Назва ≪высакосны≫ ?тварылася ад лац?нскага слова ≪bissextum≫, што л?таральна абазначае ≪двойчы шосты≫. У рымск?м календары дн? л?чыл?ся не па парадку, а ? дачыненьн? да наступных
календа?
(першага дня кожнага месяцу). Гэтак, дзень
24 лютага
абазнача?ся як
ante diem sextum calendas martii
(≪шосты дзень перад сакав?цк?м? календам?≫).
Юл?юс Цэзар
, у гонар якога названы календар, загада? дадаваць да лютага друг? шосты (
bis sextus
) дзень перад сакав?цк?м? календам?, то бок друг? дзень 24 лютага, каб ура?наваць шасьц?гадз?ннае зрушаньне.
Грэцк? варыянт гэтага слова трап?? у
славянск?я мовы
, дзе адбылася трансфармацыя: пачаткова ≪б≫ зьмян??ся на ≪в≫; пам?ж выбухным ≪к≫ ? фрыкаты?ным ≪с≫ разьв??ся рэдукаваны ≪ъ≫, як? ? моцнай пазыцы? зьмян??ся на ≪о≫; да яго прыпадобн??ся папярэдн? галосны ≪е≫; канцавы зычны страц??ся, а галосны рэдукава?ся. У вын?ку фанэтычнага спрашчэньня славянскае ≪високость≫ зьмян?лася на ≪високосъ≫?? адсюль беларускае ≪высакосны≫
[1]
.
Магчыма, благая слава высакоснага году спрычын?ла ?зьн?кненьне памылковай
народнай этымалёг??
, паводле якой словы ≪кас?ць≫ ? ≪высакосны≫ зья?ляюцца аднакаранёвым?
[1]
.
?снуе беларуск? варыянт назвы?? ≪пераступны≫ год.
Г?сторыя ?зьн?кненьня высакоснага году зьвязана з тым, што
Зямля
роб?ць абарот вакол
Сонца
прыкладна за 365,25
дзён
. Каб пазьбегнуць адрозьненьня каляндарных дат
сонечнага календару
ад астранам?чных падзей (напрыклад
веснавога ра?надзенства
, ад якога адл?чваюцца царко?ныя
сьвяты
), было ?ведзена прав?ла даданьня дадатковага дня кожны чацьвёрты год. У
месяцова-сонечным календары
таксама дадаецца дадатковы час (часьцей??
месяц
).
Астранам?чны год на самай справе складае 365 дзён, 5
гадз?н
, 48
хв?л?н
? 46
сэкунд
.
- Асно?ны артыкул:
Юл?янск? каляндар
- Асно?ны артыкул:
Грэгарыянск? каляндар
У сярэдз?не XVI стагодзьдзя разьбежка пам?ж каляндарнай ? рэальнай датай склала каля 10 дзён. Гэтак сталася з-за давол? вял?кай недакладнасьц?: у Юл?янск?м календары сярэдняя працягласьць году за чатырохгадовы цыкл складала 365,25 дзён, што было болей за фактычную працягласьць году; у Грыгарыянск?м жа календары был? зробленыя папра?к? ? прав?лы зья?леньня ? годзе дадатковага дня, пасьля чаго сярэдняя працягласьць году склала 365,2425 дзён. Таму ? 1582 годзе папа
Грэгар VIII
увё? новы каляндар, адначасова перасуну?шы зьл?чэньне на 10 дзён уперад.
- ^
а
б
?ван Сацута
?Што кос?ць год высакосны? //
Роднае слова
. ? Мн.: 2008. ? №?12. ?
ISBN 0234-1360
.