한국   대만   중국   일본 
Электромагнит нурланыш ? Википедия Эст?лекк? к?серг?

Электромагнит нурланыш

Википедия ? ирекле энциклопедия м??л?м?те
Электромагнит нурланыш
Рәсем
Видео
Асыусы й?ки уйлап табыусы Генрих Рудольф Герц [d] [1]
Асыу дата?ы 13 ноябрь 1886 [1]
Берекм?л?ре исемлекте ?ара?ы? [d]
  Электромагнит нурланыш Викимилект?

Электромагнит тул?ындар / электромагнит нурланыш  ? электромагнит ?ыры тайпылышыны? (??г?рг?н х?лене?) арауы?та таралыуы.

Электр зарядтары тарафынан ??м улар?ы? х?р?к?те ва?ытында электромагнит ?ыр?ар барлы??а кил?, ? алмаш электромагнит ?ыр?ар?ы? х?р?к?т ите?се зарядтар?ан и? алы??а таралыр?а ??л?тле бул?ан ??м х?р?к?т барышында и? яй ??не?с?н ?л?ш? нурланыш тип й?р?т?л?.

Электромагнит тул?ындар т?б?нд?гел?рг? б?лен?:

  • радиотул?ындар (?т? о?ондар?ан башлап),
  • терагерцлы нурланыш,
  • инфра?ы?ыл нурланыш,
  • к?рене?с?н я?тылы?,
  • ультрафиолет нурланыш,
  • рентген нурланышы ??м гамма-нурланыш (??р?тте ?ара?ы?).

Электромагнит нурланыш б?т? т?р м?хитт? таралыр?а ??л?тле. Вакуумда (электромагнит тул?ындар?ы йотоусы й? сы?арыусы матд?н?н ??м есемд?р??н азат арауы?та) электромагнит нурланыш ?ис ??релм?йенс? тел??? к?пме алы?лы?та?ы арауы?тар?а тарала, ?мм? матд?ле арауы?та ла ярай?ы у? ??йб?т тарал?ан осра?тары була.

Электромагнит нурланыш сректры диапазоныны? инглизс? классификация?ы. Ба?аналар: 1 (?ара т??т?ге) ? диапазондар?ы билд?л?? аббревиатуралары, 2 ? йышлы?, 3 ? тул?ын о?онло?о, 4 ? фотон энергия?ы

Электромагнит нурланышты? тасуирламалары [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

Электромагнит нурланышты? т?п тасуирламалары ? йышлы?, тул?ын о?онло?о ??м полярлашыу.

Тул?ын о?онло?о нурланыш таралыу ти?леге (т?рк?м ти?леге) аша йышлы? мен?н туранан-тура б?йл?нг?н. Вакуумда нурланыш таралыу?ы? т?рк?м ти?леге я?тылы? ти?леген? ти?, баш?а м?хитт?р?? был ти?лек к?мер?к була. Вакуумда электромагнит нурланышты? фаза ти?леге л? я?тылы? ти?леген? ти?, баш?а м?хитт?р?? ул я?тылы? ти?леген?н арты?ыра? та, к?мер?к т? булыр?а м?мкин [2] .

Д?й?м ал?анда, электромагнит нурланышты? ??енс?лект?рен ??м параметр?арын тасуирлау мен?н электродинамика ш???лл?н?, ? спектр?ы? айырым ?л?шт?рене? нурланыш ??енс?лект?рен физиканы? махсус б?лект?ре ?йр?н?. Бындай махсус б?лект?рг? оптика (??м уны? б?лект?ре) ??м радиофизика ин?. Спектр?ы? ?ы??а тул?ынлы осоно? ?ткер электромагнит нурланышы мен?н ю?ары энергиялар физика?ы ш???лл?н? [3] ; х??ерге ?араштар?а ярашлы, ю?ары энергиялар ва?ытында электродинамика к?с??? т?ь?ирл?ше???р мен?н, артабан та?ы ла ю?арыра? энергиялар?а б?т? ?ал?ан калибрлы ?ыр?ар мен?н бер теорияла берл?шеп, ??аллылы?ын ю?алта.

