New York (savezna dr?ava)

Uredi veze
Koordinate : 42°39′1″N 73°45′29″W  /  42.65028°N 73.75806°W  / 42.65028; -73.75806
S Wikipedije, slobodne enciklopedije
42°39′1″N 73°45′29″W  /  42.65028°N 73.75806°W  / 42.65028; -73.75806
New York
State of New York (en)
Savezna dr?ava
Zastava
Grb
Uzre?ica: Excelsior
Uvijek prema gore
Nadimak: The Empire State
Empire dr?ava
Dr?ava   Sjedinjene Ameri?ke Dr?ave
Grani?i sa
Glavni grad Albany
 - Koordinate 42°39′1″N 73°45′29″W  /  42.65028°N 73.75806°W  / 42.65028; -73.75806
Najvi?a ta?ka
 - Polo?aj Mount Marcy
 - Nadmorska visina 1.628,8  m
Najni?a ta?ka
 - Polo?aj Atlantski okean
 - Nadmorska visina 0  m
Du?ina 530  km
?irina 455  km
Povr?ina 141.300  km 2
 - Voda 13,5%
Stanovni?tvo 19.746.227 ( procjena 2014 )
Gusto?a 139,7 /km 2  
Osnovan 11. savezna dr?ava
Datum 26. juli 1788.
Vlada
 - Guverner Kathy Hochul ( D )
Vremenska zona UTC -5, UTC-4
Po?tanski broj NY
Kod US-NY
Polo?aj New Yorka na karti Sjedinjenih Ameri?kih Dr?ava
Veb-sajt: www.ny.gov

New York ( izgovor ⓘ ; fonolo?ki: njujork ; skra?eno NY ) jedna je od saveznih dr?ava SAD -a. Pripada Sjeveroisto?noj i Srednjeatlantskoj regiji SAD. New York je 27. savezna dr?ava po veli?ini, tre?a po broju stanovnika i 7. po gusto?i naseljenosti među 50 saveznih ameri?kih dr?ava . On se grani?i sa New Jerseyem i Pennsylvanijom na jugu, te Connecticutom , Massachusettsom i Vermontom na istoku. Dr?ava ima i morsku granicu sa saveznom dr?avom Rhode Island isto?no od Long Islanda , kao i međunarodnu granicu sa kanadskim provincijama Quebec na sjeveru i Ontario na zapadu i sjeveru. Savezna dr?ava New York se na engleskom jeziku ?esto nagla?ava kao New York State kako bi se razgrani?ila od New York Citya , njenog najve?eg grada.

New York City, za koji je Popisni biro SAD procijenio da ima preko 8,4 miliona stanovnika u 2013, [1] je najve?i ameri?ki grad i jedno od prvih odredi?ta legalnog useljavanja u Sjedinjene Ameri?ke Dr?ave . [2] [3] [4] . On je i jezgro metropolske regije New York Citya, jedne od najve?ih gradskih aglomeracija na svijetu. [5] New York City je poznat i kao mjesto gdje se nalazi ostrvo Ellis, najve?i historijski centar kroz koji su pro?li milioni useljenika u SAD. Ovaj grad ima i status globalnog grada, [6] a na svjetskom nivou ima zna?ajnog utjecaja na trgovinu, finansije, medije, umjetnost , modu, istra?ivanje, tehnologiju, obrazovanje i zabavu. U njemu se nalazi i sjedi?te Ujedinjenih naroda , [7] te je New York City va?an centar međunarodne diplomatije [8] i ?esto se opisuje kao kulturna i finansijska prijestolnica svijeta. [9] [10] [11] [12] [13] U samom gradu ?ivi gotovo 40% ukupnog stanovni?tva cijele dr?ave New York, dok dvije tre?ine stanovni?tva ?ivi u granicama metropolske regije New York Citya, dok je Long Island dom za gotovo 40% stanovni?tva dr?ave. [14] [15] [16] [17] I dr?ava i grad New York dobili su ime po vojvodi od Yorka iz 17. vijeka, koji je kasnije postao engleski kralj Jakov II .

Prvi evropski naseljenici na podru?ju dana?nje dr?ave New York bili su francuski kolonisti i jezuitski misionari koji su tamo do?li iz naselja u okolini Montreala radi trgovine i preobra?enja domorodaca u kr??anstvo. New York su prvobitno naseljavala razna plemena domorodaca koji su govorili jezike Algonquian i Iroquoian, a po?etkom 17. vijeka u ovo podru?je po?inju se naseljavati holandski naseljenici, kada Henry Hudson 1609. godine progla?ava ovo podru?je holandskom kolonijom. Oni prvo osnivaju tvrđavu Fort Nassau 1614. na u??u rijeka Hudson i Mohawk, gdje se danas nalazi glavni grad dr?ave New York, Albany . Vrlo brzo, Holanđani su osnovali i Novi Amsterdam te naselili i dijelove doline rijeke Hudson, ?ime je nastala kolonija Nova Holandija , zasnovana na trgovini i ostvarenju profita. Bila je to multikulturna zajednica od prvih dana njenog postojanja, te sredi?te trgovine i useljavanja. Kraljevina Velika Britanija anektirala je ovu koloniju od Holanđana 1664. godine. Granice britanske kolonije, Provincije New York , bile su dosta sli?ne dana?njim granicama savezne dr?ave New York. I Holanđani, kao i Britanci, uvozili su afri?ke robove kao radnu snagu za gradove i koloniju. Afroamerikanci su tako integralni dio razvoja i nastanka New Yorka. New York je imao drugu najve?u populaciju robova, nakon Charlestona ( Ju?na Karolina )

Oko tre?ine svih bitki tokom Ameri?kog rata za nezavisnost odigrao se na teritoriji New Yorka. Dr?avni ustav progla?en je 1777. godine. New York je bio 11. savezna dr?ava koja je ratificirala Ustav SAD 26. jula 1788. godine. Robovlasni?tvo je bilo vrlo ra?ireno u New York Cityu i nekim poljoprivrednim podru?jima. Ubrzo nakon Ameri?ke revolucije, dr?ava je donijela zakon o postepenom ukidanju ropstva, međutim posljednji robovi u New Yorku nisu oslobođeni sve do 1827. godine.

Geografija [ uredi | uredi izvor ]

Povr?ina dr?ave New York iznosi 141.300 km 2 , te je po povr?ini 27. savezna dr?ava SAD. [18] Dolina Velikih Apala?a dominira isto?nim dijelom New Yorka, a sadr?i i dolinu jezera Champlain u svom sjevernom dijelu te dolinu Hudson u svom ju?nom dijelu, u granicama dr?ave. Slabo prohodne planine Adirondack, po kojima se pru?aju veliki dijelovi divljine, nalaze se zapadno od doline jezera Champlain. Rijeka Hudson izvire u blizini jezera Tear of the Clouds (bos. suze oblaka ) i te?e prema jugu kroz isto?ni dio dr?ave, bez prihvatanja vode iz jezera George i Champlain . Jezero George se prazni na svom sjevernom dijelu u jezero Champlain, ?iji se dalje sjeverni dio produ?ava sve do Kanade, gdje se prazni u rijeku Richelieu, a ona dalje u rijeku Saint Lawrence. Pet naselja New York Cityja nalaze se na tri ostrva na u??u rijeke Hudson: ostrvo Manhattan , Staten Island i Long Island . Na Long Islandu, na njegovom zapadnom kraju nalaze se kvartovi Brooklyn i Queens .

