한국   대만   중국   일본 
Жак Карт’е ? В?к?пэдыя Перайсьц? да зьместу

Жак Карт’е

Прав?ць спасылк?
Зьвестк? зь В?к?пэды? ? вольнай энцыкляпэды?
Жак Карт’е
Jacques Cartier
Жак Карт’е. Партрэт пэндзлю Тэаф?ля Амэля ( 1817 ? 1870 ), алей, палатно, каля 1844 , нап?саны на аснове карц?ны Франсуа Рыса 1839 году, якая заг?нула. Прыжыцьцёвых партрэта? Карт’е не ?снуе.
Род дзейнасьц? мараплавец
Дата нараджэньня 31 сьнежня 1491
Месца нараджэньня Сэн-Малё , Брэтань
Дата сьмерц? 1 верасьня 1557
Месца сьмерц? Сэн-Малё , Францыя
Прычына сьмерц? кароста [d] ? СН?Д
Месца пахаваньня
Занятак нав?гатар , падарожн?к-дасьледн?к , мараплавец , вынаходн?к , марак , пал?тык
Бацька Жамэ Карт’е
Мац? Жэсьлен Жансар
Дадаткова Jacques Cartier Signature.svg
Подп?с Выява аўтографу

Жак Карт’е? ( па-француску : Jacques Cartier ; 31 сьнежня 1491 , Сэн-Малё , Брэтань ? 1 верасьня 1557 , Сэн-Малё , Францыя ) ? француск? мараплавец брэтонскага паходжаньня, як? зраб?? пачатак францускай калян?зацы? Па?ночнай Амэрык? [2] [3] [4] [5] . Жак зья?ляецца першым э?рапейцам, як? ап?са? ? нанёс на мапу затоку Сьвятога Ла?рэнц?я й бераг? рак? Сьв. Ла?рэнц?я й зямлю, якую ён назва? ≪Кра?най Канада?≫. Разам з Джонам Каботам ? Самюэлем дэ Шампленам л?чыцца адным з гало?ных першаадкрывальн?ка? Канады .

Б?яграф?я [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Нарадз??ся ? брэтонск?м па?ночным порце Сэн-Малё [6] , у сям’? Жамэ Карт’е й Жэсьлен Жансар [7] . Пра ягонае юнацтва вядома мала. Вядома, што шлюб з Катрын, дачкой канэтабля Жака дэ Гранша, як? адбы?ся 2 тра?ня 1519 году, значна палепшы? ягонае сацыяльнае станов?шча.

У 1532 годзе герцагства Брэтань было фармальна аб’яднана з Францыяй у зьвяз. Карт’е бы? прадста?лены каралю Францыску I Жанам Лё Вэнёрам , б?скупам Сэн-Малё й абатам Мон-Сэн-М?шэль , у Мануарэ-дэ-Брыёне . Кароль раней запраша?, аднак нефармальна, флярэнтыйскага дасьледчыка Джаваньн? да Вэраццана дасьледаваць усходняе ?зьбярэжжа Па?ночнай Амэрык? ад ?мя Францы? ? 1524 годзе [8] [6] . Карт’е, як мяркуюць, суправаджа? да Вэраццана ? гэтай экспэдыцы?, якая дасьледавала ?зьбярэжжа ад цяперашняй Па?днёвай Карал?ны да Новай Шатлянды? , ? так?я астравы, як то Ньюфа?ндлэнд . Падчас ?ншай экспэдыцы? яны дайшл? да тэрыторы? цяперашняй Бразыл?? .

Лё Вэнёр паведамля? аб гэтых падарожжах да Ньюфа?ндлэнду й Бразыл?? ? як доказ здольнасьц? Карт’е ≪весьц? судны да адкрыцьця новых земля? у Новым Сьвеце ≫. Карт’е падзял??ся з каралём сва?м? намерам? папытаць шчасьце ? дасьледваньнях Захаду, ён пастав?? сабе за мэту знайсьц? ?ндыю ? К?тай .

Падарожжы [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Першая экспэдыцыя [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Першая экспэдыцыя Жака Карт’е.
Коп?я крыжа, як? бы? узьведзены Карт’е ? Гаспэ. Сэн-Малё.

