Горад Смаленск руск. : Смоленск Герб [d] Сцяг [d] Кра?на   Рас?я Рэг?ён Смаленская вобласць Каардынаты 54°47′ пн. ш. 32°03′ у. д. H G Я O Мэр Аляксандр Аляксандрав?ч Нов?ка? [1] Заснаваны 863 [2] Першая згадка 863 Горад з 863 Плошча 166,35  км² Вышыня цэнтра 242 м Водныя аб’екты Дняпро Насельн?цтва ▼ 312 896 чал. ( 1 студзеня 2023 ) Часавы пояс UTC+3 Тэлефонны код 4812 Паштовыя ?ндэксы 214ХХХ А?тамаб?льны код 67 Аф?цыйны сайт smoladmin.ru Смаленск на карце Рас??  ±

Медыяфайлы на В?к?схов?шчы

Смаленск ( руск. : Смоленск ) ? горад у Рас?? , адм?н?страцыйны, прамысловы ? культурны цэнтр Смаленскай вобласц? ? раёна , ≪ Горад-Герой ≫ (з 6 мая 1985 года), узнагароджаны ордэнам Айчыннай вайны I ступен? ? ордэнам Лен?на. Стал?ца Беларускай ССР ^[3] (1?5 студзеня 1919) ? цэнтр Беларускай ваеннай акруг? (1918 ? 16 верасня 1940) ^[4] .

Горад размешчаны за 419 км на па?днёвы захад ад Масквы ? верхн?м цячэнн? Дняпра . Ён займае выгаднае геаграф?чнае станов?шча на шляху з Масквы ? Беларусь, Прыбалтыку ? кра?ны Цэнтральнай ? Заходняй Е?ропы. Горад распасц?раецца з захаду на ?сход на 25 км ? з по?начы на по?дзень на 15 км. Яго тэрыторыя складае 166,35 км².

Этымалог?я [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

?снуе некальк? верс?й паходжання назвы горада. Так, напрыклад, ?снуе верс??, што яна ?зыходз?ць да этнон?ма смаляне , або ?тварылася ад рак? Смольня (стараславянскае ≪смоль≫ ? чарназём ) па самай старажытнай мадэл? уласная назва рак? + -ск ^[5] . Яшчэ адна распа?сюджаная верс?я паходжання згадвае ≪ шлях з вараг у грэк? ≫. Горад знаходз??ся на канцы месца, дзе перавалаквал? карабл? з Заходняй Дзв?ны ? Днепр. Гэты волак праходз?? па першапачатковым месцы ?зн?кнення Смаленска (цяпер Гнёздава ), дзе мясцовыя рамесн?к? смал?л? лодк? гандляро?.

У айкан?м?? беларуск?х зямель суф?кс -ск (-цк) з’я?ляецца глыбока традыцыйнай рэл?ктавай з’явай, якая падкрэсл?вае самабытнасць беларускага народа ? старажытнасць тэрыторы? яго рассялення. Так? суф?кс адзначаецца з IX?X стст., у тым л?ку ? назве яшчэ аднаго са старажытнейшых гарадо? ? Полацка , засведчанай летап?сам? пад 862 годам. Звыш паловы гарадо? з назвам? на -ск, згаданых у летап?сах XI ст., прыпадае менав?та на зону фармавання беларуса? , дзе гэты суф?кс выя?ляе прадукты?насць ? ? наступныя стагоддз?. Кожны трэц? беларуск? горад з л?ку тых, што занесены ? ≪ Сп?с руск?х гарадо? далёк?х ? бл?зк?х ≫ канца XIV ст., заканчваецца на -ск (-цк) ^[5] .

