S Wikipedije, slobodne enciklopedije
Andre-Marie Ampere
|
|---|
 |
| Rođenje
| (
1775-01-20
)
20. januar 1775.
|
|---|
| Smrt
| 10. juni 1836
(1836-06-10)
(61 godina)
|
|---|
| Zanimanje
| Fizi?ar i matemati?ar
|
|---|
Andre-Marie Ampere
(
20. januar
1775
?
10. juni
1836
) bio je francuski fizi?ar i matemati?ar. Najzna?ajniji su njegovi pionirski radovi iz
elektromagnetizma
. Utvrdio je da se kru?ni tok
elektri?ne struje
pona?a kao
magnet
. Za linearne tokove elektri?ne struje na?ao je zakon prema kojem se dva paralelna vodi?a međusobno privla?e kad kroz njih te?e struja istog smjera, a odbijaju ako su struje protivne. Time je udario temelje
elektrodinamici
.
[1]
[2]
Po njemu je
mjerna jedinica
za ja?inu
elektri?ne struje
nazvana
Amper
.
Djetinjstvo i obrazovanje
[
uredi
|
uredi izvor
]
Essai sur la philosophie des sciences
Andre-Marie Ampere rodio se 20. januara 1775 u Poleymieuxu kod Lyona. Otac mu je bio
Jean-Jacues Ampere
a majka Jeanne.
Andre dobija privatnu nastavu kod ku?e, ?kolu nije posje?ivao. Ampere se intenzivno pozabavio enciklopedijom od Diderota i d'Alamberta.
Od 1778 Ampere se bavi
matematikom
. ?itao je radove ?vicarskog matemati?ara
Leonharda Eulera
(Ojler) i njegovog u?itelja
Jakoba Bernoullija
(Bernouli). 1789 događa se
francuska bur?oaska revolucija
. Trupe
Francuskog nacionalnog konventa
zauzimaju u oktobru Lyon.
U godini 1793 Ampereov otac biva pogubljen
giljotinom
, nakon ?to je podigao tu?bu protiv predsjedavaju?eg
Jakobinca
.
Ampere ?eni 1799
Julie Carro
s kojom ima sina Jean-Jacquesa. Gradi svoj labor i daje privatno nasavu matematike,
fizike
i
hemije
. 1802 Ampere predaje kao profesor u Bourg-en-Bresse. Objavljuje "Considerations sur la theorie mathematique du jeu" (
bos
.
Matemati?ka razmatranja teorije igara na sre?u
) djelo koje se bavi
lutrijom
i
kockom
.
Supruga Julie Carro umire 1803 nakon te?e bolesti. Ampere predaje kao profesor matematike na gimnaziji u Lyonu. S drugom suprugom
Jenny Potot
je imao k?erku
Albine
, brak se razvodi nakon dvoje godine.
[1]
Andre-Marie Ampere prelazi 1807 na Pariski univerzitet
Ecole polytechnique
gdje postaje generalni inspektor. Bavi se hemijom i filozofijom. 1820 otkriva rad danskog fizi?ara
Hans Christian Oersteda
, koji je istra?ivao
magnetizam
. Budu?i da Oersted nije obra?ao pa?nju na
Zemljino magnetno polje
, Ampere otkriva da kompasna igla stoji uvijek okomito spram jednog
elektri?nog provodnika
. Ustanovljava da je
struja
, koja te?e kroz provodnik, stvarni izrok magnetnog polja. Radi sa provodnicima i istra?uje njihovo međudjelovanje (privla?enje i odbijanje). Ampere je definisao pojmove
elektri?nog napona
, struje kao i njen pravac.
[1]
Na osnovu svojih zapa?anja tokom opita, Ampere uvodi novu granu (disciplinu) elektrotehnike pod nazivom
elektrodinamika
. Elektrodinamika je bila osnova za
Wernera von Siemensa
koji je konstruisao prvi
elektri?ni generator
. Ampere objavljuje teoriju elektri?nog strujanja
molekula
. Nakon ?to se njegovo zdravstveno stanje pogro?ava, povla?i se iz nau?nog istra?ivanja. 10. juna 1836 umire Ampere od
upale plu?a
.
Mjerna jedinica
za ja?inu elektri?ne struje dobija njegovo ime.
[1]
