Сэ?ктар Га?за
(
па-арабску
:
???? ???
,
[q??t??ː? ??azza]
,
па-габрэйску
:
????? ???
), таксама
паласа? Газа
?
палестынская вобласьць
на ?сходн?м узьбярэжжы
М?жземнага мора
, якая мяжуе з
Эг?птам
на па?днёвым захадзе на працягу 11 к?лямэтра? ?
?зра?лем
на ?сходзе ? на по?начы, маючы агульную мяжу ? 51 км. Працягласьць з па?днёвага захаду на па?ночны ?сход ? 41 км, з па?ночнага захаду на па?днёвы ?сход ? ад 6 да 12 км, плошча ? 365 км². Насельн?цтва ? больш за 2 млн чалавек
[1]
. Стал?ца ? места
Газа
. Разам з
Заходн?м берагам рак? Ярдан
сэктар Газа ?тварае
Палестынскую а?таном?ю
.
У пэрыяд ?снаваньня
Асманскай ?мпэры?
Газа ?ваходз?ла ? склад Сырыйскага в?лаету. Пасьля Другой сусьветнай вайны паводле
Пляну ААН па падзеле Палестыны
была аднесеная ? склад тэрыторы?, прызначанай для стварэньня арабскай дзяржавы. Пасьля
араба-?зра?льскай вайны 1948?1949 рока?
рэг?ён акупаваны
Эг?птам
(1948?1967), пасьля
Шасьц?дзённай вайны
? ?зра?лем. У 1994 годзе ?зра?ль
гарантава? права самак?раваньня
рэг?ёну Газы праз
Палестынскую а?таном?ю
. З 2007 году ? вын?ку перавароту рэг?ён дэ-факта кантралюецца групо?кай
ХАМАС
, пасьля чаго ?зра?ль ? Эг?пет
?вял? санкцы? супраць Палестынскай а?таном?? ? перакрыл? свае гран?цы з Газай
. У 2012 годзе
Генэральная Асамблея Арган?зацы? Аб’яднаных Нацыя?
дала Палестыне статус дзяржавы-наз?ральн?ка ? сваёй арган?зацы?
[2]
. Сэктар Газа разам з
заходн?м берагам рак? Ярдан
зья?ляюцца часткай палестынскай тэрыторы?, вызначанай у нарвэск?х пагадненьнях ? рэзалюцы? Рады бясьпек? ААН 1860
[3]
.
Паводле зьвестак 2023 году рэг?ён мае гадавы тэмп прыросту насельн?цтва ? 2,07%
[1]
? 41-ы ? сьвеце
паводле хуткасьц?
? адз?н з найбольш
густанаселеных
у сьвеце. Пераважную частку палестынскага насельн?цтва ? Сэктары Газы складаюць
мусульмане
-
сун?ты
. Па ?нфармацы? Палестынскага цэнтральнага статыстычнага бюро, узровень беспрацо?я складае ? 2023 року 46%, а сярод моладз? ? ~70%.
Нягледзячы на
вывад ?зра?льск?х войска? у 2005 року
? вынас ?зра?льск?х пасел?шча?,
Арган?зацыя аб’яднаных нацыя?
, большасьць дзяржава? ? м?жнародныя праваабарончыя арган?зацы? па-ранейшаму л?чаць тэрыторыю акупаванай: ?зра?ль кантралюе паветраную ? марскую прастору, а таксама шэсьць зь сям? наземных пагран?чных перахода? Газы. Ён пак?ну? за сабой права ?водз?ць на тэрыторыю сэктару войск? пры патрэбе ? ?вё? буфэрную зону з боку Газы.
- Асно?ны артыкул:
Г?сторыя Сэктара Газы
Тэрыторыя сучаснага сэктару Газы знаходз?лася ва ?ладаньнях
Асманскай ?мпэры?
. Па сканчэньн?
Першай сусьветнай вайны
?
