Адам Плуг
(сапр. ?
Антон Антонав?ч Пяткев?ч
;
23 кастрычн?ка
1823
, в.
Замосьце
,
Слуцк? павет
,
Менская губэрня
(цяпер ?
Слуцк? раён
,
Менская вобласьць
) ?
2 л?стапада
1903
,
Варшава
) ?
польск?
?
беларуск?
праза?к
,
паэт
,
журнал?ст
.
Паходз?? з шляхецкага роду гербу ≪Трубы≫. Бацька Антон бы? арандатарам. У
1835
?
1842
вучы?ся ?
Слуцкай г?мназ??
. У 1841 сям’я пераехала ? вёску
Жука? Барок
на
Ста?печчыне
, дзе пазнаём??ся ? пасябрава? з
Уладз?славам Сыракомлем
. Працава? хатн?м наста?н?кам. У
1845
?
1846
вучы?ся на ф?лязофска-л?таратурным факультэце К?е?скага ?н?вэрс?тэту. Матэрыяльная нястача прымус?ла спын?ць вучобу ? заняцца наста?н?цкай працай у мястэчку Джурын на
Падольл?
. У
1856
у
Менску
сустрака?ся зь
В?нцэнтам Дун?н-Марц?нкев?чам
?
Стан?славам Манюшкам
.
У 1857 ажан??ся зь Людв?кай Сержпуто?скай, узя? у арэнду маёнтак Паток каля В?ньн?цы. У
1859
пераеха? у
Жытом?р
. Разам з жонкай заснава? там мужчынскую г?мназ?ю з пансыёнам ? бы? яе к?ра?н?ком. У
1861
улады пазбав?л? ?х права ?трымл?ваць асьветн?цкую ?станову. У
1862
жонка Людв?ка была арыштаваная за ?дзел у анты?радавых ман?фэстацыях ? зьняволеная ?
О?ручы
. У
1864
?
1866
Антон Пяткев?ч знаходз??ся пад арыштам у Жытом?ры, потым у
К?еве
. Вымушаны бы? часта мяняць месца жыхарства, займа?ся гувэрнэрскай практыкай. У
1868
а?даве?.
У сьнежн?
1874
прыня? прапанову выда?ца С. Левенталя ? пераеха? у
Варшаву
. У
1875
?
1879
бы? сурэдактарам, а ?
1879
-
1890
? рэдактарам часоп?су ≪
Kłosy
≫ (≪Каласы≫) ? а?тарам шматл?к?х матэрыяла? пра Беларусь. Пасьля спыненьня выхаду часоп?су ?
1891
?
1903
? гало?ны рэдактар Wielkiej Encyklopedii Powszechnej Ilustrowanej (≪Вял?кай усеагульнай ?люстраванай энцыкляпэды?≫), адначасова зья?ля?ся л?таратурным рэдактарам часоп?су ≪W?drowiec≫ (≪Вандро?н?к≫,
1894
-
1899
), уваходз?? у склад рэдакцы? газэты ≪
Kurier Warszawski
≫ (≪Варша?ск? кур’ер≫, 1899?1903).
Адз?н з арган?затара? беларускага л?таратурна-асьветн?цкага гуртка. Бы? сябрам мног?х дабрачынных, навуковых ? л?таратурных таварыства?.
Памёр у
Варшаве
, пахаваны на Павонзка?ск?х мог?лках. У варша?ск?м касьцёле сьв. Крыжа ?
1905
устано?лены яго бюст.
Дэбютава? у друку ? 1847. У 1849 нап?са? на беларускай мове чатыры апавяданьн? ? адну легенду (захавалася апавяданьне ≪Кручаная баба≫, апубл. у 1918). Першы паэтычны зборн?к ≪Родны загон≫ (1854) заснаваны на рэал?ях беларускага жыцьця. У зборн?ку ≪Каласы з роднай н?вы≫ (1856) фальклёрныя ? хрысьц?янск?я матывы. Рэал?стычны паказ жыцьця шляхты ? цэнтры сацыяльных рамана? ≪Дух ? кро?≫ (1859), ≪Аф?цыял?ст≫ (1866?1867) ? ?нш.
А?тар артыкула? ? нарыса? пра культурнае жыцьцё Беларус? (≪Некальк? ?ражаньня? з падарожжа на Л?тву≫, 1858; ≪Уладз?сла? Сыракомля≫,
1862
; ≪Манюшка ? Менску≫,
1896
, ? ?нш.), вершаваных прысьвячэньня? В. Дун?н-Марц?нкев?чу (≪Да В. Марц?нкев?ча, а?тара твора? на беларускай гаворцы≫) ? У. Сыракомлю. Адз?н зь першых перакла? на польскую мову творы В. Дун?н-Марц?нкев?ча,
Гайнрыха Гайнэ
,
В?ктора Юго
,
Аляксандра Пушк?на
?
??льяма Шэксьп?ра
. Творы Адама Плуга друкавал?ся ? Менску (у зборн?ку ≪Голас зь Л?твы≫, 1859). Сумесна зь
В?нцэсем Карытынск?м
падрыхтава? выданьне ≪Выбранай паэз??≫ У. Сыракомл? (т. 1-5, 1890). Карыста?ся вял?каю папулярнасьцю ? л?таратурных колах Варшавы.
- Zupełny zbior pism. Ser. 1?2. T. 1?6. ?ytomierz; Wilno, 1862?63.
- Drzewo przekl?te.
- Wigilia ?wi?tego Jana: Opowiadanie fantastyczne, 1847.
- Dzieciobojca: Obrazek z wiejskiego ?ywota, 1851.
- Go?? z grobu: Opowiadanie ko?cielnego dziadka, 1851.
- Zaraza: Obrazek obyczajowy, 1852.
- Zagon rodzinny: Zbior obrazkow, gaw?d, fraszek rymowanych i nierymowanych. T. 1?3. ? Wilno, 1854.
- Kłosy z rodzinnej niwy, 1856.
- Pami?tki domowe, 1858.
- Głos z Litwy. Mi?sk, 1859.
- Duch i krew: Kilka zarysow z ?ycia towarzyskiego. ? Warszawa, Biblioteka Najcelniejszych Utworow Literatury Europejskiej, 1859. (2-е выд. - 1897).
- Sm?tarz: Obrazek fantastyczny, 1862.
- Sroczka: Obrazek za?ciankowy. ? Biblioteka Mrowki (tom: 6), 1869.
- Wspomnienie Romanowa, 1879.
- Trzy legendy z dawnych lat. 1889.
- Officyalista: Powie?? w trzech cz??ciach. ? Warszawa, 1895.
- ?. p. Kajetan Kraszewski, 1896.
- Deotyma (Jadwiga Łuszczewska): Pami?tka jubileuszowa 1852-1897. 1900.
- Кручаная баба // Варта (М?нск). 1918. 1.
- Кручаная баба // Спадчына. 1992. № 4.
- Да Стан?слава Манюшк?. Жука? Барок // Полымя. 1999. № 7.
На беларускую мову асобныя яго творы пераклал?
Пятро Б?тэль
,
Уладз?мер Мархель
,
Кастусь Цьв?рка
.
Некаторыя творы таксама перакладзены на чэскую мову.