Горад Бранск руск. : Брянск Герб Сцяг [d] Кра?на   Рас?я Рэг?ён Бранская вобласць Каардынаты 53°15′ пн. ш. 34°22′ у. д. H G Я O Унутранае дзяленне 4 раёна К?ра?н?к Марына Валянц?на?на Дбар Заснаваны 985 Першая згадка 1146 Ранейшыя назвы Дзебранск Плошча 186,73  км² Вышыня цэнтра 190 м Водныя аб’екты Дзясна Насельн?цтва ▼ 402 675 чалавек ( 2020 ) Шчыльнасць 2156,46 чал./км² Нацыянальны склад руск?я ? ?ншыя Часавы пояс UTC+3 Тэлефонны код +7 4832 Паштовы ?ндэкс 241000 А?тамаб?льны код 32 Аф?цыйны сайт bryansk032.ru Бранск на карце Рас??  ±

Медыяфайлы на В?к?схов?шчы

Бранск  ?  горад у Рас?йскай Федэрацы? , на абодвух берагах рак? Дзясна пры ?падзенн? ? яе Балвы ? Снежац? . Адм?н?страцыйны цэнтр Бранскай вобласц? . Насельн?цтва 411 798 ( 2009 ).

Г?сторыя [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Упершыню горад згадваецца ? ?пацье?ск?м летап?су як ≪Дзебранск≫ пад 1146 годам ^[1] , пазней ? ва Уваскрасенск?м , Ла?рэнце?ск?м , Траецк?м летап?сах ? ?ншых крын?цах.

Дакладная дата заснавання Бранска невядомая, але ?скосныя паказанн? на яе ?трымл?ваюцца ? ранн?х руск?х летап?сах ? адносяцца да канца X ст. Археалаг?чныя дадзеныя, атрыманыя пры раскопках старога гарадз?шча на Чашыным кургане ? 1976 ? 1979 гадах, паказваюць на тое, што горад на тэрыторы? цяперашняга Бранска па?ста? у апошняй чвэрц? X ст. Зыходзячы з гэтых ? ?ншых звестак, умо?ным годам заснавання Бранска л?чаць 985 .

Пасля пажару ? гарадз?шчы на Чашыным кургане горад бы? нано? збудаваны на Пакро?скай гары. Летап?сныя крын?цы згадваюць пра горада ? 1146 годзе.

Старажытны Бранск уваходз?? у склад Чарн?га?скага княства . Пасля разбурэння ? 1239 годзе Чарн?гава , Но?гарада-Северскага ? ?ншых гарадо? княства мангола-татарам? было ?творана (у 1246 годзе) удзельнае Бранскае княства , а першым бранск?м князем бы? Раман М?хайлав?ч , затым яго сын Алег . Аднак пасля пастрыжэння апошняга ? манах? бранск? ? чарн?га?ск? стальцы застал?ся вакантным? ? Бранск перайшо? пад уладу смаленск?х князё? .

У 1310 годзе бранцы не вытрымал? нападу татара?, ?х князь Святасла? бы? заб?ты ? ба?, ? з тых часо? бранск?я княз? атрымл?вал? дазвол на княжанне ад Арды. Апошн? князь бранск? ? смаленск? Вас?ль атрыма? ярлык на княжанне ад мангольск?х хана? у 1356 годзе, але не?забаве ( 1360-я гады ^[2] ) горад бы? далучаны вял?к?м князем Альгердам да Вял?кага Княства Л?то?скага .

Новы князь Дзм?трый Альгердав?ч паспяхова абараня? Бранск ад спроба? Масков?? падпарадкаваць сабе ?сё Бранскае княства. М?ж ?ншым, ён жа ?стотна дапамог князю Дзм?трыю маско?скаму ? час Кул?ко?скай б?твы ( 1380 ), выступ??шы з уласнай харугвай на яго баку. Па смерц? князя Дзм?трыя ( 1399 ) горад перайшо? да В?та?та , некаторы час ?м к?рава? Ягайла , а пасля Св?дрыгайла .

