한국   대만   중국   일본 
Высакосны год ? В?к?пэдыя

Высако?сны год ( па-лац?нску : bissextum ?? ≪двойчы шосты≫)?? год у юл?янск?м ? ? грыгарыянск?м календары , як? мае 366 дзён замест 365 дзён у звычайным годзе.

Назва ≪высакосны≫ ?тварылася ад лац?нскага слова ≪bissextum≫, што л?таральна абазначае ≪двойчы шосты≫. У рымск?м календары дн? л?чыл?ся не па парадку, а ? дачыненьн? да наступных календа? (першага дня кожнага месяцу). Гэтак, дзень 24 лютага абазнача?ся як ante diem sextum calendas martii (≪шосты дзень перад сакав?цк?м? календам?≫). Юл?юс Цэзар , у гонар якога названы календар, загада? дадаваць да лютага друг? шосты ( bis sextus ) дзень перад сакав?цк?м? календам?, то бок друг? дзень 24 лютага, каб ура?наваць шасьц?гадз?ннае зрушаньне.

Грэцк? варыянт гэтага слова трап?? у славянск?я мовы , дзе адбылася трансфармацыя: пачаткова ≪б≫ зьмян??ся на ≪в≫; пам?ж выбухным ≪к≫ ? фрыкаты?ным ≪с≫ разьв??ся рэдукаваны ≪ъ≫, як? ? моцнай пазыцы? зьмян??ся на ≪о≫; да яго прыпадобн??ся папярэдн? галосны ≪е≫; канцавы зычны страц??ся, а галосны рэдукава?ся. У вын?ку фанэтычнага спрашчэньня славянскае ≪високость≫ зьмян?лася на ≪високосъ≫?? адсюль беларускае ≪высакосны≫ [1] .

Магчыма, благая слава высакоснага году спрычын?ла ?зьн?кненьне памылковай народнай этымалёг?? , паводле якой словы ≪кас?ць≫ ? ≪высакосны≫ зья?ляюцца аднакаранёвым? [1] .

?снуе беларуск? варыянт назвы?? ≪пераступны≫ год.

Г?сторыя

рэдагаваць

Г?сторыя ?зьн?кненьня высакоснага году зьвязана з тым, што Зямля роб?ць абарот вакол Сонца прыкладна за 365,25 дзён . Каб пазьбегнуць адрозьненьня каляндарных дат сонечнага календару ад астранам?чных падзей (напрыклад веснавога ра?надзенства , ад якога адл?чваюцца царко?ныя сьвяты ), было ?ведзена прав?ла даданьня дадатковага дня кожны чацьвёрты год. У месяцова-сонечным календары таксама дадаецца дадатковы час (часьцей?? месяц ).

Астранам?чны год на самай справе складае 365 дзён, 5 гадз?н , 48 хв?л?н ? 46 сэкунд .

Юл?янск? каляндар

рэдагаваць
Асно?ны артыкул: Юл?янск? каляндар

Грыгарыянск? каляндар

рэдагаваць
Асно?ны артыкул: Грэгарыянск? каляндар

У сярэдз?не XVI стагодзьдзя разьбежка пам?ж каляндарнай ? рэальнай датай склала каля 10 дзён. Гэтак сталася з-за давол? вял?кай недакладнасьц?: у Юл?янск?м календары сярэдняя працягласьць году за чатырохгадовы цыкл складала 365,25 дзён, што было болей за фактычную працягласьць году; у Грыгарыянск?м жа календары был? зробленыя папра?к? ? прав?лы зья?леньня ? годзе дадатковага дня, пасьля чаго сярэдняя працягласьць году склала 365,2425 дзён. Таму ? 1582 годзе папа Грэгар VIII увё? новы каляндар, адначасова перасуну?шы зьл?чэньне на 10 дзён уперад.

  1. ^ а б ?ван Сацута ?Што кос?ць год высакосны? // Роднае слова . ? Мн.: 2008. ? №?12. ? ISBN 0234-1360 .