Maastrixt sazi?i
?
Avropa Birliyinın
yaranmasını ??rtl?ndir?n sazi?.
7 fevral
,
1992
-ci ild?
Hollandiyanın
Maastrixt
??h?rind? imzalanmi?dır. Sazi?
1993
-cu ilin
1 noyabr
tarixind? quvv?y? minmi?dir. S?n?d ozund?
Avropa
olk?l?rinin pul v? siyası sisteml?rinin t?nziml?nm?sini ?ks etdirir.
Bu sazi?? ?sas?n
Avropa ?ttifaqının
pul-kredit siyas?tind?n ir?li g?l?n m?suliyy?t v? ohd?cilikl?r
Avropa M?rk?zi Bankı
v?
Avropa Birliyin?
uzv olk?l?rin milli m?rk?zi bankaları n?zdind? yaradılmı?
M?rk?zi Bankların Avropa Sistemin?
h?val? edilir.
Maastrixt sazi?i
Avropa ?ttifaqı olk?l?rinin
vahid valyutaya-
avroya
kecidini t?l?b edir v? birliyin uc ?sas prinsipini mu?yy?nl??dirir; birliyin iqtisadi-sosial siyas?ti,
beyn?lxalq munasib?tl?r
v? t?hluk?sizlik, n?hay?t ?dliyy? v? daxili i?l?r.
Sazi?in ratifikasiyası bir sıra uzv olk?l?rd? muqavim?tl? rastla?mı?dır.
Fransada
keciril?n referendumda
fransızların
yalnız 51.05%-i s?n?din q?bulunun lehin? s?s verir.
Danimarka
is? s?n?din ilkin xulas?sinin q?bulundan imtina edir.
Boyuk Britaniyada
is? sazi? minimal s?s ustunluyu il? t?sdiql?nir.
Maastrixt muqavil?si siyasi, iqtisadi v? valyuta ittifaqının m?rh?- l?l?rl? yaradılmasını n?z?rd? tuturdu.
Birinci m?rh?l? (1 iyul 1990 ? 31 dekabr 1993)
iqtisadi v? valyuta ittifaqının, o cuml?d?n hazırlıq t?dbirl?rinin h?yata kecirilm?sini n?z?rd? tuturdu. Xususil?, olk?l?rin iqtisadi inki?af s?viyy?l?rinin b?rab?rl??dirilm?si gedir, inflyasiya tempi a?a?ı salınır, budc? k?sirl?ri azaldılır, valyuta m?z?nn?l?ri stabill??dirilir, dovl?t maliyy?l??m?si sa?lamla?dırılırdı. Bu ill?rd? valyuta m?hdudiyy?tl?rin? tam son qoyuldu, kapitalın ittifaq daxili v? ucuncu olk?l?rl? s?rb?st h?r?k?ti ba?ladı. Bu t?dbirl?r avronun vahid valyuta kimi t?tbiqin? hazırlıq idi.
?kinci m?rh?l? (1 yanvar 1994 ? 31 dekabr 1998)
avronun t?tbiqini yaxınla?dırmaq ucun Avropa ?ttifaqı uzvl?rind?n daha konkret t?dbirl?r t?l?b edirdi. Artıq qeyd edildiyi kimi, Avropa Valyuta ?nstitutu 1998-ci ild? f?aliyy?t? ba?ladı. O, milli hokum?tl?rd?n v? milli hokum?tl?rd?ki Avropa orqanlarından asılı deyildi. O, avronun buraxılmasından ?vv?l lazımi hazırlı?ı gorm?li idi. ??l?rin n?tic?l?ri: milli M?rk?zi banklar arasında ?m?kda?lıq gucl?ndi; Avropa ?ttifaqı olk?l?ri arasında valyuta siyas?ti uzla?dırıldı, Avropa ?ttifaqı c?rciv?sind? valyutaların d?yi?m?sin? etibarlı n?zar?t, valyuta t?nziml?nm?si v? od?ni? sistemi yax?ıla?dı, Avropa M?rk?zi Bankının yaradılmasına z?min hazırlandı (huquqi, t??kilati v? maddi-texniki). Dovl?t mu?ssis?l?rinin m?rk?zi bankları t?r?find?n maliyy?l??dirilm?sini, dovl?t borclarının m?rk?zi banklarına oturulm?sini t?nziml?y?n (qada?an ed?n), m?rk?zi bankların dovl?td?n asılılı?ını aradan qaldıran qaydalar q?bul edildi.