Ve?ina ju?nog dijela dr?ave nalazi se na platou Allegheny, koji se uzdi?e od jugoistoka do planina Catskill . Zapadna sekcija dr?ave je uglavnom u slivu rijeke Allegheny , te sistema rijeka Susquehanna i Delaware . Sporazum o bazenu rijeke Delaware, potpisan 1961. između saveznih dr?ava New York, Pennsylvania, Delaware te savezne vlade, regulira kori?tenje vode iz sistema ove rijeke. Najvi?a ta?ka na teritoriji dr?ave New York je Mount Marcy na planini. [19]

Granice dr?ave New York u smijeru kazaljke na satu od zapada izlaze na dva Velika jezera (jezero Erie i Ontario), a koji su spojeni rijekom Nijagarom , zatim grani?i sa kanadskim provincijama Ontario i Quebec , jezerom Champlain, zatim tri dr?ave Nove Engleske : Vermont , Massachusetts i Connecticut ; dalje granica izlazi na Atlantski okean , te se nastavljaju dvije srednjeatlantske dr?ave New Jersey i Pennsylvania . Osim toga, dr?ava Rhode Island dijeli vodenu granicu sa New Yorkom. New York je jedina savezna dr?ava koja izlazi i na Atlantski okean i Velika jezera. Ona je i druga najve?a dr?ava među prvobitnih Trinaest kolonija .

U suprotnosti sa urbanim okru?enjem metropole New York Cityja, na ve?em dijelu geografskog podru?ja dr?ave domiraju farme, ?ume, rijeke, planine i jezera. Park Adirondack je najve?i dr?avi park u SAD. Ve?i je od nacionalnih parkova Yellowstone, Yosemite, Grand Canyon, Glacier i Olimpijskog nacionalnog parka, zajedno. [20] Prvi dr?avni nacionalni park u SAD bili su vodopadi na Nijagari 1885. godine. Nijagarini vodopadi , na istoimenoj rijeci, koja te?e od jezera Erie do jezera Ontario, jedna je od najpopularnijih turisti?kih atrakcija.

U neformalnom govoru, pojmovi Gornji (upstate) i Donji (downstate) New York ?esto se koriste za razlikovanje New York Cityja i njegove velike metropolske regije od ostatka dr?ave New York. Postavljanje jasne granice između ova dva pojma nije mogu?e, i ?esto je uzrok brojnih debata. [21] Nezvani?no, u Gornji New York ubrajaju se ju?ni Tier, koji ?esto uklju?uje i druge okruge du? granice sa Pennsylvanijom, [21] i sjeverne okruge u dr?avi, odnosno cijelo podru?je du? granice sa Kanadom te podru?je sjeverno od rijeke Mohawk. [21]

Klima [ uredi | uredi izvor ]

Op?enito, New York ima vla?nu kontinentalnu klimu , mada po Koppenu , New York City ima vla?nu suptropsku klimu . [22] Na vrijeme u dr?avi New York znatno utje?u dvije kontinentalne zra?ne mase: topla i vla?na sa jugozapada i hladna i suha sa sjeverozapada.

Na planinskom platou, koji uslovno dijeli dr?avu, zime su duge i hladne. Gotovo svake zime temperature se kre?u oko -25 °C pa i ni?e u sjevernom gorju (platou), dok se na jugozapadnom gorju i centralno-isto?nom (ju?nom platou) spu?taju do -15 °C i ni?e. Na ju?nom platou, na planinama Adirondacks i Catskills i vi?im nadmorskim visinama ljeta su također relativno hladna. Podru?je Long Islanda i New York Cityja te donji dijelovi doline rijeke Hudson imaju prili?no topla ljeta, uz određene periode vrlo visoke, ?esto i prili?no neugodno visoke, vla?nosti. Ostala podru?ja dr?ave ima ugodno topla ljeta, obilje?ena tek povremenim i kratkim periodima sparine. Dnevne ljetne temperature obi?no se kre?u od 25 do 30 °C u ve?em dijelu dr?ave.

New York je 46. među 50 saveznih dr?ava po koli?ini stakleni?kih gasova proizvedenih po stanovniku. Ova relativna uspje?nost je u prvom planu zbog gustih, kompaktnih naselja u metropolitanskoj regiji New York Citja te vrlo visokom udjelu javnog prevoza kojeg koriste građani u ovom podru?ju kao i između velikih gradova. [23]

Parkovi [ uredi | uredi izvor ]

U dr?avi New York nema nacionalnih parkova, ali ima 22 dr?avna parka i dva velika za?ti?ena ?umska podru?ja, koji su zajedno 2011. imali 16.349.381 posjetioca. Osim toga, u dr?avi postoje ?etiri podru?ja historijskog naslijeđa, 27 nacionalnih prirodnih obilje?ja, 262 nacionalna historijska spomenika i 5.379 zna?ajnih historijskih mjesta.

Park Adirondack , veli?ine otprilike polovinu povr?ine Bosne i Hercegovine , najve?i je dr?avni park u SAD. [24] Osnovan je 1892, a pod ustavnu za?titu u?ao je 1894. uz napomenu da ostane zauvijek divlji . Park je ve?i od nacionalnih parkova Yellowstone , Everglades , Glacier i Grand Canyon zajedno. [24] Ideja o progla?enju ovog parka prvi put se pojavila u Marshovom djelu Man and Nature objavljenom 1864. godine.

Park Catskill je progla?en za?ti?enim zakonom donesenim 1885, [25] kojim je određeno da njegova zemlja bude za?ti?ena te zabranjena za prodaju ili najam. S povr?inom 2.800 km 2 , [25] park je stani?te za risove, kune, lasice i druge ?ivotinje. U ovom podru?ju ?ivi i pribli?no 400 crnih medvjeda. [26] Dr?ava upravlja i s brojnim kampovima, a u parku postoji i vi?e od 480 km vi?enamjenskih staza.

U parku Montauk Point izdvaja se svjetionik Montauk kojeg je sve?ano otvorio predsjednik George Washington 1797, a predstavlja jednu od ve?ih turisti?kih atrakcija na najisto?nijoj ta?ki Long Islanda . Park Hither Hills nudi mjesta za kampovanje i vrlo je popularno odredi?te za sportske ribolovce.

Administrativna podjela [ uredi | uredi izvor ]

Karta okruga u dr?avi New York

New York je podijeljen na 62 okruga . Osim pet okruga New York Cityja, svaki od okruga dalje je podijeljen na towns (manje gradove) i cities (ve?e gradove). Manji gradovi mogu sadr?avati inkorporirana sela ili neinkorporirane zaseoke ( hamlets ). Grad New York podijeljen je na pet kvartova (?etvrti), od kojih svaka sadr?i jedan okrug u istim granicama.

Historija [ uredi | uredi izvor ]

17. vijek [ uredi | uredi izvor ]

Putovanje Henryja Hudsona 1609. ozna?ilo je po?etak evropskog utjecaja u ovom podru?ju. Hudson je plovio po zadatku Holandske isto?noindijske kompanije tra?e?i prolaz prema Aziji , u?ao je u zaliv Upper New York 11. septembra 1609. godine. [27] Nakon njegovog povratka u Holandiju , vijest o njegovom otkri?u se vrlo brzo pro?ula, a holandski trgovci su nakon toga po?eli istra?ivati tu obalu u potrazi za isplativom trgovinom.

