Adam Bernard MICKIEWICZ
[mickjevi?]
(naski?is la
24-an de decembro
1798
en Zaosie (a? Nowogrodek), nuna
Belorusio
, mortis la
26-an de novembro
1855
en
Konstantinopolo
, nuntempe:
Istanbulo
,
Turkio
) estis
pola poeto
. Li estis la plej grava reprezentanto de la pola
romantismo
. Unu el kvar grandaj profetoj de Pollando inter
Cyprian Norwid
,
Zygmunt Krasi?ski
kaj
Juliusz Słowacki
. Li estis anka? filozofo - li kreis sian sistemon mesianisman la? kiu estas verkita lia poezio (precipe jam en "Sonetoj Krimeaj" kaj "Dziady" Mickiewicz formas sian
ontologion
).
Li naski?is la 24-an de decembro 1798 en
Zaosie
?irka?
Nowogrodek
(
Esperante
Novogrodek
) kaj estis baptita la 12-an de februaro 1799 en pre?ejo de la Transfiguri?o. Li estis filo de Barbara kaj Mikołaj Mickiewicz. Liaj fratoj estis Aleksander kaj Franciszek Mickiewicz. Dum jaroj 1807-1815 li vizitadis dominikanan lernejon en Nowogrodek. En 1812 lia patro malsani?is kaj mortis. Post la edukado en loka lernejo li studis ?e Universitato de
Stefan Batory
en
Vilno
. Li studis humanismajn sciencojn kaj ka?e li estis unu el kunfondantoj de
Filomata Asocio
- la asocio ka?e batalanta pri
sendependeco
de
Pollando
kunedukante pole. Poste
Filomatoj
esti?is asocio de konspiro polnacia. Tiam li verkis siajn unuajn versojn. Li estis kontra?klasikista kaj la?dadis la romantikan propran kulturon de popolo. Li esti?is amanto de slava kulturo kaj poste e? sciulo de la slava kulturo.
La Muzeo de Adam Mickiewicz en Nowogrodek
Mickiewicz-profeto
La monumento de Adam Mickiewicz,
Krakovo
,
Pollando
La monumento de Adam Mickiewicz,
Varsovio
,
Pollando
La monumento de Adam Mickiewicz,
Parizo
,
Francio
Dekomence en lia poezio ekzistas la
supernatureco
kaj superracieco inter spiritoj, demonoj kaj fantomoj - la romantika, vana amo inter tiuj supernatura?oj de slava popolo ekzistas en ?iuj liaj
Baladoj kaj Romancoj
. La eldono de "Baladoj kaj Romancoj" komencis en Pollando la romantikisman epokon en literaturo. Mickiewicz ver?ajne inspiri?is de
Zoriano Doł?ga-Chodakowski
kiu komencis bataladon kun polaj klasikistoj (ekz. Jan kaj J?drzej ?niadecki, Franciszek Morawski). Pleje li batalis pri tezo, ke slavoj estas la popolo nature neracia ?ar inter ili ?iam vivas anta?kristanaj dioj, fantomoj, spiritoj vagantaj, vampiroj, vivas kanzonoj kaj fabeloj. Poste li opinios, ke slava kaj kredeble pola popolo, nacio estas inklinita per vero
mesianisma
. La plej fama verso de Mickiewicz estis tamen
Odo al la Juneco
(Oda do młodo?ci), kie li rigardeble diskutas kun klasikistoj.
Poste Mickiewicz laboris en
Kovno
kiel instruisto kaj li verkis laboron magistran pri filozofio. Rusaj policistoj scii?is pri
Filomatoj
kaj ?iujn ?iajn adeptojn ili enprizonigis. Mickiewicz estis foriginta el
Litovio
a? precize
Litvo
(
Grandprinclando Litovio
, kiu estis parto de la
Pola-Litova Unio
), kaj li veturis al
Rusujo
. Li tie amiki?is kun
Pu?kino
, kiu tiam apartenis al
dekabristoj
- la ka?a opozicio kontra? la
caro
. Tie li verkis
Krimeaj sonetoj
(Sonety krymskie). Li esti?is anka? unua e?ropano kiu tradukadis araban poezion. Poste li renkonti?is anka? kun
George Byron
.
La dramo Dziady (la festo de Anta?tago de Prapatroj)
[
redakti
|
redakti fonton
]
Reveninte al Pollando li komencis verki
Dziady
. Tiu titolo signifas la polan, litovan, belorusan kaj ukrainan feston por saluti spiritojn (la festo de Anta?tago de Prapatroj). La popolo dum tiu festo sub la regado de Gu?larz, alie Wołchw gastigadis spiritojn per man?o kaj ?iu homa helpo. La festo estis ripro?ata de katolikaj pastroj tial ?i ne trapasis ?is la moderna tempo. Post la falo de la
novembra ribelo
en Pollando Mickiewicz en granda ?agreno verkis 3-an parton de "Dziady". ?i estas la plej granda pola
dramo
.
