Америкын Нэгэдэ?эн Улас

Ссылкэн??дые за?аха
С?л??тэ Нэбтэрхы Толи ? Википеэди?ээ
Америкын Нэгэдэ?эн Улас

Уряа: 
Бусад уряанууд:
Т?рын дуулал:  " Одоор бурх??гдэ?эн туг " [3]
Orthographic map of the U.S. in North America
Нийслэл Вашингтон
38°53′N 77°01′W  /  38.883°N 77.017°W  / 38.883; -77.017
Томо хото Нью-Йорк хото
40°43′N 74°00′W  /  40.717°N 74.000°W  / 40.717; -74.000
Албан хэлэн ?гы [lower-alpha 1]
?ндэ?энэй хэлэн Англи (де-факто)
Арад т?мэн
(2020) [6] [7] [8]
Расаар:
61.6% Сагаан
12.4% Хара
6.0% Ази
1.1% Уугуул зон
0.2% Аралнуудайхан
10.2% Олон Расатай
8.4% Бусад
?ндэ?э я?аар:
81.3% Испани г?, али
Латино бэшэ
18.7% Испани ба Латино
Шажан
(2021) [9]
63% Христосой
?40% Протестантизм
?21% Католицизм
?2% Бусад Христосой
29% Шажанг?й
6% Бусад
2% Харюулааг?й
Демоним Америкынхид [10]
Т?рэ засаг Холбооной
юрэнхылэгшын б?гэдэ
найрамдаха улас
Джо Байден ( АН )
Камала Харрис ( АН )
Нэнси Пелоси ( АН )
Джон Робертс
Уласай хурал Конгресс
Сенат
Т?л??лэгшын танхим
Т??хэ
7 ?арын 4, 1776 он
3 ?арын 1, 1781 он
9 ?арын 3, 1783 он
6 ?арын 21, 1788 он
8 ?арын 21, 1959 он
Дэбиcхэр газар
? Б?хэлид??
3,796,742 км 2 [11] ( 3/4 )
? У?анай хуби (%)
4.66 [12]
? Ниитэ газар
3,531,905 км2
Х?н зон
? Тоосоо 2021
331,893,745 [13]
? Тоололго (2020)
Neutral increase 331,449,281 [14] ( 3 )
? Нягтарал
33.6
ДНБ   ( ХАШТ ) 2021 оной тоосоо
? Б?гэдэ
Increase $22.940 ехэ наяд [15] ( 2 )
? Нэгэ х?ндэ
Increase $69,375 [15] ( 8 )
ДНБ   (нэрлэ?эн) 2021 оной тоосоо
? Б?гэдэ
Increase $22.940 ехэ наяд [15] ( 1 )
? Нэгэ х?ндэ
Increase $69,375 [15] ( 5 )
ОТББЭ   (2020) Negative increase 48.5 [16]
?айн
ХХИ   (2019) Increase 0.926 [17]
онсо ?айн  ·  17
М?нгэн тэмдэгтэ АНУ-ай доллар ($) ( USD )
Сагай б??э UTC ?4 to ?12, +10, +11
? Зун ( ЗС )
UTC ?4 to ?10 [lower-alpha 2]
Датанай формат ??/??/жжжж [lower-alpha 3]
Сетиин напряжени 110?120 В, 60 Гц [18]
Жолоодолгын тала баруун [lower-alpha 4]
Телефоной код +1
ISO 3166 код US
Вебсайт
USA.gov

Америкын Нэгэдэ?эн Улас г?, али АНУ  ? (Англи: United States of America ) Хойто Америкын дунда хэ?эгтэ байрладаг улас юм. Дэлхэйн улас оронуудай дунда газар нютагаараа гурбадахида орожо (9,518,900 км² [19] г?, али 9,522,057 км² [20] г?) 313 сая оршом х?н зонтой, м?н дэлхэйдэ х?н зоной тоогоор гурбадахида ороно. Дэлхэйн эгээн ехэ ДХБ-тэй эдэй засаг . АНУ-гай хойто талаараа Канада , урда талаараа Мексика уласуудтай газараар хилэлжэ, баруун талаараа Номгон далай , з??н талаараа Атлантын далайгаар х?реэлэгдэнэ. Канадаар тусгаарлагда?ан Аляскын баруун талада Росситой у?аар хилэлнэ. Засаг захиргаанай хубида ?ндэ?эндээ 50 можо улас , 1 холбооной тойрог ( Колумбиин тойрог ) б?гэдэ 51 нэгэжэдэ хубаагдана. Харин, нэгэ хэды дэлхэйн далай тэнгис??дээр байдаг эзэл?эн аралнуудтай.