Tokom 17. vijeka, holandske trgova?ke stanice su osnovane u koloniji Novoj Holandiji zbog trgovine krznom sa plemenima Lenape , Irokezi i drugim domoroda?kim narodima. Neke od tih prvih trgova?kih stanica bile su Fort Nassau (1614. u blizini dana?njeg grada Albanyja ), Fort Orange (1624, na rijeci Hudson ju?no od dana?njeg grada Albanyja a sagrađena je da zamijeni Fort Nassau), koja se kasnije razvila u naselje Beverwijck (1647), te kasnije u naselje koje je kasnije preraslo u dana?nji Albany, te stanice Fort Amsterdam (1625, koja se razvila u grad Novi Amsterdam ?to predstavlja dana?nji New York City) i Esopus, (1653, danas Kingston ). Uspjeh za?titnika Rensselaerswycka (1630.) koje je obuhvatalo Albany i trajalo sve do sredine 19. vijeka, bilo je jedan od klju?nih faktora za rani uspjeh kolonije.

Englezi osvajaju holandsku koloniju tokom Drugog englesko-holandskog rata i njome upravljaju kao Provincijom New York . Grad New York su ponovno osvojili Holanđani 1673. tokom Tre?eg englesko-holandskog rata (1672-1674) te mu dali ime "Novo Oranje", ali su ga vratili Englezima u skladu sa sporazumom iz Westmistera 1674. godine. [28]

Ameri?ki rat za nezavisnost [ uredi | uredi izvor ]

New York 1777. godine

Sinovi slobode ( engleski : Sons of Liberty ) osnovani su u New York Cityju tokom 1760tih, uglavnom kao odgovor strogom Zakonu o taksenim markama 1765. koji je izglasao britanski parlament te godine. Takozvani "Kongres o Zakonu o taksenim markama" odr?an je 19. oktobra iste godine, a ?inili su ga predstavnici iz svih trinaest kolonija, a ?to je predstavljalo i pripremu za kasniji Kontinentalni kongres . Kongres iz 1765. rezultirao je sa dono?enjem Deklaracije o pravima i pritu?bama, ?to predstavlja i prvo pisano izra?avanje predstavnika Amerikanaca o mnogim pravima i prigovorima koje su kasnije izra?ene u Ameri?kog deklaraciji o nezavisnosti, uklju?uju?i i pravo na predstavni?ku vladu. U isto vrijeme, zbog sna?nih poslovnih, trgova?kih i li?nih veza sa Britanijom među mnogim stanovnicima New Yorka bilo je mnogo lojalista.

Osvajanje utvrde Ticonderoga dalo je ameri?kim patriotima potrebno oru?je i barut neophodno da prisili Britance da odustanu od opsade Bostona 1775. Dr?ava New York prihvatila je Ameri?ku deklaraciju o nezavisnosti 9. jula 1776. [29] Nacrt ustava dr?ave New York napisan je na konvenciji koja je odr?ana u White Plainsu 10. jula 1776. a nakon stalnih odgađanja, prekida i promjena mjesta odr?avanja okon?ana je u Kingstonu u nedjelju nave?er 20. aprila 1777, gdje je novi Ustav koji je napisao John Jay usvojen sa samo jednim glasom protiv. Ustav nije objavljen za ratifikaciji putem op?eg referenduma. Prvi guverner dr?ave New York George Clinton inauguriran je 30. jula 1777. u Kingstonu.

Prva ve?a bitka tokom Ameri?kog rata za nezavisnost nakon progla?enja nezavisnosti, a ujedno i jedna od najve?ih bitaka cijelog rata, vođena je na teritoriji New Yorka, bitka na Long Islandu (poznata i kao bitka za Brooklyn ) u augustu 1776. Nakon britanske pobjede, oni su okupirali New York City, u njemu postavili svoju vojnu i politi?ku bazu za daljnje ratne operacije u Sjevernoj Americi tokom cijelog rata, a on je bio u fokusu mre?e obavje?tajne slu?be ameri?kih revolucionara generala Georgea Washingtona. Na zloglasnim britanskim brodovima usidrenim u zalivu Wallabout na kojima su dr?ani ameri?ki zarobljenici, umrlo ih je mnogo vi?e nego u svim bitkama tokom rata zajedno. Obje strane su izgubile vi?e vojnika zbog bolesti nego od zadobijenih rana.

Prvu od dvije velike britanske armije Kontinentalna armija zarobila je u bici kod Saratoge 1777., uspjeh koji je utjecao na Francusku da pru?i podr?ku revolucionarima. U poku?aju da zadr?e svoju suverenost i da ostanu nezavisna nacija između novih SAD-a i britanske Sjeverne Amerike, ?etiri plemena Irokeza borilo se na strani Britanaca, a samo su plemena Oneida i njihovi saveznici Tuscarora ostali na strani revolucionara. [30] U osvetni?kom napadu na granicu koji su predvodili Joseph Brant i lojalni starosjedioci iz plemena Mohawk, Sulivanova ekspedicija 1778. i 1779. uni?tila je gotovo 50 irokeskih sela, okolnih usjeva, indijanskih skladi?ta hrane, primoravaju?i mnoge indijanske izbjeglice da odu do Niagare, koju su dr?ali Britanci. [31]

19. vijek [ uredi | uredi izvor ]

Kanal Erie u Lockportu , 1839.

Saobra?aj i transport u zapadnom dijelu New Yorka bio je dosta spor prije nego ?to su izgrađeni kanali po?etkom 19. vijeka. Rijeke Hudson i Mohawk bile su plovne samo do centralnog New Yorka. Iako se rijekom Saint Lawrence moglo ploviti do jezera Ontario , put prema zapadu do Velikih jezera bio je blokiran zbog Nijagarinih vodopada , te je jedini put do zapadnog New Yorka bio kopneni.

Guverner DeWitt Clinton se sna?no zalagao za gradnju kanala između rijeke Hudson i jezera Erie te dalje do svih Velikih jezera. Radovi su po?eli 1817. a kanal Erie je zavr?en 1825. godine. Turisti?ki brodovi plovili su kanalom u oba pravca prevoze?i turiste i izletnike. [32] Kanal je jo? vi?e kori?ten za trgova?ki transport, jer su velike koli?ine sirovina prevo?ene sa srednjeg Zapada, a u suprotnom pravcu i?li su gotovi proizvodi iz industrijskih podru?ja du? doline Mohawk i New York City. Kanal je omogu?io sna?an razvoj lu?kih gradova poput Buffala i Rochestera . Pobolj?anjem saobra?ajnih veza do?lo je i do pove?anja migracija u podru?ja zapadno od New Yorka. Poslije izgradnje kanala, u tom podru?ju izgrađene su i ?eljeznice.

