Макс?м Гарэцк?

Зьвестк? зь В?к?пэды? ? вольнай энцыкляпэды?
В?к?пэдыя мае артыкулы пра ?ншых асоба? з прозьв?шчам Гарэцк? .
Макс?м Гарэцк?
Максім Гарэцкі ў 1937 годзе
Макс?м Гарэцк? ? 1937 годзе
Асаб?стыя зьвестк?
Нарадз??ся 6 (18) лютага 1893
в. Малая Багацька?ка , Амсьц?сла?ск? павет , Маг?лё?ская губэрня , Расейская ?мпэрыя
Памёр 10 лютага 1938 ( 1938-02-10 ) (44 гады)
Вязьма , Смаленская вобласьць , РСФСР , СССР
Сужэнец Леан?ла Чарня?ская
Дзец? Гал?на Гарэцкая [d]
Л?таратурная дзейнасьць
Род дзейнасьц? п?сьменьн?к, л?таратуразна?ца, лексыкограф, фальклярыст
Гады творчасьц? 1912?1937
К?рунак проза
Мова беларуская мова
Дэбют ≪ У лазьн? ≫ (1913)
Значныя творы ≪ Ц?хая плынь ≫
Узнагароды
ордэн сьвятога Георгія IV ступені
Творы на сайце Knihi.com

Макс??м ?ва?нав?ч Гарэ?цк? (18 лютага [ ст. ст. 6 лютага] 1893, в. Малая Багацька?ка , Амсьц?сла?ск? павет , Маг?лё?ская губэрня [a] ? 10 лютага 1938 [b] , Вязьма ) ? беларуск? п?сьменьн?к, дзяяч беларускага нацыянальна-дэмакратычнага адраджэньня, л?таратуразна?ца, лексыкограф, фальклярыст. Брат Га?рылы Гарэцкага .

Карыста?ся л?таратурным? псэ?дан?мам? Макс?м Беларус , М. Б. Беларус , М. Г. , А. Мсьц?сла?ск? , Дзед Кузьма , Мацей Мышка , М?зэрыус Монус ? ?ншым?; у сва?х творах таксама выступа? як Кузьма Батура ? Лявон Задума .

Б?яграф?я [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Сям’я [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Бацьк? ?ван Кузьм?ч ? Афрас?ньня М?хайла?на Гарэцк?я

Макс?м Гарэцк? нарадз??ся ? сялянскай сям’?. Ме? трох брато? ? Га?рылу , Парф?ра ? ?вана ? ? сястру Ганну, зь як?м? хадз?? у школу ? суседнюю вёску Вял?кая Багацька?ка . У 1919 годзе ? В?льн? пабра?ся шлюбам. Жонка, Леан?ла ?сьц?на?на Чарня?ская-Гарэцкая , працавала наста?н?цай у I В?ленскай беларускай г?мназ?? , працавала над складаньнем чытанак ≪Родны край≫. Першае, нап?санае ёй апавяданьне, ? ≪М?к?тка≫ ( В?льня ), стала а?тарам малога зборн?ка ≪Дзяц?ныя гульн?≫.

Сын Леан?д, заг?ну? у баях пад Лен?нградам (1944). Вядомыя ягоныя ≪П?сьмы з фронту≫ да сям’?. Дачка Гал?на (1921?2006) ? захавальн?ца л?таратурнага арх?ву сям’? Гарэцк?х, а?тарка шэрагу праца?, прысьвечаных жыцьцю ? творчасьц? бацьк? ? мац?, успам?на? пра ?х ? пра свайго дзядзьку ? акадэм?ка Га?рылу Гарэцкага .

Жыцьцё ? дзейнасьць [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Макс?м Гарэцк? (справа) са сва?м братам Га?рылам Гарэцк?м , 1926

Першую навуку Макс?м Гарэцк? спасьц?га? у школе граматы ? вёсцы Вял?кая Багацька?ка. Потым некальк? гадо? ён вучы?ся ? сяле Вольша Аршанскага павету ? царко?на-прыходзкай школе. Ужо ? той час Гарэцк? пачынае ц?кав?цца беларускай л?таратурай ? пачынае сьвядома карыстацца беларускай мовай . У 1908 годзе Гарэцк? скончы? вучобу ? Вольшы ? атрыма? магчымасьць быць наста?н?кам, вучыць грамаце сялянск?х дзяцей [1] . У кастрычн?ку 1908 году прыеха? у Горк? , каб рыхтавацца да паступленьня ? вучэльню. Там займа?ся з рэпэтытарам Крэерам [2] . У 1909 годзе Макс?м Гарэцк? паступ?? у каморн?цка-агранам?чную вучэльню ? Горы-Горках , якую скончы? у 1913 годзе [1] .

Чарцёжн?к, каморн?к земле?парадкавальных кам?с?я? В?ленскай губэрн? ( В?льня , 1913?1914). На пасадзе каморн?ка Гарэцк? правё? тольк? адз?н год. Ён ме? намер авалодаць замежным? мовам?, атрымаць атэстат сталасьц? ? паступ?ць на г?сторыка-ф?ляляг?чны факультэт. Аднак, яму не ?далося зьдзейсьн?ць гэтыя пляны. На той час адтэрм?наваньне ад вайсковай службы каморн?кам ужо скасавал?. Каб не ?сьц? на службу звычайным салдатам на 3 гады, Гарэцк? пачынае адбываньне вайсковай пав?ннасьц? ? якасьц? ≪вольнап?санага≫ царскай арм?? ? 1914 годзе. Гэта супала з пачаткам Першай сусьветнай вайны . Гарэцк? ?дзельн?ча? у кравапрал?тных баях ва ?сходняй Прус??, дзе бы? цяжка паранены [1] . До?га лячы?ся ? вайсковых шп?талях В?льн? , Масквы , Маг?лёва . Пасьля выздара?леньня Гарэцк? працягну? свае вандро?к? зь месца на месца. Некаторы час ён працава? чарцёжн?кам у Маскве. У 1916 годзе вучы?ся ? Па?ла?ск?м ваенным вучыл?шчы ? Петраградзе . Атрыма?шы чын прапаршчыка, праходз?? службу спачатку ? ?ркуцку , а потым у Гжацку [1] .

