M?h?mm?d ?mani
Do?um tarixi	1536
V?fat tarixi	1610
F?aliyy?ti	?air
M?h?mm?d ?mani Vikim?nb?d?

M?h?mm?d ?mani ( 1536 ? 1610 ) ? XVI ?srin ikinci yarısı ? XVII ?srin ?vv?ll?rind? ya?amı? az?rbaycanlı ?air.

?ngilis ??rq?unası C.Riyo iddia edir ki, ?mani I ?ah T?hmasib v? I ?ah Abbas dovrund? ya?amı?, turk ?miri olmu?, S?f?vi sarayına yaxın ?air kimi tanınmı?dır. M.?mani T?briz (1603-1604), M?rv (1599-1600), B?lx (1602-1603) uz?rin? h?rbi yuru?l?rin i?tirakcısı kimi oz ?eirl?rinin bir qismini bu yuru?l?r? h?sr etmi?dir. H?m Az?rbaycan, h?m d? fars dilind? poetik ?s?rl?r yazmı?dır.

?mani yaradıcılı?ında q?z?l ?sas yer tutmu?dur. Dovrun bir sıra sairl?ri klassik ??rq poeziyası ?n?n?l?rini davam etdirirdil?r. M?h?mm?d ?mani M?h?mm?d Fuzulinin ?d?bi m?kt?binin davamcılarındandır. ?mani lirikasının bir sıra xususiyy?tl?ri Az?rbaycan ?d?biyyatı tarixind? ona qiym?tli movqe qazandırmı?dır. ?airin b?dii irsi onun yazıb-yaratdı?ı dovrd? Az?rbaycanın ictimai-siyasi h?yatını, ?d?bi-m?d?ni muhitini oyr?nm?k ucun mu?yy?n imkanlar yaradır. ?ctimai h?yata aktiv munasib?t, dilin sad?liyi, ifad? t?rzinin aydınlı?ı onun q?z?ll?rinin ?sas s?ciyy?sini t??kil edir.

M?h?mm?d ?maninin yazıb-yaratdı?ı dovrd? Az?rbaycan ?d?biyyatı ?sas?n ana dilind? inki?af edirdi. Bu dovrd? yaranan ?d?biyyat bir t?r?fd?n oz qidasını yazılı klassik ?d?biyyatdan alırdısa, dig?r t?r?fd?n ?ifahi xalq ?d?biyyatından t?sirl?nm?kd? idi. M?h?mm?d ?maninin bir ?air kimi inki?af edib formala?masında dovrun, ?d?bi muhitin v? m?d?niyy?tin t?siril? yana?ı ozund?n ?vv?lki m?d?niyy?t v? ?d?biyyatın nailiyy?tl?rinin d? boyuk v? muhum rolu olmu?dur. ?mani oz ?eirl?rini yazark?n ondan qabaqkı soz ustalarının mut?r?qqi ?n?n?l?rind?n qidalanmı?dır.

M.?maninin bir lirik ?air olaraq Fuzuli ?n?n?l?rin? ba?lı olmu?dur. ^[1] Onun lirikası ?sas?n h?yata v? insanın m?h?bb?tin? h?sr olunmu?dur. Bu lirikanın ?sası ?airin m?nsub oldu?u xalqın h?yatının goz?lliyind?n, Az?rbaycan ?d?biyyatının ?n?n?l?rind?n v? xalq yaradıcılı?ından alınmı?dır. ?maninin yaradıcılı?ı ist?r m?zmun, ist?rs? d? forma c?h?td?n cox z?ngindir. O, divanlarının ?sasını t??kil ed?n q?z?ll?rind? d?, rubai, qo?ma, bayatı v? m?sn?vil?rind? d? dovrunun gork?mli bir ?airi kimi ozunu gost?rm?kd?dir. ^[2]

?maninim lirikasında insan m?h?bb?ti ?sas yer tutur. Bu ?eirl?rd? onun e?q v? m??uq haqqında fikirl?ri v? lirik hissl?ri verilir. Bu da yuks?k fikir, t?miz insani munasib?t, daxili paklıq v? ulvi m?n?viyyatın t?bli?i ucun o zaman s?n?tin qar?ıya qoydu?u ?sas m?s?l? idi. ^[3]

• Bala? Az?ro?lu. M?h?mm?d ?mani. "Elm" n??riyyatı-1977, 129 s.