New York City i tvornice tekstila u gornjem New Yorku imale su obimnu trgovinu sa jugom u godinama prije po?etka građanskog rata. Gotovo polovina izvoza New Yorka bilo je na neki na?in povezano sa pamukom , a farmeri i poduzetnici s Juga su ?esto obilazili New York. U isto vrijeme, aktivizam za abolicionizam je bio vrlo sna?an u dr?avi. U prvim danima građanskog rata , gradona?elnik New York Cityja preporu?io je da se grad odvoji od Unije, kako ne bi na?kodilo trgovini, ali je grad ipak podr?ao Sjever. Tokom građanskog rata, dr?ava New York dala je vi?e od 370 hiljada vojnika za armiju Unije. Preko 53.000 Njujor?ana poginulo je u sukobu, ?to je gotovo sedmina svih vojnika iz dr?ave. [33]

Useljavanje i moderna historija [ uredi | uredi izvor ]

Od prve polovine 19. vijeka, New York City je bio najve?a luka za useljavanje u SAD. Mnogi isti?u da je useljavanje stvorilo SAD i grad New York. U SAD-u, federalna vlada nije imala direktnu jurisdikciju nad useljavanjem sve do 1890. godine. Prije tog vremena, ovo pitanje je bilo u nadle?nosti svake pojedina?ne savezne dr?ave, a nakon toga regulirano je ugovorom između saveznih dr?ava i federalne vlade. Najve?i broj useljenika u New York naselilo se du? vrlo prometnih luka i pristani?ta oko rijeke Hudson i rijeke East, te naposljetku na Donji Manhattan. Tek 4. maja 1847. skup?tina dr?ave New York osnovala je Odbor komesara za useljavanje koji je regulirao proces useljavanja. [34]

Prva stalna kancelarija za imigrante u New Yoku osnovana je 1855. u Castle Gardenu, utvrdi iz perioda rata 1812. koja se nalazila na samom vrhu ostrva Manhattan. Danas se ona nalazi unutar parka Battery. Castle Garden je slu?io u tu svrhu sve do svog zatvaranja 18. aprila 1890. kada je federalna vlada preuzela kontrolu nad useljavanjem. Tokom tog perioda, vi?e od 8 miliona imigranata pro?lo je kroz njegova vrata (gotovo dvije tre?ine svih useljenika). [35]

Kada je federalna vlada preuzela kontrolu, osnovala je Biro za imigracije, a za njega je odabrala ostrvo Ellis, veli?ine 12.140 m 2 u luci Gornjeg New Yorka, kao ulazni portal za useljavanje. To ostrvo je ve? kontrolirala federalna vlada a ranije je slu?ilo kao skladi?te municije. Odabrano je iz razloga ?to je relativno izolirano ali ujedno i vrlo blizu grada i ?eljezni?kih linija prema Jersey Cityju u New Jerseyju preko trajekta . Dok se ostrvo razvijalo i ?irilo isu?ivanjem okolnog podru?ja, federalna vlada je upravljala privremenim imigracijskim centrom u Barge Officeu u Battery parku. [36] Ostrvo Ellis dugo je bilo predmet spora između saveznih dr?ava New York i New Jersey. Obje dr?ave tvrdile su da imaju administrativno pravo nad tim ostrvom. Slu?aj je rije?en na Vrhovnom sudu SAD 1998. kada je odlu?eno da je prvobitno ostrvo veli?ine 3,3 akre (oko 12.000 2 ) vlasni?tvo New Yorka, dok je naknadno isu?eno zemlji?te povr?ine 11 ha dodano nakon 1834. teritorija New Jerseyja.

Jedna od najve?ih tragedija u SAD u modernoj historiji desila se 11. septembra 2001. kada su dva od ?etiri oteta aviona udarila u Svjetski trgova?ki centar na Donjem Manhattanu. Oba tornja STC-a su pala. Toranj 7 STC-a je također sru?en, a neki smatraju da se sru?io zbog po?ara . I druge zgrade u kompleksu STC-a su te?ko o?te?ene pa su morale biti sru?ene. U napadu poginulo je 2.606 osoba te osobe za koje se smatra da su se nalazile u avionima. Od tog događaja, ve?i dio Donjeg Manhattena je izgrađen. Godinama nakon tragedije, mnogi spasioci i stanovnici tog podru?ja dobili su mnoge te?ke bolesti a neki su i umrli.

Najve?i gradovi [ uredi | uredi izvor ]

U dr?avi New York postoje 62 zvani?na grada. Najve?i grad u dr?avi i najmnogoljudniji grad u SAD je New York City , koji se sastoji iz pet okruga (kvartova, naselja): Bronx , New York ( Manhattan ), Queens , Kings ( Brooklyn ) i Richmond ( Staten Island ). New York City je dom za vi?e od dvije petine stanovni?tva dr?ave. Albany , ?est grad po broju stanovnika, je glavni grad dr?ave. Najmanji grad je Sherrill , u okrugu Oneida . Hempstead je grad sa najve?im brojem stanovnika koji ima status town . Kada bi imao status cityja , bio bi drugi najve?i u dr?avi sa preko 700.000 stanovnika.

Najve?i gradovi u New Yorku
Mjesto Ime grada Okrug Broj stanovnika
New York City
New York City
Buffalo
Buffalo 		1. New York City vi?e okruga 8.405.837 [1] Rochester
Rochester
Yonkers
Yonkers
2. Buffalo Erie 261.310
3. Rochester Monroe 210.565
4. Yonkers Westchester 195.976
5. Syracuse Onondaga 145.170
6. Albany Albany 97.856
7. New Rochelle Westchester 77.062
8. Mount Vernon Westchester 67.292
9. Schenectady Schenectady 66.135
10. Utica Oneida 62.239

Najve?i okruzi [ uredi | uredi izvor ]

Glavni ?lanak: Okruzi u New Yorku

Sljede?ih deset okruga u dr?avi New York ima najve?i broj stanovnika, prema podacima iz 2010. : [37]

  1. Okrug Kings (Brooklyn): 2.504.700
  2. Okrug Queens (Queens): 2.230.722
  3. Okrug New York (Manhattan): 1.585.873
  4. Suffolk : 1.493.350
  5. Okrug Bronx (Bronx): 1.385.108
  6. Nassau : 1.339.532
  7. Westchester : 949.113
  8. Erie : 919.040
  9. Monroe : 744.344
  10. Okrug Richmond (Staten Island): 468.730

Metropolitanska podru?ja [ uredi | uredi izvor ]

Sljede?ih deset metropolitanskih (statisti?kih) podru?ja su najve?i po broju stanovnika u dr?avi New York: [38]

  1. New York City (19.831.858 u NY/ NJ / PA , [39] 12.368.525 u NY)
  2. Buffalo-Niagara Falls (1.135.509)
  3. Rochester (1.054.323)
  4. Albany i distrikt glavnog grada (870.716)
  5. Poughkeepsie i dolina Hudsona (670.301)
  6. Syracuse (662.577)
  7. Utica-Rome (299.397)
  8. Binghamton (251.725)
  9. Kingston (182.493)
  10. Glens Falls (128.923)

Donji New York (New York City, Long Island i ju?ni dijelovi doline rijeke Hudson) mogu se smatrati da sa?injavaju centralno jezgro sjeveroisto?nog megalopolisa SAD-a, urbanizirane regije koja se pru?a od New Hampshira do Virginije . Najve?i gradovi u dr?avi razvili su se du? klju?nih putnih komunikacija i trgova?kih puteva sa po?etka 19. vijeka, uklju?uju?i kanal Erie i ?eljezni?ke linije paralelne s njim. Danas, New York State Thruway (njujor?ki sistem autoputeva) slu?i kao moderni pandan komercijalnim vodenim putevima. [40]

Stanovni?tvo [ uredi | uredi izvor ]

Karta distribucije stanovni?tva New Yorka
Broj stanovnika
Popis Broj
stanovnika 		Promjena u odnosu
na prethodni popis ± u %
1790 . 340.120 ?
1800 . 589.051 73,2 %
1810 . 959.049 62,8 %
1820 . 1.372.812 43,1 %
1830 . 1.918.608 39,8 %
1840 . 2.428.921 26,6 %
1850 . 3.097.394 27,5 %
1860 . 3.880.735 25,3 %
1870 . 4.382.759 12,9 %
1880 . 5.082.871 16 %
1890 . 6.003.174 18,1 %
1900 . 7.268.894 21,1 %
1910 . 9.113.614 25,4 %
1920 . 10.385.227 14 %
1930 . 12.588.066 21,2 %
1940 . 13.479.142 7,1 %
1950 . 14.830.192 10 %
1960 . 16.782.304 13,2 %
1970 . 18.236.967 8,7 %
1980 . 17.558.072 ?3,7 %
1990 . 17.990.455 2,5 %
2000 . 18.976.457 5,5 %
2010 . 19.378.102 2,1 %
Procjena 2014 19.746.227 4,1 %
Izvori:
1910?2010 1790?1900 [41]
Procjena za 2014. [42]

Raspodjela promjena u rastu broja stanovnika nejednaka je u dr?avi New York. Metropolitansko podru?je New Yorka raste vrlo brzo, zajedno sa okrugom Saratoga , dok istovremeno ve?i dio zapadnog New Yorka gotovo stagnira. Prema statistici useljavanja, dr?ava je vode?a među svim saveznim dr?avama po broju useljenika koji ulaze u SAD iz cijelog svijeta.