Газар нютаг [ За?аха | ?ндэ?эн бэшэгые за?абарилха ]

Сансар ?аа харагда?ан Хойто Америкэ

Улас ороной хахад дэбисхэр тухай ууланууд, ?ндэрлиг??д болон Кордильерануудай ?ндэрлиг болохо; Кордильера уулын б??э з??н захань 4000 метр ?л?? ?ндэр Хабсагайта уула болоно. З??н з?гтэ Аппалачи уула (2037 м) оршоно. Кордильера болон Аппалачи уулануудай хоорондо уудам эхэ газарай дундахи тэгшэ газарнууд (Т?б, Ехэ тэгшэ газарнууд) ба Мексикын булангай набтар газар байна. Ороной баруун талада олон гол м?рэн??д гайхалтай хабсал б?рид??лнэ. Хойто хэ?эгтэ 200,000 км2 талмайтай Ехэ нуурнуудай (Дээдэ, Мичиган, Хурон, Эри, Онтарио) гэнжэ байдаг. Хойто Америкэдэ м?ль?эн на?анай ?едэ хэдэн арбан мянган жаахан нуурнууд бии боло?он, энэ тоодо ороной з??н-хойто таладаа байдаг Виннипесоки , Каюга ба Шаплейн нуурнууд, теэд баруун хэ?эгтээ Виннибаго , Улаан ба Милл-Лэкс нуурнууд. Юта можодо м?ль?эн зоорёор байгуул?ан Ехэ Даб?атай Нуур байрладаг м?н. З??н АНУ-ай гол м?рэн??д (энэ дунда Гудзон , Делавэр , Саскеханна , Потомак ба Саванна ) бараг даяар маша ехэ урасхалтай, онгосо ябалгатай юм. Т?б талын м?рэн??д ( Огайо , Теннесси , Иллинойс болон Миссисипи гэхэ мэтэ) хабарта ?ерлэдэгшье ?аа, халуун зунда у?анай нюруу доородоно. Саашад баруун захада Миссури , Арканзас , Рио Гранде , Колорадо , Сакраменто , Снейк , Колумби зэргэ байрладаг. Аляскын эгээн томо м?рэниие Юкон гэдэг.

Т??хэ [ За?аха | ?ндэ?эн бэшэгые за?абарилха ]

Джон Трамбуллай ≪Тусгаар тогтонолын тунхаг≫ зураг

Х?н т?рэлхитэнэй соёл томо голнуудай ?аба газараар т?блэржэ ерэ?энэй адли Хойто Америкын з??н эрье г?, али Атлантын далай оршохо хэ?эг?ээ нэмжыхэ Потомак м?рэнэй ай ?абаар эртын индеец омогой обог, аймагууд зургаан мянган жэлэй хугааса?аа ?уурижажа ерэбэ. Ондоогоор хэлэбэл, АНУ-ай т??хэ 1492 ондо Америкэ т?би нээгдэ?эн?ээ хойшо, тэндэ бии боло?он колонинууд?аа эхилнэ. Одоо ямар байгаа Америкын Нэгэдэ?эн Уласта т?р??шын Европын тосхон 1666 ондо байгуулагда?ан Сент-Огастин хото юм.

Нэгэ хэды зуун жэлн??дэй ???лдэ тэндэхи Британиин 13 колонинууд ??дэ хоорондоо ниилэжэ 1776 ондо ?алан тусгаарлажа, Америкын Нэгэдэ?эн Улас бусад улас ороноор х?леэн з?бш??рэгд?? ?эн. Хойто Америкын колонизацилгада хамагай томо амжалтань XVII зуунай эхеэр т?биин з??н эрье дээрэ ?ргэн уудам нютаг дэбисхэртэй бай?ан Англи байгаа. Ехэ Британиин Америкын колони XVIII зуунай ???лээр тусгаар тогтонолой т?л?? х?сэтэй х?дэл??нэй орьёл 1774-1776 ондо тусгаар тогтонолой дайн юм. Хоёрдохи Т?биин ехэ хурал 1776 оной долодугаар ?арын 2-до колони тусгаар тогтонолоо зарлажа, хоёр хоногой дараа шэнэ т?рэ байгуулха тухай албан ё?оной мэдэгдэл гарга?ан байна.

