Гана
(
ингл.
Ghana
) й?ки
Гана Республика?ы
(
ингл.
Republic of Ghana
) ? к?нбайыш Африкала?ы д??л?т.
Милл?т?р?е? ду?лы? берл?шм??ен?
кер?.
К?нбайыштан
Кот-д’Ивуар
, т?нья?тан
Буркина-Фасо
, к?нсы?ыштан ?
Того
мен?н сикт?ш. К?нья?тан
Гвинея ?улты?ы
мен?н йыуыла.
Ил территория?ы ? тиге?лек, урыны мен?н ?ал?ыулы?тар. Тиге?лекте? т?нья?ында урманлы плато урынлаш?ан. Илде? к?нсы?ышында Того таулы?ыны? илд? и? бейек т?б??е Афаджото (885 м) урынлаш?ан.
Т?нья?тара?, Нампонг ?ик?лт??ен?н ??т?р?к, урман ?ир?г?й? ??м ?ыуа?лы ?р?м?лек мен?н алышына. Артабан т?нья??ара?, Гамбага ?ик?лт??е буйлап ту?лы?лы тупра?лы асы? саванналар башлана.
Кумаси ?ала?ы климатограмма?ы
Гана ям?ырлы ??м ?оро ми?гелд?р алышынып тор?ан тропик б?лк?тт? урынлаш?ан.
Йылды? ?ур ?л?ш?нд? ?ауа торошо ?оро тора. Климат экваториаль-муссон к?нья?-к?нбайышында экваториалг? к?се?с?н. Т?би?и к??лект?н ба?ала?анда, Гана к?нья? ??м т?нья??а б?лен?. К?нья?ында климат дымлы, йырып ?тке?е? м??ге й?шел тропик урманлы. Т?нья?ы саванна ??м ?ыуа?лы?лы ?оро район.
Ноябрь-февраль ай?арында т?нья?тан ?оро, ту?анлы ≪
харматтан
≫ еле и??, ?мм? ди?ге? буйында ул ?и?елм?й. Ям?ыр?ар осоронда к?нья?-к?нбайыш ?л?ш? и? яуым-т?ш?мл? ?лк? булып тора (йыллы? яуым-т?ш?м 2000 мм). Температура йыл ?йл?н??ен? ю?ары. Тик т?нья?ында ?ына т?нд? т?б?н?й?. Айлы? уртаса температура 28°С ? 30°С тир??е. Т?нья?та ди?ге? буйы ??м урманлы райондар?а 16°С-?а тиклем т?ш??е м?мкин.
Илд? ??емлект?р?е? к?пселеге ю??а сы??ан, тик к?нья?ында ?ына,
мамы? а?асы
,
?ы?ыл а?ас
,
цедрела
??к?н урмандар ?а?ланып ?ал?ан. Илде? ?ст?н ике ?л?ш?н тулы?ынса ?л?н ??м ?ир?к осрай тор?ан а?астар ?апла?ан саванна алып тора.
Ер??р?е ??л?штерг?нд? фауна ла зыян к?рг?н, тик
леопард
,
гиена
,
лемур
,
буйвол
,
фил
,
антилопа
, маймыл ке?ек ??тим?р??р ?а?ланып ?ал?ан. Илд? ??йр?ле?сел?р к?п:
к??лекле йылан
,
питон
,
м?г??л? ?ара йылан
?.б.
Алтын яр
к?р??телг?н 1729 йыл?ы карта
Европалылар килг?нсе х??ерге Гана бил?м??енд?
XV быуат
??бил?л?р берл?шм??е ??м урында?ы д??л?т ойошмалары бул?ан, шулар?ы? и? ?уры
Ашанти
федерация?ы.
1482
йылда яр буйына портулалдар килеп т?ш?. Улар
Эльмин
??л???ен, ?у?ынан Аксим, Шама ??м баш?а ??л??л?р т???й. Португалдар илд?н алтын ??м ?олдар сы?аралар (ул ва?ытта ил
Алтын Яр
тип атала).
Алтын Яр байлы?ы баш?а Европа д??л?т?рен й?леп ит? ? Нидерланд, Швеция, Дания, Пруссия, Британияны.
XVI быуатта
сы?арыл?ан алтын донъяла табыл?ан алтынды? 10 % т?шкил ит?.
XIX быуат
урталарына
Б?й?к Британия
Алтын яр?ан баш?а конкуренттар?ы ?ыуып сы?ара,
1844
йылда инглиз губернаторы
фанти
хал?ыны? яр буйында?ы хакимд?ре мен?н, улар?ы британ протекторатына алыуы тура?ында килеше? т???й.
Ашанти д??л?те британдар?ы материк эсен? ?тк?рм?? ?с?н ?аршылы? к?р??т?.
1896
йылда Ашати британ протектораты тип и?лан ител?,
1901
йылда Алтын Яр?а ?ушыла.
1940-сы
йылдар?а Алтын Яр хал?ыны? азатлы? ?с?н к?р?ше к?с?й?.
Кваме Нкрума
ет?кселегенд?ге к?р?ш бойондоро??о?ло? и?лан ите? мен?н тамамлана.
1957
йылды?
6 мартынан
ил Гана тип атала.
Кваме Нкрума с?й?с?те социалистик илд?рг?, беренсе сиратта
СССР
??м
?ытай?а
й?н?лтелг?н була.
1966
йылда Нкруманы офицер?ар т?рк?м? властан т?ш?р?. Бынан ?у? илд? бер-бере?ен алыштыр?ан хунта ??м граждандар х?к?м?те алыштыра.
Р?с?й (
СССР
) мен?н дипломатик м?н?с?б?тт?р 1958 йылды?
14 ?инуарында
урынлаштырыла.
?алып:Страна в темах
?алып:Африка союзы
?алып:Халы?тар ду?лы?ы берл?шм??е
|
|---|
| |
- 1
Ассоциациялан?ан а?за
- 2
А?залы?ы ту?татыл?ан
|
- ↑
https://data.iana.org/time-zones/tzdb-2020f/africa