Гэтая назва мае некальк? сэнса?. Кал? вас ц?кавяць ?ншыя сэнсы, глядз?це таксама Л?да (неадназначнасьць) .

Л?да лац. Lida
В?ды Л?ды
Герб Л?ды Сьцяг Л?ды
Першыя згадк?:	14 верасьня 1323  (700 гадо? таму) [1]
Магдэбурскае права :	17 верасьня 1590
Кра?на:	Беларусь
Вобласьць :	Гарадзенская
Раён :	Л?дзк?
Плошча :	80 км²
Вышыня :	142 м н. у. м.
Насельн?цтва  ( 2018 )
колькасьць:	101 616 чал. [2]
шчыльнасьць :	1270,2 чал./км²
Часавы пас :	UTC+3
Тэлефонны код :	+375 1561
Паштовы ?ндэкс :	231300
СААТА :	4236501000
Нумарны знак :	4
Геаграф?чныя каардынаты :	53°53′44″ пн. ш. 25°17′45″ у. д. ? / ? 53.89556° пн. ш. 25.29583° у. д. ? / 53.89556; 25.29583 Каардынаты : 53°53′44″ пн. ш. 25°17′45″ у. д. ? / ? 53.89556° пн. ш. 25.29583° у. д. ? / 53.89556; 25.29583
Л?да на мапе Беларус?  ± Л?да Л?да
Галерэя здымка? у В?к?схов?шчы
Аф?цыйны сайт   (рас.)

Л??да  ? места ? Беларус? , на рацэ Л?дзе? . Адм?н?страцыйны цэнтар Л?дзкага раёну Гарадзенскай вобласьц? . Насельн?цтва на 2018 год ? 101 616 чалавек ^[2] . Вузел чыгунак ? а?тамаб?льных дарог на В?льню , Баранав?чы , Горадню , Маладэчна .

Л?да ? да?няе магдэбурскае места , цэнтар г?старычнага рэг?ёну (частка В?леншчыны ), старажытны замак Вял?кага Княства Л?то?скага . Да нашага часу тут захава?ся замак вял?кага князя Гедз?м?на , выдатны помн?к г?сторы? ? абарончай арх?тэктуры. Апроч таго, у месьце знаходзяцца Фарны касьцёл у стыл? в?ленскага барока ? комплекс былога кляштару п?яра? з касьцёлам Сьвятога Язэпа ? стыл? клясыцызму , помн?к? арх?тэктуры XVIII?XIX стагодзьдзя?. Сярод мясцовых славутасьця? вылучал?ся меская ратуша ? кармэл?цк? касьцёл , помн?к? арх?тэктуры XVII?XVIII стагодзьдзя?, зруйнаваныя расейск?м? ?ладам? , а таксама кляштар кармэл?та? , помн?к арх?тэктуры XVIII ст., зьн?шчаны савецк?м? ?ладам? .

Назва [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Паводле францускага л?нгв?ста- герман?ста Раймонда Шм?тляйна , як? на падставе шматгадовых дасьледаваньня? прыйшо? да выснова? пра германскае паходжаньне л?то?ск?х уласных ?мёна? , назва Л?да ?тварылася ад гоцкага ?мя Lindo або Liht ^[3] (таксама адзначал?ся старажытныя германск?я ?мёны Lida ? Lidgeard ^[4] ). Сярод ?ншага, адзначалася бытаваньне патранам?чнага прозьв?шча Л?дзев?ч ( светковъ… Дениса Лидевичъ… Хилимона Лидевичъ ? осочника зъ Горници , 1541 год ^[5] ; panem Janem Lidziewiczem , 1621 год ^[6] , do niwy J?rzego Lidziewicza , 1662 год ^[7] , Petrus Lidziewicz , 1762 год ^[8] ). Апроч таго, адзначалася ?мя Л?дзейка: Пётар Л?дзейкав?ч упам?наецца пам?ж 1537 ? 1538 гадам? ^[9] .

