한국   대만   중국   일본 
Румыния короллеге ? Википедия Эст?лекк? к?серг?

Румыния короллеге

Википедия ? ирекле энциклопедия м??л?м?те
Румыния короллеге
рум. Regatul Romaniei
Флаг [d]
Ниге?л?? дата?ы 14 март 1881
?ы??аса атама?ы Romania
Ойошма ет?ксе?ене? вазифа?ы Король Румынии [d]
Р?сми тел Румын теле
Гимн Й?ш??ен король! [d]
Донъя ?ит?а?ы Европа
Д??л?т   Румыния короллеге
Административ ???к Бухарест , Яссы [d] ??м Бухарест
Идара ите? форма?ы Конституцион монархия
Закондар сы?арыу органы Румыния парламенты [d]
Ойошма а?за?ы Антанта
Валюта румын лейы [d]
Милке Romanian concession in Sarande [d]
Сикт?ш ?с?нс? Болгар батшалы?ы , Демократик Федератив Югославия [d] , Австро-Венгрия , Беренсе Чехословак Республика?ы [d] ??м Польша Республика?ы [d]
Алда?ы Берл?шк?н Валахия ??м Молдавия кен?злеге [d]
Т?ртип буйынса ?у?ыра? киле?се коммунистическая Румыния [d] ??м Румынская Народная Республика [d]
Алмаштырыл?ан Национал-легионерское государство [d] ??м Румынская Народная Республика [d]
Алыштыр?ан Австро-Венгрия , Национал-легионерское государство [d] ??м Берл?шк?н Валахия ??м Молдавия кен?злеге [d]
?улланыл?ан тел Румын теле
??м?лд?н сы??ан дата 1947
Урынлашыу картаһы
Р?сми дине православие дине
Карта
  Румыния короллеге Викимилект?

Румыния короллеге (румын. Regatul Romaniei ) ? х??ерге Румыния , Молдавия , ?л?шл?т? Украина ??м Болгария территорияларында 1881 йылдан 1947 йыл?а тиклем ??м?лд? бул?ан д??л?т.

Географик ??м демографик м??л?м?тт?р [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

Территория?ы [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

Румыния короллеге т?рл? йылдар?а ?? эсен? т?рл? территориялар?ы ала. Румыния короллеге и?лан ителг?нг? тиклем д??л?т составына Валахия, Молдова, Добруджа ин?. Короллекте? к?нсы?ыш сиге Прут ??м Дунай йыл?алары буйлап ?т?, к?нья? ? Дунай йыл?а?ы буйлап, к?нбайыш сиге Банатты? к?нсы?ыш сикт?рен?н ?т?, т?нья? ? Карпат тау?ары ?р??рен?н ??м артабан к?нсы?ыш?а ?арай Прут?а тиклем. К?нья?-к?нсы?ышта короллек ?ара ди?ге?г? барып тоташа.

1913 йылда Икенсе Бал?ан ?у?ышы ????мт?л?ре буйынса Румыния К?нья? Добруджаны аннексиялай, бы?а тиклем Добруджа Болгария ?арама?ында була.

Сикт?р?е? ??г?реше 1918 йылда , Австро-Венгрияны? ??м Р?с?й империя?ыны? тар?ал?андан ?у?, барлы??а кил?. Был д??л?тт?р ю??а сы??андан ?у? Румыния составына Банат, Буковина, Трансильвания, Марамуреш, Бессарабия (Бессарабия СССР-?а оккупациялан?ан территория тип и??пл?н?) ин?.

1918 - 1940 йылдар?а Румыния сикт?ре к?нья?та ?ара ди?ге? буйында?ы Краневонан Дунай?а?ы Туртукай тауына тиклем ?у?ыла, артабан сик буйы Банат?а тиклем барып ет?; Банатта сик буйы т?нья??а борола (был т?б?к Румыния ??м Югославия ара?ында ике ?л?шк? б?лен?), ? а?а? Венгрия сикт?ре янынан т?нья?-к?нсы?ыш?а ??м Трансильванияны? т?нья? райондарына тиклем Буковина?а тиклем бара: Бында ул к?нсы?ыш?а борола ??м Днестр?а тиклем ?у?ыла, ? шунан ?у? Днестр буйлап к?нья??а Днестр лиманына ??м ?ара ди?ге?г? тиклем бара.

Румыния короллеге 1881  ? 1918 йылдар?а ; И?ке короллек тип исемл?н?.

1940 йылда короллек бер нис? т?б?ген ю?алта: Т?нья? Трансильванияны (Венгрия?а к?серел?), Бессарабияны ??м Буковинаны (улар Советтар Союзы составына индерел?), К?нья? Добруджа ?абаттан Болгария составына ?айтарыла. Х??ер короллек к?нсы?ыш сиге ?абаттан Прут ??м Дунай буйынса ?у?ыла, ? Добруджаны? сиге 1912 йыл?ы ?ы?аттан ?т?. Румыния территория?ы байта??а к?мей.