Электромагнит нурланышты? ??енс?лект?рен моделл?штере? ??м ?йр?не? м?мкинлеген бирг?н т?рл? теориялар бар. Шулар?ы? и? фундаменталь [4] ??м ?ынал?андарыны? бере?е ? квант электродинамика?ы. Макроскопик ?лк?л? са?ыштырмаса т?б?н йышлы?лы электромагнит нурланышты тасуирлау ?с?н Максвелл тиге?л?м?л?рен? ниге?л?нг?н классик электродинамика ?улланыла. Оптик нурланышты оптика, тул?ын оптика?ы, квант оптика?ы, геометрик оптика ?йр?н?. Гамма-нурланыш башлыса й??р? физика?ыны? объекты булып тора, медицина ??м биологик й???тт?н радиоактив нурланышты? т?ь?ире радиологияла ?йр?нел?. Шулай у? астрофизика, фотохимия , фотосинтез ??м к?? мен?н ?абул ите? биология?ы, спектраль анализды? ?ай?ы бер ?лк?л?ре ?с?н д? электромагнит нурланыш т?п ???ми?тк? эй?.

Электромагнит нурланышты? диапазондары [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

Электромагнит нурланыш йышлы? диапазондарына б?лен? (таблицаны ?ара?ы?). Нурланышты? таралыу ти?леге вакуумда даими бул?анлы?тан, уны? тирб?ле???р йышлы?ы вакуумда?ы тул?ын о?онло?о мен?н ны? б?йл?нг?н.

Диапазонды? атама?ы Тул?ындар?ы? о?онло?о, λ Йышлы?тар, f Сы?ана?тар
Радиотул?ындар ?т? о?он 10 км-нан ашыу 30 кГц-нан к?м Атмосфера ??м магнитосфера к?ренешт?ре. Радиоэлемт?.
О?он 10 км ? 1 км 30 кГц ? 300 кГц
Уртаса 1 км ? 100 м 300 кГц ? 3 МГц
?ы??а 100 м ? 10 м 3 МГц ? 30 МГц
Ультра?ы??а 10 м ? 0,1 мм 30 МГц ? 3000 ГГц [5]
Инфра?ы?ыл нурланыш 1 мм ? 780 нм 300 ГГц ? 429 ТГц Йылы ??м электр мен?н т?ь?ир итк?нд? молекулалар?ы? ??м атомдар?ы? нурланышы.
К?рене?с?н нурланыш 780?380 нм 429 ТГц ? 750 ТГц
Ультрафиолет 380 нм ? 10 нм 7,5·10 14 Гц ? 3·10 16 Гц Ти?л?нешле электрондар т?ь?иренд? атомдар?ы? нурланышы.
Рентген 10 нм ? 5 пм 3·10·10 16 Гц ? 6·10·10 19 Гц Ти?л?нешле зарядлан?ан ки??кс?л?р т?ь?иренд? атом процестары.
Гамма 5 пм-дан к?мер?к 6·10 19 Гц-нан к?бер?к Й??р? ??м космос процестары, радиоактив тар?алыу.

Ультра?ы??а радиотул?ындар метрлы, дециметрлы, сантиметрлы, миллиметрлы ??м децимиллиметрлылар?а (гиперю?ары йышлы?тар, 300?3000 ГГц) б?лен?, улар д?й?м ?абул ителг?н классификация буйынса радиотул?ындар?ы? стандарт диапазондары булып тора. Икенсе бер классификация буйынса радиотул?ындар?ы? был стандарт диапазондары, метрлыларынан баш?а, микротул?ын й? ?т? ю?ары йышлы?лы (СВЧ) тул?ын тип атала [6] .