У рэчышчы пал?тык? летув?зацы? пад уладай Савецкай Расе? тапон?м Л?да выводз?л? ад балтыйскага lydimas 'высечка' (бл?зкага да тэрм?ну ≪ляда≫) або, як менш ?мавернае, ад летув?скага lydis 'ход, плынь'. Часам тапон?м памылкова прымярко?ваюць да ?мя Л?да, якое зьяв?лася ? гэтых мясьц?нах значна пазьней ^[10] .

Г?сторыя [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Асно?ны артыкул: Г?сторыя Л?ды

Вял?кае Княства Л?то?скае [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Найбольш раньн?я археаляг?чныя матэрыялы, выя?леныя на тэрыторы? Л?ды, датуюцца пачаткам XIV ст. ^[11] Аф?цыйна ^[12] адл?к г?сторы? места вядзецца ад 14 верасьня 1323 году ? пачатку будаваньня вял?к?м князем Гедз?м?нам Л?дзкага замка ^[1] , вакол якога паступова вырасла пасел?шча.

У XIV ст. Л?да беспасярэдне належала вял?к?м князям Гедз?м?ну , Кейстуту , Альгерду , Ягайле , В?та?ту . У гэты час места ?ваходз?ла ? склад Троцкага ваяводзтва ? неаднаразова цярпела ад напада? крыжако?. У 1360-я гады ? Л?дзе ?снавала франц?шканская м?с?я, а ? 1387 годзе Ягайла заснава? тут адз?н зь першых касьцёла? у Вял?к?м Княстве Л?то?ск?м. У 1396?1398 гадох у Л?дзе жы? з сва?м дваром выгнаны Тымурам хан Залатой Арды Тахтамыш , а ? 1411?1412 гадох ? ягоны сын Джэлал ад-Дз?н , як? камандава? татарск?м? аддзелам? войска Вял?кага Княства Л?то?скага ? Грунвальдзкай б?тве . З 1413 году места знаходз?лася ? складзе В?ленскага ваяводзтва ^[11] .

У XV?XVI стагодзьдзях Л?да была значным цэнтрам рамяства ? гандлю, зьвязаным зь В?льняй , Наваградкам , Менскам , Полацкам . У гэты час места складалася з Рынка ? 4 вул?ца?, таксама ?снавала прадмесьце Зарэчча. У сярэдз?не XVI ст. у Л?дзе зьяв?л?ся кальв?н?сты, прычым ?хная колькасьць не?забаве так павял?чылася, што меск? касьцёл некаторы час ня дзея? празь недахоп верн?ка? ^[11] .

Згодна з адм?н?страцыйна-тэрытарыяльнай рэформай 1565?1566 гадо? Л?да стала цэнтрам павету . 17 верасьня 1590 году кароль ? вял?к? князь Жыг?монт Ваза нада? месту Магдэбурскае права ? герб : ≪ поле шчыта расьсечанае на дзьве частк?: правая ? чырвоная з залатым ?львом, левая ? блак?тная з двума залатым? скрыжаваным? ключам? ≫ ^[13] .

Захавалася сьведчаньне азначэньня жыхаро? Л?ды ? вакол?ца? л?цьв?нам? : ≪ Мишковский Ян Семенов… литвин, шляхтич Лидского повета ≫ (1633 год) ^[14] . У матрыкуле Каралявецкага ?н?вэрсытэту пад 1722 годам значыцца Nowicki Ignat., Lithvan. ex districtu Lidensi ^[15] .

За часам? Крывавага патопу (1654?1661) у 1659 годзе маско?скае войска ?вана Хаванскага штурмам узяла замак ? спал?ла яго ^[11] . У другой палове XVII ст. у вын?ку война? з Маско?скай дзяржавай ? Швэцыяй Л?да прыйшла ? заняпад, тольк? зь сярэдз?не XVIII ст. пачалося гаспадарчае ажы?леньне. У 1672 годзе тут заснавал? кляштар кармэл?та?.