У 1500 годзе Бранск захап?ла войска ?вана III ? далучыла горад да Маско?скай дзяржавы . Напачатку XVI ст. пачалася вайна з Рэччу Паспал?тай , падчас якой Бранск выступа? як апорны пункт маско?ск?х с?л. У разгар вайны крымск? хан Мехмед I Г?рай запатрабава? ад Вас?ля III вярнуць горад Рэчы Паспал?тай, аднак Вас?ль не выкана? патрабавання?. Шмат гадо? Бранск бы? яблыкам разладу пам?ж Рэччу Паспал?тай ? Масков?яй. Назва горада прысутн?чала амаль у кожным м?рным дагаворы.

У 1607 годзе на Бранск двойчы напада? ?лжэдзм?трый II . У першы раз горад бы? спалены, каб не дастацца ≪злодзею≫, да канца ж года адбудаваны практычна нанова.

Нягледзячы на сталую ваенную пагрозу, Бранск рос, насельн?цтва павял?чвалася. У 1616 годзе ? горадзе жыло 497 чалавек, а ? 1622 годзе ваявода князь Далгарука? адп?сва?, што ? горадзе ?жо 1069 здольных нас?ць зброю.

З XVII ст. Бранск апыну?ся на ростанях найважнейшых гандлёвых шляхо?, як?я звязал? Укра?ну з Масквой , ? з гэтага часу пачалося ?мкл?вае разв?ццё гандлю. Пры Пятры I горад бы? нано? умацаваны. На Дзясне заклал? карабельную верф, на якой будавал?ся карабл? Бранскай флатыл?? для паходу супраць Турцы? . У 1783 годзе ? Бранску заснаваны арсенал для вырабу аблогавай ? палявой артылеры?.

У 1709 годзе Бранск увайшо? у склад К?е?скай губерн? , а ? 1778 годзе атрыма? гарадск? герб ≪у чырвоным пол? залатая марц?ра з дзвюма п?рам?дам? бомба?≫ ? ста? цэнтрам павета Арло?скай губерн? . У XIX ст. Бранск ? цэнтр прамысловага раёна: у 70-х гадах узн?кла акцыянернае таварыства Бранскага рэйкапракатнага, жалезарабочага ? механ?чнага завода? (у наш час ЗАТ "Вытворчы комплекс ≪ Бранск? машынабуда?н?чы завод ≫).

Паводле Другой Уста?ной Граматы ?раду Беларускай Народнай Рэспубл?к? , абвешчанай у сакав?ку 1918 года, Бранск абвяшча?ся тэрыторыяй БНР. Але ? склад Гомельскай губерн? , нягледзячы на паведамленн? асобных даследчыка? ^[3] , Бранск н?кол? не ?ваходз?? ^{[4] [5]} .

У 1920 ? 1929 гадах бы? цэнтрам Бранскай губерн? . У 1923 годзе географ Аркадзь Смол?ч у сваё кн?зе ≪Геаграф?я Беларус?≫ ахарактарызава? Бранск як беларускае места. ^[6]

Падчас Вял?кай Айчыннай вайны , з 6 кастрычн?ка 1941 года, Бранск бы? акупаваны нямецк?м? войскам?. 17 верасня 1943 года вызвалены савецк?м? войскам?, з тых часо? гэта дата адзначаецца як дзень горада. У лясах Браншчыны бы? цэнтр партызанскага руху, дзейн?чал? партызанск?я атрады колькасцю каля 60 тысяч чалавек.

5 л?пеня 1944 года была ?творана Бранская вобласць, ? Бранск зраб??ся яе адм?н?страцыйным цэнтрам. У 1956 годзе ? склад Бранска ? якасц? раёна ?ключаны горад-спадарожн?к Бежыца .

Адм?н?страцыйна-тэрытарыяльны падзел [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Бранск падзелены на чатыры гарадск?я раёны: Бежыцк? , Валадарск? (уключае мястэчк? Вял?кае По?п?на ? Снежацкая ), Савецк? , Фок?нск? (уключае мястэчка Белыя Бераг? ).

Насельн?цтва [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Насельн?цтва Бранска складае 402,7 тысяч чалавек ( 2020 ).