1787 ондо баталагда?ан ?ндэ?эн хуулиин ё?oop АНУ-нь холбооной улас боложо анхалан бай?ан 13 можо улас дээрэ 19, 20-р зуунай туршада шэнээр 37 можо улас нэмэгдэ?эн тула тус улас Хойто Америкын ехэнхиие эзэл?эн томохон г?рэн болон ?ргэжэбэ. Техас , Орегон , Шэнэ Мексика хамагай томо худалдан абалта бай?ан. Энэ ?едэ г?рэниинь богоолшолгын халаха талаар ?анаа бодолые илгаатай Урда ба Хойто уруу хубаалгые туула?ан юм. ?рэ д?ндэ Хойтын илалтаар д??ргэ?эн уласай хоёр хэ?эгэй хоорондоо эрхэтэнэй дайн гаража эбдэ?эн. 1861 ? 1865 ондо дэгдэ?эн Эрхэтэнэй дайн болон 1930 -аад оной эдэй засагай Ехэ химаралай ?ень АНУ-ай т??хын хамагай эгзэгтэй ?е гэжэ ?зэдэг байна.

Дэлхэйн I , II дайнда байгуул?ан илалта болон 1991 ондо ?ндэрлэ?эн Х?йтэн дайн ?аа (The Cold War) хойшо АНУ-нь дэлхэйн хамагай х?шэрхэг г?рэнэй статусаа хадагал?аар байна.

Х?н зон [ За?аха | ?ндэ?эн бэшэгые за?абарилха ]

Нью-Йорк хотодо байдаг Эрхэ с?л??нэй х?ш?? Америкын эрхэ с?л??, арадшалал, боломжо ?зэл ?анаанай тэмдэг юм. [21]

АНУ-ай х?н зоной тоололгын бюрогой тоосоогоор 2014 ондо улас ороной х?н зон ойролсоогоор 318,968,000 х?н юм [22] , дундажа х?н зоной нягтарал нэгэ км б?ридэ ойролсоогоор 34.2 х?н байна. Х?н зоной 27,1 хубинь 18 х?рэтэрхи на?анайхи болоод 25 сая ?л?? х?н 65-?аа дээшэ на?атай байна. Дундажа на?алалта 78.

Д?рбэн х?н б?ри 3-нь хото ?ууринда амидардаг. Эгээн томо хотонууд: Нью-Йорк (7333000 х?н), Лос-Анджелес (3448000 х?н), Чикаго (2731000 х?н), Хьюстон (1702000 х?н), Филадельфи (1524000 х?н), Сан-Диего (1151000 х?н). Феникс (1048000 х?н), Даллас (1022000 х?н), Сан-Антонио (988000 х?н), Детройт (992000 х?н), Сан-Франциско (734000 х?н), Балтимор (702000 х?н), Вашингтон (567000 х?н), Бостон (547000 х?н), Сиэтл (520000 х?н).

?ндэ?этэнэй б?лэг??д [ За?аха | ?ндэ?эн бэшэгые за?абарилха ]

Америкэ маша олон янзын ?ндэ?этэнтэй орон, олон ?ндэ?этэниинь ??рынг?? хэлые, ё?о заншалые хамгаал?ан. Ар?анай ?нгэ ?зэбэл, 2014 ондо Америкын х?н зоной 77.7 хубинь ???эдыг?? ≪ сагаан ар?атан ≫ (энэ тоодо ирландиинхид, италиинхид, еврейн??д, ородууд, польшынхид, украиншууд), 13.2 хубинь ≪ хара ар?атан ≫ (ехэбшэлэн XVIII зуунда Африка ?аа асар?ан богоолшуудай аша гуша), 17.1 хубинь ≪испани хэлэтэн≫, 5.5 хубинь Азиинхид болон Номгон далайнхид, 1.2 хубинь ? Америкын индейшууд (АНУ-ай уугуул зон) гэхэ мэтээр ?зэбэ. ≪???эдыг?? иигэжэ ?зэ?эниинь≫ шухала болоод х?снэгтэ дэхи эдэ тоо баримта с?м ≪???эдынг?? тодорхойлолто≫ дээрэ ?ндэ?элбэ. ??р??р хэлэбэл америкынхид ?е?эдыг?? али б?лэгтэ хамаарагдахые ???эд?? тодорхойл?он хэрэг. Нэгэ б?лэг г?, али америкын индейцуудые оролсуулхаг?йгээр америка х?н гэжэ ямар х?ниие хэлэхэ бэ гэ?эн албан ё?оной тодорхойлолто байдагг?йл даа. Тэгэхээр америка х?нэй хубида тал юу гэжэ хэлэнэ, та т??гээрээл байна. Зарим америкынхид ???эдыг?? хоёр юмуу, тэрэн?ээ дээшэ ар?анай ?нгэ, угсаатанай б?лэгтэ хамаарна гэжэ ?зэдэг тула дээрэхи тоо баримтанда гарал угсаа яг таг гарахаг?йнь тодорхой юм. Эгээн т?г??мэл хэлэн ? англи хэлэншье ?аа, 32 сая америкынхид ?ш?? хоёрдохи хэлые хэрэгдэнэ, энэ дунда хамагай т?г??мэл ? испани , хитад , ород , польшо , солонгос , вьетнам , португал , япон , грек , араб , хинди , урду , идиш , тай , армян , навахо .