Г?сторыя [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

• 863: першы п?сьмовы ?спам?н пра Смаленск, горад ляжа? на важным гандлёвым шляху ≪З варага? у грэк?≫ ; паводле летап?су Нестара , у тыя часы ён бы? стал?цай крыв?чо? , земл? як?х займал? вярхо?? Дзв?ны, Дняпра ? Волг?.
• пачатак XI ст.: у Смаленску замацавал?ся ?ласныя княз?. Сын полацкай князё?ны Рагнеды ? к?е?скага князя Уладз?м?ра , вял?к? князь Ярасла? , дзелячы свае земл? пам?ж нашчадкам?, адда? Смаленскае княства Вячаславу. На той час княства ахопл?вала значныя земл?, у тым л?ку частку В?цебшчыны, Пско?шчыны, Масков?? ? г. д. Але дынастыя гэтая была непастаянная ? ? на смаленск?м стальцы змян?лася шмат князё?.
• 1125: смаленск? сталец атрыма? сын к?е?скага князя Мсц?слава ? Расц?сла? , пачынальн?к дынастый князё? смаленск?х, ярасла?ск?х, вяземск?х ? ?нш.
• XIII ст.: ме? трывалыя сувяз? з Рыгай , пра што сведчаць гандлёвыя дагаворы з ёй ? ≪нямецк?м берагам≫.
• 1230: трап?? пад уплы? Полацкага княства . У горадзе працава? асветн?к А?рам?й Смаленск? .
• канец XIII ст.: пачатак цесных аднос?н пам?ж Вял?к?м Княствам Л?то?ск?м ? Смаленшчынай. Падчас пахода? вял?кага князя Альгерда на Маскву (1368, 1370) ён знаходз?? ваенную падтрымку ад смаленскага князя Святаслава . Яго сына Юрыя Святаслав?ча Вял?кае Княства Л?то?скае падтрымала ? 1386 годзе падчас барацьбы за смаленск? сталец.

• канец XIII ? XV стст.: буйны цэнтр беларускага летап?сання ( Смаленск? летап?с , Смаленская хрон?ка , Беларуска-л?то?ск? летап?с , магчыма, Радз?в?ла?ск? летап?с ) ^[6] . Гэты перыяд звязаны з ?мем А?рамк? .
• 1395: у Смаленску пачал? к?раваць намесн?к? вял?кага князя В?та?та , але ? 1401 годзе горад выйша? з-пад апек? Вял?кага Княства Л?то?скага.
• 24 чэрвеня 1404: вярну?ся ? склад Вял?кага Княства Л?то?скага; паводле некаторых звестак, В?та?т да? гораду прыв?лей на магдэбургскае права (кал? гэтая ?нфармацыя пра?дз?вая, то атрымл?ваецца, што Смаленск уваходз?ць у першую пяцёрку беларуск?х магдэбургск?х гарадо? ^[7] ).

• 15 л?пеня 1410: смаленск?я харугвы ?дзельн?чал? ? Грунвальдскай б?тве .
• 1449: вял?к? князь Каз?м?р заключы? дагавор з маско?ск?м князем Вас?лём Цёмным , згодна з як?м Маско?скае княства адма?лялася на вечныя часы ад Смаленска ? Смаленскай зямл?.
• 1508: стал?ца Смаленскага ваяводства .
• пачатак XVI ст.: нягледзячы на дагавор, вял?к? князь маско?ск? Вас?ль III , бацька ?вана Грознага , тройчы бра? горад у аблогу, але бы? двойчы адб?ты войскам? Вял?кага Княства Л?то?скага пад к?ра?н?цтвам Юрыя Паца ? М?калая Салагуба . Тольк? ? час трэцяй аблог?, пасля моцнай бамбардз?ро?к? падбухтораныя М?ха?лам Гл?нск?м смаленцы па?стал? ? ? 1 жн??ня 1514 года царск?я войск? ?вайшл? ? горад. Масква паводле прашэння гараджан захавала за ?м? ранейшыя прыв?ле?.
• 1596?1602: маскав?ты збудавал? вакол Смаленску вял?кую крэпасць .