Год	1897	1913	1939	1959	1970	1992	2002	2008	2010	2012	2014	2016	2018	2020
Насельн?цтва, тыс. чал.	23,5 [7]	30,7	87,5	207,0	318,0 [8]	460,5 [9]	431,5	413,9	415,7	412,7	408,4	405,9	405,7	402,7

Эканом?ка [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Прамысловасць [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Бранск ? буйны прамысловы цэнтр. Асно?ныя гал?ны прамысловасц? ? машынабудаванне, металаапрацо?ка. Таксама разв?ты х?м?чная, электратэхн?чная ? электронная, дрэваапрацо?чая, тэкстыльная, харчовая прамысловасць. Больш за 1200 прадпрыемства? выпускаюць:

• цеплавозы, цеплавозныя ? карабельныя дызел?, грузавыя вагоны;
• а?тагрэйдары, асфальтамяшальн?к? ? ?ншую дарожную тэхн?ку;
• сельскагаспадарчую тэхн?ку;
• буда?н?чыя матэрыялы;
• швацк?я вырабы;
• ? ?ншую прамысловую прадукцыю.

За 2008 год па прадпрыемствах апрацо?чых вытворчасцей аб’ём адгружаных тавара? уласнай вытворчасц?, выкананых прац ? паслуг уласным? с?лам? скла? 38,4 млрд рублё?.

Буйныя прадпрыемствы [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

• ≪ Бранск? машынабуда?н?чы завод ≫;
• ≪ Бежыцк? сталел?цейны завод ≫;
• ≪ Бранск? а?тамаб?льны завод ≫;
• ≪ Бранск? завод колавых цягачо? ≫;
• ≪ ?рмаш ≫ (дарожна-буда?н?чая, землекапальная тэхн?ка);
• ≪ Брансксельмаш ≫;
• ≪ Тэрматрон-Завод ≫ (абсталяванне для чыгунак, пад’ёмна-транспартнае абсталяванне);
• ≪ Бранск? арсенал ≫ (дарожна-буда?н?чае абсталяванне);
• ≪ Бранск? эксперыментальны завод па рамонце дызельных машына? ≫;
• ≪ Бранск? х?м?чны завод ?мя А. ?. Паддубнага ≫;
• ≪ Група-Крэмн?й ≫ (?нтэгральныя схемы, па?правадн?ковыя прыборы);
• ≪ Бранск? электрамехан?чны завод ≫;
• ≪ Бранскпрамбетон ≫;
• ≪ Бранская папяровая фабрыка ≫;
• ≪ Бранск? кардон ≫;
• ≪ Бранск? камвольны камб?нат ≫;
• ≪ Брансксп?ртпрам ≫;
• ≪ Бранканф? ≫ (кандытарск?я вырабы);
• ≪ Мелькрук ≫ (мука, крупы, макаронныя вырабы, п?ва, солад);
• ≪ Бранск? малочны камб?нат ≫;
• ≪ Бранск? мясакамб?нат ≫.

Транспарт [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Бранск ? буйны чыгуначны вузел: праз горад праходзяць л?н?? на Маскву, К?е? , Гомель , Смаленск , Арол ? Вязму , па як?х ажыцця?ляюцца пасажырск?я ? грузавыя перавозк?.

Развязка стратэг?чных ? м?жнародных а?татрас: М3 (Масква ? К?е? ), М13 (Бранск ? Кобрын ), А141 (Арол ? Росла? ).

Праз Бранск пралягае ≪ нафтаправод Сябро?ства ≫, газаправоды Дашава  ? Масква, Шабел?нка  ? Масква (з адгал?наваннем на Гомель).

У горадзе размешчаны м?жнародны аэрапорт ≪Бранск≫ , чыгуначны вакзал ≪ Бранск I ≫, а?тобусны вакзал ? а?тобусная станцыя.

Пасажырск?я перавозк? ажыцця?ляюцца маршрутным? такс? (больш за 1400 машына? на 53 маршрутах) тралейбусам? (гл. Бранск? тралейбус ), а?тобусам? (33 маршруты), а таксама прыгарадным? электрацягн?кам? ? а?таматрысам? .