У 1533 годзе кароль Францы? Францыск I да? згоду брэтонцу Жаку Карт’е на экспэдыцыю для ≪адкрыцьця невядомых зямель у Новым Сьвеце≫, узнагародз??шы яго тытулам ≪кап?тана й стырн?ка караля≫. Гало?най мэтай плаваньня? Карт’е бы? пошук шляху ? К?тай . 20 красав?ка 1534 году два карабля водазьмяшчэньнем каля 60 тона? кожны й з камандай па 60 чалавек адплыл? з Сэн-Малё . Праз 20 дзён, то бок 10 тра?ня , экспэдыцыя дасягнула бераго? Ньюфа?ндлэнда ля мыса Бонав?ста . Падчас першай высадк? на таямн?чы бераг матросы папо?н?л? свае запасы сьвежая дз?чынай ? паплыл? далей уздо?ж бераго? Ньюфа?ндлэнда. Абм?ну?шы па?ночную ?скраек острава, карабл? павярнул? на па?днёвы-захад, ? поглядам марако? адкры?ся абсяг заток? Сьвятога Ла?рэнц?я .

На востраве Прынца Эд?арда французы ?бачыл? ?ндзейца? , верагодна м?кмака? , як?я перапра?лял?ся ? чо?нах праз рэчку. Ля бераго? Гаспэ да караблё? нечакана набл?з?л?ся дзьве флятыл?? па 40?50 каноэ , у як?х был? ?ндзейцы, як?я размахвал? футравым? скуркам? на наканечн?ках дз?да?. Гэта было в?давочнай прыкметай, што тут ужо магл? пабываць э?рапейцы. ?ндзейцы выкрыквал? нейк?я прыв?таньн?, скакал? й ≪раб?л? розныя знак? сябро?ства й радасьц?≫. Карт’е не давяра? ≪дз?к?м≫ ? два стрэлы карабельнай артылеры? над галовам? ?ндзейца? расьсеял? ?хныя хутк?я каноэ.

У панядзелак, 6 л?пеня , на па?востраве Гаспэ французы сустрэл? групу ?ндзейца? на чале з правадыром Данаконам . Гэта был? ?ракезы , як? разма?лял? на ла?рэнц?йскай мове . Яны лав?л? ? тых месцах рыбу. 24 л?пеня 1534 году Карт’е пастав?? на новай зямл? крыж з надп?сам: ≪Няхай жыве кароль Францы?!≫, аб’яв??шы гэтыя тэрыторы? ?ласнасьцю францускага караля [9] . Прысутн?ча?шы пры гэтым правадыр Данакона спачатку пратэстава?, але пасьля падарунка? правадыр пераста? пярэчыць.

24 л?пеня Жак скончы? сваё першае плаваньне, але ?ваходу ? раку Сьв. Ла?рэнц?я гэтак ? не за?важы?. Карт’е ?зя? з сабой двух ?ндзейск?х юнако? Дамагая й Та?гнаагну. Данакон да? згоду забраць з сабой хлопца? тольк? пры ?мове, што французы вярнуцца й прывязуць з сабой э?рапейск?я тавары. Вярну?шыся ? Францыю 5 верасьня 1534 году, Карт’е скла? мапу свайго падарожжа. На ёй было в?даць, што за Ньюфа?ндлэндам знаходз?цца шырокае ?нутранае мора, якое адкрывае далейшы праход у глыб кантынэнта. Жак бы? перакананы, што ён дасягну? аз?яцкага ?зьбярэжжа. Усталяваныя з ?ндзейцам? кантакты й магчымыя камэрцыйныя выгады ад асваеньня адкрытых земля? заахвоц?л? караля Францы? даць санкцыю на другое падарожжа Карт’е.

Другая экспэдыцыя [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Другая экспэдыцыя Карт’е.

19 тра?ня 1535 году Карт’е на трох караблях, то бок ≪La Petite Hermine≫ (водазьмяшчэньне 60 тон), ≪L'Emerillon≫ (40 тон), ≪la Grande Hermine≫ (120 тон), адплы? з Францы? й праз 50 дзён дабра?ся да заток? Сьвятога Ла?рэнц?я . Разам зь ?м вярнул?ся й два захопленыя ?м падчас м?нулага паходу маладыя ?ндзейцы [6] , як?я й паказал? праход у вусьце рак? Сьвятога Ла?рэнц?я .