Шажан [ За?аха | ?ндэ?эн бэшэгые за?абарилха ]

АНУ-да шажанай хамаарал (2014) [23]
Хамаарал АНУ-ай х?н зоной %
Христосой шажан 78.5 78.5
 
Евангелизм 26.3 26.3
 
Католицизм 23.9 23.9
 
Протестант 18.1 18.1
 
Хара Протестант 6.9 6.9
 
Мормон 1.7 1.7
 
Бусад Христосойнхи 1.6 1.6
 
Иудаизм 1.7 1.7
 
Буддын шажан 0.7 0.7
 
Лалын шажан 0.6 0.6
 
Энэдхэгэй шажан 0.4 0.4
 
Бусад 1.2 1.2
 
Шажанг?й 16.1 16.1
 
Мэдэхэг?й/харюулааг?й 0.8 0.8
 
Ниитэ 100 100
 

1994 оной орон даяар ябуул?ан ?анал асуулгаар америкынхидай 59 хубинь шажан бол тэдэнэй амидаралда ехэ шухала гэжэ ?зэбэ. Гэхыдээ 69 хубинь Америкын амидаралда шажан н?л??лхэнь багадхажа байна гэжэ бододог байгаа.

АНУ-дахи шажанай ≪гол урасхал≫ болохо Протестант с?мын гэш??нэй тоо ???лшын арбан жэлдэ 8 хубяар багадхаба. Саашалбал, энэтэй эжэл хугасаанда Римэй католик с?мэдэ ерэгшэдэй тоо гурбанай нэгээр буура?ан байна. Энэндэ эсэрг?? Христосой туйлшарагшадай с?мын гэш??д 35 хубяар, ортодокс Еврейн суглаан б?ри 100 хубяар ?дэбэ. Христосой эрэс г?, али туйлшарагша б?лэглэлн??дэй ?дэлтэ олоной анхааралгые ехэ татажа байна. Ушарынь, эдэ б?лэгэй с?мын ехэнхинь номлолоо эдэбхитэй ухуулжа олон т?мэнэй амидарал, улас т?рын ?йлэ ябасада н?л??лхые оролдодог юм. Тэдэнэй олонхинь гэш??д?ээ санх??жэдэг ??рын радио, телевидениин ?убагтай. Хэды ?йлэ ажаллалгань эдибхэтэйшье гэ?эн эдэ эрэс ?зэлтэнэй с?мэн??д Америкын с?мэ хиидэй ?с??нхинь юм. Америкын хэблэл мэдээсэл нэлээн хэдэн эрэс ?зэлтэн болон телевидениин ≪номлогшод≫-ой сексын амидарал болон татабаритай холбоотой шуугяанай талаар ехэд анхааран х??сэлдэжэ мэдээл?эн ба энэнь мэдээжэ тэдэнэй даган бэшэрэгшэдэй этигэлые эбдэхэд х?ргэ?эн юм.

Америкэдэ шажан ш?тэхэ ябадал с?л??тэй ушар шажанай маша олон янзын нэрэ б?хы урасхал, с?мэ хиид бии боло?он. Римэй католик с?мэ 57 сая шахам гэш??нтэй хамагай томо с?мэ юм. Хэдыгээр ойролсоогоор 79 сая америкын х?н ??рыг?? ≪протестант≫ гэжэ нэрлэжэ байгаашье тэдэ олон янзын, бэе даа?ан с?мэн??дтэ тара?ан байдаг. Б?хы протестантуудые гансаараа т?л??лдэг, б?гэдтэнь номлодог нэгэшье с?мэ, тэрэнэй б?лэг байдагг?й. Ингэхээсээ ?л?? шажанай б?лэг б?ри ??р ??рыг?? дэмжэдэг. Б?лэг б?ри ??рынг?? сайдые дэбш??лэн ажаллуулжа, ??рын с?мые барин, ??рынг?? ш?тэлгые ё?ошолон дагадаг.

Засаг захиргаан [ За?аха | ?ндэ?эн бэшэгые за?абарилха ]

Сагаан ордон

Америкын Нэгэдэ?эн Улас холбооной улас болоод 50 можо улас болон Колумбын тойрог?оо б?ридэдэг.