Ионлаштырыусы электромагнит нурланыш. Был т?рк?мг? ????тт? рентген ??м гамма-нурланыш ин?, х?йер, атомдар?ы ультрафиолет нурланыш та, хатта к?рене?с?н я?тылы? та ионлаштыра ала. Рентген ??м гамма-нурланыш ?лк?л?рене? сикт?ре бик шартлы р??ешт? ген? билд?л?н? ала. Рентген кванттарыны? энергия?ы 20 эВ ? 0,1 МэВ сикт?ре эсенд? ята, ? гамма-кванттар?ы? энергия?ы 0,1 МэВ-тан ?урыра?. Тар м???н?л? гамма-нурланышты й??р? с?с?, ? рентген нурланышын т?б?н ятышлы орбиталар?ан электронды б?реп сы?ар?анда атом электрон тышлы?ы тарата.

Радиотул?ындар [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

λ-ны? ?имм?тт?ре ?ур бул?анлы?тан радиотул?ындар?ы? таралыуын м?хитте? атомистик т???л?ш?н и??пк? алмайынса ?арар?а м?мкин. Спектр?ы? инфра?ы?ыл ?л?ш?н? ?ара?ан и? ?ы??а радиотул?ындар ?ына бында инм?й. Радиодиапазонда нурланышты? квант ??енс?лект?ре л? ?лл? ни к?ренм?й, шулай ?а улар?ы и??пк? алыр?а тура кил?, атап ?йтк?нд?, квант генератор?арын ??м сантиметрлы ??м миллиметрлы диапазон к?с?йткест?рен, шулай у? йышлы?ты? ??м ва?ытты? молекуляр стандарттарын ??р?тл?г?нд? к???? тотор?а к?р?к.

Радиотул?ындар ?тк?ргест?р аша тейешле йышлы?та?ы алмаш ток ?тк?нд? барлы??а кил?. ? арауы? аша ?те?се электромагнит тул?ын ?тк?ргест? алмаш токты ?у??ата. Был ??енс?лек радиотехникала антенналар конструкцияла?анда ?улланыла.

Й?шен тул?ындар?ы? был диапазоны барлы??а киле??е? т?би?и сы?ана?ы булып тора. Ул шулай у? Шуманды? тор?он электромагнит тул?ындарыны? сы?ана?ы тип т? ?анала.

Микротул?ынлы нурланыш [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

Инфра?ы?ыл нурланыш [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

К?рене?с?н (оптик) нурланыш [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

?т? к?рене?с?н призма а? т??т?ге нур?ы уны т???г?н нур?ар?а тар?ата [7]

К?рене?с?н, инфра?ы?ыл ??м ультрафиолет нурланыштар спектр?ы? оптик ?лк??е тип атал?ан ?лк?не т?шкил ит?. Был ?лк?не айырыу спектр?ы? ошо ?л?шт?рене? я?ынлы?ына ?ына т?гел, уны тикшере? прибор?арыны? о?шашлы?ына ла б?йле. Был прибор?ар ???лге быуаттар?а у? к?рене?с?н я?тылы?ты ?йр?не? ?с?н эшл?нг?н бул?ан (нурланышты фокуслаштырыу линзалары ??м к??г?л?ре, призмалар , дифрация р?ш?тк?л?ре, нурланышты? спектр составын тикшере? ?с?н интерференциялау прибор?ары ?. б.).

Спектр?ы? оптик ?лк??енд?ге тул?ындар?ы? йышлы?тары ? атомдар ??м молекулалар?ы? ?? йышлы?тары, ? улар?ы? о?онло?о молекулалар?ы? ?лс?мд?ре ??м молекула-ара аралы?тар мен?н са?ыштырыла ала. Шунлы?тан был ?лк?л? матд?не? атомистик т???л?ш?н? б?йле к?ренешт?р ?ур ???ми?тк? эй?. Ошо у? с?б?пт?н я?тылы?ты? тул?ын ??енс?лект?ре мен?н берг? квант ??енс?лект?ре л? ?ал?ып сы?а.