падзеле Асманскай ?мпэры?
да 1948 року ?снава?
Брытанск? мандат у Палестыне
.
У часе
араба-?зра?льскай вайна (1948)
дзясятк? тысяча?
бежанца?
уцякл? ? Сэктар Газы. Напрыканцы вайны 25%
арабскага
насельн?цтва Мандатнай Палестыны пражывал? ? Газе, хоць ейная плошча складае тольк? 1% усёй тэрыторы?. Пасьля
?зра?льска-эг?пецкага зам?рэньня
24 лютага 1949 року была праведзеная л?н?я разьмежаваньня ?зра?льск?х ? эг?пецк?х войска?, а таксама мяжа м?ж Газай ды ?зра?лем.
У часе
Суэцкага крыз?су
1956 року ?зра?ль заня? Газу ?
Сынайск? па?востра?
, пасьля чаго ?чын?? разан?ну бежанца? у лягеры
Рафах
. У сакав?ку 1957 року пад м?жнародным ц?скам сышл? з занятых тэрыторыя?. Да 1967 Сэктар Газы фактычна знаходз??ся
пад кантролем Эг?пту
. У часе
Шасьц?дзённай вайны
Арм?я абароны ?зра?лю
захап?ла гэтую тэрыторыю ? пачала засно?ваць
уласныя пасел?шчы
. У 1967?2005 роках ?зра?ль ствары? у Сэктары Газы 21 пасел?шча.
Пасьля
эг?пецка-?зра?льскай м?рнай дамовы
1979 року м?ж Газай ? Эг?птам бы? усталяваны гэтак званы
Ф?лядэльф?йск? кал?дор
? 100-мэтровая
буфэрная зона
з мэтай пазьбяганьня даста?к? ?збраеньня? у Сэктар.
У 1987 року ? Газе пача?ся шэраг пратэста? ? сутычак з вайско?цам?, вядомы як
Першая ?нтыфада
. Акцы? грамадзянскага супрац?ву цягнул?ся да
Мадрыдзкай канфэрэнцы? 1991 року
.
У 1994 паводле
падп?саных у Осьлё дамо?ленасьця?
?зра?ль пача? перадаваць уладу ? Сэктары Газы палестынцам. ?зра?льск?я войск? сышл? з гарадо?, пак?ну?шы пад уласным кантролем вайсковыя базы. У 1995 року ?зра?ль ?
Арган?зацыя вызваленьня Палестыны
(АВП) падп?сал?
другое пагадненьне
, паводле якога ?лада Палестынскай адм?н?страцы? распа?сюджвалася на большасьць места? Заходняга берагу Ярдана. Да 1996 року дзеля бясьпек? ?зра?ль пастав?? на сва?м баку
бар’ер
. Але ? верасьн? 2000 року з пачаткам
Другой ?нтыфады
палестынцы яго разбурыл?.
?нтыфада пачалася пасьля зрыву
Кэмп-Дэйв?дзкага сам?ту
? в?зыту
л?дэра ?зра?льскай апазыцы?
Арыеля Шарона
? комплекс
Аль-Акса
на
Храмавай гары
?
Ерусал?ме
. У гэтую ?нтыфаду палестынцы, у прыватнасьц?
Хамас
ды
Палестынск? ?сламск? джыхад
, упершыню запускал? на ?зра?льск?я гарады ракеты ? бомбы, заб?ваючы пераважна м?рных жыхаро?. ?зра?льская арм?я адказала кропкавым? л?кв?дацыям?, танкавым? ? паветраным? нападам?. Колькасьць ахвяра? у гэтай вайне была значна большай, чым у пара?нальна м?рнай Першай ?нтыфадзе. У сьнежн? 2001 ? чэрвен? 2001 ?зра?ль узнав?? бар’ер на мяжы з Газай, а ? 2004 пача? узводз?ць падобны бар’ер на эг?пецкай гран?цы. Пад кантролем ?зра?лю застаюцца па?ночныя межы Сэктару Газы, ягоныя тэрытарыяльныя воды ? паветраная прастора, а Эг?пет кантралюе па?днёвую мяжу.