Između 2000. i 2005. broj useljenih je bio manji od broja iseljenih, ali se taj trend obrnuo od 2006. Dr?ava New York izgubila je dva mjesta u Predstavni?kom domu SAD po raspodjeli mjesta u saveznom Kongresu u 2011. a ?to je posljedica relativno sporog rasta u usporedbi sa ostatkom SAD-a. U 2000. i 2005. vi?e je stanovni?tva odselilo iz New Yorka na Floridu nego iz bilo koje druge savezne dr?ave u neku drugu. [43] Međutim, dr?ava New York i dalje ima drugi najve?i udio imigranata rođenih van SAD među svim ameri?kim saveznim dr?avama. Taj broj je u 2008. iznosio oko 4,2 miliona useljenika, a najve?i broj ih ?ivi u samom New York Cityju, zbog njegove veli?ine, mogu?nosti velike zarade, kosmopolitske kulture i drugih pogodnosti.

Popisni biro SAD procjenjuje da je broj stanovnika New Yorka na dan 1. juli 2014. iznosio 19.746.227, ?to predstavlja pove?anje za 1,9% u odnosu na popis iz 2010 . [42] Uprkos velikoj povr?ini savezne dr?ave, populacija New Yorka je vrlo urbana, jer 92% stanovnika ?ivi u urbanim podru?jima, [44] prete?no u metropolitanskom podru?ju New York Cityja.

Dvije tre?ine populacije dr?ave New York ?ivi u metropolitanskom podru?ju New York Cityja. New York City je najmnogoljudniji grad u SAD, [45] a najve?i (procijenjeni) broj stanovnika imao je 2012. godine kada je imao 8.336.697 stanovnika, [1] a zabilje?eno je i ve?e useljavanje od iseljavanja u odnosu na popis iz 2010. [46] U New York Cityju ?ivi vi?e ljudi nego u dva sljede?a najmnogoljudnija grada u SAD ( Los Angeles [47] i Chicago [48] ) zajedno, a koji, prema podacima Popisnog biroa SAD, imaju zajedno 6.572.655 stanovnika. Sam Long Island po procjenama popisnog biroa imao je 2013. godine 7.740.208 stanovnika, predstavljaju?i 39,4% ukupnog stanovni?tva dr?ave New York. [14] [15] [16] [17]

Rasni sastav [ uredi | uredi izvor ]

Prema podacima Popisnog biroa SAD, rasna struktura stanovni?tva dr?ave New York u 2010. godini, prema vlastitoj identifikaciji popisanih bila je sljede?a: [49]

  • bijelci ? 65,7%
  • crnci ili afroamerikanci ? 15,9%
  • azijati ? 7,3% (3,0% Kinezi, 1,6% Indijci, 0,7% Koreanci, 0,5% Filipinci, 0,3% Pakistanci, 0,3% Banglade?ani, 0,2% Japanci, 0,1% Vijetnamci)
  • mje?anci (vi?e rasa) ? 3,0%
  • potomci domoroda?kog stanovni?tva (indijanci) ? 0,6%
  • druge rase - 7,5%

Privreda [ uredi | uredi izvor ]

Fasada Njujor?ke berze (NYSE)

Prema podacima iz 2010, New York je imao bruto doma?i proizvod u vrijednosti od 1,16 biliona US$ , ?ime je tre?i među saveznim ameri?kim dr?avama, nakon Kalifornije i Texasa . [50] Kada bi bio nezavisna dr?ava, New York bi bio 15. najve?a ekonomija svijeta. Prema prihodima po glavi stanovnika, New York je 2007. imao 46.354 US$, ?to je ?esto mjesto među saveznim dr?avama, odmah iza Marylanda , a u svjetskim okvirima bio bi osmi, odmah nakon Irske. Osnovni poljoprivredni proizvodi koji se proizvode u dr?avi New York su mlijeko i mlije?ni proizvodi, goveđe i drugo meso, povr?e, rasadni?ki proizvodi i jabuke . Među industrijskim proizvodima najvi?e se prave nau?ni instrumenti, proizvodi od papira, ?tampa i sl., zatim elektri?na oprema, ma?ine, hemijski proizvodi a razvijen je i turizam . Također su zna?ajne i industrije asfalta , pijeska, građevinskih materijala i cementa.

Finansijski distrikt New York Cityja, u kojem se nalazi i ?uvena ulica Wall Street u Donjem Manhattanu , smatra se vode?im svjetskim finansijskim centrom, [51] [52] [53] a u njoj je smje?tena i Njujor?ka berza (NYSE), najve?a berza dionica na svijetu po ukupnoj tr?i?noj kapitalizaciji kompanija izlistanih na njoj. Wall Street je i metonim za njujor?ku osiguravaju?u industriju, koja dr?avi New York daju oko 26,7 milijardi dolara bonusa i 16% ukupnih prihoda, odnosno 10,3 milijarde dolara tokom 2013. godine. [54] [55] Mnogi od najve?ih svjetskih medijskih konglomerata nalazi se također u New York Cityju. "Kreativne" industrije kao ?to su novi mediji, ogla?avanje, moda , dizajn i arhitektura doprinose u velikoj mjeri u rastu stope zaposlenosti, a New York City ima vrlo veliku kompetitivnu prednost u ovim granama industrije. [56]

Prema podacima iz 2013. na Manhattanu bilo je na raspolaganju oko 48,1 milion m² kancelarijskog prostora, [57] po ?emu je on najve?e tr?i?te u SAD-u, [58] dok je srednji Manhattan najve?i centralni poslovni distrikt u SAD-u.

Dr?ava New York izvozi ?irok spektar roba poput prehrambenih namirnica, minerala, sirovina, ra?unara i elektronskih uređaja, bru?enih dijamanata i automobilskih dijelova. U 2007. dr?ava je izvezla robe u vrijednosti oko 71,1 milijarde US$. Među pet najve?ih inostranih izvoznih tr?i?ta bile su Kanada (15 milijardi US$), Ujedinjeno Kraljevstvo (6 milijardi), ?vicarska (5,9 milijardi), Izrael (4,9 milijardi) i Hong Kong (3,4 milijade). New York najvi?e uvozi naftu, zlato , aluminij , prirodni gas, elektri?nu energiju, sirove dijamante i drvo.

Albany, okrug Saratoga i dolina rijeke Hudson su najve?i centri nanotehnologije i proizvodnje integralnih kola i mikro?ipova, dok je podru?je oko grada Rochestera poznato u oblasti fotografije. Dr?ava također ima i sna?aj proizvodni sektor koji uklju?uje ?tampu i proizvodnju ?eljezni?ke opreme, autobusa , proizvoda od krzna i drugih. Mnoge od ovih kompanija nalaze se u sjevernim podru?jima New Yorka (tzv. Upstate ).