Оптик нурланышты? и? билд?ле сы?ана?ы ? ?ояш . Уны? ??к? й??? (фотосфера) 6000 K температура?а тиклем ?ы??ан ??м са?ыу а? т?? мен?н я?тыра (?ояш нурланышыны? ??л?к??? спектры максимумы 550 нм-лы ≪й?шел≫ ?лк?л? урынлаш?ан, к???е? ?и?герлек максимумы ла н?? шунда). Ошондай йондо? тир??енд? тыу?аныбы??а к?р? электромагнит нурланыш спектрыны? был ?л?ш? бе??е? тойоу а?залары тарафынан туранан-тура ?абул ител?.

Оптик диапазон нурланышы, атап ?йтк?нд?, есемд?р?е йылыт?ан са?та (инфра?ы?ыл нурланыш та йылы?а б?йле ти??р) атомдар мен?н молекулалар?ы? йылы?а б?йле х?р?к?те ар?а?ында барлы??а кил?. Есем ни тиклем ны?ыра? йылын?а, уны? нурланыш спектрыны? максимумында урынлаш?ан йышлы? та шул тиклем ю?арыра? була. Билд?ле ким?лд? йылыт?анда (?ы??ырыу) есем к?рене?с?н диапазонда я?тыра башлай, я?тылы? т???? ?ы?ыл, шунан ?ары т??к? ин? ??м шулай т?? ??г?решт?ре ары дауам ит?.

Оптик нурланыш химик ??м биологик реакциялар?а хасил була ала. Оптик нурланыш вари?тары бул?ан химик реакциялар?ы? и? билд?лел?рене? бере?е фотографияла ?улланыла. Ер??ге тереклекте? к?бе?е ?с?н энергия сы?ана?ы булып ?ояшты? оптик нурланышы т?ь?ире а?тында ??емлект?р?? бар?ан фотосинтез реакция?ы хе?м?т ит?.

Ультрафиолет нурланыш [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

?ткер нурланыш [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

Рентген ??м гамма-нурланыш ?лк??енд? нурланышты? квант ??енс?лект?ре ал?ы план?а сы?а.

Рентген нурланышы ете? х?р?к?т ите?се зарядлы ки??кс?л?р (электрондар, протондар ?.б.) тормозлан?анда, шулай у? атомдар?ы? электрон тышлы?тарында бар?ан процестар ????мт??енд? барлы??а кил?. Гамма-нурланыш атом й??р?л?ре эсенд? бар?ан процестар ????мт??енд?, шулай у? элементар ки??кс?л?р?е? ??ерелешт?ре ????мт??енд? хасил була.

Т?рл? диапазонлы электромагнит нурланышты? ??енс?лект?ре [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

Электромагнит тул?ындар?ы? таралыуы электр ??м магнит ?ыр?арыны? ва?ыт?а бойондоро?лоло?о, тул?ындар?ы? т?р??ре (я?ы, сферик ?.б.), полярлашыу т?р? ??м баш?а ??енс?лект?р нурланыш сы?ана?ына ??м м?хит ??лект?рен? б?йле.

Т?рл? йышлы?та?ы электромагнит нурланыштар матд? мен?н д? ??-ара т?рл?с? т?ь?ирл?ш?. Радиотул?ындар?ы сы?арыу ??м йотоу процестарын ????тт? классик электродинамика нисб?тт?ре мен?н тасуирлар?а м?мкин; ? бына оптик диапазон?а ??м айырыуса ?ткер нур?ар?а ?арата улар?ы? квантлы т?би??тен и??пк? алыр?а к?р?к.

Тикшерене???р тарихы [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

Я?тылы?ты? тул?ын теориялары Гюйгенс замандарында барлы??а кил? башла?ан. 1678 йылда Гюйгенс ≪Я?тылы? тура?ында трактат≫ ( франц.   Traite de la lumiere [en] Traite de la lumiere ) ба?тырып сы?ара, унда я?тылы? теория?ы буйынса т??ге фекер??рен ?йт?. 1690 йылда сы??ан икенсе бер хе?м?тенд? ул исланд шпатында са?ылыу, ?ыныу ??м нур?ы? икел?т? ?ыныуы теория?ын х??ерге заман физика д?реслект?ренд?ге ке?ек итеп тасуирлай. Гюйгенс принцибын формалаштыра, был принцип тул?ын фронтын тикшерерг? м?мкинлек бир?, уны артабан Френель ??тер? (Гюйгенс?Френель принцибы). 1660?1670-се йылдар?а я?тылы?ты? физик теория?ына шулай у? Ньютонмен?н Гук ?? ?л?ш?н индер?.