• 1600: у Смаленску было больш за 8 тыс. будынка?.
• 16 верасня 1610: войск? Жыг?монта III Вазы акружыл? Смаленск. Пасля 20 месяца? аблог? 3 чэрвеня 1611 года горад вызвал?л? ? вярнул? да Вял?кага Княства Л?то?скага. Маскав?ты безвын?кова спрабавал? адб?ць яго ? 1613?1615 гадах.
• 4 л?стапада 1611: атрыма? магдэбургскае права ; ме? 2 двухтыднёвыя к?рмашы, штонядзельныя тарг?, склад тавара?, ваг? гарадск?я, лазню, гасц?ны двор з даходам? ад ?х на карысць усяго горада, дазвол на стварэнне рамесных цэха? ? г. д., а таксама герб ≪у чырвоным пол? постаць арханёла М?хала≫.
• 1620?1654: у горадзе дзейн?ча? езу?цк? калег?ум (у 1646 годзе ? 700 вучня?) ^[8] .
• 1625: утварэнне Смаленскай грэка-катал?цкай арх?епарх??, якая ахопл?вала Смаленскае ? Чарн?га?скае ваяводствы.

• 1632?1634: у час вайны Рас?? з Рэччу Паспал?тай (1632?1634) вытрыма? вял?кую маско?скую аблогу ^[6] . Маско?ск?я войск? на чале з М. Шэ?нам спрабавал? ?зяць горада, але з’я?ленне войска на чале з каралём ? вял?к?м князем Рэчы Паспал?тай Абодвух Народа? Уладз?славам IV змян?ла ход кампан?? ? ? 1 лютага маско?цы кап?тулявал?.
• 1638: утварылася Смаленская катал?цкая дыяцэз?я .
• 29 верасня 1654: у час вайны Рас?? з Рэччу Паспал?тай (1654?1667) войск? цара Аляксея М?хайлав?ча пасля двухмесячнай аблог? вымус?л? абаронца? Смаленску да кап?туляцы?.
• 1708: цэнтр губерн? , якая зраб?лася часткай Рыжскай прав?нцы? (1719).

• 1764. Выдана ?нструкцыя Кацярыны ?? па рус?ф?кацы? Укра?ны, Смаленшчыны, тады населенай пераважна беларусам?, Прыбалтык? ? Ф?нлянды? ^[9] .
• 1776?1796: цэнтр намесн?цтва.
• 1812: у рас?йска-французскую вайну пэ?ны час Смаленск займал? войск? Напалеона .
• 1824: утварылася генерал-губернатарства В?цебскае, Маг?ле?скае ? Смаленскае з цэнтрам у В?цебску , якое ?снавала да 1855 года; статус губернскага цэнтра Смаленск ме? да пачатку 1920-х гадо?.
• 1860: паводле аф?цыйнага перап?су, 68 % жыхаро? Смаленскай губерн? складал? беларусы ^[10] .

• 1918: у складзе абвешчанай Беларускай Народнай Рэспубл?к? .
• 1 студзеня 1919: у Смаленску абвясц?л? ?тварэнне Савецкай Сацыял?стычнай Рэспубл?к? Беларусь , праз тыдзень стал?цу савецкай Беларус? перанесл? з Смаленску ? М?нск. ^[3]

• 16 студзеня 1919: бальшав?к? далучыл? Смаленшчыну да складу РСФСР .
• 1920-я: у горадзе дзейн?чала беларуская секцыя пры губернск?м аддзеле асветы, пры Смаленск?м ун?верс?тэце ?снавала беларускае студэнцкае зямляцтва, працавал? беларуск?я школы, хаты-чытальн? ? чырвоныя кутк?. Аднак у 1930-я гады ?ся беларуская дзейнасць на Смаленшчыне трап?ла пад забарону, пачал?ся стал?нск?я рэпрэс?? ? чыстк?. ^[3]
• 1937: цэнтр вобласц?.
• Летам 1941 года адбылася Смаленская б?тва , да 1943 года горад знаходз??ся пад нямецкай акупацыяй. 6 мая 1985 года атрыма? званне ≪ Горад-герой ≫.
• 10 красав?ка 2010: пры заходзе на пасадку ? смаленск? ваенны аэрапорт ≪Па?ночны≫ адбылася адна з найбуйнейшых у г?сторы? ав?яцы? катастрофа , у якой заг?нул? прэз?дэнт Польшчы Лех Качынск? , першыя асобы Польскай дзяржавы, вядомыя грамадск?я ? рэл?г?йныя дзеячы.