La dramo estas dividita en kvar partojn. ?i estas legata de dua parto, tra kvara, unua ?is tria. La tempo en tiuj partoj estas ?ancela. La akcio agas certe la?vice (1a, 2a, 3a, 4a) tamen la ?efaj personoj ?an?i?as anka? la? sekveco de la verko (2a, 4a, 1a, 3a). La poeto inter popolo en la unua parto transformi?as en la kvara parto en vaganton - ermito kiu ?an?i?as denove en poeton - Gustavo. Gustavo tamen tre neracie, mistike kaj e? tute nature ?an?i?as en Konradon en 3-a parto. Tial multaj sciuloj opinias, ke ?i estas
verko malfermita
(la ideo de
Umberto Eco
). La kvara parto estas la fervora, platona dialogo de romantika poeto (Gustavo) kaj pastro. Tie estas ripro?ata la klasikisma epoko kaj agoj de la katolika eklezio, kiu mortigis la slavan kulturon. La plej grava parto - la 3-a - konsistas ?efe el vizioj kaj improvizoj, tial ?i estas plej poemeca kaj kreema. La
Granda Improvizacio
de Konrad estas la malhonesta, malmodesta sed plej kreema en la poezio parolado kun Dio de Mickiewicz. Konrad parolas pri si kiel pri plejgrandulo, krias al Dio malbenante Lin kaj volante havi la potencon super la animoj (
Daj mi rz?d dusz!
-
Donu al mi animordon!
). Li volas sendependecon de Pollando. Dio ne respondas sed dum la tuta "dialogo" silentas. Enfine Konrado estas obsedita de diabloj. Poste pastro Petro ekzorcos lin kaj pre?ante pri la pola nacio li ricevos epifanion, la vizion de sendependi?o de Pollando. En tiu vizio Pollando estas
Kristo de nacioj
. La
Savulo
havos la nomon
44
. La?
gematrio
44
povus esti tradukita per ? (dalet - D) - 4 kaj ? (mem - M) - 40. La nomo estas
Adam
, kio signifas hebree
homo
. Poste
Cyprian Norwid
verkos mistikan poemon titolitan
Promethidion
- la filoj de
Prometeo
. En tiu poemo la poeto demandas "homon eternan" kiu estas nomata tie anka?
Adam Prometej
(Adamo Prometeo), pri
beleco
kaj laboro. 44 estas do la nombro de homo-savanto, la antropologia vizio de Poleco kaj supernacieco - ?e Mickiewicz ?i estas vizio de mistika savo per Kristo-nacio, ekzemple ?e Norwid ?i estas la vizio de savo per plej genia arto (beleco kiel la celo de animo) kaj laboro (mema savo -
(...)labor' por laboro, ke rezurekci?i
).
Estante en Parizo Mickiewicz renkonti?is kun
?openo
. Li persvadadis lin verki polan operon nacian. La libreto estus tiam "Dziady". ?openo opiniis erare, ke li estas nur malgranda komponisto por fortepiano kaj lia verko estos forgesita balda? post lia morto tial li emigis, ke Mickiewicz trovu alian komponiston. Mickiewicz tamen sciis, ke ?openo estus plej bona por verki muzikan "Dziady".
Mi kaj patruj'- la unuo
Mi nomi?as Milijon'- ?ar por milijonoj
Amas mi, suferas torturojn.
Rigardas sur povran patrujon,
Kiel fil' sur patron en tortura rado;
Sentas doloroj de nacio tuta
Kiele patrin' sentas dolor' de ido
Mi suferas, frenezas- Vi sa?a kaj gajeta
?iam regas,
?iam ju?as
Kaj kredeble ne eraras!(..)
Respondu- a? mi pafos kontra? Via naturo;
Se ?in sur ruinoj ne detruos,
Skuos mi per tuta tereno de Viaj landoj;
Mi eksplodos sonon al ?iuj de krea?o sferoj:
Tiun sonon, kiun de generacio generacien iros:
Mi krios, ke Vi ne estas la patro de mondo, sed la...
VO?O DE DIABLO
Caro!
Improvizacio de Konrad, fragmento
Adam Mickiewicz- monumento en
Lvovo
, nun en
Ukrainio
Ankora? en
Parizo
Mickiewicz komencis verki malgrandan poemon pri la vila?a vivo en Pollando. Tiu poemo tamen esti?is granda eposo konsistanta el 12 libroj.