Bel?likl?, Avropa Valyuta ?nstitutu Avropa M?rk?zi Bankının yaradılması ucun ?sas oldu. 1998-ci ild?n f?aliyy?t? ba?layan Avropa M?rk?zi Bankının ?sas m?qs?di qiym?tl?rin stabilliyini v? muvafiq olaraq vahid valyutanı qorumaq idi.
Ucuncu m?rh?l? - (1999-2002)
vahid valyuta olan avroya kecidi n?z?rd? tuturdu. 1 yanvar 1999-cu ild?n Avropa ?ttifaqı uzv olk?l?rinin milli valyutalarına munasib?td? avronun sabit kursu mu?yy?n edildi v? avro umumi valyuta elan edildi. 2002-ci il?d?k milli valyutalar paralel i?l?ndi. 1 yanvar 2002-ci ild?n avro banknotları v? sikk?l?ri buraxılma?a ba?landı v? yerli valyutaları ?v?z etdi. 2002-ci ilin iyulunda uzv-l dovl?tl?rin t?s?rrufatlarının vahid valyutaya kecidi ba?a catdı.
Avropa m?rk?zi banklarının sistemi i?? ba?ladı. Ona Avropa M?rk?zi Bankı v?
avrozona
olk?l?rinin m?rk?zi bankları daxil idi. Avropa m?rk?zi banklarının sisteminin m?qs?dl?rin? daxildir:
? Avropa ?ttifaqı olk?l?rind? vahid valyuta siyas?tinin yurudulm?si;
? Avronun dig?r dunya valyutalarına munasib?td? m?z?n- n?sinin saxlanması;
? ?ttifaq olk?l?rinin xarici ehtiyatlarından istifad?;
? Avrozonada beyn?lxalq od?ni? sisteminin i?l?kliyini t?min etm?k;
? Avro banknotlarının buraxılı?ını idar? etm?k;
? H?r bir m?rk?zi bankın emissiya kvotasını mu?yy?n etm?k;
? Umumavropa maliyy? sisteminin stabilliyini t?min etm?k ucun Avropa ?ttifaqı maliyy? institutlarına n?zar?t.
Dorduncu m?rh?l? - 2003-cu il
d?n ba?ladı v? iqtisadi valyuta ittifaqının valyuta sisteminin inki?afı ucun yeni istiqam?tl?r mu?yy?n edir. Avronun t?tbiqi iqtisadi v? valyuta ittifaqında olan dovl?tl?r arasındakı ?laq?l?ri v? qar?ılıqlı asılılı?ı artırmalı, onların valyuta v? iqtisadiyyat uzr? h?r?k?tl?rini regiondakı ?sas t?r?fda?ları il? koordinasiya etm?y? sovq etm?lidir.
Avronun t?tbiqi beyn?lxalq maliyy?-kredit munasib?tl?rinin i?tirakcısı v? beyn?lxalq t??kilatların uzvu kimi Az?rbaycan Respublikasının da beyn?lxalq valyuta-maliyy? munasib?tl?rin? ciddi t?sir edir. Bundan ?lav?, Az?rbaycan Respublikasının ticar?t t?r?fda?larından b?zil?ri av- rozona uzvl?ridir.
Az?rbaycan Respublikası M?rk?zi Bankı
4 yanvar 2000-ci ild?n avronun katirovkasına v? Bakı Fond Birjasında avro alqı-satqısına ba?ladı. T?s?rrufat subyektl?ri v? ?hali avroda hesab aca, he- sabla?malar v? kocurm?l?r apara, depozitl?r saxlaya, konvertasiya ed? v? dig?r ?m?liyyatlar apara bil?rdil?r. Az?rbaycan bank sistemi nizamnam? kapitalını avroda saxlaya bil?r, xarici bank ?m?liyyatlarını avroda v? dig?r valyutalarda apara bil?r.