У канцы 1916 апыну?ся на фронце ? П?нск?х балотах . Там бы? прызначаны ? кам?с?ю па рэкв?зыцы? сена ? сяляна?, але не люб?? гэтай працы ? адпрас??ся ? акопы. Цяжка захварэ?, бы? адасланы ? тыл на лячэньне ( Жалезнаводзк , 1917), потым зус?м звольнены з войска. [3]

Пераеха? у Смаленск , паступ?? у Смаленск? археаляг?чны ?нстытут (1917), але хутка к?ну? яго, бо не было часу хадз?ць на лекцы?. Кастрычн?цк?я падзе? сустрэ? тамсама, хутка пасьля таго ? на савецкай службе [4] , у Смаленск?м савеце (адзначаецца яго добрае знаёмства з В. Кнорыным [5] ). Працуе камэндантам жыльлёвага аддзелу [6] ? Смаленску (1918), паралельна, потым ? стала супрацо?н?ча? у мясцовых газэтах ≪Известия Смоленского Совета≫, ≪Западная коммуна≫, ≪ Звязда ≫ (з жн??ня 1918, запрошаны на сталую працу ? ≪Звязду≫ Кнорыным пасьля абвяшчэньня БССР [3] ). Супрацо?н?ча? з газэтай ≪ Дзяньн?ца ≫.

Разам з рэдакцыяй ≪Зьвязды≫ пераеха? у Менск , потым у В?льню (пачатак студзеня 1919). Пры рапто?ным захопе В?льн? польск?м войскам (канец красав?ка 1919) апыну?ся на акупаванай тэрыторы?. Наста?н?к В?ленскай беларускай г?мназ?? ? беларуск?х наста?н?цк?х курса?. Супрацо?н?ча? у газэце ≪ Беларуск?я ведамасьц? ≫, ≪ Беларуск? звон ≫. Рэдактар ? выдавец газэты ≪ Наша думка ≫ (сьнежань 1920 ? л?пень 1921), ≪Беларуск?я ведамасьц?≫ (зь верасьня 1921).

У студзен? 1922 году, перад выбарам? ? В?ленск? сойм , бы? арыштаваны польск?м? ?ладам? як цяжк? пал?тычны злачынца. Бы? абв?навачаны ? прыналежнасьц? да парты? камун?ста?, арган?зацы? замаху на дзяржа?ную ?ладу, друкаванай ? вуснай аг?тацы?, атрымл?ваньн? грошай ад камун?ста?. Так?я дзеяньн? паводле польскага КК магл? карацца сьмерцю або катаргай. Зьняволены ? Лук?скай турме ? В?льн?. У вын?ку пратэста? за мяжой супраць масавых арышта? беларуск?х ? летув?ск?х дзеячо? прымусова высланы ? Беларусь [4] . У канцы кастрычн?ка 1923 году пераеха? зь сям’ёй зь В?льн? ? Менск.

Выкладчык мовы ? л?таратуры (у тым л?ку ? БДУ , Камун?стычным ун?вэрсытэце БССР, Менск?м вэтэрынарным тэхн?куме, Горацкай сельгасакадэм?? (з 1 лютага 1926). Загадчык катэдры беларускай мовы, л?таратуры ? г?сторы? Горацкай сельгасакадэм?? [7] . Правадзейны сябра ?нбелкульту , навуковы сакратар Л?таратурнай кам?с?? (да 10 чэрвеня 1925), вучоны спэцыял?ст (2 кастрычн?ка 1928) ?нстытуту навуковай мовы ?нбелкульту . Удзельн?к Беларускай акадэм?чнай канфэрэнцы?, дакладчык па пытаньнях мастацкай л?таратуры (1926).

  • Макс?м Гарэцк? на фатаздымках
  • Максім Гарэцкі (пасярэдзіне) падчас вучобы ў Горы-Горацкай каморніцка-агранамічнай вучэльні. Хведар Чарнышэвіч, Максім Гарэцкі (стаіць) і Лявон Гмырак
    Макс?м Гарэцк? (пасярэдз?не) падчас вучобы ? Горы-Горацкай каморн?цка-агранам?чнай вучэльн?. Хведар Чарнышэв?ч , Макс?м Гарэцк? (ста?ць) ? Лявон Гмырак
  • Падчас вучобы ў Горы-Горацкай вучэльні, 1913 г.
    Падчас вучобы ? Горы-Горацкай вучэльн?, 1913 г.
  • У вайсковы шпіталі, 1914 г.
    У вайсковы шп?тал?, 1914 г.
  • З жонкай Леанілай, дзецьмі Галінай і Леанідам, 1920-я
    З жонкай Леан?лай, дзецьм? Гал?най ? Леан?дам, 1920-я

Рэпрэс?? [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Магшот з асаб?стай справы НКУС, 1930 г. Макс?м Гарэцк? асуджаны за ?дзел у ≪ Саюзе вызваленьня Беларус? ≫

Разам зь ?ншым? беларуск?м? дзеячам? ста? аб’ектам кампан?? ≪крытык?≫ ? друку (1929).

Арыштаваны (19 л?пеня 1930) па абв?навачаньн? ? прыналежнасьц? да Саюза вызваленьня Беларус? , у красав?ку ? тра?н? 1931 засуджаны да высылк? на пяць гадо? у горад Вятку . У Вятцы працава? чарцёжн?кам (17 жн??ня 1931 ? 1 сакав?ка 1932), тэхн?кам-каштарысьн?кам мясцовага ФУП [8] ? земле?ладкавальн?кам. З 1 верасьня 1935 наста?н?к расейскай мовы ? л?таратуры ? сярэдняй школе пасёлку Пясочня [9] . Увесь гэты час займа?ся л?таратурнай працай. 3 чэрвеня 1937 году Гало?ная ?права ? справах л?таратуры ? выдавецтва? Беларускай ССР (Гало?л?т БССР) выдала Загад № 33 ≪Сьп?с л?таратуры, якая падлягае канф?скацы? зь б?бл?ятэк грамадзкага карыстаньня, навучальных установа? ? кн?гагандлю≫. Паводле Загаду, ≪усе кн?г?≫ Макс?ма Гарэцкага прадугледжвалася ≪спальваць≫ [10] .