У 1756 ^[11] ?1834 гадох у Л?дзе ?снавала сярэдняя навучальная ?станова ? п?ярск? калег?юм, выпускн?к? якога пак?нул? прыкметны сьлед у навуцы ? л?таратуры. У калег?юме навуча?ся будучы прафэсар В?ленскага ?н?вэрсытэту Стан?сла? Юндз?л . На 1792 год у месьце было 242 будынк? ^[11] .

Пад уладай Расейскай ?мпэры? [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

У вын?ку трэцяга падзелу Рэчы Паспал?тай (1795 год) Л?да апынулася ? складзе Расейскай ?мпэры? , дзе стала цэнтрам павету Слон?мскай губэрн? (з 1797 году ? складзе Л?то?скай , з 1801 году ?  Гарадзенскай , з 1842 году ?  В?ленскай губэрн? ). На 1837 год у месьце было 324 будынк?.

У 1863 ? 1873 гадох у Л?дзе збудавал? 2 бровары, у 1870?1880-я гады ? гарбарныя прадпрыемствы, тытунёвую фабрыку, крухмальны завод. У 1884 годзе празь места праклал? чыгуначную л?н?ю В?льня  ? Лун?нец , у 1907 годзе ? Маладэчна  ? Масты . У 1899 годзе ? Л?дзе адкрылася лякарня на 25 ложка?. У 1901 годзе адбы?ся запуск чыгунал?цейнага, у 1903 годзе ? лесап?льнага, у канцы XIX ? пачатку XX стагодзьдзя? ? 2 цагельных завода?. Фальклярыст ? этнограф М?хал Федаро?ск? , як? зьб?ра? этнаграф?чную беларушчыну ? 1877?1904 гадох, засьведчы? пра Л?дзк? павет , што сярод беларускага жыхарства назва л?цьв?н азначала мясцовага жыхара (≪л?дзян?на≫) ^[16] .

На 1904 год у Л?дзе было 1000 жылых дамо? (зь ?х 275 мураваных), 14 дробных прадпрыемства? (400 работн?ка?), 170 рамесных майстэрань, 4 лякарн? на 115 ложка?, 6 пачатковых навучальных установа? (700 вучня?). На 1914 год у месьце працавала каля 40 прадпрыемства? ^[17] .

За часам? Першай сусьветнай вайны ? верасьн? 1915 году Л?ду занял? войск? Нямецкай ?мпэры? .

• Старая граф?ка Л?ды
• 
  Места ? замак . Ю. Пешка , каля 1800 г.
• 
  Ратуша , 1803 г.
• 
  Замак. М. Кулеша, 1825 г.
• 
  ≪Л?да над ракой Л?дзеяй≫.
  Н. Орда , 1873 г.

• 
  Замак. В. Гразно?, 1874 г.
• 
  Замак. В. Дмахо?ск?, 1882 г.
• 
  Кляштар кармэл?та? , 1917 г.
• 
  Сынагога , 1917 г.