Sinjoro Tadeo
verkita en pola heksametro (13 silaboj) estas priskribado de la vivo de poloj kaj litovoj dum la okupacio de Rusujo. La plej fama de la tuta verko estas invokacio de eposo komenci?anta Esperante:
Litvo! patrujo mia, simila al sano(...)
. La apostrofo
Litvo
cele estis esperantigita per neologismo pro la pol-litveco de Mickiewicz, kiu kredis je lando de du nacioj - la historia
Rzeczpospolita de amba?aj nacioj
. En la verko ekzistas anka? la kvaza?mistika ?an?ado kiel en "Dziady".
Litvo! patrujo mia, simila al sano
.
Vian grandan valoron ekkonas landano,
.
Vin perdinte(...)
.
Invokacio, fragm.
Mickiewicz apartenis anka? de
1841
al la sekto de la filozofo mesianisma
Andrzej Towia?ski
. Li asertis, ke Towia?ski estas la Savulo - 44. Poste tamen li malakordis kun tiu tezo kaj foriris de Towia?ski. Li fondis la
polan legionon
kaj mortis en
Konstantinopolo
en
1855
. Li estis entombigita en
Vavelo
, la re?a palaco de Pollando en
Krakovo
. Tiu entombigo estis manifestacio politika.
Roman Dobrzy?ski
, en sia artikolo
Sinjoro Tadeo parolas Esperante
,
[1]
parolas pri
Sinjoro Tadeo
kiel la ?efverko de Adam Mickiewicz (Adam Mickjevi?) pri la junulo Tadeusz Soplica (Tadeu? Soplica) kiu flirtas, fu?as eksterlanden kaj revenas kun la napoleona armeo. Mickiewicz planis verki nur "idilian rememora?on", sed poste li "modifis la enhavon" por malfermi "la perspektivon de la nacia sendependi?o", tio estas la verko i?is nacia
epopeo
. Tiukadre la eseisto resumas la biografion de Mickiewicz kadre de la historia kaj politika fono de sia vivo. La verko konsistas el 8 600 versoj, verkitaj inter 1832 kaj 1834. ?i estis tradukita de
Antoni Grabowski
en kontakto kun Zamenhof, same kiel ekzistas 78 tradukoj en 30 lingvoj, kaj adaptita al
kino
fare de la pola re?isoro
Andrzej Wajda
uzanta "850 versojn, do apena? dekonon de la tuto". La filmo estis subtekstigita en Esperanto uzante la tradukon de Grabowski.
[2]
- Sinjorino Twardowska
/ Trad. A. Grabowski. - Szekszard: Lengyel, [1904]. - 11 p.
- Improvizacio de Konrad
: el dramo "Dziady" ("Festo de mortintoj") / El pola lingvo trad.
Roman Iwo Dobrza?ski
. Eld. de
Jan Gunther
. - Varsovio: Gunther, 1910. - 29 p.
- Sinjoro Tadeo
(a? lasta armita posedopreno en
Litvo
) / Esperanta trad. de
Antoni Grabowski
. - Varsovio: Gebethner kaj Wolff ; Esperantista Rondeto, 1918. - VII, 303 p.
- Improvizacio de Konrad
: el dramo "Dziady" ("Festo de mortintoj") / El pola lingvo trad. Roman Iwo Dobrza?ski. - 2. eld. - Jasło: Esperantista Vo?o, 1924. - 29 p.
- Sinjoro Tadeo
/ Esperanta trad. de Antoni Grabowski. [Ilustr.: Barelifo de David d'Angers, "Jankjel" de C. K. Norwid kaj la ceteraj de E. M. Andriolli. Anta?parolo de Wanda Markowska]. - [2. eld.] - Varsovio: Eld. "Polonia", 1955. - 333 p. : ilustr.
- Sinjoro Tadeo
/ Esperanta trad. de Antoni Grabowski. [Ilustr.: Barelifo de David d'Angers, "Jankjel" de C. K. Norwid kaj la ceteraj de E. M. Andriolli. Anta?paroloj de Humphrey Tonkin kaj Wanda Markowska]. - [3. eld.] - Varsovio: Pola Esperanto-Asocio, 1986. - XI, 333 p. : ilustr.
- Mara silento
;
?ipveturo
;
Ventego
;
Odo al la juneco
/ Adam Mickiewicz. - En: Tutmonda sonoro. - p.485-489, vol. 2
- Min kondamnu ju?antaro
: kanto de malliberulo en la dramo "Dziady"
[3]