelphia: Jewish Publication Society.
- Holweck, Frederick George (1924). A Biographical Dictionary of the Saints. B. Herder Book Co.
- Kierkegaard, Søren (1980). The Concept of Anxiety: A Simple Psychologically Orienting Deliberation on the Dogmatic Issue of Hereditary Sin. Princeton University Press.
ISBN 978-0-691-02011-2
.
- Levenson, Jon Douglas (2012). Inheriting Abraham: The Legacy of the Patriarch in Judaism, Christianity, and Islam. Princeton University Press.
- Lings, Martin (2004). Mecca: From Before Genesis Until Now. Archetype.
ISBN 978-1-901383-07-2
.
- Maulana, Mohammad (2006). Encyclopaedia Of Quranic Studies(Set Of 26 Vols.). Anmol Publications.
ISBN 978-81-261-2771-9
.
- Peters, Francis Edward (2003). Islam, a Guide for Jews and Christians. Princeton University Press. p. 9.
ISBN 978-1400825486
.
- Peters, Francis Edward (2010). The Children of Abraham: Judaism, Christianity, Islam. Princeton University Press.
ISBN 978-1-4008-2129-7
.
- Rutgers, Leonard Victor (1993). "The Iconography of the Sarcophagus of Junius Bassus (review)". Journal of Early Christian Studies. 1 (1): 94?96. doi:10.1353/earl.0.0155. ISSN 1086-3184.