Orta ?srl?rd?
Avropada
mu?llimin d?rs kecm?si
Mu?llim
(
?r?b.
????
) ? konkret f?nn uzr? t?dris prosesini kecir?n s?lahiyy?tli ??xs, v? ya m?kt?bd? h?r hansı bir f?nd?n d?rs dey?n ??xs.
T?hsil prosesinin ?sas siması mu?llimdir.
[1]
Mu?llimin pe?? qabiliyy?tl?ri sırasında akademik, didaktik, unsiyy?t, konstruktiv, t??kilatcılıq v? iradi-emosional qabiliyy?tl?r muhum yer tutur.
Akademik qabiliyy?t ? geni? v? d?rin biliy? malik olmaqda, elmin son nailiyy?tl?rini oyr?nm?kd? v? ?agirdl?r? catdırmaqda ifad? olunur.
Didaktik qabiliyy?t ? bilikl?ri oyr?tm? bacarı?ında, pedaqoji-metodik ustalı?a yiy?l?nm?kd? ozunu gost?rir.
Unsiyy?t (kommunikativ) qabiliyy?ti ? u?aqlarla, oz h?mkarları v? valideynl?rl? duzgun unsiyy?t yaratmaqda, demokratik unsiyy?t uslubunda, h?r bir u?a?a f?rdi yana?ma bacarı?ında ifad? olunur.
Konstruktiv qabiliyy?t ? ozunun v? u?aqların (kollektivin) f?aliyy?tini duzgun planla?dırmaqda, c?tinlikl?ri ?vv?lc?d?n duyub, onları aradan qaldırma?a hazır olmaqda ifad? olunur.
?radi-emosional qabiliyy?t ? mu?llimin ozunu, hissl?rini duzgun idar? etm?kd?, mulayimlik v? ciddiliyi uzla?dırmaqda, s?birli olmaqda ifad? olunur.
Pedaqoji qabiliyy?tl?r insana hazır verilmir; onları gund?lik f?aliyy?td?, g?rgin ?m?kl? qazanmaq olar.
[2]
Mu?llimlik i?inin xususiyy?tl?rin? a?a?ıdakılar daxildir:
a) mu?llimlik ??r?fli i?dir; cunki o, oz h?yatını xalqın g?l?c?yin? h?sr edir;
b) mu?llimlik m?suliyy?tli i?dir; cunki o, ?n qiym?tli kapital olan insanla i?l?yir, bu i?d? is? s?hv? yol verm?k olmaz;
c) mu?llimlik c?tin v? mur?kk?b i?dir; cunki mu?llimin f?aliyy?t obyekti olan insan ozu mur?kk?b v? d?yi?k?n, pedaqoji proses is? coxc?h?tli v? c?tindir;
c) mu?llimlik yaradıcı i?dir; cunki o, hazır gost?ri?l?rl?, reseptl?rl? i?l?y? bilm?z. H?r bir konkret halda v?ziyy?ti duzgun t?hlil edib, u?urlu cıxı? yolu tapmaq, m?s?l?l?r? must?qil v? yaradıcı yana?maq, qeyri-standart q?rarlar q?bul etm?k t?l?b olunur. Bunun ucun pedaqoji n?z?riyy?y? v? qabaqcıl t?crub?y? yiy?l?nm?k vacibdir. Yaradıcılıq mu?llimd?n butov pedaqoji prosesi mu?ahid? v? t?hlil etm?yi, onun qanunauy?unluqlarını n?z?r? alma?ı, pedaqoji probleml?rin optimal h?lli yollarını mu?yy?n etm?yi n?z?rd? tutur. Yaradıcılıq mu?llim? nikbinlik, sevinc b?x? edir.
[3]
Mu?llimin ba?lıca ??xsi keyfiyy?tl?ri sırasında a?a?ıdakıları qeyd etm?k olar:
1) Mu?llim yuks?k ?qid?, m?sl?k sahibi, mu?llim ? V?t?nda? olmalıdır. O, xalqın, V?t?nin probleml?ri il? ya?amalı, g?ncliyi d? bu ruhda yeti?dirm?lidir. Xalq ?airi B.Vahabzad? vaxtil? orta m?kt?bd? ?d?biyyat mu?lliminin Huseyn Cavid v? onun a?ır h?yatı haqqında ur?k yan?ısı il?, h?tta a?layaraq d?rs kecm?sini xatırlayır.