Арыштаваны (4 л?стапада 1937), пазьней расстраляны па прысудзе ≪ тройк? ≫ НКУС (прысуд прыведзены ? выкананьне 10 лютага 1938 году а 15-й гадз?не; жонцы паведам?л?, што памёр ад кровазьл?цьця ? мозаг 20 сакав?ка 1939 году). Рэаб?л?таваны 15 л?стапада 1957. Першая публ?кацыя паводле сапра?дных факта? расстрэлу 10 лютага 1938 году ? Вязьме зьяв?лася ? кастрычн?ку 1992 году ? газэце ≪ Л?таратура ? мастацтва ≫. [11]

Ацэнк? [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Пасьля рэпрэс?я? 1930-х гадо? ? далейшага замо?чваньня, публ?кацы? ? дасьледаваньн? творчасьц? п?сьменьн?ка был? ?зно?леныя ? 1960-х гадах. У ?х л?ку ? манаграф?? Дзьм?трыя Бугаёва ≪Макс?м Гарэцк?≫ ( Менск , 1968), А. Адамов?ча ≪Браму скарба? сва?х адчыняю…≫ ( Менск , 1980), ?. Чыгрына ≪Пам?ж былым ? будучым≫ ( Менск , 1994), артыкулы ? прадмовы да выданьня? Дз. Бугаёва , М. Лужан?на , М. Мушынскага , Ю. Пшыркова , ?. Чыгрына ? ?нш.

У наш час Макс?м Гарэцк? прызнаецца клясыкам беларускай л?таратуры. Фактычна, пачынальн?к твора? маральна-этычнай праблематык? ? беларускай л?таратуры [12] . Адз?н з пачынальн?ка? эп?чнага жанру, ?нтэлектуальна-ф?лязофскай, л?рычнай, дакумэнтальнай прозы ? беларускай л?таратуры [7] . Пачынальн?к дасьледаваньня? г?сторы? беларускай л?таратуры [13] . Адзначаецца шмаграннасьць здольнасьця? п?сьменьн?ка ? л?таратурных, матэматычных, музычных [14] .

Ваенныя творы Гарэцкага был? за?важаны крытыкай за мяжой, напрыклад, Т. Н. Браран (Н.Ранда?) у НДР [15] . У вышын? антываеннага духу апавяданьн? ≪Генэрал≫ ? ≪Руск?≫ пара?но?ваюцца крытыкам? з творам? Вас?ля Быкава ≪Мёртвым не бал?ць≫ ? ≪Адна ноч≫ [16] , аповесьць ≪На ?мпэрыял?стычнай вайне≫ ? з ваенным? творам? Рэмарка , Барбюса , Дзюамеля [15] .

Творчасьць [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Зборн?к апавяданьня? ≪Рунь≫ (1914)
Рукап?с драматычнага абразку ≪Пам?нк?≫, 1922 г. На аркушы пячатка савецк?х часо? з надп?сам ≪забаронена≫

Л?таратурная творчасьць Гарэцкага пачалася зь невял?чк?х твора?, нататак, фэльетона?, як?я друкавал?ся на старонках ≪Нашай Н?вы≫ . Падп?сва?ся тады Гарэцк? так?м? псэ?дан?мам?: М. Б., Беларус, М. Беларус, Макс?м Беларус. Першая такая нататка зьяв?лася ? ≪Нашай Н?ве≫ 26 верасьня 1912 году. Першыя фэльетоны выяв?л? талент Гарэцкага як сатырыка , аднак, у сваёй далейшай творчасьц? ён рэдка вярта?ся да гэтага [17] .

Першае апавяданьне Гарэцкага ≪У лазьн?≫ было зьмешчанае ? ≪ Нашай Н?ве ≫ 25 студзеня 1913 году пад псэ?дан?мам Макс?м Беларус. Нап?санае было 31 сьнежня 1912 году [18] . Пасьля яго пачал? зья?ляцца ?сё новыя ? новыя мастацк?я творы: апавяданьн? ≪Стогны душы≫, ≪Роднае карэньне≫, ≪У панск?м лесе≫, драматычны абразок ≪Атрута≫. Усё гэта было апубл?кавана на працягу 1913 году ?сё ? той жа ≪Нашай Н?ве≫ пад псэ?дан?мам? Макс?м Беларус ? М. Г. [19] . Сва?м сапра?дным прозьв?шчам Гарэцк? падп?са?ся тольк? ? 1914 годзе, кал? Беларуск?м выдавецк?м таварыствам у В?льн? была выдадзеная кн?га ≪Рунь≫ [20] .

Гарэцк? востра адчува? патрэбы л?таратурнага разьв?цьця беларуса?, аб чым сьведчаць яго артыкулы ≪Наш тэатар≫ ? ≪Разваг? ? думк?≫, апубл?каваныя ? 1913-14 гг. У ?х а?тар выяв?? сябе як тэарэтык, публ?цыст, зац?ка?лены праблемам? разьв?цьця нацыянальнай культуры, мовы, тэатру [21] .

22 лютага 1914 году зьяв?лася кн?га Гарэцкага ≪Антон≫. Надрукаваная яна была тольк? ? 1918 годзе ? в?ленскай газэце ≪ Гоман ≫. У 1919 годзе выйшла асобнае выданьне. Твор мае падзагаловак ≪Абразы жыцьця≫ ? складаецца з 15 асобных абразко? [22] . Франтавыя ?ражаньн? ? наз?раньн? 1916?1917 гг. п?сьменьн?к акуратна занос?? у дзёньн?к, матэрыялы якога ён пазьней выкарыста? для нап?саньня дакумэнтальна-мастацкай аповесьц? ≪На ?мпэрыял?стычнай вайне≫ [23] . Пасьля 1917 году шмат п?ша на тэму кастрычн?цкага перавароту . У 1918?1919 у палем?чных доп?сах рэзка крытыкуе ≪буржуазных беларуск?х дзеячо?≫, усла?ляе бальшав?зм; адначасова, крытыкуе ≪новую (камун?стычную) буржуаз?ю≫, кладзе выразны нац?ск на неглыбокую далучанасьць ≪буржуазных дзеячо?≫ да нацыянальнага руху [24] .

