Bu m?qal? Kurd?mir rayonu haqqındadır. ??h?r ucun Kurd?mir s?hif?sin? baxın.

Rayon
Kurd?mir
40°18′ ?m. e. 48°12′ ?. u.
Olk?	Az?rbaycan
Daxildir	M?rk?zi Aran
?nzibati m?rk?z	Kurd?mir
?cra ba?cısı	Elxan ?brahimov
Tarixi v? co?rafiyası
Yaradılıb	8 avqust 1930
Sah?si	1 631.5 [1] [2]  km²
?halisi
?halisi	117 923 [3] n?f?r
R?q?msal identifikatorlar
ISO kodu	AZ-KUR
Telefon kodu	994 20
Poct indeksi	AZ 3300
Avtomobil nomr?si	33
R?smi sayt
Vikianbarda ?laq?li mediafayllar

Kurd?mir ? Az?rbaycan Respublikasında inzibati ? ?razi vahidi. Aran iqtisadi rayonuna daxil olan Kurd?mir rayonu m?rk?z kimi 1930-cu ild? yaradılmı?dır. ?irvan duzund? yerl??ir. Kurd?mir rayonu ??rqd?n Hacıqabul v? Sabirabad , c?nubdan ?mi?li , q?rbd?n Z?rdab , Ucar v? Goycay , ?imaldan is? ?smayıllı v? A?su rayonları il? h?ms?rh?ddir. Sah?si 1631,5 km², ?halisi 103,8 min n?f?rdir (01.01.2009). M?rk?zi Kurd?mir ??h?ridir.

Kurd?mir ? " Kur D?ymir " sozl?rind?n goturulduyu ehtimal olunur. Y?ni Kur cayı da?ark?n da?qından ?ziyy?t c?km?y?n (suyun catmadı?ı yerl?r) sah? Kurd?mir kimi adlanmı?, zaman kecdikc? "Y" samiti assimilyasiya (a?ınma) olmu? v? "Kurd?mir" ??klind? i?l?nmi?dir. ^[4]

Kurd?mir rayonu 1930-cu ild? t??kil olunmu?dur. ?irvan duzund?dir.

Relyefi duz?nlikdir. ?razisinin cox hiss?si d?niz s?viyy?sind?n a?a?ıdadır. Antropogen cokuntul?r yayılmı?dır. ?qlimi yayı quraq kec?n mulayim isti yarıms?hra v? quru col tiplidir. Cay ??b?k?si seyr?kdir (Girdiman v? A?su caylarının a?a?ı axını). ?sas?n boz-c?m?n, boz v? c?m?n-boz torpaqlar yayılmı?dır. Kserofit kolluqlar v? tuqay me??l?ri var. Coldonuzu, canavar, tulku, g?miricil?r, gurz?, turac, k?klik v? s. m?skunla?mı?dır. B?zg?k, dovdaq qı?layır. Ba? ?irvan kollektoru rayonun ?razisind?n kecir.

Mulayim-isti yarıms?hra iqlimin? malikdir. Orta temperatur yanvarda 4,6 °C, iyulda 34 °C-dir. ?llik ya?ıntı 375 mm-dir.

?llik orta temperatur rayonda 14,5 °C-d?r?c?dir Kurd?mir rayonunda indiy?d?k qeyd? alınmı? ?n yuks?k temperatur musb?t 44 °C d?r?c? olub v? 2000-ci ild? qeyd? alınıb.

Relyefi duz?nlikdir. Okean s?viyy?sind?n a?a?ıdır. ^[5]

Antropogenin alluvial, proluvial v? qism?n gol-bataqlıq cokuntul?ri yayılmı?dır.

C?nub s?rh?dl?ri Kur cayı il? hududlanır. Girdiman v? A?su caylarının a?a?ı axınları Kurd?mir ?razisind?dir. Girdimancayın m?nb?yi Babada?ın c?nub yamaclarından (2900 m) ba?layır. Cayın 4 qolu var. A?sucay Boyuk Qafqaz silsil?sinin Sarıbulaq da?ının (2268 m) yacaclarında 2100 m yuks?klikd?ki kulli miqdarda bulaqlardan formala?ır.