АНУ-ай Юрэнхылэгшэ Т?рын болон Засагай газарай т?р??лэгшэ юм. Юрэнхылэгшэ болон дэд юрэнхылэгшые можо улас болгон?оо шууд ?унгагда?ан ?унгагшадай ?аналаар 4 жэлэй хугасаагаар ?унгана. Юрэнхылэгшэнь АНУ-да т?рэ?эн, 35 на?а х?рэ?эн эргэн байха ё?отой.

АНУ-ай Засагай газар г?, али Кабинетые Юрэнхылэгшэ томилжо, Сенат баталха болоод сайднар (Т?рын нарин бэшэгэй дарга гэхэ) Конгрессэй ?мэнэ харюусалга х?леэхэ албаг?й.

Хуули тогтоохо [ За?аха | ?ндэ?эн бэшэгые за?абарилха ]

Капитоли

Хуули тогтоохо байгуулга Конгресс хоёр танхим?аа б?ридэдэг ажа. Дээдэ танхим Сенат зургаан жэлэй хугасаагаар можо улас б?ри??? 2 гэш??н ?унгагда?ан 100 гэш??нтэй болоод хоёр жэл б?ри эдэ гурбанай нэгэниинь дахин ?унгуулида ородог байна. Доодо танхим болохо Т?л??лэгшэдэй танхимда гэш??дэй тоо тухайн можо уласай х?н зоной тоон?оо хамаардаг аад одоогой байдалаар 435 ?уудалтай байна.

Т?л??лэгшэдэй танхим 435 гэш??нтэй болоод хоёр жэл б?ридэ хоёр жэлэй хугасаатай ?унгагдана. Можо улас б?ри ≪конгрессэй тойрог≫ боложо хубаагдадаг болоод тэрэ тойрогой х?н зониие тэдэ т?л??лдэг. Можо улас б?риин т?л??лэгшэдэй тоо тухайн можо уласай х?н зоной тоон?оо хамаарна. Жэшээнь хамагай олон х?н зонтой Калифорни ?оо 52 т?л??лэгшэд ?унгадаг байхада Делавер ?аа гансахан т?л??лэгшэ ?унгана. АНУ-да бараг б?хы ?унгуули ≪илагша б?гэдые абаха≫ г?, али Конгрессэй тойрогто хамагай олон ?анал аба?ан нэрэ дэбшэгшэ илаха заршамые баримталдаг.

Конгресс б?хы хуулиие баталдаг болоод Конгрессэй хоёр танхим хоюулаа хуули ?анаашалан танилсуулха эрхэтэй. Нэгэ танхим н?г?? танхим?аа батлагдан гаража ерэ?эн хуулида эсэрг?? ?анал ?гэжэ болоно. Ушарынь з?бхэн хоёр танхим хоюулаа батал?ан тохёолдолдол хуули х?шэн т?гэлдэр болодог тула хоорондоо харилсан буулта хэжэ тохиролсоондо х?рэхэ ябадал зайлашаг?й байдаг. Конгресс татабариие тогтоожо м?нгые хэрхэн зарсуулхые шиидэдэг. Энэ?ээ гадна Конгресс можо уласуудай хоорондо болон гадаада оронуудтай хэхэ худалдааниие зохисуулдаг. Гадаадын эргэд Америкын харьяата болоходо баримталха журамые тогтоодог.

Юрэнхылэгшэ [ За?аха | ?ндэ?эн бэшэгые за?абарилха ]

Дональд Трамп , АНУ-ай 45-дугаар Юрэнхылэгшэ
Рейган Юрэнхылэгшэ Танхимай хуралые т?р??лнэ

АНУ-ай Юрэнхылэгшэ 4 жэл б?ридэ 4 жэлэй хугасаатайгаар хоёр?оо дээшэг?й удаа ?унгагдадаг. Сенаторнууд, Т?л??лэгшэдэй нэгэн адли Юрэнхылэгшые шууд (можо уласай ?унгагшад) ?унгадаг. ??р??р хэлбэл хамгийн олон Сенатч болон Т?л??лэгшэ б?хий улс т?рийн нам Юрэнхылэгшэийг ?унгадагг?й. Энэнь Юрэнхылэгшэ али нэгнамын гэш??н байжа болохо ба Сенат болон Т?л??лэгшэдэй танхимай олонхинь Юрэнхылэгшэ??? ??р намынхи байжа болоно гэ?эн ?гэ юм. Энэнь юрэ бусын з?йл бэшэ.