Геаграф?я [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Смаленск размяшчаецца ? вярхо?? Дняпра , на Смаленск?м узвышшы . Рака перасякае горад з усходу на захад ? падзяляе яго на дзве частк?: па?ночную (Задняпро?е) ? па?днёвую (цэнтр). У межах Смаленску ? ? яго вакол?ц Дняпро прымае некальк? невял?к?х прытока?, у дал?нах як?х раск?нул?ся вул?цы горада.

Высок?я адхоны м?ж яра? ? рэчак, а таксама ?згорк? ? мысы ?твораць гэтак званыя горы. Перапад вышынь дасягае 90 метра?. Л?чыцца, што Смаленск ста?ць на сям? ?згорках.

Хвал?сты рэльеф, вял?кая колькасць рэчак, рачулак ? яра?, багатая расл?ннасць надаюць Смаленску прыгожы, маля?н?чы краяв?д.

Кл?мат Смаленска
Паказчык	Сту	Лют	Сак	Кра	Май	Чэр	Л?п	Жн?	Вер	Кас	Л?с	Сне	Год
Абсалютны макс?мум,  °C	9,3	9,0	17,5	26,0	30,2	31,2	33,3	33,0	29,5	24,8	13,9	8,9	33,3
Сярэдн? макс?мум, °C	?4,6	?3,5	1,5	10,4	17,6	21,0	22,1	21,1	15,1	8,4	1,0	?2,8	9,0
Сярэдняя тэмпература, °C	?9	?6,5	?1,9	5,7	12,2	15,9	17,1	15,8	10,5	4,8	?1,2	?5,1	5,0
Сярэдн? м?н?мум, °C	?10,3	?9,8	?5,3	1,6	7,1	11,1	12,4	11,9	6,4	1,6	?3,5	?7,7	1,3
Абсалютны м?н?мум, °C	?37,9	?36,8	?28,1	?19,8	?5,4	?0,7	4,4	0,3	?4,4	?12,8	?24,8	?35,2	?37,9
Норма ападка?, мм	44	38	40	41	56	88	100	69	77	58	56	54	721
Крын?ца: pogoda.ru.net

Кл?мат у Смаленску ?мерана-кантынентальны са значным уплывам атлантычнага марскога паветра. У Смаленску пара?нальна цёплае лета ? ?мерана-халодная з?ма. Значныя ваганн? сярэдняй тэмпературы па сезонах: ад ?9 °C у студзен? да +17,1 °C у л?пен?.

На працягу года 178 дзён пераважае пахмурнае надвор’е, 103 дн? з туманам?, 28 дзён з навальн?цам?. Найбольш в?льготным з’я?ляецца летн? перыяд. Сярэдняя вел?чыня адноснай в?льготнасц? паветра  ? 81 %.

Пераважная ? горадзе ружа вятро?  ? заходняя, па?днёвая ? па?днёва-заходняя.

Культура [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Штогод у канцы верасня ? Смаленску праводз?цца Усерас?йск? к?нафэст ≪Залаты фен?кс≫. Да дня нараджэння кампаз?тара Смалян?на М. ?. Гл?нк? ? канцы мая-пачатку чэрвеня праводз?цца традыцыйная ≪Гл?нка?ская дэкада≫. Традыцыйным таксама з’я?ляецца тэатральны фестываль ≪Смаленск? ка?чэг≫

Тэатры ? ф?лармон?я [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

• Смаленск? драматычны тэатр ?мя А. С. Грыбаедава
• Смаленск? тэатр лялек ?мя Д. Н. Свяц?льн?кава
• Смаленск? камерны тэатр
• Народны тэатр драмы
• Смаленск? тэатр юнага гледача
• Тэатр-студыя ≪Дыялог≫
• Моладзевы тэатр ≪М?ракл≫
• Смаленская абласная ф?лармон?я

К?натэатры [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

14 студзеня 1901 года ? Смаленску адбы?ся першы к?насеанс. Першы ф?льм з гукавым суправаджэннем бы? паказаны 15 л?стапада 1931 гады. У 2010 годзе ? Смаленску ? найстарэйшым к?натэатры ≪Кастрычн?к≫ з’яв?лася першая 5D-к?назала. У верасн? 2011 года ? гандлёвым цэнтры ≪Байкал≫ адкры?ся першы 7D-к?натэатр, як? паказвае кароткаметражныя мультф?льмы.