У 1918 годзе Макс?м разам з братам Га?рылам працава? над ≪Руска-беларуск?м сло?н?кам≫, як? бы? выдадзены ? Смаленску ? 1918 годзе, а ? 1921 годзе ? В?льн? . Гэта бы? першы беларуск? сло?н?к такога тыпу, надрукаваны пасьля кастрычн?цкага перавароту , ? першы вопыт самога п?сьменьн?ка ? гал?не лексыкаграф?? . Яшчэ Гарэцкаму належыць ≪Невял?чк? беларуска-маско?ск? сло?н?к≫, выдадзены ? В?льн? ? 1919 годзе, як? ме? тры выданьн?, апошняе пад назвай ≪Беларуска-рас?йск? сло?н?чак≫ выйшла ? Савецкай Беларус? ? 1925 годзе. На год раней у Менску зьяв??ся складзены Гарэцк?м разам з Байковым ≪Практычны рас?йска-беларуск? сло?н?к≫, як? ахопл?вае каля 20000 слова? [25] .

На працягу 1919?1923 гг. ён нап?са? больш за 20 твора?: апавяданьн?, аповесьць ≪ Дзьве душы ≫, крытычныя артыкулы [26] . Зьвярта?ся да жыцьця беларуск?х перасяленца? у С?б?ры (≪С?б?рск?я абразк?≫, апавяданьн? ≪Хадзяка≫, ≪Моцнае каханьне≫, ≪Хоц?мка≫ ? ?нш.). У групе апавяданьня?, створаных у 1921?1922 гг., Гарэцк? набл?з??ся да асэнсаваньня вобразу ?нтэл?гента як усьвядомленага суб’екта ? г?старычным быцьц? свайго народу. Здарылася гэта пад уплывам вайны, якая ? 1914 годзе абрынулася на беларуск?я земл?, рэвалюцыя? 1917 году, абвастрэньня? нацыянальнай барацьбы ? кра? [27] .

У 1926 годзе ? Менску бы? выдадзены зборн?к апавяданьня? ≪Досьв?тк?≫. У гэты час Гарэцк? прыма? удзел у розных дыскус?ях, выступа? з навуковым? дакладам? па л?таратуразна?стве ? фальклярыстыцы, друкава? артыкулы пра творчасьць мног?х савецк?х п?сьменьн?ка?, раб?? фальклёрныя зап?сы [28] . У 1928 годзе выйша? зборн?к ≪Народныя песьн? з мэлёдыям?≫, падрыхтаваны Гарэцк?м у суа?тарстве з кампазытарам Ягоравым. Там зьмешчана 318 беларуск?х песень, зап?саных Гарэцк?м ад мац? [29] . У канцы 20-х гадо? п?сьменьн?к займа?ся таксама перакладам? мастацкай прозы: ≪Разгром≫ Фадзеева , апавяданьн? Горкага ≪Канавала?≫, ≪Чалкаш≫. Пераклады был? падп?саныя псэ?дан?мам А. Мсьц?сла?ск?, але ?х прыналежнасьць Гарэцкаму не выкл?кае сумненьня [30] . У 1928 годзе Гарэцк? падрыхтава? да выданьня вял?кую кн?гу сва?х выбраных твора?, нанова адрэдагава?шы некаторыя зь ?х. Гэтая кн?га не пабачыла сьвет [30] .

Гарэцк? зьвярта?ся да праблемы ?заемааднос?на? ?нтэл?гента ? народу, да рол? ? м?с?? ?нтэл?генцы? ? нацыянальным разьв?цьц? (аповесьць ≪Мэлянхол?я≫, апавяданьн? ≪Фантаз?я≫ ? ?нш.). Расцэньва? ролю беларускага л?таратара як надзвычай адказную ? патрабавальную да грамадзянскай ? нацыянальнай сьвядомасьц?. Выступа? супраць прав?нцыйнай замкнёнасьц? маладой беларускай л?таратуры.

У творчасьц? Гарэцкага вызначаюцца наступныя пэрыяды (так, як ?х акрэсьл?? Г. Гарэцк? ? л?сьце да А. Адамов?ча [31] ):

  • 1912?1913: Горацк? першы
  • 1913?1914: В?ленск? першы
  • 1914?1917: часу ?мпэрыял?стычнай вайны
  • 1917?1919: пачатку кастрычн?цкага перавароту
  • 1919?1923: В?ленск? друг?
  • 1923?1926: Менск? першы
  • 1926?1928: Горацк? друг?
  • 1928?1930: Менск? друг?
  • 1931?1935: Вяцка-К?ра?ск?
  • 1935?1937: Пясочынска-К?ра?ск?.

Кн?г? Гарэцкага выдавал?ся на расейскай, укра?нскай , польскай , нямецкай мовах .

  • Творы
  • Вокладкі зборніка апавяданьняў «Досьвіткі» (1926), кнігі «Ціхія песьні» (1926), «Ціхая плынь» (1930)
    Вокладк? зборн?ка апавяданьня? ≪Досьв?тк?≫ (1926), кн?г? ≪Ц?х?я песьн?≫ (1926), ≪Ц?хая плынь≫ (1930)
  • «У лазьні», Наша Ніва, 25 студзеня 1913
    ≪У лазьн?≫, Наша Н?ва, 25 студзеня 1913

