Στην ψυχολογ?α , ω? αηδ?α ορ?ζεται ?να ―πολ? χρ?σιμο για την επιβ?ωση του οργανισμο?― συνα?σθημα ?ντονη? δυσαρ?σκεια? και αποστροφ??, που προκαλε?ται απ? κ?τι απεχθ?? στι? αισθ?σει? (π.χ. μ?α μουσικ? παραφων?α, ?να μπαγι?τικο ? κακομαγειρεμ?νο φαγητ? κ.λπ.). Γενικ?τερα, και κατ? συνεκδοχ?, εννοε?ται οτιδ?ποτε δημιουργε? αποστροφ? και απαρ?σκεια, και ―με αυτ? την ?ννοια― συνδ?εται με τη ντροπ? , τη φοβ?α και την ιδεοληπτικ?― καταναγκαστικ? διαταραχ? . ^[1]

Ψυχολογ?α [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Η αηδ?α μπορε? να προκληθε? ?χι μ?νο απ? τι? ?μεσε? αντιλ?ψει?, αλλ? και απ? αν?λογε? ψυχικ?? αναπαραστ?σει?. Σε ειδικ?? παθ?σει?, ο ασθεν?? μπορε? να μη νι?θει καθ?λου την αηδ?α. Σε ψυχοπαθολογικ??, π?λι, καταστ?σει? εμφαν?ζεται αηδ?α ?νευ λ?γου. Μ?λιστα, η σ?γχρονη Τ?χνη ?χει πολλαπλ?? αναδε?ξει αυτ? το ≪αποκρουστικ?≫ και ≪αηδιαστικ?≫.

Ω? προ? τη λογικ? αιτιολ?γηση (? μη) τη? αηδ?α?, οι ανθρωπολ?γοι και οι ψυχολ?γοι διχ?ζονται. ?λλοι δ?χονται ?τι το συνα?σθημα αυτ? ε?ναι ?μφυτο μ?σω τη? βιολογικ?? εξ?λιξη? για να προφυλ?σσεται ο οργανισμ?? και ?λλοι ?τι ?χει προκ?ψει απ? πολιτισμικ? στερε?τυπα. Το συνα?σθημα τη? αηδ?α? συνοδε?εται σωματικ?? απ? με?ωση των καρδιακ?ν παλμ?ν, ?κκριση σ?λιου και απ? σ?μπτυξη των μυ?ν του φ?ρυγγα και γενικ?? του συστ?ματο? κατ?ποση?.

Ηθικ? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Π?ρα, ?μω?, απ? την ψυχολογικ? αηδ?α συναντο?με και την ηθικ? (αποτροπιασμ?, απ?χθεια κ.λπ.), που, κατ? κ?ποιο τρ?πο, σχετ?ζεται με την πρ?τη. Με ?λλα λ?για, η σπλαγχνικ? αποστροφ?, που στην ουσ?α ε?ναι ?να συνα?σθημα τη? απομ?κρυνση? απ? τον μολυσματικ? παρ?γοντα, ?χει επιπτ?σει?, μερικ?? φορ??, στι? ηθικ?? μα? κρ?σει? (βλ. Ηθικ? Ψυχολογ?α ). ?λοι οι πολιτισμο? και οι εθνικ?? γλ?σσε? διαθ?τουν τουλ?χιστον μ?α ?ννοια ? λ?ξη (π.χ. κατσαρ?δε? , περιττ?ματα κ.λπ.) που αντιστοιχε? στην αηδ?α/αποστροφ? ?/και στην κοινωνικ? αθ?τηση. Μολον?τι, η μεταφορικ? αηδ?α, δηλαδ? η αηδ?α ?σον αφορ? σε αφηρημ?νε? ?ννοιε?, ε?ναι ≪κουφ?τερη≫ απ? την αηδ?α που αισθαν?μαστε απ?ναντι σε υλικ? ανο?σια και απωθητικ? αντικε?μενα ^[2] , η ηθικοκοινωνικ? αηδ?α ε?ναι μ?α πραγματικ? βιοψυχικ?? αποστροφ? και ?χι απλ?? μ?α μεταφορ? ? ?κφραση του συναισθ?ματο? του θυμο? ^[3] .