Дзеючыя к?натэатры

• Сучасн?к
• Змена
• Silver Cinema
• М?раж Cinema

Культурныя цэнтры [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

• Палац культуры чыгуначн?ка? (Смаленск)
• Палац культуры прафсаюза? (Смаленск)
• Смаленск? гарадск? дом культуры
• Культурны цэнтр Губернск?
• Культурны цэнтр Задняпро?е
• Культурны цэнтр УУС
• Культурны цэнтр ≪МУК≫
• Дом культуры УТГ
• Дом культуры УТС
• Дом культуры ≪Гнёздава≫
• Дом культуры ≪Сартыро?ка≫
• Дом культуры ≪М?лов?дава≫
• Дом культуры ≪Красны Бор≫
• Цэнтр вольнага часу ≪Прон?на≫
• Культурны цэнтр ≪Новы Акропаль≫

Музе? ? галерэ? [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

• Смаленская мастацкая галерэя
• Музей г?сторы? пал?цы?
• Г?сторыка-археалаг?чны ? прыродны музей-запаведн?к ≪Гнёздава≫
• Арт-галерэя сучаснага мастацтва ≪40 квадрата?≫

Парк?, скверы ? сады [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

• Лапац?нск? сад
• Парк 1100-годдзя Смаленска
• Парк Перамог?
• Парк П?янера?
• Парк ?мя П. ?. Пестэля
• Парк ?мя П. С. Нах?мава

• Сад Блонье
• Сквер Памяц? Героя?
• Пушк?нск? сад
• Сквер памяц? во?на?-?нтэрнацыянал?ста?
• Сквер памяц? заг?ну?шых чыгуначн?ка?
• Сквер памяц? ахвяр авары? на Чарнобыльскай АЭС
• Сквер ?мя М. ?. Кутузава
• Сквер ?мя Ю. А. Гагарына

• Рэада?ск? парк
• Красны Бор
• Дубравенка
• Серабранка
• Саколья Гара

Даваенныя будынк? Смаленска

Славутасц? [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Пасляваенныя будынк? Смаленска

Навука ? адукацыя [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Сярэдне-спецыяльныя навучальныя ?становы [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

• Смаленск? каледж тэлекамун?кацый
• Смаленск? пол?тэхн?чны каледж
• Смаленск? буда?н?чы каледж
• Смаленск? педагаг?чны каледж
• Смаленск? базавы медыцынск? каледж
• Смаленская акадэм?я прафес?йнай адукацы?
• Смаленск? а?татранспартны каледж ?мя Я.Г. Труб?цына
• Каледж Смаленскага ?нстытута мастацтва?
• М?жнародны каледж сучасных тэхналог?й
• Смаленск? каледж лёгкай прамысловасц? ? ?ндустры? моды
• Смаленск? кааператы?ны тэхн?кум
• Смаленск? гандлёва-эканам?чны тэхн?кум
• Смаленск? ?ндустрыяльны тэхн?кум
• Смаленск? тэхналаг?чны тэхн?кум
• Смаленск? вячэрн? тэкстыльны тэхн?кум
• Смаленск? юрыдычны тэхн?кум М?жнароднага Юрыдычнага ?нстытута
• Смаленскае абласное музычнае вучыл?шча ?мя М. ?. Гл?нк?

Ф?л?ялы ?ншагародн?х навучальных устано?