Б?бл?яграф?я [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

  • ≪У лазьн?≫ (1912, надрукаваная ? 1913), першае апавяданьне.
  • ≪Антон≫ (1914, упершыню надрукаваная ? газэце ≪ Гоман ≫, 1918; асобна ? у 1919), драматызаваная аповесьць.
  • ≪На ?мпэрыял?стычнай вайне≫ (1914?1919, фрагмэнты друкавал?ся ? ≪Полым?≫, першае асобнае ? цэлае выданьне ? 1926), ваенныя зап?ск?.
  • ≪Л?то?ск? хутарок≫ (1915, надрукаваны ? газэце ≪ Беларусь ≫, 1920), апавяданьне, першая спроба л?таратурнага, ня дзёньн?кавага твора пра вайну.
  • ≪Генэрал≫ (1916, першы раз надрукаваная газэтай ≪ Вольная Беларусь ≫, 1918), апавяданьне.
  • ≪Руск?≫ (1915), апавяданьне.
  • ≪Чарн?чка≫, апавяданьне.
  • ≪Хадзяка≫ (1916), апавяданьне.
  • ≪На этапе≫ (1916), апавяданьне.
  • ≪Меланхол?я≫, (уры?к? друкавал?ся ? 1916), аповесьць (незавершаная).
  • Maksim Horecki.   Nasz teatr. // Homan  : hazeta. ? 1916, 27 kastrycznika. ? № 74. ? С. 2.
  • Макс?м Гарэцк?.   Наш тэатр. // Гоман  : газэта. ? 1916, 31 кастрычн?ка. ? № 76. ? С. 2, 3.
  • Макс?м Гарэцк?.   Наш тэатр. // Гоман  : газэта. ? 1916, 3 л?стапада. ? № 76. ? С. 2.
  • Maksim Horecki.   Nasz teatr. // Homan  : hazeta. ? 1916, 7 listapada. ? № 77. ? С. 2.
  • М. Г.   Беларускае драматычнае п?сьменства. // Беларуская думка  : газэта. ? 1919, 5 мая. ? № 4. ? С. 3, 4.
  • М. Г.   Беларускае драматычнае п?сьменства. // Беларуская думка  : газэта. ? 1919, 7 мая. ? № 5. ? С. 2,3.
  • ≪С?б?рск?я абразк?≫ (1926?1928, часткова выдадзеныя ? 1973), збор 42 падарожных замалёвак.
  • ≪Ц?хая плынь≫, аповесьць (першы варыянт, ≪За што?≫, нап?саны ? 1917?1918, бы? надрукаваны ? газэце ≪Известия Смоленского Совета≫, травень 1918; уры?к? друкавал?ся а?тарам у заходнебеларуск?м друку, асобныя выданьн? ? 1926 ? 1930). Называецца крытыкам? адз?ным завершаным ? скончаным ува ?с?х аднос?нах буйным творам Гарэцкага [32] .
  • ≪ Дзьве душы ≫ (1918?1919, у газэце ≪ Беларуская думка ≫, чэрвень?л?пень 1919, першы раз асобна ? В?льня , 1919), аповесьць.
  • ≪Усебеларуск? зьезд 1917-га году≫ (1922), апавяданьне.
  • ≪Фантаз?я≫, апавяданьне.
  • ≪В?ленск?я камунары≫, раман-крон?ка (рукап?с бы? адасланы а?тарам у Менск у жн??н? 1934, ? бы? знойдзены ? фондах б?бл?ятэк? АН Летув?скай ССР у лютым 1961; першае выданьне ? 1965). Расейск? варыянт ≪Виленские воспоминания≫ прапано?ва?ся да друку ? Маскву ? сакав?ку 1935, але ня бы? прыняты.
  • ≪Чырвоныя ружы≫ (1922), драматычны твор.
  • ≪Камаро?ская крон?ка≫ (1930?1932?1937, апубл?каваная 1966), раман-эпапэя (незавершаны).
  • ≪Меланхол?я≫
  • ≪У чым яго кры?да?≫ (1926), аповесьць.
  • ≪Жарта?л?вы П?сарэв?ч≫ (1925, апубл?кавана ≪ Полымя ≫, 1926), п’еса.
  • ≪Лявон?ус Задумекус≫, а?таб?яграф?чны твор (п?са?ся ? 1930-я гады ? Вятцы, надрукаваны з адз?нага чарнав?ка ? часоп?се ≪Полымя≫ 2/1993).

  • А?таб?яграф?чныя матэрыялы (≪Храналёг?я ма?х твора?≫, успам?ны, п?сьмы); пераклады асобных прац ? твора? Лен?на, Горкага, А. Фадзеева, Ю. Л?бядз?нскага; ?ншыя творы ? доп?сы ? пэрыядычным друку (≪ Наша Н?ва ≫, ≪ Полымя ≫ ? ?нш.)

Кн?г? [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

  • ≪Рунь≫ (В?льня, 1914), зборн?к прозы, першая кн?га.
  • ≪Расейска-беларуск? сло?н?к≫ ( Смаленск , 1918, 2-е выд. ? В?льня , 1920; разам з Га?рылам Гарэцк?м ).
  • ≪Беларуска-расейск? сло?н?чак≫ ( В?льня , 1919, 3-е выд. ? Менск , 1925).
  • ≪Практычны расейска-беларуск? сло?н?к≫ (2-е выд. ? Менск, 1926; разам з М. Байковым).
  • ≪Г?сторыя беларускае л?таратуры≫ ( В?льня , 1919 ? 1920, 4-е выд. ? Менск , 1926).
  • ≪Хрэстаматыя беларускай л?таратуры. XI век ? 1905 г.≫ ( В?льня , 1922).
  • ≪Народныя песьн? з мэлёдыям?≫ ( Менск , 1928; разам з А. Ягоравым), зборн?к песень.
  • ≪Маладняк за пяць гадо?. 1923?1928≫ ( Менск , 1928).
  • ≪Апавяданьн?≫, зборн?к, рыхтава?ся ? 1928, але ня бы? выдадзены. Частка матэрыяла? была выдадзеная ? 2-томным зборн?ку ≪Выбраныя творы≫ ( Менск , 1973).
  • ≪Люстрадзён≫, нявыдадзены зборн?к, рыхтава?ся ? 1929 годзе.

Крытыка, рэцэнз?? [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Арх?? [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Пасьля высылк? М. Гарэцкага ? Вятку ён атрымл?ва? ад жонк? матэрыялы па пошце, а ? канцы чэрвеня 1932 году ? Вятку бы? прывезены ? арх?? цалкам. Арх?? пасьля 4 сьнежня 1937 году перахо?вала жонка Гарэцкага (у Пясочн?, К?раве , Лен?нградзе ). 12 сакав?ка 1971 году амаль усе рукап?сы был? перададзеныя ? Фундамэнтуальную б?бл?ятэку Акадэм?? навук БССР (арх?? № 7, 119 адз?нак захаваньня). Рэшта рукап?са? знаходз?цца ? Беларуск?м дзяржа?ным арх?ве-музэ? л?таратуры ? мастацтва.

Ушанаваньне памяц? [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Макс?м Гарэцк? на паштовай марцы Беларус?

У 1993 годзе ? роднай вёсцы да 100-годзьдзя з дня нараджэньня п?сьменьн?ка, што адзначалася таксама ? рамках Арган?зацы? Аб’яднаных Нацыя? па пытаньнях адукацы?, навук? ? культуры , адчын?л? музэй [33] . З 1997 году дзейн?чае М?жнародны фонд брато? Гарэцк?х. Ягонае ?мя носяць б?бл?ятэка ? Горках, вул?цы ? Менску, Амсьц?славе ? Горках. У Менску ? Вязьме паста?леныя помн?к?. З 1992 году рэгулярна ладзяцца Гарэцк?я чытаньн? [34] .