Икенсе донъя ?у?ышы ва?ытында Румыния СССР-?а ??ж?м ит? ??м Бессарабияны, Буковинаны ??м Днестр мен?н К?нья? Буг ара?ын яулап ала. Транснитриянан тыш, был территориялар румын властары тарафынан Румынияны? бер ?л?ш? тип и?лан ител?. Транснистрия оккупация зона?ына ин?. Икенсе донъя ?у?ышынан ?у?, Т?нья? Трансильвания Румыния?а ?айтарыла, ?? сиратында, Герца ?лк??е, Йыланлы утрау ??м Дунай ?улты?ында?ы бер нис? утрау СССР-?а бирел?.

Румыния короллеге Беренсе донъя ?у?ышына тиклем Болгар батшалы?ы, Сербия , Австро-Венгрия ??м Р?с?й империя?ы мен?н сикт?ш була. Беренсе донъя ?у?ышы ????мт??енд? я?ы д??л?тт?р барлы??а кил?, ??м XX быуатта королллек Болгария, Югославия, Венгрия, Чехословакия , Польша , Украин халы? Республика?ы (?у?ынан УССР ) мен?н сикт?ш була. Икенсе донъя ?у?ышы алдынан Румыния Чехословакия ??м Польша мен?н урта? сикт?рен ю?алта (был илд?р ??м?лд?н сы?ыуы ар?а?ында).

Административ-территориаль б?ленеше [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

1918 - 1940 йылдар?а Румынияны? административ-территориаль б?ленеше (жудецтар ким?ленд?)
Румыния цинуттары 1939 йылда

Бухарест короллекте? баш ?ала?ы була. Т?п административ-территориаль бер?меге ? жудец. Румыния короллеге территория?ы бер нис? тап?ыр ??г?р?, шу?а к?р? короллек тарихында т?рл? ва?ытта жудецтар?ы? ?аны т?рл?с? була. XIX быуат а?а?ында? XX быуат башында Румыния 3 провинция?а б?лен? (Валахия, Добруджа ??м Молдова), улар?ы? ??р бере?е округтар?ан тора. Б?т??е д??л?тт? 32 округ и??пл?н?, жудецтар?ы? ?аны ла ? 32. Ул м?лд? Румыния составында Бессарабия, К?нья? Добруджа ??м Трансильвания булмай.

1938  ? 1940 йылдар?а короллек цинуталар?а б?лен?: Арджеш, Кришурь, Дунэрий, Жиу, Мэрия, Муреш, Нистру, Прут, Сучава, Тимиш.

1918 йылдан алып 1940 йыл?а тиклем Румыния ?? тарихында сикт?рен максималь ким?лд? ки??йте?г? ?лг?ш?, был арала короллект? 71 жудец и??пт? тора: Алба (???ге ? Алба-Юлия), Арад (???ге ? Арад), Арджеш (???ге ? Куртя-де-Арджеш), Бакэу (???ге ? Бакэу), Бая (???ге ? Фэлтичени), Бихор (???ге ? Орадя), Ботошани (???ге ? Ботошани), Брашов (???ге ? Брашов), Брэила (???ге ? Брэила), Бузэу (???ге ? Бузэу), Бэлцы (???ге ? Бельцы), Васлуй (???ге ? Васлуй), Влашка (???ге ? Джурджу), Вылча (???ге ? Рымнику-Вылча), Горж (???ге ? Тыргу-Жиу), Долж (???ге ? Крайова ), Дороха (???ге ? Дороха), Дуростор (???ге ? Силистра), Дымбовица (???ге ? Тырговиште), Измаил (???ге ? Измаил ), Илфов (???ге ? Бухарест ), Калиакра (???ге ? Базарджик ), Караш (???ге ? Оравица), Кагул (???ге ? Кагул ), Клуж (???ге ? Клуж ), Ковурлуй (???ге ? Галац), Констанца (???ге ? Констанца ), Кымпулунг (???ге ? Кымпулунг), Лапушна (???ге ? Кишинев ), Марамуреш (???ге ? Сирет), Мехединци (???ге ? Турну-Северин), Муреш (???ге ? Тыргу-Муреш), Мусчел (???ге ? Кымполунг), Нэсэуд (???ге ? Бистрица), Нямц (???ге ? Пьятра-Нямц), Одорхей (???ге ? Одорхей ), Олт (???ге ? Слатина), Орхей (???ге ? Оргеев), Прахов (???ге ? Плоешти), Путна (???ге ? Фокшаны), Роман (???ге ? Роман ), Романаци (???ге ? Каракал), Рымнику-Сэрат (???ге ? Рымнику-Сэрат), Рэдэуць (???ге ? Рэдэуць), Сата-Маре (???ге ? Сата-Маре), Северин (???ге ? Лугож), Сибиу (???ге ? Сибиу), Сомеш (???ге ? Деж), Сорока (???ге ? Сороки ), Сторожинец (???ге ? Сторожинец), Сучава (???ге ? Сучава), Сэлаж (???ге ? Залэу), Текуч (???ге ? Текуч), Телеорман (???ге ? Турну-Мэгуреле), Тигин (???ге ? Тигин, х??ерге Бендеры ), Тимиш Торонтал (???ге ? Тимишоара), Трей Скауна (???ге ? Сфынту-Георге), Тулча (???ге ? Тулча), Турда (???ге ? Турда), Тутов (???ге ? Бырлад), Тырнава-Маре (???ге ? Сигишоара), Тырнава-Микэ (???ге ? Блаж), Фэгэраш (???ге ? Фэгэраш), Фэлчиу (???ге ? Хуши), Хотин (???ге ? Хотин ), Хунедоара (???ге ? Дева), Чернэуць (???ге ? Черновцы ), Четатя-Албэ (???ге ? Четатя-Албэ, х??ерге. Белгород-Днестровский), Чук (???ге ? Меркурья-Чук), Яломица (???ге ? Кэлэраши), Яссы (???ге ? Яссы).