Politika [ uredi | uredi izvor ]

Rezultati predsjedni?kih izbora u dr?avi New York
Godina Demokratska Republikanska
2016 59,00% 4.547.218 36,52% 2.814.346
2012 63,35% 4.485.877 35,17% 2.490.496
2008 62,88% 4.804.945 36,03% 2.752.771
2004 58,37% 4.314.280 40,08% 2.962.567
2000 60,21% 4.107.907 35,23% 2.403.374
1996 59,47% 3.756.177 30,61% 1.933.492
1992 49,73% 3.444.450 33,88% 2.346.649
1988 51,62% 3.347.882 47,52% 3.081.871
1984 45,83% 3.119.609 53,84% 3.664.763
1980 43,99% 2.728.372 46,66% 2.893.831
1976 51,95% 3.389.558 47,52% 3.100.791
1972 41,21% 2.951.084 58,54% 4.192.778
1968 49,76% 3.378.470 44,30% 3.007.932
1964 68,56% 4.913.156 31,31% 2.243.559
1960 52,53% 3.830.085 47,27% 3.446.419

Vlada New Yorka je upravna organizacija organa vlasti dr?ave New York, ustanovljena Ustavom dr?ave New York . Ona se sastoji iz tri organa vlasti: izvr?ne, zakonodavne i sudske.

Zakonodavna skup?tina New Yorka je dvodomna i sastoji se iz Senata dr?ave New York i dr?avne Skup?ine. Skup?tina se sastoji iz 150 ?lanova, dok broj senatora varira, a trenutno (2015.) ima 63 senatora. Skup?tina ima ovlasti da donosi zakone, na koje guverner mo?e staviti veto . Međutim, guvernerovo veto mo?e biti nadglasano u Skup?tini ako dvije tre?ine zastupnika u oba doma to izglasa. Stalni zakoni op?e prirode su objavljeni kao Konsolidirani zakoni ( engleski : Consolidated Laws of New York ).

Guverner savezne dr?ave New York je ?ef izvr?ne vlasti dr?ave a poma?e mu viceguverner (zamjenik guvernera). Obojica se biraju na jednom glasa?kom listi?u na izborima. Drugi izabrani funkcioneri su dr?avni sekretar, dr?avni pravobranilac i dr?avni revizor. Također postoji i nekoliko ministarstava.

Najvi?i ?albeni sud u sudskom sistemu dr?ave New York je ?albeni ili Apelacijski sud ( Court of Appeals ), dok se prvostepena suđenja za krivi?na djela obavljaju na Vi?em sudu ( Supreme Court ) kao i na okru?nim sudovima ( county courts ) izvan grada New Yorka. Vi?i sud također slu?i i kao prvostepeni sud za ?albe u mnogim slu?ajevima, dok lokalni sudovi obavljaju mnoge parnice po drugim pravim stvarima uklju?uju?i sporove male vrijednosti, slu?ajeve saobra?ajnih prekr?aja i sporove u građevinskim radnjama, a također su i sudovi gdje se zapo?inju kriminalni slu?ajevim. Sudovi grada New Yorka predstavljaju najve?i lokalni sudski sistem u SAD-u.

Dr?avu New York u Predstavni?kom domu ameri?kog Senata predstavlja 27 ?lanova, [59] pored dva senatora u Senatu SAD. Prema popisu iz 2000. i ponovnom određivanju kongresnih distrikta za potrebe izbora 2002, dr?ava je imala 29 predstavnika u Predstavni?kom domu, ali je njen udio smanjen na 27 u 2013. godini zbog usporenog rasta ukupnog stanovni?tva New Yorka u odnosu na relativni rast na nivou SAD. [60] Od 2016. New York ?e imati 29 elektoralnih glasova za predsjedni?ke izbore, a najve?i broj koji je ikada imao bio je od 1933. do 1953. kada je New York davao 47 elektoralnih glasova.

U Senatu, New York predstavljaju Chuck Schumer i Kirsten Gillibrand (stanje: januar 2015.), a ova savezna dr?ava dijeli tre?e mjesto sa Floridom po broju kongresnih distrikta, a nakon Kalifornije sa 53 i Texasa sa 36.

Izbori [ uredi | uredi izvor ]

U posljednjih nekoliko decenija, dr?ava New York prete?no podr?ava kandidate Demokratske stranke na op?im izborima. Tako je naprimjer predsjedni?ki kandidat iz Demokratske stranke Barack Obama u New Yorku pobijedio sa 25% glasova razlike u odnosu na republikanskog protivkandidata na izborima 2008. ?to je daleko ubjedljivije od John Kerrya na izborima 2004. New York City je sna?no upori?te Demokratske stranke, sa prili?no liberalnom politikom. Mnoga od drugih urbanih podru?ja poput Albanyja, Buffala, Rochestera i Syracuse su također pro-demokratski orijentirana. Međutim, ruralna podru?ja na sjeveru dr?ave su op?enito dosta konzervativniji od gradova i uglavnom podr?avaju Republikansku stranku. Gusto naseljena prigradska naselja juga New Yorka, poput okruga Westchester i Long Islanda su u posljednjih 25 godina ve?inom glasali ?as za jednu ?as za drugu od dvije najve?e stranke, ali mnogo ?e??e u korist republikanaca.

New York City je jedan od najva?nijih izvora politi?kih donacija u SAD za obje velike stranke. ?etiri od pet najve?ih donatorskih mjesta za politi?ke donacije nalazi se na Manhattanu. Za predsjedni?ke izbore 2000. godine, najve?a svota novca za kampanje oba kandidata Busha i Gorea prikupljena je na podru?ju Upper East Sidea (po?t. br. 10021). [61]

Saobra?aj [ uredi | uredi izvor ]

Registarske tablice u New Yorku, uvedene 1. aprila 2010. godine

New York ima jednu od najrazgranatijih i najstarijih saobra?ajnih infrastruktura u SAD. In?enjerske pote?ko?e zbog te?ko prohodnog terena u dr?avi i jedinstvenih problema u gradu uzrokovanih sve ve?im rastom New York Cityja javljaju se gotovo svake godine. ?irenje stanovni?tva dr?ave pratilo je put starih vodenih puteva, prvo du? rijeka Hudson i Mohawk a kasnije i du? kanala Erie. U 19. vijeku izgrađena je ?eljezni?ka pruga du? rije?nih dolina, a u 20. vijeku istim pravcem izgrađen je i sistem autoputeva New York State Thruway .

Ministarstvo saobra?aja New Yorka je ?esto kritizirano zbog nedostatnog odr?avanja puteva u nekim podru?jima dr?ave, kao i za ubiranje putarina iznad nivoa ulo?enih sredstava za njihovu izgradnju. Sve do 2006. putarine su napla?ivane na sistemu Thruway unutar granica grada Buffalo . One su kasnije u 2006. ukinute tokom kampanje pred guvernerske izbore (oba kandidata za guvernera su isticala borbu za ukidanje putarine).

Pored, gotovo legendarne, njujor?ke podzemne ?eljenice ( New York City Subway ), postoje i ?etiri ?eljezni?ka sistema prigradske ?eljeznice u i van grada: ?eljezni?ka linija Long Island , ?eljezni?ka linija Metro-North , lu?ka uprava Trans-Hudson i pet ?eljezni?kih linija New Jersey tranzita . Mnogi drugi gradovi u dr?avi imaju gradske i regionalne javne prevoznike. U Buffalu, saobra?ajna uprava Niagara Frontier upravlja lahkom ?eljeznicom Buffalo Metro Rail , dok je u Rochesteru ro?esterska podzemna ?eljeznica radila od 1927. do 1956. ali je njeno finansiranje ukinuto jer su dr?avne i federalne investicije usmjerene u autoputeve.