Адукацыя [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Мун?цыпальная с?стэма адукацы? ?ключае 188 адукацыйных устано?:

• 76 агульнаадукацыйных школ (з ?х 2 л?цэ?, 9 г?мназ?я?);
• 98 дашкольных адукацыйных устано? (14 600 выхаванца?);
• 10 цэнтра? ? дамо? творчасц?;
• 2 навучальна-вытворчыя камб?наты ? Бежыцк?м ? Савецк?м раёнах горада;
• мун?цыпальная адукацыйная ?станова для дзяцей, як?я маюць патрэбу ? пс?холага-педагаг?чнай дапамозе: ≪Бранск? гарадск? цэнтр пс?холага-медыцынска-сацыяльнага суправаджэння≫;
• мун?цыпальная адукацыйная ?станова ≪Бранск? гарадск? ?нфармацыйна-метадычны цэнтр у с?стэме дадатковай педагаг?чнай адукацы? (падвышэння квал?ф?кацы?)≫.

Прафес?йную вышэйшую адукацыю ажыцця?ляюць 5 ВНУ:

• Бранск? дзяржа?ны тэхн?чны ?н?верс?тэт ;
• Бранск? дзяржа?ны ?н?верс?тэт ?мя акадэм?ка ?. Г. Пятро?скага ;
• Бранская дзяржа?ная ?нжынерна-тэхналаг?чная акадэм?я ;
• Бранская дзяржа?ная сельскагаспадарчая акадэм?я
• Бранск? адкрыты ?нстытут к?равання ? б?знесу

Акрамя таго, у Бранску адкрыты ф?л?ялы 18 ВНУ:

• Маско?ск? педагаг?чны дзяржа?ны ?н?верс?тэт ;
• Рас?йск? дзяржа?ны сацыяльны ?н?верс?тэт ;
• Рас?йск? дзяржа?ны адкрыты тэхн?чны ?н?верс?тэт шляхо? знос?н ;
• Рас?йск? дзяржа?ны гандлёва-эканам?чны ?н?верс?тэт ;
• Санкт-Пецярбургск? дзяржа?ны ?н?верс?тэт ф?з?чнай культуры ?мя П. Ф. Лесгафта ;
• Маско?ск? ?н?верс?тэт М?н?стэрства ?нутраных спра? Рас?йскай Федэрацы? ;
• Рас?йск? ?н?верс?тэт кааперацы? ;
• Маско?ск? пс?холага-сацыяльны ?нстытут ;
• Усерас?йск? завочны ф?нансава-эканам?чны ?нстытут ;
• Маско?ск? ?нстытут рэкламы, турызму ? шоу-б?знесу ;
• Маско?ск? новы юрыдычны ?нстытут ;
• М?жнародны славянск? ?нстытут ;
• Сучасная гуман?тарная акадэм?я ;
• Маско?ская ф?нансава-юрыдычная акадэм?я ;
• М?жнародная акадэм?я б?знесу ? к?равання ;
• Акадэм?я права ? к?равання Федэральнай службы выканання пакарання? ;
• Арло?ская рэг?янальная акадэм?я дзяржа?най службы .

У горадзе працуе 168 б?бл?ятэк рознай ведамаснай прыналежнасц?. Найбуйнейшая ? Бранская абласная навуковая ?н?версальная б?бл?ятэка ?мя Ф. ?. Цютчава .

Культура [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Тэатры, к?натэатры, канцэртныя залы [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

• Бранск? абласны тэатр драмы ?мя А. К. Талстога ,
• Бранск? абласны тэатр юнага гледача,
• Бранск? абласны тэатр лялек,
• Дз?цячы музычны тэатр ≪Арфей≫.
• Ф?лармон?я (канцэртная зала ≪Сябро?ства≫).
• Канцэртная зала Палаца культуры ≪БМЗ≫.
• 4 к?натэатры, з ?х 3 мун?цыпальныя.
• Цырк на 1945 месца?.
• Планетар.

Музе? [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

• Бранск? Дзяржа?ны аб'яднаны краязна?чы музей :
  • Бранск? краязна?чы музей,
  • Музей г?сторы? партызанскага руху на Браншчыне (Мемарыяльны комплекс ≪Партызанская паляна≫),
  • Бранск? л?таратурны музей.
• Бранск? абласны мастацк? музей,
  • Музей брато? Ткачовых .
• Музей ≪Бранск? лес≫  ? першы ? Рас?? прафес?йны музей лесу. Згарэ? амаль дашчэнту ? ноч на 8 сакав?ка 2009 года.
• Парк-музей ?мя А. К. Талстога ? дэкараты?на-паркавы ансамбль дра?лянай скульптуры.
• Мемарыяльны музей Д. М. Мядзведзева .