1940 йылда Румыния Бэлць, Измаил, Кагул, Лапушна, Орхей, Сорока, Сторожинец, Тигина, Хотин, Чернэуць, Четатя-Албэ ( СССР составына ин?л?р), Бихор, Клуж, Марамуреш, Муреш, Нэсэуд, Одорхей, Сату-Маре, Сомеш, Сэлаж, Трей Скауне, Чук ( Венгрия составына ин?л?р), Калиакра ??м Дуростор ( Болгария составына ин?л?р).

Хал?ы [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

Румынияла халы? ?аны артымы XIX быуат а?а?ында ю?ары була. 1890 йылда илд? 5 300 000 кеше й?ш?й, 1900 йылда  ? 6 000 000 , 1910  ? 6 900 000 , 1915  ? 7 800 000 кеше. 1921 йылда илд?ге халы? ?аны ?ыр?а арта, башлыса алда?ы йылдар?а бил?м?л?р ки??йе?е и??бен?, ??м 15 ??м 600 000 кеше т?шкил ит?. 1939 йылда д??л?тт? 19 900 000 кеше й?ш?й. Т?нья? Трансильвания, К?нья? Добруджа, Т?нья? Буковина ??м Бессарабия Румыния составынан сы?арыл?андан ?у? д??л?т халы? ?аны ?ыр?а к?мей ??м 13 600 000 кеше т?шкил ит?. Т?нья? Трансильвания кире ?айтарыу?ан ?у? (1946 йылда монархияны б?т?р?? алдынан) Румыния хал?ыны? ?аны ?абаттан арта ??м 15 800 000 кеше т?шкил ит? [1] .

Румын кр??ти?нд?ре, 1920 йыл?ы фото??р?те

Румыния хал?ыны? т?п ниге?ен румындар т?шкил ит?, улар?ы? ?аны т?рл? йылдар?а т?рл?с? була: 71,9%-т?н алып ( 1930 ) 92,2 %-?а тиклем ( 1899 ). 1918 йылда ?ан буйынса й???дт?р икенсе урынды бил?й??р (я?ынса 5 %). 1918 йылдан ?у? ?ан буйынса трансильван венгр?ары ( секей?ар ??м чангоштар) икенсе урында булалар, артабан ? немецтар ??м д?ртенсе урында ? й???дт?р. ? короле венгр?ар ( секей ??м чангоштар), й???дт?р д?ртенсе урынды бил?й. 1930 йылда Румынияла венгр?ар?ы? ?аны 1 400 000 кеше бул?ан, й??ни д?й?м ?анды? 7 %; немецтар ? 4,1 %, й???дт?р ? 4 %. 1930 йыл?ы халы? и??бен алыу м??л?м?тт?рен? ярашлы, русиндар ??м украиндар ? 3,2 %, уры?тар  ? 2,3 %, болгар?ар ? 2 % т?шкил ит?. Шулай у? Румынияла т?р?кт?р , гагауздар, чехтар, словактар , сербтар , хорваттар, словендар, поляктар, татар?ар , ?рм?нд?р, албандар ??м баш?а халы? в?килд?ре й?ш?й [2] . 1930 йылда короллек хал?ыны? 73 проценты ту?ан теле румын телен атай, 8,6 % ? венгр , 4,2 % ? уры? , 3,6 % ? украин , 2,9 % ? идиш , 2 % ? болгар , 1,6 % ? т?р?к ??м татар . Халы? и??бе буйынса, Румыния хал?ыны? 72 % православие динен тота, 7,9 % ? грек-католицизм, 6,8 % ? рим-католик , 3,9 % ? кальвинизм, 2,2 % ? лютеранлы? [2] .