М. В. Ломоносовты? корпускуляр-кинетик теория?ыны? к?п кен? положениелары (1740?1750-се йылдар) электромагнит теория?ы постулаттарыны? элг?ре булып тора.

1800 йылда инглиз ?алимы У. Гершель инфра?ы?ыл нурланышты аса.

1801 йылда Риттер ультрафиолет нурланышты аса [8] .

Электромагнит тул?ындар булыуы тура?ында фаразды инглиз физигы Фарадей 1832 йылда у? ?йт?.

1865 йылда инглиз физигы Дж. Максвелл классик (квантлы булма?ан) физиканы? электромагнит ?ыры теория?ын эшл?п б?т?.

1888 йылда немец физигы Герц Максвелл теория?ын т?жриб? мен?н и?батлай. Шуны?ы ?ы?ы?: Герц был тул?ындар?ы? барлы?ына ышанмай ??м т?жриб??ен Максвелл ?ы?ымталарын ин?ар ите? ?с?н ?тк?р?.

1895 йылды? 8 ноябренд? Рентген ультрафиолет нурланыш?а ?ара?анда ?ы??ара? тул?ын диапазонында?ы электромагнит нурланышты аса (?у?ыра? был нурланыш?а рентген тиг?н исем бирел?).

XIX быуат а?а?ында белорус ?алимы профессор Я. Наркевич-Иодко донъяла беренсе булып газ-разрядлы плазманы? электромагнит нурланышын тере организмдар?ы электрографиялау (визуалл?штере?), й??ни ??м?ли медицина ихтыяждары ?с?н ?улланыу м?мкинлект?рен тикшер?.

1900 йылда Поль Виллар радий нурланышын тикшерг?нд? гамма-нурланышты аса.

1900 йылда Планк абсолют ?ара есемде? нурланышы проблемаларын теоретик й???тт?н тикшерг?нд? электромагнит нурланыш процесыны? квантлылы?ын аса. Был хе?м?т квант физика?ына башлан?ыс ?ала.

1905 йылдан алып Эйнштейн, унан ?у? Планк фотон т?ш?нс??ен формалаштырыу?а алып килг?н хе?м?тт?рен ба?тыра, улар электромагнит нурланышты? квант теория?ына ниге? ?ала.

Нурланышты? квант теория?ы ??м уны? матд? мен?н ??-ара т?ь?ирл?ше?е буйынса ХХ быуат урта?ында эшл?г?н билд?ле физиктарыны? артабан?ы хе?м?тт?ре ????мт??енд? квант электродинамика?ы х??ерге заманда?ы ?и?ф?тенд? барлы??а кил?.

Электромагнит х??еф?е?леге [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

Электромагнитлы диапазонда?ы нурланыштар билд?ле бер ким?лд? кеше, хайуан ??м баш?а тере й?н эй?л?рене? организмына кире йо?онто я?ар?а, шулай у? электр прибор?арыны? эшенд? л? кире са?ылыш табыр?а м?мкин. Ионлаштырмаусы нурланыштар?ы? т?рл? т?р? т?рл? физиологик т?ь?ир я?ай. Магнит ?ырыны? (даими ??м квазидаими, импульслы), ВЧ- ??м СВЧ-нурланыштар?ы?, лазер нурланышыны?, ю?ары вольтлы ?оролмалар?а с?н???т йышлы?ында?ы электр ??м магнит ?ырыны? ?. б. диапазондары айырыла.

Тереклекк? йо?онто?о [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

Электромагнит ?ыр ким?лд?рене?, улар?ы? диапазонына ярашлы, тора? зоналар ??м эш урындары ?с?н милли ??м халы?-ара гигиеник нормативтары бар.