?унгуулида хугасаанай дундуур (хоёр жэл б?ри) болодог ?унгуулида али нэгэ нам олонхи болоошье гэ?эн, тэрэшье б?? хэлэ тэрэнэй харьяалагдадаг намынхи алишье танхимда олонхи болоог?й байгаашье Юрэнхылэгшэ Юрэнхылэгшээрээ ?лдэдэг. Иимэ байдал б?хы хуулиие баталдаг Конгрессоор дамжуулан Юрэнхылэгшын хуули тогтоохо шадамжые бууруулдаг. Гэбэшье энэнь байнга бэшэ. Ямаршье тохёолдолдо Юрэнхылэгшын бодолго хуули болохо?оо ?мэнэ Т?л??лэгшэдэй танхим, Сенатаар дэмжэгдэхэ ё?отой. Дотоодо болон гадаада бодолгодо Конгресс?оо шууд дэмжэлгэ абаха тухайда Юрэнхылэгшэ тэр б?ри найдадагг?й, ??рынхинь нам Сенат, Т?л??лэгшэдэй танхимын али алиндань дабуу ?уудалтай бай?аншье гэ?эн адли. Тиимэ?ээ тэрэ ??рын ?зэл бодолые Конгрессэй гэш??д, Т?л??лэгшэд, Сенаторнуудта ухуулха, этиг??лхэ шадабаритай байха ё?отой. Юрэнхылэгшэ тохиролсожо, ба?а буулта хэхэ ё?отой. Энэ бол Америкын системэ болон улас ороной ударидагшань олонхиин нам г?, али намуудые т?л??лдэг парламентын системэ хоёрой хоорондохи гол илгаа юм.

Г?йсэдхэхэ засаглалай ?албари дотороо хэд хэдэн г?йсэдхэхэ яамантай . Тэдэнь: Т?рын Департамент, Сангай яаман, Баталан хамгаалха яаман, Ш??хэ яаман, Дотоодо яаман, Х?д?? ажахын яаман, Худалдаанай яаман, Х?дэлмэриин яаман, Эр??л мэндын яаман, Орон ?ууса, хотын х?гжэлэй яаман, Тээбэриин яаман, Эршэм х?сэнэй яаман болон Болбосоролой яаман юм. Яаман б?ри хуулиин ё?oop байгуулагдадаг ба тус б?ридээ ?албаринуудые харюусадаг. Яамануудай сайднарые Юрэнхылэгшэ томилдог. Гэхыдээ томилогдо?он сайдууд Сенатаар заабал з?бш??рэгдэхэ ё?отой. Эдэ яаманай т?р??лэгшэ гэжэ нэрлэдэг Сайднарай хэнииньшье Конгресс юмуу, засагай газарай ??р ямар нэгэ албанда ажаллха ё?ог?й. Тэдэ б?гэдээрээ Юрэнхылэгшын шууд ударидалга доро ажаллаха ба Юрэнхылэгшын х?сэ?эн хугасаада хамтаран ажаллана. Тэдэниие Юрэнхылэгшын ту?алха, з?блэгшэ гэжэ ?зэдэг. Тэдэниие ниитэдэнь ≪Юрэнхылэгшын Танхим≫ гэжэ нэрлэхэ болоод зарим Юрэнхылэгшэ тэрэ танхимдаа найдажа з?блэг?? абадаг байхада зарим Юрэнхылэгшэ бараг тэгдэгг?й.

Ш??хэ засаглал [ За?аха | ?ндэ?эн бэшэгые за?абарилха ]

АНУ-ай Дээдэ ш??хын 9 гэш??ниие б?хы на?аарынь Юрэнхылэгшэ томилжо, Сенат баталдаг байна. Тэрэ АНУ-ай Дабажа заалдаха ш??хэ, АНУ-ай Тойрогой ш??хэ, Можо уласай болон анхан шатанай ш??хэ гэжэ байдаг.

Холбооной тогтолсоо: можо уласууд болон орон нютагууд [ За?аха | ?ндэ?эн бэшэгые за?абарилха ]