С?й?си тарихы [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

Кароль I хакимлы?ы [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

Тарих башы ??м короллекте и?лан ите? [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

Акттар, и?лан ителг?н Румыния короллеге и?лан ителг?н акт

?осман империя?ыны? вассал Берл?шк?н Валахия ??м Молдавия кен?злеге 1859 йылда барлы??а кил?, уны Александру Куза булдыра. Александру Куза ? берл?шк?н Румынияны? беренсе хакимы, д??л?тте булдыр?андан ?у? аграр реформаларын ?тк?р? башлай. ?леге реформалар баяр?ар?ы? риза?ы?лы?ын иыу?ыра. с?нки улар ?ы? ер бил?м?л?ре к?метел?. 1864 йылда Куза д??л?т т??к?релеше я?ай, уны? хакимлы?ы мен?н риза булма?ан баяр?ар?ы Милли йыйылыштан ?ыуа ??м б?т? тулылы?та власты ?? ?улдарына ала. Баяр оппозиция?ы яуап итеп, ≪?от ос?ос коалиция≫ т???й [3] . 1866 йылда коалиция и? ю?ары вазифалы армия чиндары мен?н Кузаны кен?злект?н ?ыуып сы?аралар [4] .

Я?ы домнитор итеп Кароль I ?айлана. 10 май?а ул Бухарест?а кил? ??м шунду? буш т?хеттк? ултыра. 1878 йылда уны? ет?кселегенд? д??л?т бойондоро??о?ло? яулау?а ?лг?ш?. Бойондоро??о?ло? ал?андан ?у? ?с йылдан кен?злек конституция?ына т???тм?л?р индерел?, улар?а ярашлы Кароль I король булыу м?мкинлеген ала. 1881 йылды? 10 майында, Кароль I-не? Бухарест?а киле?ене? ??м берл?шк?н Валахия ??м Молдавия кен?злеге кен?зе итеп и?лан ителе?ене? ?с йыллы?ын билд?л?г?н к?нд?, тантаналаы т?хетк? ултырыу ?тк?рел?. Кен?злек Румыния короллеген? ??ерел?.

Кр??ти?н болалары [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

XIX быуатта румын й?м?и?тене? ??м и?тисадыны? ти?л?телг?н ??еше к???тел?. Шу?а ?арама?тан, кр??ти?нд?р?е? х?ле??н???тл?нерлек булмай. ?л?шл?т? был х?л Александру Кузаны? 1860-сы йылдар?а?ы ярты-йорто аграр реформалары мен?н а?латыла. Ул реформалар?ы ?тк?ре?г? баяр?ар ?амасаулай. Ул ва?ытта кр??ти?нд?рг? бик б?л?к?й ер бил?м?л?ре бирел?, ?ай?ы бер??ре б?т?нл?й ер?е? ?ала. Арбан?ы ти?т?л?рс? йылдар дауамында баяр?ар?ы? йо?онто?о к?с?й? бара, шуны? мен?н берг? кр??ти?нд?рг? л? ба?ым к?мем?й [5] .

Былар бары?ы ла 1888 йыл?ы кр??ти?н ихтилалына килтер?. ?мм? был бола ауыл х?лен я?шыртмай. Статистика буйынса, 1907 йыл?а ?арата кр??ти?нд?р?е? 23,8 % ерг? хужа булмай, ? , ? 33,7 % тик 0,5 гектар?ан 3 гектар?а тиклем ген? ерг? эй? була. 1888 йылдан ?у? кр??ти?нд?р?е? риза?ы?лы?ы к?с?й? ??м 1907 йылда ?ур ихтилал?а ??ерел?. Башта ул Молдованы? т?нья? ?л?ш?н ген? ?? эсен? ала, л?кин ?у?ынан Влашка, Олт, Телеорман ??м Дож жудецтарына ла й?йел?. Ихтилал армия тарафынан ?аты ба?тырыла. Кр??ти?н болалары ид хакимдарын 1913 йылда эре ер хужаларынан ш?хси ер??р?е тартып алыу?а ??м улар?ы кр??ти?нд?р?е? ер?е? ?атламдарына таратыр?а м?жб?р ит?. ?мм? реформа ?у?ыла, уны бойом?а ашырыу 1917 йылда Фердинанд I хакимлы?ында ?ына ?тк?рел?. Ысынында ер?е тартып алыу?а тик 1921 йылда ?ына к?с?л?р [5] .

Икенсе Бал?ан ?у?ышы [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

1912 йылда Румыния мен?н к?рше Бал?андар?а Беренсе Бал?ан ?у?ышы то?ана, уны? т?п с?б?бе булып бал?ан д??л?тт?рене? (Сербия, Черногория, Греция, Болгария) ?? составына к?с???л?нг?н ?осман империя?ыны? эре Европа бил?м?л?рен индере?г? ынтылышы тора, был ер??р?? башлыса Бал?ан союзыны? ерле халы?тары й?ш?й. 1912 йылды? октябрен?н у?ыш ????мт??енд? Т?рки? Европала?ы барлы? тиерлек ??ене? бил?м?л?рен Бал?ан союзына бир?. Беренсе Бал?ан ?у?ышы барышында Румыния, Болгария мен?н Румынияны? ??-ара м?н?с?б?тт?ре насарая, с?нки Румыния К?нья? Добруджа?а д????л?рен белдер? (Добруджа хал?ыны? бер ?л?ш? румындар була). Румыния я?ынан Болгария?а ?у?ыш?а килтерер??й с?й?си ба?ым к?с?й? [6] [7] [8] .