7 верасьня 1535 года Карт’е знайшо? ?ндзейскую вёску Стадакон ? шматл?кую групу ?ндзейца? ?ракеза? , на наступны дзень да француза? прыбы? сам вярхо?ны правадыр ?ракеза? Данакон. Карт’е ме? намер рухацца далей да таго месца, дзе, па словах ?ндзейца?, знаходз?лася пасел?шча Хашэлага . Данакон не хаце?, каб э?рапейцы прасо?вал?ся вышэй па рацэ, асьцерагаючыся, мабыць, ?хнага магчымага зьвяза зь ?ншым? ?ндзейск?м? плямёнам?, таксама не жадаючы выпускаць магчымасьц? абмену таварам?. Але ?се спробы адгаварыць Карт’е рухацца да Хашэлаге аказал?ся беспасьпяховым?. 19 верасьня 1535 году з адным караблём ? двума баркасам? ён падня?ся ?верх па цячэньн? рак? Сьвятога Ла?рэнц?я , пак?ну?шы сва?х перакладчыка? ? частку людзей у форце, падрыхтаванага да з?мы. Не даходзячы да Хашэлаг?, Карт’е прыйшлося пак?нуць карабель, бо рака падзялялася на некальк? вузк?х пратока?. Дабрацца да запаветнай мэты ён здоле? тольк? на баркасе . Хашэлага бы? нашмат большым за Стадакон, ? больш за тысячу ?ракеза? прыбыл? ? рачны край, каб сустрэць француза?. У месцы ?хнага прыбыцьця зараз разьмяшчаецца мост, названы ?мём вандро?цы. Экспэдыцыя ня здолела далей прасунуцца, пакольк? прасо?ваньню ?верх па рацэ перашкаджал? парог?. Карт’е бы? перакананы, што гэты шлях вё? у К?тай , а парог? здавал?ся яму адз?най перашкодай на шляху туды.

Пасьля наведваньня Хашэлаг?, не?забаве пераназванай ? Манрэаль , Карт’е вярну?ся ? Стадакону, дзе заставал?ся два ягоных карабля. Вяртацца ? Францыю было ?жо позна, бо з?мовая Атлянтыка не абяцала н?чога добрага падарожн?кам. Карт’е вырашы? з?маваць у Канадзе. Э?рапейцы збудавал? ?мацаваны форт, выры?шы вакол глыбок?я траншэ? й усталява?шы артылерыю, бо аднос?ны з ?ндзейцам? да гэтага часу апынул?ся сапсаваным?. У сьнежн? сярод э?рапейца? пачалася цынга . Да сярэдз?ны лютага з 110 француза? заставал?ся здаровым? менш дзесяц?. Невядома, што абяцала бы ?м першая з?ма ? Канадзе, кал? б ?ндзейцы не навучыл? ?х лячыцца настойкай зь л?сьця й кары аднаго дрэва, вядомага ? Гуроне пад назвай ≪анэда≫, верагодна гэта была туя заходняя . Гэты сродак, верагодна, ? выратава? экспэдыцыю ад катастрофы, дазвол??шы 85 французам перажыць з?му. Карт’е абвесьц?? дз??нае адкрыцьцё лека?, як Божае пасланьне й цуд [10] [11] [12] .

Выратаваныя француск?я вандро?н?к? адплац?л? чорнай ня?дзячнасьцю мясцовым жыхарам. Перад тым як адплыць ? зваротны шлях, Карт’е захап?? 10 ?ндзейца?, у тым л?ку ?хнага правадыра Данакону, як? памёр у Францы? ? 1539 годзе ад хваробы. Ён хаце? павезьц? ?х у Францыю, каб кароль мог асаб?ста пачуць апавяданьн? аб казачна багатай кра?не пад назвай Карале?ства Сагенэй [13] . 6 тра?ня карабл? Карт’е ?зял? курс на радз?му й праз тры тыдн? прыбыл? ? Сэн-Малё .

Трэцяя экспэдыцыя [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Жак Карт’е на выяве да кн?г? Леона Герэна ≪Француск?я марала?цы≫. 1846

17 кастрычн?ка 1540 году Францыск I загада? Жаку Карт’е вярнуцца ? адкрытыя ?м зямл?, каб пачаць ?хную калян?зацыю . Меркавалася, што яе ?значал?ць Карт’е. Аднак 15 студзеня 1541 году разьдзелам новай экспэдыцы? бы? прызначаны Жан-Франсуа дэ Ля Рок дэ Рабэрваль , прыдворны гугенот ? набл?жаны караля, названы першым генэрал-лейтэнантам францускай Канады. Карт’е жа адводз?лася роля асно?нага штурмана й нав?гатара. Пакуль Рабэрваль чака? артылеры? й забесьпячэньня, неабходнага для замацаваньня на новых землях, ён дазвол?? Жаку Карт’е адплысьц? раней на сва?х суднах [14] .