Славутасц? [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

• Свята-Пакро?ск? сабор
• Горна-М?кольская царква
• Дом купца А?раамава
• Свенск? манастыр
• Спаса-Граба?ская царква
• Курган Бессмяротнасц?

Гарады-пабрац?мы [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

• Арол , Рас?я
• Северадзв?нск , Рас?я
• Гомель , Беларусь
• Маг?лё? , Беларусь
• Чарн?га? , Укра?на
• Кон?н , Польшча
• Карлава , Балгарыя
• Дупн?ца , Балгарыя
• На?ёй? Акмяне , Л?тва
• Добэлэ , Латв?я
• Дзьёр , Венгрыя
• Ло?эл , ЗША

Вядомыя асобы [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

• Аляксандр Перасвет  ? герой Кул?ко?скай б?твы .
• М?калай М?калаев?ч Аляксандра? (1917?1981) ? беларуск?, савецк? х?рург , арган?затар аховы здаро?я.
• Радз?вон Аслябя (? ? 1380 або пасля 1389) ? легендарны манах-во?н, зямляк Перасвета, манах Тро?ца-Серг?ева манастыра. Прыл?чаны да святых.
• З?на?да В?ктара?на Говарава (нар. 1938) ? беларуск? арх?тэктар.
• Н?л М?калаев?ч Дарожк?н (1927?2007) ? вучоны, паэт. Доктар тэхн?чных навук (1977), прафесар (1979).
• Стан?сла? Дзм?трыев?ч Дзякана? (1932?2002) ? беларуск? мастак.
• Арнольд Фёдарав?ч Смеянов?ч  (нар. 1938) ? беларуск? вучоны ? гал?не нейрах?рург?? .
• М?калай Артамонав?ч Шавялё? (1899?1943) ? удзельн?к Грамадзянскай ? Вял?кай Айчыннай война?, Герой Савецкага Саюза .
• Надзея Аляксандра?на Цыркун (нар. 1951) ? беларуск? практыкуючы пс?холаг.
• Я?ген Андрэев?ч Кап?тана? (1932?1997) ? урач-алерголаг-?мунолаг, м?краб?ёлаг. Доктар медыцынск?х навук (1987), прафесар (1989).

Зноск?

Л?таратура [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

• Бранск // Вял?кае княства Л?то?скае: Энцыклапедыя . У 3 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашко? (гал. рэд.) ? ?нш.; маст. З. Э. Герас?мов?ч. ? Мн. : Беларуская Энцыклапедыя , 2005. ? Т. 1: Абаленск? ? Кадэнцыя. ? С. 340. ? 688 с. ? ISBN 985-11-0314-4 (т. 1), ISBN 985-11-0315-2 .
• Бранск-Северск? // Ц?то? А. Геральдыка беларуск?х места? (XVI ? пачатак XX ст.) . ? Мн. : Полымя, 1998. ? 287 с. ? ISBN 985-07-0131-5 .
• Андрэй Катлярчук . Беларусы Бранскага края. Этн?чная г?сторыя ? сучаснасць Арх?вавана 22 снежня 2015. // ARCHE , 2- 2001 (Народны нумар)
• Bra?sk // Słownik geograficzny Krolestwa Polskiego i innych krajow słowia?skich . Tom I: Aa ? Dereneczna  (польск.) . ? Warszawa, 1880. S. 353

Спасылк? [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

• На В?к?схов?шчы ёсць медыяфайлы па тэме Бранск
• м. Бранск (Бранск-Северск?) на Radzima.org
• Сайт адм?н?страцы? Бранскай вобласц? (руск.)
• Сайт Бранскай гарадской адм?н?страцы? Арх?вавана 19 кастрычн?ка 2006. (руск.)
• Тэрытарыяльны орган Федэральнай службы дзяржа?най статыстык? па Бранскай вобласц? Арх?вавана 21 кастрычн?ка 2018. (руск.)
• Бранск? адукацыйны партал Арх?вавана 28 снежня 2012. (руск.)
• Герб горада (руск.)
• ?нтэракты?ная карта Бранска Арх?вавана 25 лютага 2009. (руск.)