한국   대만   중국   일본 
Католицизм ? Википедия Эст?лекк? к?серг?

Католицизм

Википедия ? ирекле энциклопедия м??л?м?те

Католици?зм ( лат.   catholicismus , грек. καθολικ??  ? ≪б?т? донъ?а тарал?ан≫) ? К?нбайыш Рим империя?ында б.э. I ме? йыллы?ында барлы??а килг?н христианлы? тарма?ы. 2008 йылды? а?а?ында 1,13 млрд м?х?лл? ите?се католик булыуы билд?ле.

1054 йылда?ы Тар?алыу?ан (Раскол) ?у? К?нсы?ыш христиан сирк??е православие исеме мен?н айырылып сы?а; башында Рим Папа?ы тор?ан ??м ?? иерархия?ы бул?ан христиан динене? т?п й?н?лешт?рене? бере?е [1] ; христиан динене? т?п й?н?лешт?рене? бере?е [2] .

Тарихы [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

Католицизм ? христиан динене? к?нбайыш тарма?ы. Ул ? иерархиялы система. Сирк?? башында Рим Папа?ы тора. Католик сирк??е т??лим?те буйынса, ул ? Христосты? ≪урында?ы≫ в?киле. У?а ла, Христос ке?ек ?к, ?хлаки сафлы? хас. Папа ? Ватиканды? (сирк?? д??л?тене?) батша?ы.

1054 йыл христиан сирк??ене? католик ??м православие?а б?лене?ен?н ?у? дин ?илеме ??м сирк?? ойошма?ы булара? барлы??а кил?. Дин ?илеме сы?ана?тары ? Библия ??м Изге Ри??й?т . Католицизмды? т?п т??лим?те ? Рим баш руханийы ? папаны?, Иисус Христосты? дин эшт?ренд? ≪я?ылышыу белм??≫ ер??ге наместнигыны? ет?кселеге тура?ында?ы ?илем. Католиктар?ы? дин ?илемен? ярашлы, Изге Рух Алла?Атанан ?ына т?гел, Алла?Улдан да тарала. Католик рухани?ары (иерархияны? б?т? 3 ба??ысы) целибат тота. Католиктар?ы? б?т? донъя ???ге ? Ватикан , башлы?ы ? Рим папа?ы . И? м??им байрамдары: Христос К?????е, Иисус Й?р?ге, Дева Марияны? ?ифф?тле к?й? буй?а у?ыуы ?.быуатты? Католицизм христианлы?ты? б?т? тылсымлы йолалары ла (?ыу?а мансыу, 7?12 й?шт?н алып миро ??рт??, икм?кле ??м шараплы причащение, никах ?????е тыйыу) таныла. ?орамдар?а иконалар ю?, т?ре й?р?шт?ре статуялар тотоп ?тк?рел?. Р?с?й?? католик священниктары 11 быуатты? 2?се ярты?ы алып к?рен? башлай; 19?20 ббыуаттар ара?ында 12 епархия, 4553 ?орам ??м часовня, 6 монахлы? ордены эшл?й. 1930?сы йылдар?ы? 2?се ярты?ы рим?католик ведомстволары б?т?р?л?. 1989?90 йылдар 12, 2006 йылда я?ынса 200 католик м?х?лл??е эшл?й.

Католицизм ??енс?лекле вариантта?ы ≪?с аллалы?ты≫ таный. Уны?са, ?с алла: Алла-Ата, Алла-Ул ??м Улды тыу?ырыусы Алла-?с?. Католиктар?а ул ≪изге ?аил?≫ (Иисус, Мария, Иосиф) р??ешенд? таныла. Иисус ?с??е Мария?а айырыуса х?рм?т к?р??тел?. Католик сирк???? ?иб???т ?ылыу ??й?т зинн?тле атмосферала у?а. Инструменталь музыка (орган), диуар?ар?а?ы ?ынлы с?н??т ???р??ре, к?п тауышлы хор ?. б. саралар ?иб???т ?ылыу?ы? с?хн? ???р??рел?й т?ь?ирле булыуын т?ъмин ит?л?р. Католицизм идеология?ы К?нбайыш Европала быуаттар дауамында хакимлек ит?. Урта быуаттар?а Папа б?т? донъяны ??ен? буй?ындырыу?ы ма?сат итеп ?уя. Ул т?ре походтары ойоштора, т?рл? ?у?ыштар алып бара, инквизиция ке?ек ?ан?ы? х?к?м ите?, йырт?ыстарса язалау ??м?лд?рен ?уллана. Католик дине башында тороусылар?ы? х??ер ?? ????рене? б?т? донъя?а йо?онто я?ап тороу хыялынан кире ?айткандары ю? ?ле. Был х?л католицизм мен?н православие дине башында тороусылар ара?ында конфликтлы ситуация тыу?ыра.