У 2012 годзе пры падрыхто?цы да рэспубл?канскага сьвята ≪Дажынк?≫ ? Горках , нягледзячы на пратэсты грамадзтва, бы? зьнесены дом, у як?м у 1926?1928 гг. жы? Макс?м Гарэцк?. Гэта бы? адз?ны дом, як? захава?ся ад Гарэцкага на тэрыторы? сучаснай Беларус?. [35]

За?ваг? [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

  1. ^ Цяпер в. Багацька?ка , Амсьц?сла?ск? раён
  2. ^ У савецкай г?старыяграф?? дата сьмерц? падавалася як 20 сакав?ка 1939 году

Крын?цы [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

  1. ^ а б в г Бугаё? Дз. Макс?м Гарэцк?. С. 15?17
  2. ^ Дасаева Летап?с жыцця ? творчасц? Макс?ма Гарэцкага. С. 7
  3. ^ а б Пшырко? Юл?ян. Макс?м Гарэцк? ? яго раман ≪В?ленск?я камунары≫ // Гарэцк? Макс?м. В?ленск?я камунары. Раман-хрон?ка. ? Мн. : Беларусь, 1965. С. 7
  4. ^ а б Адамов?ч Алесь. ≪Браму скарба? сва?х адчыняю…≫ ? Мн.: Выд-ва БДУ, 1980. С. 92.
  5. ^ Адамов?ч Алесь. ≪Браму скарба? сва?х адчыняю…≫ ? Мн.: Выд-ва БДУ, 1980. С. 89
  6. ^ К?рава? рэкв?зыцыяй ≪л?шка? жытла ? буржуаз??≫.
  7. ^ а б Ка?ка А. К. Гарэцк? Макс?м ?ванав?ч // ЭГБ . ? Мн. : 1994 Т. 2. С. 494.
  8. ^ ФУП: фабрика учебных пособий.
  9. ^ З 1936 ? г. К?ра? Смаленскай, потым Калускай вобласьц?.
  10. ^ Алесь Лукашук .   Мова гарыць (Загад № 33) // Спадчына  : часоп?с. ? 1996. ? № 3. ? С. 76?91. ? ISSN 0236-1019 .
  11. ^ Л??шыц, Уладз?м?р.  Справа № 13036 (Дакументульны Матэрыял аб тым, як заг?ну? п?сьменн?к М. Гарэцк?). // рэд. рада Аляксандар Агее? ? ?нш. Маг?лё?ская да?н?на  : зборн?к г?старычных ? краязна?чых матэрыяла?. ? Маг?лё? : Музей г?сторы? Маг?лёва, 1993. ? Т. 1. ? С. 46?53.
  12. ^ Чыгрын ?. П. Пам?ж былым ? будучым: Проза М. ?. Гарэцкага / ?. П. Чыгрын. ? 2-е выд., выпр. ? Мн.: Бел. навука, 2003. С. 70?81.
  13. ^ Пшырко? Юл?ян. Макс?м Гарэцк? ? яго раман ≪В?ленск?я камунары≫ // Гарэцк? Макс?м. В?ленск?я камунары. Раман-хрон?ка. ? Мн. : Беларусь, 1965. С. 8.
  14. ^ Адамов?ч Алесь. ≪Браму скарба? сва?х адчыняю…≫ ? Мн.: Выд-ва БДУ, 1980. С. 23.
  15. ^ а б Чыгрын ?. П. Пам?ж былым ? будучым: Проза М. ?. Гарэцкага / ?. П. Чыгрын. ? 2-е выд., выпр. ? Мн.: Бел. навука, 2003. С. 50.
  16. ^ Адамов?ч Алесь. ≪Браму скарба? сва?х адчыняю…≫ ? Мн.: Выд-ва БДУ, 1980. С. 67.
  17. ^ Бугаё? Дз. Макс?м Гарэцк?. С. 18
  18. ^ Дасаева Т Летап?с жыцця ? творчасц? Макс?ма Гарэцкага. С. 8
  19. ^ Бугаё? Дз. Макс?м Гарэцк?. С. 20
  20. ^ Бугаё? Дз. Макс?м Гарэцк?. С. 21
  21. ^ Бугаё? Дз. Макс?м Гарэцк?. С. 29
  22. ^ Бугаё? Дз. Макс?м Гарэцк?. С. 89
  23. ^ Бугаё? Дз. Макс?м Гарэцк?. С. 119
  24. ^ Чыгрын ?. П. Пам?ж былым ? будучым: Проза М. ?. Гарэцкага / ?. П. Чыгрын. ? 2-е выд., выпр. ? Мн.: Бел. навука, 2003. С. 92?96.
  25. ^ Бугаё? Дз. Макс?м Гарэцк?. С. 123?124
  26. ^ Бугаё? Дз. Макс?м Гарэцк?. С. 127
  27. ^ Чыгрын ? Пам?ж былым ? будучым. С. 32
  28. ^ Бугаё? Дз. Макс?м Гарэцк?. С. 135
  29. ^ Бугаё? Дз. Макс?м Гарэцк?. С. 152
  30. ^ а б Бугаё? Дз. Макс?м Гарэцк?. С. 154
  31. ^ Адамов?ч Алесь. ≪Браму скарба? сва?х адчыняю…≫ ? Мн.: Выд-ва БДУ, 1980. С. 41,42.
  32. ^ Адамов?ч Алесь. ≪Браму скарба? сва?х адчыняю…≫ ? Мн.: Выд-ва БДУ, 1980. С. 111.
  33. ^ М?калай Рудко?ск? . Жыву ? радуюся, ? вы жыв?це ? радуйцеся // Газэта ≪ Маг?лё?ск?я ведамасьц? ≫, 25 лютага 2008 г.  Праверана 29 студзеня 2013 г.
  34. ^ Тацяна Жук , Марына Л?с . Рукап?сы не гараць. Макс?м Гарэцк?: ≪Жыцьцё праляцела, як адз?н дзень≫ // Tut.by , 18 лютага 2013 г.  Праверана 18 лютага 2013 г.
  35. ^ 120-годзьдзе Макс?ма Гарэцкага: дом зьнесьл?, збор твора? ня выдал?. Радыё Свабода