23 тра?ня 1541 году Карт’е адбы? з Сэн-Малё ? сваю трэцюю экспэдыцыю на пяц? суднах. На гэты раз аб думцы знайсьц? праход да ?сходу прыйшлося забыцца. Мэтай экспэдыцы? был? знайсьц? ≪Карале?ства Сагенэя≫ й ягоныя багацьц?, а таксама заснаваць сталыя сел?шчы ?здо?ж рак? Сьвятога Ла?рэнц?я [15] . Пасяленцы прывезьл? з сабой насеньне культурных расьл?на? ? быдла. Дасягну?шы Стадаконы, Карт’е ?зно? сустрэ?ся з ?ндзейцам?, але вырашы? не будаваць тут сел?шчы. М?нуючы некальк? м?ля? уверх па рацэ да месца, якое раней запрыкмец??, ён ствары? новае сел?шча, якое зараз зья?ляецца горадам Кап-Руж . ?ншы форт бы? пабудаваны на скале, якая ?звышалася над сел?шчам, для дадатковай абароны.

Французы з пачаткам свайго пасяленьня пачал? зб?раць тое, што паводле ?хнага меркаваньня было дыямэнтам? й золатам , але па вяртаньн? ? Францыю высьвятл?лася, што гэта был? кварцавыя крыштал? й жалезныя п?рыты [13] . Адгэтуль ?снуе пахабная прыма?ка ≪фальшывыя, як канадзк?я дыямэнты≫ ( франц . ≪faux comme les diamants du Canada≫ ). Два судны был? пасланыя дадому зь некаторым? з гэтым? карысных выкапням? 2 верасьня [15] . Пастав??шы задачу для пак?нутых у фартах, Карт’е 7 верасьня на баркасах адправ??ся на пошук? ≪Сагенэ?≫. Яму атрымалася дасягнуць Хашэлаг?, але дрэннае надвор’е й шматл?к?я рачныя парог? ?зно?ку перашкодз?л? яму. Пра з?му 1541 ? 1542 гадо? зап?са? не захавалася, але па ?сёй бачнасьц?, адбылася сутычка, у як?х мясцовыя ?ндзейцы заб?л? каля 35 француск?х пасяленца?. Карт’е адправ??ся ? Францыю ? пачатку чэрвеня 1542 году, нечакана сустрэ?шыся з Рабэрвалем ? ягоным? караблям? поруч узьбярэжжа Ньюфа?ндлэнда.

Рабэрваль загада? Карт’е вярнуцца назад да пасел?шча, але Карт’е адмов??ся выканаць загад [13] . Мараплавец нак?рава?ся дадому ? Сэн-Малё, дасягну?шы радз?мы ? кастрычн?ку 1542 году. Больш Карт’е ня ладз?? падарожжы.

Апошн?я гады [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Карт’е правё? астатнюю частку свайго жыцьця ? Сэнт-Малё й сва?м маёнтку бл?зу гораду. Ён часта займа?ся перакладам з партугальскае мовы . Памёр 1 верасьня 1557 году ? веку 65 гадо? за часам эп?дэм??, магчыма тыфусу , аднак шматл?к?я крын?цы не засьведчваюць прычыну сьмерц?. Пахаваны ? катэдры Сэн-Малё.

Спадчына [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Флёт Карт’е на канадзкай паштовай марцы 1908 году.

Дзякуючы сваёй першай экспэдыцы? Карт’е адкры? найбольш зручны воддны шлях для э?рапейскага пран?кненьня ? Па?ночную Амэрыку . Таксама ён зраб?? ?нтэлектуальную ацэнку рэсурса? Канады, як прыродных гэтак ? чалавечых, не зважаючы на тое, што ? вын?ку ён перабольшы? багацьце нэтра? Канады. У той час як некаторыя ягоныя дзеяньн? ? аднос?нах да мясцовых плямёна? на сёньня трактуюцца як ганебныя, ён сапра?ды спрабава? часам усталяваць сябро?ства з некаторым? карэнным? народам?, як?я жыл? уздо?ж рак? Сьвятога Ла?рэнц?я.