Я?тыртыл?анлы?ты? гигиеник нормалары бар; шулай у? лазер нурланышы мен?н эшл?г?нд? х??еф?е?лек нормативтары т???лг?н.

Компетентлы д??л?т органдары электромагнит ?ырыны? диапазонына б?йле электромагнит нурланышты? р?хс?т ителг?н ким?ле нормативтарын билд?л?й. Был нормалар т?рл? илд? т?рл?с? булыр?а м?мкин.

Р?хс?т ителг?нд?н ю?ары электромагнит ?ыры зоналарында к?пмелер ва?ыт буйы булыу зарарлы: х?л?е?лек, к??ел бол?аныу, баш ауыртыуы к???тел?. Нормативтар ны? бо?ол?ан осра?та й?р?кк?, мейег?, ???к нервы система?ына зыян киле?е ихтимал. Нурланышты? кеше психика?ына ла йо?онто я?ауы бар, кеше яр?ыусан?а ?йл?н?, ??ен-??е ?улда тота алмай. Дауалау?а биреш? ?алып бармай тор?ан ауырыу?ар барлы??а кил?. Атап ?йтк?нд?, корреляцион анализ баш мейе?е яман шешене? хатта а? ?е??тле ке?? радиотелефонынан сы??ан электромагнит ?ырына ла б?йле булыуын ра?лай [9] .

Р?с?й?? ≪Электромагнитные поля в производственных условиях, на рабочих местах. Санитарно-эпидемиологические правила и нормативы≫ [10] тиг?н СанПиН 2.2.4.1191?03 эш ит?.

Р?хс?т ителг?н нормативтар радиация х??еф?е?леге нормалары ? НРБ-99 мен?н к?йл?н?.

И?к?рм?л?р [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

  1. 1,0 1,1 http://scihi.org/heinrich-hertz-electromagnetic-waves/
  2. ( Принцип максимальности скорости света теории относительности при этом не нарушается, так как скорость переноса энергии и информации ? связанная с групповой, а не фазовой скоростью ? в любом случае не превышает световой скорости)
  3. Также вопросы, связанные с жесткими и сверхжесткими излучениями могут возникать в астрофизике; там иногда они имеют особую специфику, например, генерация излучения может происходить в областях огромного размера
  4. Наиболее фундаментальной, не считая упомянутых выше теорий Стандартной модели, отличия которой от чистой квантовой электродинамики проявляются, впрочем, лишь при очень высоких энергиях.
  5. ГОСТ 24375-80. Радиоэлемт?. Терминдар ??м билд?л?м?л?р
  6. 48.Особенности диапазона свч. Деление свч диапазона на поддиапазоны. . StudFiles. Проверено 24 октября 2017. 48.Особенности диапазона свч. Деление свч диапазона на поддиапазоны. StudFiles. Дата обращения: 24 октябрь 2017.
  7. Структура луча показана условно. Синусоидальность лучей показана условно. Разная скорость света в призме для разных длин волн не показана.
  8. Догадки о наличии излучения за пределами видимого спектра высказывались и ранее Гершеля и Риттера, однако они показали это экспериментально.
  9. В. Н. Дунаев ≪Электромагнитные излучения и риск популяционному здоровью при использовании средств сотовой связи≫ //Гигиена и санитария, № 6, 2007, с. 56?57
  10. 2.2.4.1191-03.htm

???би?т [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

  • Физика. Большой энциклопедический словарь/Гл. ред. А. М. Прохоров. ? 4-е изд. ? М.: Большая Российская энциклопедия, 1999. ? С. 874?876. ISBN 5-85270-306-0 (БРЭ)
  • Кудряшов Ю. Б., Перов Ю. Ф. Рубин А. Б. Радиационная биофизика: радиочастотные и микроволновые электромагнитные излучения. Учебник для ВУЗов. ? М.: ФИЗМАТЛИТ, 2008. ? 184 с ? ISBN 978-5-9221-0848-5

?ылтанмалар [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]