• Юрыдычнага каледжа Рас?йскай секцы? М?жнароднай пал?цэйскай асацыяцы?
• Маско?скага каледжа чыгуначнага транспарту
• Маско?скага ф?нансавага каледжа

Вышэйшыя навучальныя ?становы [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Дзяржа?ныя

• Смаленск? дзяржа?ны ?н?верс?тэт
• Смаленск? дзяржа?ны медыцынск? ун?верс?тэт
• Смаленская дзяржа?ная сельскагаспадарчая акадэм?я
• Смаленская дзяржа?ная акадэм?я ф?з?чнай культуры, спорту ? турызму
• Ваенная акадэм?я вайсковай супрацьпаветранай абароны Узброеных С?л Рас?йскай Федэрацы?
• Смаленск? дзяржа?ны ?нстытут мастацтва?

Недзяржа?ныя

• Смаленск? ?нстытут б?знесу ? прадпрымальн?цтва
• Смаленская Правасла?ная Духо?ная сем?нарыя

Навукова-даследчыя ?становы [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

• Смаленск? навукова-даследчы ?нстытут сельскай гаспадарк?

Арх?тэктура [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

• А?раам?е? манастыр
• Царква Пятра ? Па?ла на Гарадзянцы
• Касцёл Беззаганнага Зачацця Найсвяцейшай Дзевы Мары?
• Смаленск? крэмль
• Свята-Тро?цк? манастыр

Эканом?ка [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Асно?ныя прамысловыя прадпрыемствы Смаленска:

• Смаленск? ав?яцыйны завод
• ААТ ≪ВА ?Крышталь“≫ (дыяментагран?льная фабрыка)
• ЗАТ ≪Смаленская панчошная фабрыка≫
• ААТ ≪Хлебапек≫ (уваходз?ць у Аграпрамысловую карпарацыю ≪Стойленская Н?ва≫)

Транспарт [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

• Смаленск? тралейбус
• Смаленск? трамвай

Беларусы Смаленска [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Яшчэ ? 1677 годзе ? Смаленску па-беларуску была надрукавана кн?га М?колы Дылецкага ≪Граматыка муску?йская≫ ^[11] . У XIX стагоддз? ?. ?. Арло?ск? п?са? пра смаленск?я к?рмашы: ≪Чуецца сакав?тая беларуская гаворка, чуваць гук? дудак, скрыпак ? св?сцёлак, ?дзе жвавы гандаль дзеравяным таварам≫ ^[12] . Паводле перап?су 1859 года ? Смаленску ? Смаленск?м павеце жыл? 82,636 беларуса? ? тольк? 7,611 руск?х ? 1,077 прадста?н?ко? ?ншых нацыянальнасцей. У 1917 годзе ? горад прыязджае Макс?м Гарэцк? ? паступае ? Археалаг?чны ?нстытут. Працава? на савецкай службе ^[13] , у Смаленск?м савеце ^[14] , камендантам жыллёвага аддзела ^[15] ? Смаленску (1918), паралельна, потым ? стала супрацо?н?ча? у газетах ≪Известия Смоленского Совета≫, ≪Западная коммуна≫, ≪ Звезда ≫ (з жн??ня 1918 ^[16] ). З восен? 1917 да 21 студзеня 1919 года ? Смаленску жы? Янка Купала разам са сваёй жонкай на вул?цы Малой Багасло?скай, 5 (сёння вул?ца Пушк?на) ? працава? агентам забеспячэння ^[17] . У 1922?1923 ? 1925?1927 гадах дзейн?чала беларуская секцыя пры Смаленск?м губернск?м аддзеле народнай асветы ^[18] .

Паводле ?спам?на? А. Трусава , у 1990 годзе мясцовыя дэпутаты прых?льна пастав?л?ся да магчымасц? правядзення рэферэндуму па далучэнн? Смаленска да Беларус?. У сярэдз?не 1990-х смаленская эл?та выступ?ла з прапановай зраб?ць у горадзе стал?цу Саюза Рас?? ? Беларус? на той падставе, што менав?та тут утварылася Беларуская ССР . ^[19]

У 2012 годзе ? Смаленску жыве больш за 12000 беларуса?. 22 сакав?ка 2013 года заснавана беларускае зямляцтва ? суполка Таварыства беларускай мовы ?мя Ф.Скарыны ^[20] .