50 можо уласынь хэмжээ, х?н зон, сагай уулирал, эдэй засаг, т??хэ, ?онирхолой хубид янза б?ри. 50 можо уласай засагай газарнуудшье м?н ??р хоорондоо илгаатай. Ушарынь тэдэ улас т?рэ, ниигэм, эдэй засагай асуудалда янза б?ри хандадаг, тиимэ?ээшье можонуудые “арадшалалай лаборатори” гэжэ нэрлэдэг. Гэхыдээ тэдэ тодорхой зарим ?ндэ?эн б?тэсын хубида адлихан. Бэе даанги можо уласууд б?гэдэ сенат болон танхимтай б?гэдэ найрамдаха б?тэсын засаглалтай (гансахан онсо можо нэгэ бии. Энэнь 49 Сенатор?аа б?ридэ?эн хуули тогтоохо нэгэ байгуулгатай Небраска юм). Б?гэдэ амбан захирагша т?р??тлэгшэтэй г?йсэдхэхэ ?албаринууд болон бэе даанги ш??хын тогтолсоотой. Можо улас б?ри ??рын ?ндэ?эн хуулитай . Гэхыдээ б?гэдэ Холбооной уласай хуулиие х?ндэлхэ ё?отой болоод бусад можо уласай хуулида х?ндэлэн??? оролсо?он хуули гаргажа болохог?й (жэшээнь: али нэгэ можо уласай хууляар гэр б?лэ сусалуул?ан х?н бусад можын хуулиин ё?oop ба?а тиимэ байна). Тэрэ хото болон орон нютагай засаг захиргаан можо уласайхи ?ндэ?эн хуулида зохисо?он хуули тогтоомжо гаргана.

АНУ-ай можо уласууд:

Айдахо
Айова
Алабама
Аляска
Аризона
Арканзас
Баруун Вирджини
Вайоминг
Вашингтон
Вермонт
Вирджини
Висконсин
?авай
Делавэр
Джорджи
Иллинойс
Индиана
Калифорни
Канзас
Кентукки
Колорадо
Коннектикут
Луизиана
Массачусетс
Миннесота
Миссисипи
Миссури
Мичиган
Монтана
Мэн
Мэриленд
Небраска
Невада
Нью-Гэмпшир
Нью-Джерси
Нью-Йорк
Нью-Мексико
Огайо
Оклахома
Орегон
Пенсильвани
Род-Айленд
Теннесси
Техас
Урда Дакота
Урда Каролина
Флорида
Хойто Дакота
Хойто Каролина
Юта

Эдэй засаг [ За?аха | ?ндэ?эн бэшэгые за?абарилха ]

Эдэй засагай ?з??лэлтэн??д
Ажалг?йдэл 8,9% 2009 оной 4 ?ара [24]
ДНБ нэмэгд??лгэ ?5,7% 2009 оной 1 улирал [1,1% 2008 он ] [25]
Инфляци ?0,7% 2008 оной 4 ?ара?аа 2009 оной 4 ?ара х?рэтэр [26]
Уласай т?сэб $11,383 triljoni 2009 оной 6 ?арын 2 [27]
Ядуурал 12,5% 2007 он [28]

Америкэ дэлхэйн хамагай томо, технологиин хубида х?гжэ?эн х?сэрхэг эдэй засагтай орон юм. Тус уласай заха зээлиин эдэй засагай тогтолсооной ё?oop худын бизнес дабамгайлха ??ргэтэй болоод холбооной болон т?рын байгуулганууд шаардалгатай бараа, ?йлэшэлгые эдэ хубиин ?йлэдбэрилэгшэ?ээ худалдан абадаг системэтэй байна. Баруун Европо , Японой ажа?йлэдбэрилэгшэдтэй харисуулбал америкын бизнес эрхэлэгшэдынь капитал болон ?йлэ ажаллалгын хэмжээе ?ргэж??лхэ, ажаллаха х?сэн нэмэгд??лхэ, шэнэ бараа б?тээгдэх??н болбосоруулхада дабуу талатай байна. АНУ-ай компанинуудынь компьютер , анагааха ухаан , сансар шудалал , баталан хамгаалха зэргэ ?албариин тоног т?хеэрэмжэ болбосоруулалтаараа дэлхэйдэ т?р??лдэг байна. 1994-2000 ондо б?тээгдэх??н ?йлэдбэрилэл эрэс нэмэгдэжэ, инфляциин нюруу багадхажа, ажалг?йдэлэй хэмжээ 5 хуби?аа дооро болобо.

Тэмдэглэл [ За?аха | ?ндэ?эн бэшэгые за?абарилха ]

  1. ↑ English is the official language of 32 states; English and Hawaiian are both official languages in Hawaii , and English and 20 Indigenous languages are official in Alaska . Algonquian , Cherokee , and Sioux are among many other official languages in Native-controlled lands throughout the country. French is a de facto , but unofficial, language in Maine and Louisiana , while New Mexico law grants Spanish a special status. In five territories, English as well as one or more indigenous languages are official: Spanish in Puerto Rico, Samoan in American Samoa, and Chamorro in both Guam and the Northern Mariana Islands. Carolinian is also an official language in the Northern Mariana Islands. [4] [5]
  2. ↑ See Time in the United States for details about laws governing time zones in the United States.
  3. ↑ See Date and time notation in the United States .
  4. ↑ A single jurisdiction, the U.S. Virgin Islands , uses left-hand traffic.
Эшэ татахада гара?ан алдуу: Тег <ref> с именем ≪pop≫, определённый в <references> , не используется в предшествующем тексте.

