Ar
bakteri
(
Bacteria
) zo
bevedegou bev
unkelligek
prokariot
, n'o deus ket a
nukleus
nag a
organellou
. Ar pep brasan eus ar bakteri o deus ur
speurenn kellig
glusidek
, ar
peptidoglikan
. Un nebeud mikrometr hirder pe nebeutoc'h eo ar bakteri ha stummou dishenvel a c'hallont kaout : stumm ur
sferenn
(
klorenn
), ur stumm hir pe e stumm bazhouigou (
bazhell
), stumm ur
gildroenn
. Graet e vez
bakteriologiezh
eus studi ar bakteri, anezhi ur rann eus ar
vikrobiologiezh
.
Gallout a reer kavout bakteri e kement seurt metou zo war an
Douar
: en douar, en dour dous pe sal pe meizh, en aer, en islonkou ar moriou, e pluskenn an Douar, war groc'hen hag e-barzh bouzellou ar vevien. Daou-ugent milion bakteri zo en ur
gramm
douar hag ur milion en ur
mililitrad
dour. Pemp gwezh 10
30
bakteri a vefe en holl er bed
[1]
. Ar bakteri o deus ur roll a-bouez bras e
kelc'hiadou biogeokimiek
evel
kelc'hiad ar c'harbon
hag evit stabilaat an
azot
an
aergelc'h
.
Evit pezh a sell ouzh Mab-Den, jedet eo bet e oa 10
12
bakterienn o vevan war kroc'hen pep den, 10
10
a vev er genou ha 10
14
er bouzellou, e doare ma'z eus dek gwezh muioc'h a gelligou bakteri evit a gelligou den e korf an dud
[2]
. Dinoazh pe mat evit ar c'horf eo ar pep brasan eus ar bakteri-se. Bout a ra koulskoude meur a spesad noazus a zegas kalz klenvedou evel ar
c'holera
, an
naplez
, ar
vosenn
, ar
serk
, an
dorzhellegezh
.
Bakteri zo a c'hall degas kudennou analat pe dreizhan ha lod all a laka ar gouliou da viniman. Gallout a reer ober war-dro ar binimaduriou degaset gant ar bakteri a-drugarez d'an
antibiotikou
a harz outo da vevan. Ar
penisilin
da skouer a laka kenaoz speurenn ar c'helligou bakteri da baouez.
Talvoudus-kenan e c'hall bezan ar bakteri pa naetaer an douriou uzet, er
gounezvouederezh
, evit produin
yaourt
pe
fourmaj
da skouer, hag evit produerezh greantel ur bern
kenaozadou
kimiek.
Ar re vihanan eus ar boudou-bev eo ar bakteri : 10 gwech bihanoc'h eget ar c'helligou eukariotek e vezont hag o hirder a zo peurvuian etre 0.5 ha 5.0
mikrometr
. Kalz brasoc'h e c'hell bezan un nebeud a spesadou :
Thiomargarita namibiensis
ha
Epulopiscium fishelsoni
a zo brasoc'h eget 0,5
milimetr
[3]
. Er genad
Mycoplasma
eman ar re bihanan, dezhe 0,3 mikrometr ar pezh a zo ken bihan hag ar viruz brasan
[4]
.
Meur a stumm o deus ar bakteri met anavezet a vez dreist-holl daou anezho : Reou a zo rontek,
cocci
(
sing
. coccus, deus ar gresianek
kokkos
, greun, seed) pe stumm ur vazh
bacilli
(
sing
. bacillus, eus al
latin
baculus
, bazh).
kok
tu kleiz,
Spirillum
er c'hreiz,
bazhig
tu dehou.
Framm ur gellig vakteriel
Kelc'hiet eo kellig ar bakteriennou gant ur
goc'henn blasmek
, bez a c'hell bezan ur pare hag ur volc'henn tro-o-zro. N'o deus ket a
organellou
en o sitoplasm ha n'eo ket bevennet o danvez nukleikel. Kement-man a laka anezho da vezan diforc'hiet deus an eukarioted en anv prokarioted.
- ↑
Whitman W, Coleman D, Wiebe W (1998). "Prokaryotes: the unseen majority".
Proc Natl Acad Sci U S A
95
(12): 6578 ? 83.
- ↑
Textbook of Bacteriology : ar bakteri a gaver en dud
- ↑
Schulz H, Jorgensen B (2001). "Big bacteria".
Annu Rev Microbiol
55
: 105?37.
DOI
:
10.1146/annurev.micro.55.1.105
- ↑
Robertson J, Gomersall M, Gill P. (1975). "Mycoplasma hominis: growth, reproduction, and isolation of small viable cells".
J Bacteriol.
124
(2): 1007?18
- Madigan, M. T., Martinko, J. M.
Brock Biology of Microorganisms, 11th Ed
. Pearson Prentice Hall, Upper Saddle River, NJ, 2005.
- Perry J., Staley J., Lory S.
Microbiologie
. Editions Dunod, 2004.
- Prescott, L.M., Harley, J.P. Klein, D.A.,
Microbiologie 2 edition
DeBoeck eds, 2003.
- Singleton P.
Bacteriologie : Pour la medecine, la biologie et les biotechnologies
. Cours, 6 edition, Dunod, 2005.