Л?таратура [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

  • Адамов?ч Алесь. ≪Браму скарба? сва?х адчыняю…≫ ? Мн.: Выд-ва БДУ, 1980. ? 224 с., ?л., 1 л. партр.
  • Бугаё? Дз. Макс?м Гарэцк? ? 2-е выд., выпр., дап. ? М?нск: Бел. навука, 2003. ? 239 с.
  • Бугаё? Дз. Гарэцк? Макс?м ?ванав?ч // Беларуская савецкая энцыкляпэдыя . У 12 т.Т.3. Веды ? Граф?к / Беларуская Савецкая Энцыклапедыя; Рэдкал.: П. У. Бро?ка (гал. рэд.) ? ?нш. ? Мн.: БелСЭ, 1971. ? С. 374.
  • Гарэцк? Р. Ахвярую сва?м ≪я≫ … (Макс?м ? Га?рыла Гарэцк?я). / Р. Гарэцк?; Навуковы рэдактар М. ?. Мушынск?. ? М?нск: Беларуская навука, 1998. ? 287 с.
  • Гарэцк? Радз?м. Янка Купала ? браты Гарэцк?я. // Роднае слова: Навук. ? метад. часоп. ― Мн., 2004. ― № 7. ― С. 96―99.
  • Га?рук, Ю. Макс?м Гарэцк?. Успам?ны, артыкулы, дакументы. ? Мн., 1984. ? с. 87.
  • Дасаева Т. М. Летап?с жыцця ? творчасц? Макс?ма Гарэцкага. ? Мн., 1993.
  • Кажамяк?н Г. Макс?м Гарэцк? ? Кузьма Чорны: да праблемы тыпалог?? / Г. Кажамяк?н // Зборн?к Да 100-годдзя Уладз?м?ра Дубо?к?, Уладз?м?ра Жылк?, Кузьмы Чорнага: Зборн?к навуковых артыкула? / Пад агульн. рэд. Л. Дз. С?ньковай. ? М?нск: БДУ, 2001. ? С. 131?134.
  • Ка?ка А. К. Гарэцк? Макс?м ?ванав?ч // Энцыклапедыя г?сторы? Беларус?. У 6 т. Т. 2: Бел?цк ? Г?мн / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.: Б. ?. Сачанка (гал. рэд.) ? ?нш.; Маст. Э. Э. Жакев?ч. ? Мн.: БелЭн, 1994. ? 537 с, [8] к.: ?л. ISBN 5-85700-142-0 . С.494?496.
  • Кныш, Л. Гутарковая камун?кацыя ? прозе Макс?ма Гарэцкага. ? 2006. ? № 2. ? С. 32.
  • Кныш, Л. Мо?ныя сродк? ? творах Макс?ма Гарэцкага. ? Роднае слова. ? 1998. ? № 6. ? С. 72 ? 81.
  • Корань (С?нькова), Л. Д. Макс?м Гарэцк? // Цукровы пе?н?к: л?т.-крыт. арт. ? Мн.: Маст.л?т., 1996. ? С. 22-65.
  • Л??шыц У. М. Макс?м Гарэцк? ? жыццё ? творчасць. Метадычны матэрыял ? парады ? дапамогу прапандыстам кн?г?. Маг?ле?: абласное таварыства аматара? кн?г?.1993. ? 34 с.
  • Л??шыц У. М. Л?таратурны музей Макс?ма Гарэцкага. Каротк? даведн?к ? Орша: адзел культуры Горацкага райвыканкама, 1997. ? 69 с. ISBN 985-6120-13-6
  • Ева Лявонава.   Г?сторыя двух ператварэньня?. // Л?М  : часоп?с. ? 2013, 5 л?пеня. ? № 26 (4724). ? С. 5.
  • Марц?нов?ч А. Брама, адчыненая ? вечнасць: дзецям пра Макс?ма Гарэцкага: нарысы. ? Мн.: Мастацкая л?таратура, 2013. ? 206 с. ? (Г?сторыя ? асобах). ? ISBN 978-985-02-1423-2 .
  • Мушынск? М. Падзв?жн?к з малой Багацька?к?: жыццёвы ? творчы шлях Макс?ма Гарэцкага // Мушынск? М.; навук. Рэд. А. М. Макарэв?ч; Нац. Акад. навук Беларус?, ?н-т мовы ? л?т. ?мя Якуба Коласа ? Янк? Купалы. ? 2-е выд., выпр. ? дап. ? М?нск: Беларуская навука, 2013. ? 543 с.
  • Нов?к, М. Слова ? вобраз у ≪Скарбах жыцця≫ Макс?ма Гарэцкага. ? Роднае слова. ? 2005. ? № 4. ? С. 12.66-67
  • Пшырко? Юл?ян. Макс?м Гарэцк? ? яго раман ≪В?ленск?я камунары≫ // Гарэцк? Макс?м. В?ленск?я камунары. Раман-хрон?ка. ? Мн. : Беларусь, 1965. ? 356 с., ?л.
  • Сав?цкая ?. ?. М. Гарэцк? ? асно?ныя тэндэнцы? разв?цця беларускай л?таратурнай мовы // П?сьменн?к ? мова ? стыль: Тэз. дакл. ? паведамл. м?жнар. навук. канф., прысвеч. 70-годдзю з дня нараджэння праф. Л. М. Шакуна (17-19 верас. 1996 г.). ? М?нск, 1996. ? С. 117?119.
  • С?нькова Л. Д. Смехавое як пазнака нацыянальнага ? творах Макс?ма Гарэцкага / Л. Д. С?нькова // Беларускае л?таратуразна?ства: навукова-метадычны зборн?к / гал. рэд. Л. Д. С?нькова. ? Вып. 6. ? М?нск: БДУ, 2008. ? С. 47?51.
  • Стральцо? М. Чалавек з Малой Багацька?к? // Стральцо?, М. Л. Ад маладз?ка да по?н?: апавяданн?, аповесц?, эсэ / М?хась Стральцо?; уклад. В. Стральцовай. ? Мн.: Маст. л?т, 2005. ? С. 323?336.
  • Тычына М. Макс?м Гарэцк? ? праблема ≪другога≫ ? яго творах / М. Тычына // Роднае слова. ? 2003. ? №2. ? С. 5-9.
  • Тычына М. На выспе Патмас: Творчасць Макс?ма Гарэцкага / М. Тычына // Роднае слова. ? 1993. ? №2. ? С. 15-22.
  • Чыгрын ?. П. Пам?ж былым ? будучым: Проза М. ?. Гарэцкага / ?. П. Чыгрын. ? 2-е выд., выпр. ? Мн.: Бел. навука, 2003. ? 166 с. ISBN 985-08-0539-0 .