З??лтэ [ За?аха | ?ндэ?эн бэшэгые за?абарилха ]

  1. ↑ Загбар:USC
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 The Great Seal of the United States . U.S. Department of State , Bureau of Public Affairs (2003).
  3. ↑ Загбар:Cite act
  4. ↑ Cobarrubias, 1983 , p. 195
  5. ↑ Garcia, 2011 , p. 167
  6. ↑ 2020 Census Illuminates Racial and Ethnic Composition of the Country . АНУ-ай х?н зоной тоололго .
  7. ↑ Race and Ethnicity in the United States: 2010 Census and 2020 Census . АНУ-ай х?н зоной тоололго .
  8. ↑ A Breakdown of 2020 Census Demographic Data (August 13, 2021).
  9. ↑ About Three-in-Ten U.S. Adults Are Now Religiously Unaffiliated . Pew Research Center (December 14, 2021).
  10. ↑ (1963) Compton's Pictured Encyclopedia and Fact-index: Ohio .  
  11. ↑ Areas of the 50 states and the District of Columbia but not Puerto Rico nor other island territories per State Area Measurements and Internal Point Coordinates . Census.gov (August 2010). “reflect base feature updates made in the MAF/TIGER database through August, 2010.”
  12. ↑ Surface water and surface water change . Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD) (2015).
  13. ↑ Bureau, US Census. New Vintage 2021 Population Estimates Available for the Nation, States and Puerto Rico .
  14. ↑ Census Bureau's 2020 Population Count . United States Census . The 2020 census is as of April 1, 2020.
  15. ↑ 15,0 15,1 15,2 15,3 World Economic Outlook Database, October 2021 . International Monetary Fund .
  16. ↑ Income inequality in America is the highest it's been since Census Bureau started tracking it, data shows . The Washington Post .
  17. ↑ Human Development Report 2020: The Next Frontier: Human Development and the Anthropocene (en) . United Nations Development Programme (December 15, 2020).
  18. ↑ Electricity 101 .
  19. ↑ Атлас мира, ПКО ≪Картография≫ федеральной службы геодезии и картографии России, Москва, 2005
  20. ↑ Энциклопедия Британника, статья ≪United States≫. (англ.)
  21. ↑ Statue of Liberty . World Heritage . UNESCO. October 20, 2011 ?дэртэ ханда?ан.
  22. ↑ U.S. and World Population Clock . U.S. Census Bureau. September 26, 2014 ?дэртэ ханда?ан.
  23. ↑ Affiliations (2014). September 23, 2014 ?дэртэ ханда?ан.
  24. ↑ Employment Situation Summary . U.S. Dept. of Labor (2009-04-03). 2009-04-04 ?дэртэ ханда?ан.
  25. ↑ Gross Domestic Product . Bureau of Economic Analysis (2009-05-29). the original on 2009-08-26 ?дэр??? архивлагда?ан. 2009-06-03 ?дэртэ ханда?ан. Change is based on chained 2000 dollars . Quarterly growth is expressed as an annualized rate.
  26. ↑ Consumer Price Index: April 2009 . Bureau of Labor Statistics (2009-05-15). 2009-05-26 ?дэртэ ханда?ан.
  27. ↑ Debt Statistics . U.S. Dept. of the Treasury. the original on 2011-04-18 ?дэр??? архивлагда?ан. 2009-06-03 ?дэртэ ханда?ан.
  28. ↑ Household Income Rises, Poverty Rate Unchanged, Number of Uninsured Down . U.S. Census Bureau (2008-08-26). 2008-09-06 ?дэртэ ханда?ан.

Холбоо?он [ За?аха | ?ндэ?эн бэшэгые за?абарилха ]

Ехэ Найман
  · Франци   ·   Итали   ·   Канада   · Германи   ·   Америкын Нэгэдэ?эн Улас   · Ехэ Британи   · Япон   ·   Орос

Загбар:Америкэ


Энэ ?г??лэл Буряад Википеэдиин шэлэгдэмэл ?г??лэлн??дэй нэгэн юм.
" https://bxr.wikipedia.org/w/index.php?title=Америкын_Нэгэдэ?эн_Улас&oldid=71605 " хууда?ан?аа абта?ан