?razinin iqlimi yayı quraq kec?n mulayim-isti yarıms?hra v? quru-col iqlimin? aiddir. Boz c?m?m, boz v? c?m?n boz, c?m?n bataqlıq , ?oran torpaqlar yayılmı?dır. ^[6] Kur cayı sahill?rind? Tuqay me??l?ri vardır. Tuqay me??l?rind? saqqallı qızıla?ac , muxt?lif soyud novl?ri, a?yarpaq qovaq v? s. a?aclara rast g?linir.

?razinin yarıms?hra-bozqır coll?rind?ki yov?anlı-efemerli bitki formasiyalarında ??limsiz ilanso?anı, so?an , iran ciri?i, yabamı yerkoku, adi m?ry?mnoxudu v? s.bitkil?r? rast g?linir. ?razid? rast g?lin?n ?anagull? Az?rbaycanın Qırmızı Kitabına salınmı?dır.

Surun?nl?rd?n aralıq d?nizi tısba?ası, bataqlıq tısba?ası , Levant irigurz?si, qırmızıqarın t?lx? , qafqaz k?l?zi yayılmı?dır. Tu?ay me??l?ri ucun qırqovul, adi qurqur , saxsa?an, qaraba? v?l?mirqu?u, a? titr?kquyruq, abıqu? xarakterikdir. Bozqır v? yarıms?hra ?razil?rd? cobanaldadan boyuk qartal v? s. qu?lara rast g?linir. ^[7]

Kurd?mir ??h?ri, Karrar v? Qarabucaq q?s?b?l?ri, Ataki?ili, Xırdapay, Yenik?nd, Mollak?nd, ?ilyan, Qarasu,Qarasaqqal, Muradxanlı, Pirili, Sı?ırlı ,C?yli,Axtacı,Qoculu k?ndl?ridir

?sas m?qal?l?r: Az?rbaycan ?halisinin siyahıyaalınması (1999) v? Az?rbaycan ?halisinin siyahıyaalınması (2009)

1939-cu ild? Az?rbaycan SSR-d? ?halinin siyahıya alınmasına ?sas?n, Kurd?mir rayonunda az?rbaycanlılar 87,5%, ruslar 6,2%, l?zgil?r is? 5,0% t??kil edirdil?r. ^[8]

Rayon ?halisinin sayı 01.04.2010-cu il tarix? 105.011 n?f?r, ?halinin orta sıxlı?ı is? 1 km²-d? 64,4 n?f?rdir. ?halinin 20,2 faizi v? ya 21.185 n?f?ri ??h?rd?, 79,8 faizi v? ya 83.826 n?f?ri k?nd yerl?rind? ya?ayır. Rayon ?halisinin umumi sayından 52.190 n?f?ri, y?ni 49,7 faizi ki?i, 52.821 n?f?ri v? ya 50,3 faizi qadınlardır.

1. ?smayıl Sirac?ddin ?irvani (1782?1848) ? filosof, ?eyx ?amilin mu?llimi
2. Mustafa Mahmudov ? Az?rbaycan Xalq Cumhuriyy?ti parlamentinin uzvu
3. A?amusa Axundov ? akademik
4. Rafael Huseynov ? akademik
5. M?mi? Abdullayev ? Sovet ?ttifaqı Q?hr?manı
6. F?xr?ddin Veys?lli ? filologiya elml?ri doktoru, professor
7. Vaqif Sultanlı ? filologiya elml?ri doktoru, professor,yazıcı
8. Sadıq Z?rb?liyev ? Az?rbaycan Respublikasının xalq artisti
9. El?ad Abdullayev ? huquq elml?ri doktoru, professor
10. Qara Mustafayev ? biologiya elml?ri doktoru, professor
11. Zabit Quliyev ? Az?rbaycanın Milli Q?hr?manı
12. Tac?ddin Vahidov ? F?ls?f? doktoru, dosent
13. Eldar Aslano v ? Siyasi elml?r uzr? f?ls?f? doktoru,dosent.