1913 йылды? й?йенд? Бал?андар?а кризис башлана, к?рс?к элекке т?р?к бил?м?л?рен Бал?ан союзы д??л?тт?ре ара?ында б?лешеше? мен?н б?йле була. Болгарияны? элекке союздаштары мен?н ?аршылы?тары булыу?а к?р?, тегел?р я?ы ?у?ышта у?а ?аршы сы?алар. 29 июнд? х?рби ??м?лд?р башлана.

Румын ??ск?р??ре Зимница тир??енд? Дунай?ы кисеп, Болгария?а сы?алар

Румыния к?рше Болгарияла?ы ва?и?алар мен?н о?та фай?алана. 12 июлд? т?р?к ??ск?р??рене? к?нья?тан Болгария?а б?реп ине?е Румыния?а юлдар аса ??м 14 июлд? генерал Александру авареску ет?кселегенд? румын ??ск?р??ре Дунай аша болгар территория?ына сы?а. Добруджа бик е?ел ген? яулана, румын частары унда бер нинд?й ?аршылы? к?рм?й??р, с?нки болгар ??ск?р??ре тулы?ынса тиерлек илде? к?нбайышында, Сербия ??м Болгария сикт?ренд?, туплана. ?у?ышты ти?л?тер ?с?н Румыния Варна ??м София й?н?лешенд? ике кавалерия корпусын еб?р?. Болгарияны? к?нья?-к?нсы?ышында?ы ?отол?о?о? х?л, шулай у? румын кавалерия?ыны? София?а табан йылдам ??ж?ме болгар ет?кселеген 29 июлд? капитуляция?а ризалашыр?а м?жб?р ит?. Бухарестта солох ??йл?ше???ре башлана, улар?ы? барышында ?аршы тороусылар шарттарында солох килеше?е т???л?, ?у?ыш ????мт?л?ре буйынса Румыния, К?нья? Добруджаны алып, ??ене? сикт?рен ки??йт?а. Кампания барышында румын ??ск?р??рене? ю?алтыу?ары ?ур булмай, бары?ы 2000 кеше ?лтерел? ??м яралана (?алдаттар?ы? к?бе?е яралана) [9] .

Беренсе донъя ?у?ышы [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

?у?ыш ара?ында?ы Румыния [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

Беренсе донъя ?у?ышы тамамлан?андан ?у? румын властары алдында я?ы ма?сат барлы??а кил? ? милли ??селек в?килд?рене? к?пселеге (венгр?ар, немецтар, поляктар, украиндар) й?ш?г?н я?ы территориялар?ы ??л?штерерг? к?р?к була. Румыния властары румынлаштырыу юлынан кит?л?р. ?у?ыштар ара?ында?ы осор?а Румынияла ике конституция ?абул ител? ? 1923-с? йыл?ы ??м 1938-сы йыл?ы. Улар ике?е л? б?т? граждандар?ы?, миллли сы?ышына ?арамай, ти?леген и?лан ит?л?р. Короллект? бер нис? д?й?м румын ??м урында?ы партиялар эш ит?. ?мм? 1938 йылда к?п партиялылы? б?т?р?л?. Башта 1938 йылды? 16 февраленд?ге декрет д??л?т эш ха?ын ал?ан ??р кемг? с?й?си пропаганда мен?н ш???лл?нерг?, с?й?си партиялар?а ??м с?й?си манифестациялар?а ?атнашыу тыйыла [10] . Шул у? йылды? 31 мартында б?т? партиялар б?т?р?л?, ? 14 апрелд? д??л?т ?оролошон ??г?рте? буйынса пропаганда тыйыла [11] . Артабан, 1938 йылды? 15 декабренд? , декрет бер??н-бер с?й?си партия?ын булдыра ? Милли я?ырыу фронты (венгр ??м немец секциялары мен?н) [11] .

Икенсе донъя ?у?ышы [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

Румыния ??м уны? ?арама?ында?ы территориялары 1941 ? 1944 йылдар?а

И?тисады [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

А?са бер?меге ? лей:

  • Румыния д??л?т а?са ?арайы сы?ар?ан ( Statului Monet?ria ) 1, 2 ??м 5 баней номиналында?ы ба?ыр т??к?л?р, 10 ??м 20 баней номиналда?ы ба?ыр-никель т??к?л?р, 50 баней, 1, 2 ??м 5 лей номиналында?ы к?м?ш т??к?л?р [12] , 10 ??м 20 лей номиналында?ы алтын т?нк?л?р мен?н к?р??тел?.
  • Румыния милли банкы?ы ( Banca Na?ional? a Romaniei ) сы?ар?ан 5, 10, 20, 50, 100, 500 лей номиналында?ы банкноттар мен?н к?р??тел? [13]

М???ни?т, с?н??т ??м ф?н [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

М???ни?т ??м матбу?ат [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

Румын м???ни?тен ??тере?г? эт?ргес к?с XIX быуат урта?ында бирел?. Т?п ??еш й?н?лешт?рене? бере?е булып румын ???би?те тора. XIX быуат а?а?ында?ы румын ???би?те классиктары ? В. Александри, И. Крянгэ, Н. Филимон, А Одобеску, М.Эминеску . Шулай у? Г. Кожбук, М. Садовяну ??м баш?алар ки? билд?лелек алалар.