Sport [ uredi | uredi izvor ]

New York je bio doma?in dvije zimske olimpijade: 1932. i 1980. a obje su odr?ane u Lake Placidu . Igre 1980. poznate su po ?uvenoj hokeja?koj utakmici između reprezentacija SAD i SSSR-a nazvanoj ?udo na ledu , u kojoj je grupa ameri?kih studenata i amatera pobijedila favorizirane reprezentativce SSSR-a sa 4:3 te u finalu pobijedili Finsku i osvojili zlato . Lake Placid je, zajedno sa St. Moritzom (?vicarska) i Innsbruckom (Austrija) jedan od tri grada koji je dva puta organizirao zimske Olimpijske igre. New York City bio je kandidat za doma?ina ljetnih Olimpijskih igara 2012. ali su one dodijeljene Londonu .

New York je dom NFL ekipe Buffalo Billsa sa sjedi?tem u predgrađu Orchard Park. Iako ekipe New York Giants i New York Jets predstavljaju metropolitansko podru?je New Yorka, a prethodno sjedi?te im je bio grad New York, oni danas svoje utakmice odigravaju na stadionu MetLife u East Rutherfordu. Stadion Meadowlands bio je mjesto odr?avanja 48. po redu Super Bowla 2014. u kojem su doma?inske obaveze podijele savezne dr?ave New York i New Jersey .

New York također ima i dva velika bejzbol tima: New York Yankees (sa sjedi?tem u Bronxu ) i New York Mets (sa sjedi?tem u Queensu ). U NBA također igraju dva tima iz New Yorka: New York Knicks na Manhattanu i Brooklyn Nets u Brooklynu.

Reference [ uredi | uredi izvor ]