Найно?шы час [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

25 сакав?ка 1918 году згодна з Трэцяй Уста?ной граматай Л?да абвяшчалася часткай Беларускай Народнай Рэспубл?к? . У месьце прызначыл? павятовага старшыню БНР, а жыхары Л?дзкай воласьц? атрымал? Пасьведчаньн? Народнага Сакратарыяту БНР ^[18] . Увосень 1918 году ? Л?дзе сфармавалася Самаабарона Л?дзкай зямл? , якая пачала к?раваць местам па адыходзе немца?, а таксама Нацыянальная рада Л?дзкай зямл? ? Кола полек у Л?дзе . 1 студзеня 1919 году ? адпаведнасьц? з пастановай ? зьезду КП (б) Беларус? Л?да ?вайшла ? склад Беларускай ССР , дзе стала цэнтрам павету (≪падраёну≫) Гарадзенскага раёну ^[19] , не?забаве места занял? бальшав?к?. 16?17 красав?ка 1919 году Л?ду адб?л? польск?я войск? ^[20] . 7 чэрвеня 1919 году места разам з паветам трап?ла ? склад В?ленскай акруг? Грамадзянскай управы ?сходн?х земля?  ? часовай польскай адм?н?страцыйнай адз?нк? ^[21] . Улетку 1920 году Л?ду зно? занял? бальшав?к?, 30 верасьня 1920 году ? частк? польскага войска. Згодна з Рыскай м?рнай дамовай 1921 году Л?да апынулася ? складзе м?жваеннай Польскай Рэспубл?к? , дзе стала цэнтрам павету ? Наваградзк?м ваяводзтве . За польск?м часам найбольшым прамысловым прадпрыемствам у Л?дзе, вядомым вытворцай гумовага абутку, была фабрыка ≪Ардаль≫, заснаваная ? 1929 годзе. У месьце таксама працавал? прадпрыемствы па вытворчасьц? сельскагаспадарчых прылада?, выраба? з дроту, гумы, п?ва ? алею, а таксама кафлярн?, тартак? ? пякарн?.

У 1939 годзе Л?да ?вайшла ? БССР , дзе 15 студзеня 1940 году стала цэнтрам раёну Баранав?цкай вобласьц? (з 20 верасьня 1944 году ? складзе Гарадзенскай вобласьц?). З 27 чэрвеня 1941 да 9 л?пеня 1944 году места знаходз?лася пад акупацыяй Трэцяга Райху .

У 1989 годзе ? Л?дзе адбылося ?рачыстае адкрыцьцё помн?ка Адаму М?цкев?чу , у 1993 годзе ? помн?ка Франц?шку Скарыну . У 2010 годозе ?першыню з часо? падзея? 1939 году ? цэнтральную частку Л?ды вярнул?ся назвы, беспасярэдне зьвязаныя з дасавецкай г?сторыяй места: Грунвальдзкая ? Замкавая вул?цы, а таксама бульвар ?мя вял?кага князя Гедз?м?на .

• Места на старых здымках
• 
  Фара (направа) ? ру?ны касьцёла кармэл?та? (налева), 1900 г.
• 
  Замак , да 1914 г.
• 
  Кляштар кармэл?та? , 1916 г.
• 
  Сынагога , 1915 г.

• 
  Рынак, 1916 г.
• 
  Вул?ца Садовая, 1916 г.
• 
  Касьцёл Сьвятога Язэпа , 1930 г.
• 
  Вул?ца В?ленская, 1930 г.

Насельн?цтва [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Дэмаграф?я [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

• XVIII стагодзьдзе : 1792 год ? 1243 чал. ^[11]
• XIX стагодзьдзе : 1817 год ? 770 чал.; 1837 год ? 1366 чал. ^[22] ; 1851 год ? 4845 чал. ^[23] ; 1861 год ? 4087 чал. ^[23] ; 1862 год ? 4077 чал. (2059 муж. ? 2028 жан.) ^[24] ; 1897 год ? 8626 чал.
• XX стагодзьдзе : 1921 год ? 13 401 чал.; 1959 год ? 28,5 тыс. чал.; 1972 год ? 50 тыс. чал.; 1979 год ? 65,5 тыс. чал.; 1996 год ? 100,9 тыс. чал.; 1998 год ? 99,9 тыс. чал. ^[25]
• XXI стагодзьдзе : 2004 год ? 98 231 чал.; 2006 год ? 96,5 тыс. чал.; 2009 год ? 97 629 чал. ^[26] (перап?с); 2016 год ? 100 443 чал. ^[27] ; 2017 год ? 101 165 чал. ^[28] ; 2018 год ? 101 616 чал. ^[2]

Нацыянальны склад (паводле перап?су 1999 году, %): беларусы  ? 44,2, паляк?  ? 38,3, расейцы  ? 14,0, укра?нцы  ? 2,6. Агулам у месьце жывуць прадста?н?к? каля 50 нацыянальнасьця?.