Короллек сосронда?ы румын матбу?аты

Параллель р??ешт? ???би?тк? ?и?елерлек йо?онто я?а?ан матбу?ат ??еше бара. ????мт?л? XIX быуатты? икенсе ярты?ында демократик ??г?ртеп ?ороу?ар ????мт??енд? цензура ким?ле т?б?н?йтел?. Шуны? ар?а?ындаРумынияла т?рл? й?н?лешт?ге бик к?п я?ы г?зит сы?арыла башлай, улар ара?ында к?п тиражлылары ? ≪Ромыния литерарэ≫, ≪Стяуа Дунэрий≫, ≪Ромынул≫, ≪Адевэрул≫, ≪Универсул≫, ≪Диминяца≫. Бынан тыш, Румын д??л?тен? тиклем барлы??а килг?н ≪Ромыния виитоаре≫ ??м ≪Жунимя ромынэ≫ г?зитт?рен н?шер ите? дауам ит?. ≪Пункт≫, "Вяца Ромыняскэ"журналдары сы?а башлай. Румын с?й?си партиялар барлы??а киле? мен?н периодик ба?малар?ы? с?й?си я?тан айырымланыуы бара. М???л?н, 1940 йыл?ы т??к?релеше алдынан бик к?п про-фашист г?зитт?ре ??м журналдары ба?тырыла башлай (≪Порунка времий≫, ≪Кувынтул≫, ≪Гындиря≫??м баш?алар) ХХ быуат башында милли ??селект?р ?с?н улар?ы? ту?н телд?ренд? т??ге г?зитт?р сы?а. 1928 йылда Румынияла радиотапшырыу?ар башлана [5] .

Берл?шк?н кен?злек осоронда 1866 йылда Румын филармония?ын булдырыу мен?н румын музыка?ы ??еше башлана. Авторлы? музыка?ында халы? ижады ки? таралыу ала. Композитор Ч. Порумбеску ??ене? ???р??рен ижад итк?н са?та халы? музыка?ына ниге?л?н?. Та?ы ла бер данлы?лы композитор ? 1884 йылда беренсе румын опера труппа?ына ниге? ?ал?ан Д. Энеску.

Радиотапшырыу?ар [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

Румыния радио-телефон тапшырыуы й?м?и?те ( Societatea de Difuziune Radiotelefonic? din Romania ) (1936 йылдан ? Румын радиотапшырыу?ар й?м?и?те ( Societatea Roman? de Radiodifuziune )), ?? эсен? т?б?нге радиостанциялар?ы ала:

  • Radio Romania о?он тул?ындар?а эшл?й
  • Radio Bucure?ti урта тул?ындар?а эшл?й
  • Radio Basarabia урта тул?ындар?а эшл?й

Ф?н ??м м??ариф [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

Белем бире? система?ында ?ур ??г?решт?р берл?шк?н кен?злек осоронда у? ?тк?рел?. Бер нис? ю?ары у?ыу йорто т???л?, шулай у? мотла? башлан?ыс белем бире? индерел?. 1860?1870 йылдар?а?ы с?й?с?тте властар артабан?ы йылдар?а ла дауам ит?. 1899 йылдан алып 1914 йыл?а тиклем на?анлы?ты б?т?р???е? ю?ары темптары к???тел?. Беренсе донъя ?у?ышы тамамлан?андан ?у? м??ариф система?ы ??ешенд? ?абаттан ал?а китеш башлана. 1920 йылда на?анлы?ты б?т?р?? буйынса процесс я?ыра. 1930 йылда я?ынса 75 % ?ала хал?ы ??м 50 % кр??ти?нд?р грамоталы була, грамоталылы?ты? д?й?м ким?ле 51,1 % т?шкил ит?. У?ымышлы халы?ты? 83 проценты ? башлан?ыс белемле, 8,6 % ? урта, 3,2 % ? урта махсус ??м 3 % ? ю?ары [5] .