  1. ^ a b c Michael Howard Saul (27. 3. 2014). "New York City Population Hits Record High" . The Wall Street Journal . Pristupljeno 2. 8. 2014 .
  2. ^ "Yearbook of Immigration Statistics: 2013 Lawful Permanent Residents Supplemental Table 2" . Ministarstvo domovinske sigurnosti SAD . Pristupljeno 2. 8. 2014 .
  3. ^ "Yearbook of Immigration Statistics: 2012 Supplemental Table 2" . Ministarstvo domovinske sigurnosti SAD . Pristupljeno 2. 8. 2014 .
  4. ^ "Yearbook of Immigration Statistics: 2011 Supplemental Table 2" . Ministarstvo domovinske sigurnosti SAD . Pristupljeno 2. 8. 2014 .
  5. ^ * "World's Largest Urban Areas [Ranked by Urban Area Population]" . Rhett Butler. 2003. Arhivirano s originala , 7. 4. 2016 . Pristupljeno 30. 12. 2014 .
  6. ^ "GLOBAL POWER CITY INDEX 2009" (PDF) . The Mori Memorial Foundation . Pristupljeno 2. 8. 2014 .
  7. ^ "United Nations Visitors Centre" . Ujedinjeni narodi. 2011. Arhivirano s originala , 24. 9. 2010 . Pristupljeno 2. 8. 2014 .
  8. ^ "Office of the Mayor Commission for the United Nations, Consular Corps and Protocol" . The City of New York. 2012. Arhivirano s originala , 1. 7. 2014 . Pristupljeno 30. 12. 2014 .
  9. ^ "Consulate General of Iceland New York Culture" . Generalni konzulat Islanda u New Yorku. Arhivirano s originala , 5. 2. 2013 . Pristupljeno 30. 12. 2014 .
  10. ^ "Konzulat Latvije u New Yorku" . Konzulat Latvije. Arhivirano s originala , 8. 2. 2013 . Pristupljeno 30. 12. 2014 .
  11. ^ "Introduction to Chapter 14: New York City (NYC) Culture" . The Weissman Center for International Business Baruch College/CUNY 2011. Arhivirano s originala , 5. 5. 2013 . Pristupljeno 30. 12. 2014 .
  12. ^ "New York, Culture Capital of the World, 1940?1965 / ured. Leonard Wallock ; esej Dore Ashton ... [et al.]" . National Library Of Australia . Pristupljeno 2. 8. 2014 .
  13. ^ "Top 8 Cities by GDP: China vs. The U.S." Business Insider, Inc. 31. 7. 2011. Arhivirano s originala , 5. 2. 2013 . Pristupljeno 30. 12. 2014 .
  14. ^ a b "Kings County, New York QuickFacts" . Popisni biro SAD. Arhivirano s originala , 17. 2. 2016 . Pristupljeno 30. 12. 2014 .
  15. ^ a b "Queens County, New York QuickFacts" . Popisni biro SAD. Arhivirano s originala , 8. 8. 2014 . Pristupljeno 30. 12. 2014 .
  16. ^ a b "Nassau County, New York QuickFacts" . Popisni biro SAD. Arhivirano s originala , 15. 7. 2011 . Pristupljeno 30. 12. 2014 .
  17. ^ a b "Suffolk County, New York QuickFacts" . Popisni biro SAD. Arhivirano s originala , 20. 7. 2011 . Pristupljeno 2. 8. 2014 .
  18. ^ "Land and Water Area of States (2000)" . Infoplease.com . Pristupljeno 11. 4. 2008 . Napomena : Povr?ina je zasnovana na podacima Ameri?kog popisnog biroa . Drugi izvori, poput The World Almanac i Rand McNally World Atlas koriste podatak od 128.401 km 2 , ?to bi zna?ilo da je 30. savezna dr?ava po veli?ini.
  19. ^ "Elevations and Distances in the United States" . U.S Geological Survey. 29. 4. 2005. Arhivirano s originala , 6. 10. 2008 . Pristupljeno 6. 11. 2006 .
  20. ^ About the Adirondack Park , Adirondack Park Agency. Pristupljeno 1. juli 2009.
  21. ^ a b c Eisenstadt, Peter, ured. (2005). The Encyclopedia of New York State . Syracuse University Press. ISBN   978-0-8156-0808-0 .
  22. ^ "Climate of New York" . New York State Climate Office ? Cornell University . Pristupljeno 10. 4. 2008 .
  23. ^ The New York Post (3. 6. 2007). "A Breath of Fresh New York Air" . Arhivirano s originala 17. 3. 2008 . Pristupljeno 29. 1. 2015 . CS1 odr?avanje: bot: nepoznat status originalnog URL-a ( link )
  24. ^ a b Largest Park Area in the Contiguous US Remains Open to Visitors, Thursday, 3. oktobar 2013. Regional Office of Sustainable Tourism / Lake Placid CVB.
  25. ^ a b "Catskill Park History" . catskillpark.org. Arhivirano s originala 5. 7. 2008 . Pristupljeno 11. 4. 2008 . CS1 odr?avanje: bot: nepoznat status originalnog URL-a ( link )
  26. ^ "The Catskill Region" . catskillmtn.org. Arhivirano s originala , 24. 10. 2014 . Pristupljeno 15. 9. 2014 .
  27. ^ Nevius, Michelle and James, "New York's many 9/11 anniversaries: the Staten Island Peace Conference" , Inside the Apple: A Streetwise History of New York City , 8. septembar 2008.
  28. ^ Scheltema, Gajus; Westerhuijs, Heleen, ured. (2011). Exploring Historic Dutch New York . New York: Museum of the City of New York/Dover Publications. ISBN   978-0-486-48637-6 . CS1 odr?avanje: vi?e imena: editors list ( link )
  29. ^ "Declaration of Independence" . history.com. Arhivirano s originala 9. 4. 2008 . Pristupljeno 10. 4. 2008 . CS1 odr?avanje: bot: nepoznat status originalnog URL-a ( link )
  30. ^ Alan Taylor (2006). The Divided Ground: Indians, Settlers, and the Northern Borderland of the American Revolution . Knopf. ISBN   978-0-679-45471-7 .
  31. ^ "Sullivan/Clinton Interactive Map Set" . Pristupljeno 30. 8. 2010 .
  32. ^ "The Erie Canal: A Brief History" . New York State Canals. Arhivirano s originala , 24. 1. 2010 . Pristupljeno 3. 2. 2015 .
  33. ^ Phisterer, Frederick, New York in the War of the Rebellion, 1861 To 1865 , Albany: Weed, Parsons and Co., 1890, str. 88.
  34. ^ "Castle Garden as An Immigrant Depot:1855?1890" (PDF) . National Park Service . Pristupljeno 9. 9. 2013 .
  35. ^ "Castle Clinton" . National Park Service. 22. 8. 2013 . Pristupljeno 9. 9. 2013 .
  36. ^ Vincent J. Cannato (2009). American Passage: The History of Ellis Island . Harper Collins. str.  50 . ISBN   0060742739 .
  37. ^ "State & County QuickFacts New York" . Ameri?ki popisni biro. Arhivirano s originala , 16. 5. 2015 . Pristupljeno 3. 2. 2015 .
  38. ^ "2010 Census National Summary File of Redistricting Data ? Population and Housing Occupancy Status: 2010 ? United States ? Metropolitan Statistical Area; and for Puerto Rico" . 2010 United States Census . Popisni biro SAD, Population Division. 14. 4. 2011.
  39. ^ "Geographic area,"April 1, 2010",,Population estimates (as of July 1),, ,,,Census,Estimates base,2010,2011,2012" . Popisni biro SAD. Arhivirano s originala 18. 12. 2014 . Pristupljeno 12. 11. 2013 . CS1 odr?avanje: bot: nepoznat status originalnog URL-a ( link )
  40. ^ "New York State Thruway" . thruway.ny.gov . New York State Thruway Authority. Arhivirano s originala 17. 12. 2013 . Pristupljeno 3. 2. 2015 . CS1 odr?avanje: bot: nepoznat status originalnog URL-a ( link )
  41. ^ "New York: 2000 (Population and Housing Unit Counts)" (PDF) . 2000 United States Census . Popisni biro SAD. 2000 . Pristupljeno 18. 9. 2010 .
  42. ^ a b "Table 1. Annual Estimates of the Resident Population for the United States, Regions, States, and Puerto Rico: April 1, 2010 to July 1, 2014" . Popisni biro SAD. 26. 12. 2014. Arhivirano s originala (CSV) , 3. 2. 2012 . Pristupljeno 5. 2. 2015 .
  43. ^ "Domestic Migration Flows for States from the 2005 ACS" . Arhivirano s originala 25. 10. 2007 . Pristupljeno 25. 10. 2007 . CS1 odr?avanje: bot: nepoznat status originalnog URL-a ( link )
  44. ^ Timothy S. Parker (10. 9. 2010). "New York Fact Sheet: NY agriculture income population food education employment farms top commodities exports counties financial indicators poverty organic farming farm income America USDA" . Ers.usda.gov . Pristupljeno 2. 10. 2010 .
  45. ^ Blake Ellis (25. 3. 2011). "America's 5 biggest cities" . CNN . Pristupljeno 5. 2. 2015 .
  46. ^ Roberts Sam (14. 3. 2013). "Fewer People Are Abandoning the Bronx, Census Data Show" .
  47. ^ "State & County QuickFacts Los Angeles (city), California" . Popisni biro SAD. Arhivirano s originala , 22. 8. 2012 . Pristupljeno 5. 2. 2015 .
  48. ^ "State & County QuickFacts Chicago (city), Illinois" . Popisni biro SAD. Arhivirano s originala , 31. 12. 2014 . Pristupljeno 5. 2. 2015 .
  49. ^ "New York QuickFacts" . Popisni biro SAD. 17. 1. 2012. Arhivirano s originala , 16. 5. 2015 . Pristupljeno 3. 2. 2015 .
  50. ^ "GDP by State" . Greyhill Advisors . Pristupljeno 8. 9. 2011 .
  51. ^ "UBS may move US investment bank to NYC" . e-Eighteen.com Ltd. 10. 6. 2011 . Pristupljeno 6. 2. 2015 .
  52. ^ Richard Florida (8. 5. 2012). "What Is the World's Most Economically Powerful City?" . The Atlantic Monthly Group . Pristupljeno 6. 2. 2015 .
  53. ^ "Table 1 GFCI 15 Ranks and Ratings - Page 7" (PDF) . Qatar Financial Centre Authority and Z/Yen Group. 1. 3. 2014. Arhivirano s originala (PDF) , 14. 11. 2017 . Pristupljeno 6. 2. 2015 .
  54. ^ Freeman Klopott i Michael J. Moore (12. 3. 2014). "Wall Street Bonuses Grew 15% in New York, DiNapoli Says" . Bloomberg L.P . Pristupljeno 6. 2. 2015 .
  55. ^ Joseph Spector, Gannett (22. 10. 2013). "N.Y. comptroller: Rest of 2013 could be rocky for Wall St" . Pristupljeno 6. 2. 2015 .
  56. ^ Currid, Elizabeth (2006). "New York as a Global Creative Hub: A Competitive Analysis of Four Theories on World Cities". Economic Development Quarterly . 20 (4): str. 330?350. doi : 10.1177/0891242406292708
  57. ^ "What is an office condominium?" . Rudder Property Group. Arhivirano s originala , 29. 9. 2010 . Pristupljeno 6. 2. 2015 .
  58. ^ "Understanding The Manhattan Office Space Market" . Officespaceseeker.com. Arhivirano s originala , 13. 7. 2014 . Pristupljeno 6. 2. 2015 .
  59. ^ "Directory of Representatives" . House.gov . Pristupljeno 7. 2. 2015 .
  60. ^ Rey, Jay. "N.Y.'s slow growth will mean loss of two seats in House" . The Buffalo News. Arhivirano s originala , 16. 5. 2012 . Pristupljeno 7. 2. 2015 .
  61. ^ Opensecrets.org (16. 5. 2005). "2006 Election Overview: Top Zip codes" . Arhivirano s originala , 2. 3. 2006 . Pristupljeno 7. 2. 2015 .

Gre?ka kod citiranja: <ref> oznaka definirana u <references> s imenom "Kings County, New York QuickFacts" nema nikakvog sadr?aja.
Gre?ka kod citiranja: <ref> oznaka definirana u <references> s imenom "Queens County, New York QuickFacts" nema nikakvog sadr?aja.
Gre?ka kod citiranja: <ref> oznaka definirana u <references> s imenom "Nassau County, New York QuickFacts" nema nikakvog sadr?aja.

Gre?ka kod citiranja: <ref> oznaka definirana u <references> s imenom "Suffolk County, New York QuickFacts" nema nikakvog sadr?aja.


Preuzeto iz " https://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=New_York_(savezna_dr?ava)&oldid=3572433 "