Вядомыя ?раджэнцы ? жыхары [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

• М?ха?л Вас?лев?ч Анца? (1865?1945) ? беларуск? кампаз?тар, харавы дырыжор, хормайстар ? педагог.
• Н?нэль М?рона?на Бабкова , беларуск? вучоны
• Аляксандр Раманав?ч Бяляе? , руск? п?сьменн?к-фантаст
• Барыс Львов?ч Вас?лье? , руск? п?сьменн?к, драматург
• Барыс Яка?лев?ч В?шкаро? (1905?1974) ? савецк? акцёр, рэжысёр, педагог, сцэнарыст.
• В?ктар Аляксандрав?ч Гвоздзе? , дзяржа?ны дзеяч БССР
• М?ха?л Гл?нка , руск? кампаз?тар
• Л?дз?я Аляксандра?на Дурнаво , мастацтвазна?ца
• Уладз?м?р Карм?лк?н (1934?2002) ? беларуск? журнал?ст ^[21]
• Валерыя ?вана?на Круткене (нар. 1938) ? беларуск? арх?тэктар ? педагог.
• Макар Ц?мафеев?ч Кудрын (1914?1962) ? заслужаны ?рача БССР.
• Уладз?м?р Уладз?м?рав?ч Навума? , беларуск? дзяржа?ны дзеяч
• Уладз?м?р Сяргеев?ч Салдата? , беларуск? ф?з?ках?м?к
• Гал?на Аляксандра?на Трушн?кава (нар. 1931) ? беларуск? арх?тэктар.
• Святлана Яка?ле?на Ульянава (1936?1984) ? беларуск? арх?тэктар.
• Эдуард Анатолев?ч Х?ль , савецк? ? рас?йск? народны спявак
• ?ван Макарав?ч Хозера? , беларуск? ? руск? мастацтвазнавец, г?сторык арх?тэктуры
• Таццяна Н?ла?на Яблонская , укра?нск? жывап?сец
• Валянц?на ?вана?на Качан (нар. 1951) ? беларуск? пал?тык.
• Дзм?трый ?ванав?ч Мяцел?ца (нар. 1938) ? ф?з?ка- ? б?ях?м?к. Доктар х?м?чных навук (1976), прафесар.

За?ваг? [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Л?таратура [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

• Па?лов?ч Р. К. Смаленск // Беларуская энцыклапедыя : У 18 т. Т. 15: Следав?к? ? Трыо / Рэдкал.: Г. П. Пашко? ? ?нш. ? Мн.  : БелЭн , 2002. ? Т. 15. ? С. 39?40. ? 10 000 экз.  ? ISBN 985-11-0035-8 . ? ISBN 985-11-0251-2 (т. 15).
• Смаленск // Беларусь: энцыклапедычны даведн?к / Рэдкал. Б. ?. Сачанка (гал. рэд.) ? ?нш.; Маст. М. В. Драко, А. М. Х?лькев?ч. ? Мн. : БелЭн , 1995. ? С. 673. ? 800 с. ? 5 000 экз.  ? ISBN 985-11-0026-9 .
• Смаленск // Вял?кае княства Л?то?скае: Энцыклапедыя . У 3 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашко? (гал. рэд.) ? ?нш.; маст. З. Э. Герас?мов?ч. ? Мн. : Беларуская Энцыклапедыя , 2005. ? Т. 2: Кадэцк? корпус ? Яцкев?ч. ? С. 598. ? 792 с. ? ISBN 985-11-0378-0 (т. 2), ISBN 985-11-0315-2 .

Спасылк? [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

	Смаленск у В?к?цытатн?ку
	Смаленск на В?к?схов?шчы

• Аф?цыйная старонка Смаленскай вобласц? (руск.)
• Артыкул на Radzima.org
• Смаленская крэпасць (руск.)
• Беларуская Смаленшчына Арх?вавана 8 л?пеня 2011.