Рэл?г?йнае жыцьцё прадста?ляюць 22 супольнасьц? 6 канфэс?я?, у тым л?ку 7 правасла?ных, 5 рымска-катал?цк?х, 1 грэка-катал?цкая, 1 мусульманская, 1 юдэйская, 1 эвангел?чна-лютэранская ? 6 пратэстанцк?х. Дзейных сакральных будынка? у месьце ? 8, у тым л?ку 4 касьцёлы, 2 царквы ? 2 мал?то?ныя дамы на ?с?х пратэстанта?.

Адукацыя [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Сыстэма адукацы? ? Л?дзе ? гэта 16 сярэдн?х, няпо?ная сярэдняя школы, г?мназ?я, л?цэй, 33 дашкольныя ? 10 пазашкольных установа?, Л?дзк? каледж, музычны каледж, 2 прафэс?йна-тэхн?чныя вучэльн?, прафэс?йны л?цэй, дз?цячы дом творчасьц?, школа мастацтва? ? музычная школа.

Мэдыцына [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Да паслуга? месьц?ча? ? лякарня на 1155 месца?, 5 пал?кл?н?к, 3 дыспансэры, 24 пункты аховы здаро?я, станцы? хуткай дапамог? ? перал?ваньня крыв?; 11 аптэчных пункта?, 9 аптэчных шап?ка? розных форма? уласнасьц?.

Культура [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

У сыстэму ?станова? культуры ?ваходзяць 3 дамы культуры, 7 б?бл?ятэк, г?старычна-мастацк? музэй , 1 к?натэатар , 46 калектыва? мастацкай самадзейнасьц?.

Спорт [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

У Л?дзе працуе 3 спарткомплексы, 2 ФАК?, стадыён, плавальны басэйн, 12 м?н?-басэйна?, 27 спартовых заля?, 6 стралковых ц?ра?, 64 прыстасаваныя памяшканьн?, 79 плоскасьцевых будынка?.

Забудова [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Вул?цы ? пляцы [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Аф?цыйная назва	Г?старычная назва	Былыя назвы
8 сакав?ка вул?ца	Крупа?ская вул?ца
Камсамольская вул?ца	Замкавая вул?ца
К?рава вул?ца	Школьная вул?ца [29]
Лен?на плошча	Рынак пляц
Лен?нская вул?ца	Каменская вул?ца	Гарадзенская вул?ца 3 мая вул?ца
Перамог? вул?ца	Сьвянцянская вул?ца [29]	Адама Фалько?скага вул?ца
Савецкая вул?ца	В?ленская вул?ца	Сувальская вул?ца
Не ?снуе	Крывая вул?ца	Мацкев?ча вул?ца

Мясцовасьц? [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Г?старычныя мясцовасьц? Л?ды: В?сманты, Выган, Дварцовая Слабада, Дзяканка, Закасанка, Зарэчча, Каменка, Кузьм?шк?, Куро?шчына, Марг?, Масто?шчына, Навапрудцы, Паста?шчына, Расьляк?, Сойк?шк?, Струг?, Фэрма, Школьны Двор.

Эканом?ка [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Л?да ? буйны прамысловы цэнтар. У месьце працуюць прадпрыемствы машынабудаваньня, харчовай, х?м?чнай, дрэваапрацо?чай, буда?н?чых матэрыяла?, абутковай прамысловасьц?.

• ААТ ≪Л?дсельмаш≫
• ААТ ≪Л?даграпраммаш≫
• РУП ≪Л?цейна-мэхан?чны завод≫
• РУП ≪Досьледны завод ?Нёман“≫
• ААТ ≪ Л?дзкае п?ва ≫
• ААТ ≪Л?дкан≫
• ААТ ≪Л?дахлебапрадукт≫
• ДАУП ≪Л?дзк? малочнакансэрвавы камб?нат≫
• ААТ ≪Лакафарба≫
• АУВП ≪Л?дзкая мэблевая фабрыка≫
• ААТ ≪Л?дабудматэрыялы≫
• ААТ ≪Л?дзкая абутковая фабрыка≫
• РУП ≪Завод ?Оптык“≫
• РУП ≪Л?дзк? завод электратэхн?чных выраба?≫
• ?ПВУП ≪Белтэкс-Оптык≫
• ЗАТ ≪Белэ?ратара≫
• Рэспубл?канскае вытворчае ?н?тарнае прадпрыемства ≪Завод ?затрон≫ ^[30] .