Карт’е ста? першым чалавекам, хто зарэг?страва? ?мя Канада, пазначы?шы на мапе тэрыторыю ?здо?ж берагу рак? Сьвятога Ла?рэнц?я. Назва паходз?ць ад ваяндоцка - ?ракескага слова ≪kanata≫ ( бел . вёска ) [16] , якая была няправ?льна ?нтэрпрэтаваная як родны тэрм?н для назвы адкрытай зямл? [17] . Канадцам? Карт’е называ? мясцовых жыхаро?, што жыл? на берагах рак? Сьвятога Ла?рэнц?я. Пасьля гэтага назва Канада выкарысто?валася для абазначэньня невял?к?х француск?х калён?я? на берагах гэтай рак?, а француск?я асадн?к? называл?ся канадцам? ( франц . сanadiens ). Зь сярэдз?ны XIX стагодзьдзя гэтая назва пачала прымяняцца да калён?я? ляял?ста? на Вял?к?х азёрах ? пазьней да ?сёй брытанскай Па?ночнай Амэрыцы. Так?м чынам, Карт’е не зья?ляецца строга э?рапейск?м першаадкрывальн?кам Канады, кра?ны якую мы разумеем на сёньня, шырокая фэдэрацыя, якая цягнецца ад Ц?хага да Атлянтычнага ак?яну . Усходнюю частку Канады раней наведвал? нарвэжцы, а таксама басконск?я, гал?с?йск?я й брэтонск?я рыбак?, ?, магчыма, Джон Кабот . Асабл?вы ?нёсак Карт’е зраб?? як першы э?рапеец, як? пран?к на кантынэнт, а дакладней уздо?ж рак? Сьвятога Ла?рэнц?я. Ягоныя дасьледаваньн? дал? падставу Францы? выказаць прэтэнз?? на тую тэрыторыю, якая пазьней будзе названа Новай Францыяй . Трэцяе падарожжа Карт’е засьведчыла чарговую спробу ?ладкаваць першае сталае пасел?шча э?рапейца? у Па?ночнай Амэрыцы з моманту спробы г?шпанца Люкаса Васкеса дэ Аёна ? 1526?1527 гадах.

Варта адзначыць ? прафэс?йныя якасьц? Жака Карт’е. Ул?чваючы, што ён зраб?? тры падарожныя выведк? ? небясьпечную й да гэтуль невядомую тэрыторыю, не згуб??шы ан?воднага карабелю, а таксама прайшо? каля 50 дагэтуль невывучаных гаваня? без сур’ёзных здарэньня?, ён можа л?чыцца як адз?н з найбольш прафэс?йных марапла?ца? таго пэрыяду. Да таго ж Карт’е бы? адным зь першых, хто аф?цыйна прызна? Новы Сьвет за асобны кантынэнт, не злучаны з Э?ропай ? Аз?яй.

Крын?цы [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

  1. ^ Jacques Cartier
  2. ^ Trudel, Marcel. ≪Cartier, Jacques≫. The Canadian Encyclopedia
  3. ^ ≪Jacques Cartier≫ Encyclopædia Britannica
  4. ^ ≪Exploration ? Jacques Cartier≫ The Historica Dominion Institute
  5. ^ Jacques Cartier The Catholic Encyclopedia
  6. ^ а б в ≪Jacques Cartier≫ . History.com.
  7. ^ Baxter, James Phinney; de La Roque Roberval, Jean Francois; Alfonce, Jean (1906). ≪A Memoir of Jacques Cartier, Sieur de Limoilou: His Voyages to the St. Lawrence, a Bibliography and a Facsimile of the Manuscript of 1534 with Annotations, Etc.≫. New York: Dodd, Mead & Company. ? С. 11.
  8. ^ Trudel 1966 . С. 58?60.
  9. ^ История Квебека Quebec-Canada
  10. ^ ≪Jacques Cartier's Voyages≫ Chronicles of America   Праверана 2010 г.
  11. ^ ≪Jacques Cartier≫ Eindhoven University   Праверана 2010 г.
  12. ^ Biggar 1924 . С. 204.
  13. ^ а б в ≪Jacques Cartier≫ . The Mariners’ Museum & Park.
  14. ^ ≪Jacques Cartier, Short Biography (w/timeline)≫ Elizabethan Era   Праверана 2010 г.
  15. ^ а б ≪Cartier’s Third Voyage to Canada, 1541?1542≫ American Journeys   Праверана 2010 г.
  16. ^ Greene, Meg (2004). ≪Jacques Cartier: Navigating the St. Lawrence River≫. New York: The Rosen Publishing Group, Inc. ? С. 54.
  17. ^ McMullen, J.M. (1855) ≪The History of Canada: From Its First Discovery to the Present Time≫ . C. W., J. M'Mullen.

Л?таратура [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

  • Trudel, Marcel. ≪Cartier, Jacques≫. ? 1-е выд. ? Toronto: University of Toronto Press, 1966.
  • H. P. Biggar. The Voyages of Jacques Cartier. ? No. 11. ? Ottawa: Publications of the Public Archives of Canada, 1924.

Вонкавыя спасылк? [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Атрымана з ≪ https://be-tarask.wikipedia.org/w/index.php?title=Жак_Карт’е&oldid=2455774 ≫