2) Mu?llim yuks?k m?d?niyy?t? v? m?n?viyyata malik olmalıdır. O, ozund? zahiri v? daxili m?d?niyy?ti, n?cib ?xlaqi keyfiyy?tl?ri (duzluk, ?dal?tlilik, xeyirxahlıq, humanizm, sad?lik v? b.) c?ml??dirm?lidir. Mu?llim t?rbiy? i?in? ozund?n ba?lamalıdır, cunki ozund? olmayan keyfiyy?ti ba?qalarına verm?k olmaz.
3) Mu?llim d?rin biliy?, erudisiyaya malik olmalıdır. Bilik mu?llimin ?sas silahıdır. Y.A.Komenski biliksiz mu?llimi i?ıqsız lampaya, susuz bula?a b?nz?dirdi. Bel? "mu?llim" u?aqlara d?rin bilik ver? bilm?z. Z?if mu?llim z?if d? ?agird, t?l?b? yeti?dir?r.
4) Mu?llim f?nnini, pe??sini v? u?aqları sevm?lidir. L.N.Tolstoya gor?, oz i?ini sev?n mu?llim yax?ı mu?llimdir, bununla yana?ı u?aqları v? f?nnini sev?n mu?llim is? ?la mu?llimdir. Pedaqogika tarixind? u?aqları oz ovladı kimi sev?n, onlara ur?yini ver?n mu?lliml?r az olmamı?dır (Y.Korcak, V.A.Suxomlinski,
A.S.Makarenko
, Y.Talıbov, "Anacan" v? b.).
5) Mu?llim yuks?k nufuz sahibi v? u?aqlara numun? olmalıdır. D?rin bilik, m?d?nilik, m?n?viyyat numun?si olan mu?llimin nufuzu da yuks?k olur. Nufuzu qazanmaq c?tin, itirm?k is? asandır: yersiz h?r?k?t, ?dal?tsiz munasib?t, ehtiyatsız soz mu?llimi nufuzdan sala bil?r. Buna gor? d?, h?r bir mu?llim sozl?rin? v? h?r?k?tl?rin? m?suliyy?tl? yana?malı, oz nufuzunun ke?iyind? durmalıdır.
[3]
Mu?llim sozu muq?dd?s deyil muq?dd?s olan mu?llimlikdir. Y?ni muq?dd?s olanlar oz v?zif?l?rini layiqinc? yerin? yetir?n insanlardır.Mu?llim g?nc n?slin formala?masında boyuk rol oynayır. U?aq ik?n biz? q?l?m tutub yazma?ı oyr?d?n, h?r il kecdikc? oz bildikl?rini biziml? bolu??n d?y?li varlıqlardır mu?lliml?r.
[4]
N?riman N?rimanov
xalq mu?lliml?rin? verdiyi tovsiyy?l?rd?n birind? yazırdı: ...v?t?nin xo?b?xtliyi onun cavanlarının yax?ı t?rbiy?si il? ba?lıdır... Yax?ı t?rbiy? is? insanın ?qlini v? ?xlaqını goz?l pak ?eyl?r ?xz etm?yi oyr?tm?kd?n, ur?yini v? vicdanını pislikl?rd?n c?kindirm?kd?n ibar?tdir.
[5]
Heyd?r ?liyev mu?llim ?m?yini yuks?k qiym?tl?ndir?r?k bidirir: "M?n yer uzund? mu?llimd?n yuks?k ad tanımıram. H?r birimizd? mu?llimin h?rar?tli q?lbinin bir z?rr?ciyi vardır. M?hz mu?llim do?ma yurdumuzu sevm?yi, hamının rifahı namin? vicdanla i?l?m?yi mudriklikl? v? s?birl? biz? oyr?tmi? v? oyr?dir. H?r birimizin oz mu?llimi vardır v? biz butun omrumuz boyu onun xatir?sini horm?tl?, minn?tdarlıqla q?lbimizd? ya?adırıq".
[6]
- ↑
Az?rbaycan SSR Mu?lliml?rinin IV qurultayı. Bakı-1980. Maarif n??riyyatı, s?h. 25.
- ↑
Pedoqogikanın ?sasları. Bakı 2008. Bakı Universiteti n??riyyatı, s?h.26
- ↑
1
2
Pedoqogikanın ?sasları. Bakı 2008. Bakı Universiteti n??riyyatı, s?h.25
- ↑
"Mu?llim"
.
2010-10-08 tarixind?
orijinalından
arxivl??dirilib
.
?stifad? tarixi:
2011-01-28
.
- ↑
?hm?d Seyidov. Az?rbaycanda pedaqoji fikrin inki?af tarixind?n, Maarif n??riyyatı , Bakı-1987. s?h. 280.
- ↑
Az?rbaycan SSR Mu?lliml?rinin IV qurultayı. Bakı-1980. Maarif n??riyyatı, s?h. 21.