У буда?н?чы комплекс Л?ды ?ваходзяць 17 буда?н?чых ? рамонтна-буда?н?чых арган?зацыя?, найбуйнейшай зь як?х зья?ляецца ААТ ≪Буда?н?ча-мантажны трэст № 19≫.

Да паслуга? насельн?цтва ? гасьцей места маецца 480 аб’екта? раздробнага гандлю ? грамадзкага харчаваньня ?с?х форма? уласнасьц?, шэраг прадпрыемства? побытавага абслуго?ваньня. Дзеюць 2 стацыянарныя ? 4 м?н?-рынк?.

Транспарт [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Л?да ? чыгуначны вузел. Таксама маецца а?тобусная станцыя, якая абслуго?вае каля 10 м?жмеск?х маршрута? ? каля 30 мясцовых маршрута?. Меск? грамадзк? транспарт улучае 13 а?тобусных маршрута? ? 12 маршрута? маршрутных такс?.

Грузавыя ? пасажырск?я перавозк? ? Л?дзе ажыцьця?ляюць ААТ ≪Л?датранса?та≫, ААТ ≪Л?даспэца?татранс≫, ≪?лона≫, грузавая а?тастанцыя ААТ ≪Горадня?нтэртранс≫, а?тобусны парк № 2 ? чыгуначны вузел.

Турыстычная ?нфармацыя [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

?нфраструктура [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Л?да ? цэнтар турызму дзяржа?нага значэньня ^[31] . У месьце працуе Л?дзк? г?старычна-мастацк? музэй. Спын?цца можна ? гатэл? ≪Л?да≫ або ? трохзоркавым гатэл? ≪Кантынэнт≫ ^[32] .

• Помн?к? : Франц?шку Скарыну (арх. ? Юры Б?руко?), савецк?м во?нам, як?я заг?нул? ? Вял?кую Айчынную вайну , ахвярам фашызму.

Славутасьц? [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Найбольш вядомая славутасьць Л?ды ? Замак Гедз?м?на , збудаваны вял?к?м князем у 1330-я. ?ншыя выдатныя мясьц?ны:

• Забудова г?старычная (канец XIX ? 1-я палова ХХ ст.; асобныя фрагмэнты)
• Капл?ца Сьвятой Барбары (1930)
• Касьцёл Беззаганнага Зачацьця Найсьвяцейшай Панны Мары? (1933)
• Касьцёл Сьвятога Язэпа ? кляштар п?яра? (1797?1825; цяпер царква Сьвятога М?хала Арханёла Беларускага экзархату Маско?скага патрыярхату )
• Касьцёл Узвышэньня Сьвятога Крыжа (Фарны; 1765?1770)
• Мог?лк?: старыя катал?цк?я (1797); старыя правасла?ныя
• Чыгуначны вакзал

Страчаная спадчына [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

• Капл?ца Сьвятога Крыжа (XIX ст.)
• Касьцёл Беззаганнага Зачацьця Найсьвяцейшай Панны Мары? ? кляштар кармэл?та? (XVII?XVIII стагодзьдз?)
• Ратуша (XVIII ст.)
• Сынагога Вял?кая (1891)
• Царква Сьвятога Юрыя (1875)

Галерэя [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

• Краяв?ды Л?ды
• 
  Замак
• 
  Фарны касьцёл
• 
  Фара, ?нтэр’ер
• 
  Былы касьцёл п?яра?