Πολλο? ανθρωπολ?γοι πιστε?ουν σ?μερα ?τι το συνα?σθημα τη? αηδ?α? διαμορφ?θηκε εξελικτικ? στο ανθρ?πινο ε?δο? ω? ?να διαχωριστικ? ?ριο μεταξ? των ≪εντ??≫ και των ≪εκτ??≫ μελ?ν μια? ομ?δα?, ?τσι ?στε π?ντα να εξασφαλ?ζεται η κοινωνικ? συνοχ?. ?πω? δηλαδ? το συνα?σθημα τη? αηδ?α? αποτελε? τον φ?λακα του ατομικο? βιολογικ?? σ?ματο?, ?τσι και η ηθικ? αποστροφ? αποτελε? τον φ?λακα του κοινωνικο? σ?ματο? ^[3] .

?πω?, π?ντω?, και να ?χει, πολιτισμικ?? και κοινωνιολογικ?? ―τ.?. απ? πλευρ?? τ?? Κοινωνικ?? Νευροεπιστ?μη? ―, το συνα?σθημα τη? αηδ?α?, που ?χει παρατηρηθε? ?τι ε?ναι εντον?τερο στι? γυνα?κε? και τα παιδι? απ? ?,τι στου? ?νδρε? ^[4] , σχετ?ζεται με οτιδ?ποτε θεωρε?ται βιολογικ?? ω? ακ?θαρτο (π.χ. τροφ? ακατ?λληλη για βρ?ση, αντικε?μενο μολυσματικ? και λοιμ?δε?, θ?αμα αποτροπιαστικ?, κατ?σταση δυσ?ρεστη και ενοχλητικ? κ.ο.κ.). Πρ?γματι, ε?ναι γνωστ? ?τι τα συναισθ?ματα επηρε?ζουν τι? ηθικ?? κρ?σει?, αν και ?χι στον ?διο βαθμ? ?λα.

Φιλοσοφ?α [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Στη Φιλοσοφ?α, ο Ν?τσε περιφρονο?σε αηδιασμ?νο? τη μουσικ? του Ρ?χαρντ Β?γκνερ και ?λε? τι? εκφ?νσει? τη? Ηθικ?? του πολιτισμο? το? 19ου αι?να.

Στον Υπαρξισμ? , η αηδ?α, που ταυτ?ζεται με τη ≪ναυτ?α≫, κατ? τον Σαρτρ , εννοε?ται ω? ηθικοπνευματικ? κατ?σταση υπαρξιακ?? ?κπτωση? και απογο?τευση?, την οπο?α αισθ?νεται ο ?νθρωπο?, ?ταν το? αποκαλ?πτεται ?τι η ≪δι’ εαυτ?ν≫ ?παρξη, γιν?μενη ≪καθ’ εαυτ?ν≫, αρνε?ται τον εαυτ? τη? (μηδεν?ζεται), δηλαδ? ?τι το ?λο ≪ε?ναι≫, το θεμ?λιο τη? ?λη? ?παρξ?? του, βασ?ζεται τελικ? στο Μηδ?ν , ?, με ?λλα λ?για, πν?γεται σε ?ναν απ?θμενο ωκεαν? ―α-ν?ητο και ασ?λληπτο―, που στερε?ται οποιασδ?ποτε β?σεω?, τ.?. λογικ??.

Στη Θρησκειολογ?α , ?που το κ?θε κοσμικ? σημα?νον λειτουργε? ω? σ?μβολο, αηδ?α μπορε? να εκλυθε? κατ? τη ≪συν?ντηση≫ του ανθρ?που με το β?βηλο (μιαρ?). Στη Μυστικ? Θεολογ?α , βρ?σκουμε ενεργ? το συνα?σθημα αυτ? σε ασκητ?? κατ? τον πνευματικ? αγ?να του? με του? δα?μονε?, εκφρ?ζοντα? (οπτικ??, ακουστικ??, γευστικ?? ? οσφρητικ??) την παρουσ?α του Πειρασμο? .