Баш?ортостанда?ы тарихы [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

Баш?ортостанда шляхтасылар, 18 быуатты? урта?ынан Ырымбур губерна?ында тау заводтары т???л?ш?нд? ?атнашыусылар, ??рг?нг? еб?релг?н поляк конфедераттары, 19 быуатты? башынан ??р?лг?н католиктар [Ватан ?у?ышы (1812) осоронда ?сирлекк? эл?кк?нд?р], поляк милли-азатлы? ихтилалдарында ?атнашыусылар ?.быуатты? т??ге католиктар була. Улар?ы? к?пселеге хе?м?т итк?н Ырымбур айырым корпусында поход сирк??е (1839 й. алып ксёндзы М. Ф. Зелёнка) ойошторола, 1844?47 йылдар?ы таш костёл т???л?. Поляк ихтилалын ба?тыр?андан ?у? 1863?64 йй. Ырымбур губыуатты? 500???н ашыу кеше, ш. и?. ?ф? ??м Б?р? ??. й?ш?рг? ?алдырыл?ан 27 ксёндз ??р?л? (1870?се йылдар а?а?ы ? 80?се йылдар башында улар?ы? к?бе?е тыу?ан я?ына ?айта). 19 быуатты? урта?ында ?ф?л? я?ынса 150 католик й?ш?й. Дини хе?м?т ?ф? ир балалар гимназия?ы бина?ында баш?арыла; 1863 йыл ш?хси йортта Пресвятая Деваны? ?ифф?тле к?й? буй?а у?ыуы х?рм?тен? каплица асыла; 1889?90 йылдар?а костёл т???л?. 1870 йыл католиктар ?ф? губерна?ы хал?ыны? 0,06 %, Б?л?б?й ? 1,6 %, Б?р? ? 1,45 %, ?ф? ?ала?ы 2,01 % т?шкил итк?н, 1897 й. губыуатты? улар 1288 кеше и??пл?нг?н. Католик сирк??е х?йри? м?н ш???лл?нг?н. ?ф? губыуатты? Иисус Христос Й?р?ге х?рм?тен? рим?католик союзы (1918 й. ниге?л?нг?н) тарафынан ???би?дини ≪Христианин≫ журналы (≪Христиан≫, ?ара: Христиан ва?ытлы матбу?аты) н?шер ителг?н. 20 быуатты? башында ?ф?л? Я?ы Ивановка зыяратында католик часовня?ы (1962 йыл ??тел?), ?ф? ?й??ене? Алексеевка, Я?ы Варваровка, Розовка аа. (Баш?ортостан Республика?ыны? Благовар р?ны) ?иб???т йорттары эшл?й. 1938 й. алып общиналар?ы? эшм?к?рлеге ту?татыла. 1990?сы йй. башында ?ф?л? (1993 й. терк?л?) ??м Благовар районыны? Алексеевка ауылы (1995) католик общиналары эшм?к?рлеген терге??. 2006 йылда республика 4 община (Д??л?к?н ??м Октябрьский ?алалары терк?ле??е? 2) эшл?й. 2003 йылда ?ф?л? беренсе каплицаны? 140 йыллы?ына ??м ?ф? м?х?лл??ене? 10 йыллы?ына арнал?ан саралар ?тк?рел?, улар барышында ≪Баш?ортостанда?ы христианлы?ты? тарихы ??м х??ерге м?сь?л?л?ре≫ (≪История и современные проблемы христианства в Башкортостане≫) Халы?-ара ф?нни-??м?ли конференция?ы ?т?.

Католицизм // Баш?орт энциклопедия?ы . ? ?ф?: БР ДА?У ≪Баш?орт энциклопедия?ы≫ , 2015?2024. ? ISBN 978-5-88185-143-9 .

  • Гизз?тов К. Т., Философия: 2 китап. 2-се китап: ?ы??аса философия тарихы. Философияне? ниге? проблемулары: Ю?ары у?ыу йорто ?с?н д?реслек.  (тат.)

???би?т [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

  • Религии в Башкортостане: история и современность. Уфа, 1998;
  • История малых христианских конфессий в Башкортостане. Уфа, 2004.

И?к?рм?л?р [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

  1. Русско-башкирский словарь (под редакцией З.Г.Ураксина, 2005)
  2. Русско-башкирский словарь общественно-политических терминов. (Г.К. Кунафина, Т.Д.Ишкина, 2001)