Дысэртацы?:

  • Атрашкевич, В. И. Проблема автобиографизма в белорусской советской художественной прозе 20-х годов: На материале творчества Тишки Гартного, Горецкого, Якуба Коласа: автореферат диссертации на соискание ученой степени кандидата филологических наук. ? Мн., 1979. ? 24 с.
  • Голуб, Т. С. Тэксталог?я твора? Макс?ма Гарэцкага: Прынцыпы выд. По?нага збору твора?: А?тарэф. дыс. на атрыманне вучон. ступ. канд. ф?лал. навук: 10.01.11 / Голуб Тэрэса Стан?слава?на; Нац. акад. навук Беларус?, ?н-т л?т. ?мя Я.Купалы. ? Мн., 2000. ? 20 с.
  • Губская В. М. Раман М. Гарэцкага ≪В?ленск?я камунары≫ ? кантэксце беларускай прозы 1920?1930-х гадо?: жанравае наватарства: а?тарэф. дыс. … канд. ф?лал. навук: 10.01.01 / В. М. Губская; БДУ. ? М?нск, 2012. ? 24 с.
  • Дасаева, Т. Н. Паэтыка л?рызму ? беларускай публ?цыстыцы ? мастацкай прозе: А?тарэф. дыс. на атрым. вучон. ступ. д-ра ф?лал. навук: 10.01.10 ; 10.01.01 / Дасаева Таццяна М?калае?на; Бел. дзярж. ун-т. ? Мн., 2002. ? 39 с.
  • Кажамяк?н, Г. В. ?дэйна-мастацкая эвалюцыя творчасц? Макс?ма Гарэцкага: а?тарэферат дысертацы? на атрыманне вучонай ступен? кандыдата ф?лалаг?чных навук: 10.01.01 / Кажамяк?н Генадзь Вячаславав?ч; Беларуск? дзяржа?ны ун?верс?тэт. ? М?нск, 2007. ? 21 с.
  • Кныш, Л. С. Гутарковая камун?кацыя ? мастацкай прозе Макс?ма Гарэцкага: спосабы стыл?зацы?: а?тарэферат дысертацы? на атрыманне вучонай ступен? кандыдата ф?лалаг?чных навук: 10.02.01 / Кныш Ларыса Сяргее?на: 29.09.2006. ? М?нск, 2006. ? 20 с.
  • Коротков, Н. Н. Ранняя проза М. Горецкого: проблема стиля: автореферат диссертации на соискание ученой степени кандидата филологических наук: 10.01.03 / Коротков Николай Николаевич; Академия наук Белорусской ССР, Институт литературы им. Я. Купалы. ? Минск, 1989. ? 21 с.
  • Маханьков, Ю. В. Становление белорусской советской прозы и традиции Л. Н. Толстого (Я.Колас, М.Горецкий, К.Чорный): Автореф. дис. на соиск. учен. степ. канд. филол. наук (01.01.02, 01.01.01) / АН РБ, Ин-т лит. им. Я.Купалы. ? Мн., 1991. ? 19 с.
  • Сав?цкая, ?. ?. Лекс?каграф?чная спадчына М.Гарэцкага: мо?на-г?старычны кантэкст, фарм?раванне лекс?кону, нармал?затарская практыка: А?тарэф. дыс. на атрыманне вучон. ступ. канд. ф?лал. навук: 10.02.01 / Сав?цкая ?рына ?вана?на; Беларус. дзярж. ун-т. ? Мн., 2002. ? 19 с.
  • С?нькова, Л. Д. Беларуская проза ХХ стагоддзя: дынам?ка жанравых структур: А?тарэф. дыс. на атрым. вуч. ступ. д-ра ф?лал. навук: 10.01.01 / Беларус. дзярж. ун-т. ? Мн., 1996. ? 41 с.
  • Смаль, В. М. Беларуская аповесць для юнацтва 20-х гадо? XX стагоддзя: стылева-жанравая спецыф?ка: А?тарэф. дыс. на атрыманне вучон. ступ. канд. ф?лал. навук: 10.01.01: 27.04.2004 / Смаль Валянц?н М?калаев?ч; [Установа адукацы? ≪Брэсц. дзярж. ун-т ?м. А. С. Пушк?на≫]. ? Брэст, 2004. ? 20 с.
  • Тарасова, Т. Н. Проблема ≪Человек и война≫ в творчестве Максима Горецкого и Анри Барбюса: Автореф. дис. на соиск. учен. степ. канд. филол. наук: 10.01.03; 10.01.05 / Тарасова Тамара Николаевна; Акад. наук БССР, Ин-т лит. им. Я.Коласа. ? Мн., 1986. ? 20 с.
  • Уткевич, В. ?. Тыпалог?я нацыянальнага характару ? творчасц? Кнута Гамсуна ? Макс?ма Гарэцкага: а?тарэферат дысертацы? на атрыманне вучонай ступен? кандыдата ф?лалаг?чных навук: 10.01.03 ; 10.01.01: 20.02.2006. ? М?нск, 2006. ? 21 с.
  • Шышко, А. В. Мастацкае ?васабленне нацыянальнага характару ? драматург?? Макс?ма Гарэцкага: а?тарэферат дысертацы? на атрыманне вучонай ступен? кандыдата ф?лалаг?чных навук: 10.01.01 / Шышко Алена В?кенцье?на. ? Менск, 2009. ? 23 с.

Вонкавыя спасылк? [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Шукаць у Wikisource В?к?крын?цы зьмяшчаюць арыг?нальныя матэрыялы, датычныя тэмы артыкула:
Атрымана з ≪ https://be-tarask.wikipedia.org/w/index.php?title=Макс?м_Гарэцк?&oldid=2503166 ≫