У 2005 року
?зра?льск? парлямэнт
у аднабаковым парадку прыня? рашэньне пра сыход з Газы ?зра?льск?х пасел?шча?, у вын?ку жыды был? вымушаныя зьехаць адтуль у ?зра?ль. Таксама ?зра?льск?я войск? сышл? ? зь Ф?лядэльф?йскага кал?дору, як? абавяза?ся кантраляваць Эг?пет. Пасьля гэтага ?лада ? Газе паводле пагадненьня?, падп?саных у Осьлё, перайшла да Палестынскай а?таном??. Нягледзячы на сыход,
Арган?зацыя аб’яднаных нацый
,
Э?рапейск? Зьвяз
? м?жнародныя праваабарончыя арган?зацы? дагэтуль л?чаць Газу акупаванай ?зра?лем.
На
парлямэнцк?х выбарах 2006 року
большасьць месца? у Палестыне атрымала тэрарыстычная арган?зацыя Хамас, якая адмов?лася выконваць усе ранейшыя пагадненьн? зь ?зра?лем. Тады м?жнародная супольнасьць спын?ла гуман?тарную дапамогу, ? мноства палестынца? вымушаныя был? пак?нуць Сэктар Газы. М?ж тым пачалася ?нутраная барацьба Хамасу з
Фатахам
. Тольк? за два гады (2006?2007) ад гэтых сутычак заг?нул? больш за 600 палестынца?. У 2007 року Хамас
адваява? уладу
? Сэктары Газы ад Фатаха. У адказ
прэзыдэнт Палестынскай нацыянальнай адм?н?страцы?
Махмуд Абас
увё?
надзвычайнае станов?шча
, распусьц?? сфармаваны па выбарах урад нацыянальнага адз?нства ? сфармава? новы без удзелу Хамасу. Эг?пет, Сауда?ская Араб?я ? Ярдан?я прызнал? яго ≪адз?ным законным палестынск?м урадам≫, а Эг?пет перанёс сваю амбасаду з Газу на
Заходн? бераг
. ?зра?ль з Эг?птам разам перакрыл? межы з Газай.
У 2008 року Хамас часткова разбуры? бар’ер на мяжы з Эг?птам у
Рафагу
. У лютым ёе атакава? ракетам? ?зра?льск?я гарады. У адказ ?зра?льская арм?я
правё? апэрацыю
? Сэктары Газа, заб??шы больш за 110 ? паран??шы каля 350 палестынца?.
У сьнежн? 2008 року ? адказ на ракетныя ?дары ?зра?ль пача?
наземную апэрацыю ? Газе
, зьн?шчаючы збудаваньн?, дзе захо?валася зброя тэрарыста?. У 22-дзённай спэцыяльнай апэрацы? заг?нул? ад 1100 да 1400 палестынца? ? 13 ?зра?льцяна?.
5 чэрвеня 2014 Фатах падп?са? пагадненьне з Хамасам. 12 чэрвеня на Заходн?м беразе Ярдану Хамас
выкра? ? заб??
жыдо?ск?х падлетка?. ?зра?льск?я вайско?цы пачал? арышты падазраваных, а Хамас у адказ абстраля? ракетам? з Сэктару Газы ?зра?льск?я гарады. Тады ?зра?ль правё? у Газе
апэрацыю ≪Непарушная скала≫
.
7 кастрычн?ка 2023 року Хамас
атакава? па?днёвы захад ?зра?лю
з Сэктару Газы, заб??шы прынамс? 1300 м?рных жыхаро? ? ?зя?шы ? закладн?к? яшчэ ня менш за 236. Тады 9 кастрычн?ка ?зра?ль абвясьц??
вайну
з по?най блякадай Газы.