Στη χριστιανικ? Ηθικ? , ω? αηδ?α εννοο?με την εμπαθ? αποστροφ? προ? τον συν?νθρωπο, που, πολλ?? φορ??, συνοδε?εται απ? περιφρ?νηση, υποτ?μηση και αγαν?κτηση: αμαρτ?α , που πηγ?ζει απ? την ?λλειψη ταπεινοφροσ?νη? , αγ?πη? , φιλανθρωπ?α? , αμνησικακ?α? , μακροθυμ?α? , επιε?κεια? , ανεξικακ?α? , συγχωρητικ?τητα? και ευσπλαχν?α? . Ομο?ω?, στο Κανονικ? Δ?καιο , η αηδ?α φ?ρει τη σημασ?α μια? προκατειλημμ?νη? στ?ση? αντιπ?θεια? εκ μ?ρου? του δικαστο? (επισκ?που ) κατ? το? δικαζομ?νου κληρικο? ? λα?κο?.

Βιβλιογραφ?α [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

• Τσιτσ?γκο? Σ. Κ., ≪Αηδ?α≫, Μεγ?λη Ορθ?δοξη Χριστιανικ? Εγκυκλοπα?δεια, τ. Β’,
• Καχριμ?νη? Γ. Δ., ≪Αηδ?α≫, ΘΗΕ 1 (1962) 492-493·
• Rozin P., Haidt J. & McCauley C. R., “Disgust”, in: M. Lewis & J. M. Haviland-Jones (Eds), Handbook of Emotions, 22000, pp. 637- 653, New York: Guildford Press
• Olatunji B. O. & McKay D. (Eds), Disgust and Its Disorders, 2009
• Παπαδ?πουλο? Ν. Γ., Λεξικ? τ?? Ψυχολογ?α?, Αθ?να 2005.

Παραπομπ?? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Εξωτερικο? σ?νδεσμοι [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

• Πολυμ?σα σχετικ? με το θ?μα Disgust στο Wikimedia Commons

π   ?   σ   ?   ε Συναισθ?ματα (Κατ?λογο?) Συναισθ?ματα Αγαν?κτηση Αγ?πη ?γχο? Αηδ?α Αλ?μονο Αμηχαν?α Ανασφ?λεια Ανησυχ?α Απ?θεια Απογο?τευση Απομ?νωση Απ?ρριψη Αψιθυμ?α Δ?ο? Δι?γερση Δυσανασχ?τηση ?κπληξη ?κσταση ?λξη Ελπ?δα Ενδιαφ?ρον Ενθουσιασμ?? Ενοχ? Εν?χληση ?ξαψη Εξευτελισμ?? Επιθυμ?α Ερωτικ? τρ?λα Ευσπλαχν?α Ευτυχ?α Ευφορ?α Ευχαρ?στηση Εχθρ?τητα Ζ?λεια Ηττοπ?θεια Θαυμασμ?? Θλ?ψη Θυμ?? Καημ?? Κακεντρ?χεια Κατ?θλιψη Καταν?ηση Λαγνε?α Λατρε?α Λαχτ?ρα Λ?πη Μαρτ?ριο Μελαγχολ?α Μεταμ?λεια Μ?σο? Μοναξι? Νοσταλγ?α Ντροπαλ?τητα Ντροπ? Οδ?νη Οργ? Π?θο? Πανικ?? Παραμ?ληση Περιφρ?νηση Πληρ?τητα Προσβολ? Σοκ Στοργ? Συμπ?νια Συναισθηματικ?τητα Ταλαιπωρ?α Ταραχ? Τ?ψει? Υπερ?νταση Υπερηφ?νεια Υστερ?α Φθ?νο? Φ?βο? Φρεν?τιδα Φρ?κη Φροντ?δα Χαιρεκακ?α Ψυχαγωγ?α Κοσμοθεωρ?ε? Αισιοδοξ?α Απαισιοδοξ?α Απομονωτισμ?? Μηδενισμ?? Πεσιμισμ?? Weltschmerz