• 
  Былы касьцёл п?яра?, ?нтэр’ер
• 
  Касьцёл Беззаганнага Зачацьця Найсьвяцейшай Панны Мары?
• 
  Капл?ца Сьвятой Барбары
• 
  Старыя кашары

Месты-сябры [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Перал?к места?-сябро? Л?ды
С?л?стра , Ба?гарыя Грэвэсмюлен , Нямеччына Кашал?н , Польшча Элк , Польшча Дз?м?тра?град , Расея

Асобы [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

• Юры Заяц (1951?2011) ? беларуск? археоляг ? г?сторык
• Саму?л Кастрав?цк? (1902?1953) ? польск? ? беларуск? вайсковы дзяяч
• Аркадзь М?гдал (1911?1991) ? ф?зык, акадэм?к АН СССР
• Сяргей Пал?цев?ч (нар. 1990) ? беларуск? футбал?ст
• Эдуард Пальчыс (нар. 1990) ? блогер ? публ?цыст, пал?твязень Беларус?
• Поля Ракса (нар. 1941) ? польская к?наакторка
• Рычард Смольск? (нар. 1945) ? беларуск? тэатразна?ца, пэдагог
• Стан?сла? Судн?к (нар. 1954) ? беларуск? п?сьменьн?к, журнал?ст
• Аляксандар Юрэв?ч (нар. 1979) ? беларуск? футбал?ст

Крын?цы [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Л?таратура [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

• Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашко? ? ?нш. ? Мн. : БелЭн , 1999. ? Т. 9: Кул?б?н ? Мала?та. ? 560 с. ? ISBN 985-11-0155-9
• Вял?кае княства Л?то?скае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашко? ? ?нш. ? Мн. : Беларуская Энцыклапедыя, 2005. ? Т. 2: Кадэцк? корпус ? Яцкев?ч. ? 788 с. ? ISBN 985-11-0378-0
• Ла?рэш Л. Л?да ?чора ? сёння: г?сторыя горада ? выявах. ? Л?да: Л?дская друкарня, 2013. ? 152 с ISBN 978-985-6437-29-1 .
• Памяць: Г?ст.-дакум. хрон?ка Л?ды ? Л?дскага раёна. ? Мн. : Беларусь, 2004. ? 566 с.: ?л. ISBN 985-01-0522-4
• Ц?то? А. Геральдыка Беларуск?х места? / Маст. А. Бажэна?. ? Менск : ≪Полымя≫, 1998. ? 287 с.: ?л. ISBN 985-07-0131-5 .
• Энцыклапедыя г?сторы? Беларус?. У 6 т. / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.: Г. П. Пашко? (гал. рэд.) ? ?нш.; Маст. Э. Э. Жакев?ч. ? Мн. : БелЭн , 1997. ? Т. 4: Кадэты ? Ляшчэня. ? 432 с. ? ISBN 985-11-0041-2
• Słownik geograficzny Krolestwa Polskiego i innych krajow słowia?skich . Tom V: Kutowa Wola ? Malczyce. ? Warszawa, 1884.

Вонкавыя спасылк? [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

• Л?да , Radzima.org
• ≪Pawet. Г?сторыя ? культура Л?дчыны≫
• Lida.info
• Жыццё дала… чыгунка

п а р Месты ? мястэчк? г?старычнай Л?дчыны Астрына (1641) ¹ Балотна / Вярэна? Бел?ца Бенякон? Вас?л?шк? Дакудава Дэмбрава Жалудок Жырмуны (1724) Забалаць ?шчална Л?да ² (17.9.1590) Нача Новы Двор (XVII ст.) Орля Радунь (1649) Ражанка Сабак?нцы (1676) Шчучын (23.05.1761) Эйшышк? (XVII ст.)  ? ¹ У дужках прыводз?цца час атрыманьня Магдэбурскага права ; ? ² Вылучаным пазначаюцца ?мацаваныя месты ? мястэчк? ( гарады / гарадк? )