Халы? грамоталылы?ы ким?лен к?т?ре? ма?сатында 1924 йылда башлан?ыс м?кт?пт?ренд? д?рт йыллы? башлан?ыс м?кт?п курсы урынына ете йыллы? курсы индерел?, м?кт?пк? барыуы мотла? ?анала. Шулай у? д??л?тсит илд? белем ал?ан студенттар стипендя?ына а?са б?л?. ?у?ыштар ара?ында?ы Румынияла белем алыу даими р??ешт? м??ариф сы?ымдарын арттырыу ??м я?ы м?кт?пт?р асылыу и??бен? барлы??а кил?. Шуны? мен?н берг? 1919 йылда илд? белем бире? учреждениеларында румынлаштырыу башлана. 1919?1921 йылдар?а Буковинала?ы 168 башлан?ыс м?кт?пт?рене? 93-е румын у?ытыу телен? к?серел? [14] . 1925?1927 йылдар?а Австрия хакимлы?ы осоронда ??м?лд? бул?ан украин м?кт?пт?ре ю??а сы?а,? ш?хси м?кт?пт?р?? мотла? румын телен у?ытыу ??м ?ай?ы бер предметтар?ы румын теленд? алып барыу индерел? [15] . 1930-сы йылдар а?а?ында тел с?й?с?те бер а? йомшара ? 1938 йылды? 1 майында милли ??селект?р ?с?н Генераль комиссариаты булдырыла, ? 1940 йылды? апреленд? Черновцы университетында ??м м?кт?пт?р?? ?л?шл?т? украин телен у?ытыу р?хс?т ител? [16] .

Дин [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

Динлел?р?е? к?пселеге Румын православие сирк??ен? ( Biserica Ortodox? Roman? ) ?арай?ар ??м православие динен тота:

  • У?ыр-Влаш митрополия?ы ( Mitropolia Ungrovlahiei )
    • Бухарест архиепископия?ы ( Arhiepiscopia Bucure?tilor )
    • Рымник епископия?ы ( Episcopia Ramnicului )
    • Арджеш епископия?ы ( Episcopia Arge?ului )
    • Томис епископия?ы ( Episcopia Tomisului )
    • Бузэуш епископия?ы ( Episcopia Buz?ului )
  • Молдаван митрополя?ы ( Mitropolia Moldovei )
    • Яссы архиепископия?ы ( Arhiepiscopia Ia?ilor )
    • Роман ??м Бакэ епископия?ы ( Episcopia Romanului )
    • Хуш епархия?ы ( Episcopia Hu?ilor )
    • Т?б?нге Дунай епископия?ы ( Episcopia Dun?rii de Jos )
  • Трансильвания митрополия?ы ( Ardealului Mitropolia )
    • Сибиус архиепископия?ы ( Arhiepiscopia Sibiului )
    • Клуж епископия?ы ( Clujului Episcopia )
    • Карансебеш епархия?ы ( Episcopia Caransebe?ului )
    • Арад епископия?ы ( Episcopia Aradului )
    • Орадий епископия ( Episcopia Oradiei )
  • Буковина митрополия?ы ( Mitropolia Bucovinei )
    • Черновцы епархия?ы
    • Хотин епископия?ы ( Episcopia Hotinului )
  • Бессарабия митрополия?ы ( Mitropolia Basarabiei )
    • Кишинев архиерейы ( Arhiepiscopia Chi?in?ului )
    • Белгород-Днестр-Измаил епископия?ы ( Episcopia Dun?rii de Jos )

1919 йыл?а тиклем католиктар Изге Престолды? тура буй?оноуында бул?ан Бухарест архиепархия?ы ??м Яссы епархия?ы ?арама?ында була. 1930 йылда Румынияла католик сирк?? структура?ы т?б?нд?гес? була:

  • Бухарест митрополия?ы
    • Бухарест архиепархия?ы ( de Arhidieceza Bucure?ti )
    • Яссы епархия?ы ( de Dieceza Ia?i )
    • Оради епархия?ы ( de Mare Dieceza Oradea )
    • Сату-Маре епархия?ы ( de Dieceza Mare Satu )
    • Тимишоары епархия?ы ( de Dieceza Timi?oara )
  • Трансильвания епархия?ы ( de Arhidieceza Iulia Alba , egyhazmegye Gyulafehervari )
  • Фэгэраш ??м Алба-Юлия митрополия?ы ? башлыса Трансильвания румын-униаттары
    • Фэгэраш ??м Алба-Юлия архиепархия?ы ( de ?i Arhieparhia Iulia F?g?ra? Alba )
    • Оради епархия?ы ( de Mare Eparhia Oradea )
    • Лугож епархия?ы ( de Eparhia Lugoj )
    • Клуж-Герла епархия?ы ( de Eparhia Cluj-Gherla )
    • Марамуреш епархия?ы ( de Eparhia Maramure? )
  • ?рм?н йола?ы ординариаты

Протестанттар ?арай:

  • Румыния Аусбург исповедание?ы Инжил сирк??е ( Biserica Evanghelic? de Confesiune Augustan? din Romania , Evangelische Kirche A.B. in Rumanien ) ? башлыса Трансильвания немец -лютерандарын берл?штер?;
  • Румыния инжил-лютеран сирк??е ( Biserica Evanghelic? Luteran? din Romania ) ? башлыса Трансильвания венгр -лютерандарын ??м словак-лютарндарын берл?штер?;
  • Румын реформат сирк??е ( Biserica Reformat? din Romania , Romaniai reformatus egyhaz ) ? башлыса Трансильвания венгр-кальвинистарын берл?штер? [17] ;
  • Румыния баптистары союзы ( Uniunea Baptist? din Romania ) ? башлыса Молдавия ??м Валахия румын-баптистарын берл?штер?;
  • Румыния венгр баптистары союзы (1920 йыл) ? башлыса венгр баптистарын, шулай у? мадьярлаштырыл?ан немец баптистарын ??м Трансильвания румын баптистарын берл?штер?;
  • Румыния Етенсе к?н адвентистар сирк??е уния?ы ? етенсе к?н? адвентистарын берл?штер?.

И?к?рм?л?р [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

  1. Population of Eastern Balkans   (ингл.) . Historical Atlas. Дата обращения: 7 март 2009. Архивировано 24 февраль 2012 года.
  2. 2,0 2,1 Popula?ia pe Neamuri . ? Institutul Central de Statistic?. ? P. XXIV. (недоступная ссылка)
  3. Н. Н. Морозов.  Гогенцоллерны в Румынии // Новая и новейшая история . ? 1995. ? № 1.
  4. Очерки политической истории Румынии 1859-1944. ? Кишинёв, 1985. ? С. 30?35.
  5. 5,0 5,1 5,2 5,3 И. А. Ожог, И. М. Шаров.   Краткий курс лекций по истории румын. Новая история . ? 1992. Архивировано из первоисточника 5 март 2009.
  6. Балканская война. 1912-1913 гг . ? М .: Издание Товарищества издательского дела и книжной торговли Н.И. Пастухова, 1914.
  7. Задохин А. Г., Низовский А. Ю. Пороховой погреб Европы . ? М .: Вече, 2000. ? 416 с. ? (Военные тайны XX века). ? 10 000 экз.  ? ISBN 5-7838-0719-2 .
  8. Влахов Т. Отношения между България и централните сили по време на войните 1912?1918 г. ? София, 1957.
  9. Secondary Wars and Atrocities of the Twentieth Century   (ингл.) . Дата обращения: 21 декабрь 2008. Архивировано 21 август 2011 года.
  10. Борисенок Е. Ю. Концепции ≪украинизации≫ и их реализация в национальной политике в государствах восточноевропейского региона (1918?1941 гг.). Диссертация на соискание ученой степени доктора исторических наук. ? М., 2015. ? С. 679?680. Режим доступа: http://www.inslav.ru/sobytiya/zashhity-dissertaczij/2181-2015-borisenok
  11. 11,0 11,1 Борисенок Е. Ю. Концепции ≪украинизации≫ и их реализация в национальной политике в государствах восточноевропейского региона (1918?1941 гг.). Диссертация на соискание ученой степени доктора исторических наук. ? М., 2015. ? С. 680. Режим доступа: http://www.inslav.ru/sobytiya/zashhity-dissertaczij/2181-2015-borisenok
  12. Королевство Румыния 2018 йыл 21 октябрь архивлан?ан .
  13. Королевство Румыния
  14. Борисенок Е. Ю. Концепции ≪украинизации≫ и их реализация в национальной политике в государствах восточноевропейского региона (1918?1941 гг.). Диссертация на соискание ученой степени доктора исторических наук. ? М., 2015. ? С. 382. Режим доступа: http://www.inslav.ru/sobytiya/zashhity-dissertaczij/2181-2015-borisenok
  15. Борисенок Е. Ю. Концепции ≪украинизации≫ и их реализация в национальной политике в государствах восточноевропейского региона (1918?1941 гг.). Диссертация на соискание ученой степени доктора исторических наук. ? М., 2015. ? С. 383. Режим доступа: http://www.inslav.ru/sobytiya/zashhity-dissertaczij/2181-2015-borisenok
  16. Борисенок Е. Ю. Концепции ≪украинизации≫ и их реализация в национальной политике в государствах восточноевропейского региона (1918?1941 гг.). Диссертация на соискание ученой степени доктора исторических наук. ? М., 2015. ? С. 680?681. Режим доступа: http://www.inslav.ru/sobytiya/zashhity-dissertaczij/2181-2015-borisenok
  17. Реформатская церковь Румынии

???би?т [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

Румын теленд? [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

  • Florin Constantiniu, O Istorie sincer? a poporului roman , editura Univers Enciclopedic, Bucure?ti 2002
  • Nicolae C. Nicolescu, ?efii de stat ?i de guvern ai Romaniei (1859?2003) , editura Meronia, Bucure?ti 2003

Уры? теленд? [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

  • Котов Б. С. Межсоюзническая война лета 1913 года в восприятии русского общества (по материалам прессы) // Новая и новейшая история. ? 2015. ? № 3.

?алып:?с?нс? рейхты? административ-территориаль бер?мект?ре