?sas?n k?nd t?s?rrufatı rayonudur. Pambıqcılıq, taxılcılıq, heyvandarlıq, habel? uzumculuk, bostancılıq v? baramacılıq muhum yer tutur. Rayonda qu?culuq v? maldarlıqla m???ul olurlar. Burada ??rab v? asfalt zavodları, m?i??t xidm?ti kombinatı, respublika ?h?miyy?tli iri un kombinati var. Rayonun ?razisind?n A?su-Kurd?mir-B?hr?mt?p? avtomobil yolunun 43 km (III d?r?c?li), ?l?t ? Qazım?mm?d-Kurd?mir-Yevlax yolunun 42 km (II d?r?c?li), Bakı-Tbilisi ba? d?mir yolunun 44 km hiss?si kecir.

Kurd?mir rayonunda 3 iri dovl?t mu?ssis?si v? 10 iri oz?l mu?ssis? f?aliyy?t gost?rir.

Dovl?t mu?ssis?l?rind?n:

• "Kurd?mir Regional Enerji T?chizatı" M?hdud M?suliyy?tli C?miyy?t ?halini elektrik enerjisi il? t?chiz edir. C?miyy?td? 132 n?f?r, onun Kurd?mir Paylayıcı Elektrik ??b?k?sind? 124 n?f?r i?ci daimi i?l? t?min olunmu?dur.
• Kurd?mir Qaz ?stismarı idar?si ?halinin t?bii qazla t?minatını h?yata kecirir. ?dar?d? 63 n?f?r i?ci f?aliyy?t gost?rir.
• Kurd?mir Su-Kanal idar?si ??h?r ?halisinin icm?li suya olan t?l?batının od?nilm?sini v? kanalizasiya xidm?tl?rini h?yata kecirir. ?dar?d? 37 n?f?r daimi i?ci quvv?si vardır.

Oz?l mu?ssis?l?rd?n:

• "Kurd?mir Pambıq" Acıq Tipli S?hmdar C?miyy?ti xam pambı?ın istehsalı v? emalı, "??rq Co LTD" M?hdud M?suliyy?tli C?miyy?ti spirtli ickil?rin istehsalı v? satı?ı, "??rq" M?hdud M?suliyy?tli C?miyy?ti nar ?ir?sinin istehsalı v? satı?ı, "Kristal-Z" M?hdud M?suliyy?tli C?miyy?ti meyv? ?ir?sinin istehsalı v? satı?ı, "Qafqaz Lift Zavod"u M?hdud M?suliyy?tli C?miyy?ti lift istehsalı, "Qelios" M?hdud M?suliyy?tli C?miyy?ti meyv? ?ir?l?ri, ??rabların istehsalı v? satı?ını, "AVETA" M?hdud M?suliyy?tli C?miyy?ti is? un m?hsullarının istehsalı v? satı?ını h?yata kecirir. Bu mu?ssis?l?rd? rayonun 360 n?f?r sakini daimi i?l? t?min olunmu?dur. Bunlardan "??rq Co LTD" M?hdud M?suliyy?tli C?miyy?ti f?aliyy?tini geni?l?ndir?r?k yeni uzum ba?ları v? nar plantasiyaları yaratmı?dır. "AVETA" M?hdud M?suliyy?tli C?miyy?ti is? istehsal gucunu artıraraq sutkada 500 ton m?hsul istehsalına catdırmı?dır. ^[9]

2011-ci ilin ?vv?lin? olan m?lumatlara gor? Az?rsun Holdinq ACS-nin Kurd?mir sud emalı zavodunda artıq son tamamlama i?l?ri aparılır. Sutkalıq istehsal gucu 30 ton olacaq zavod bolg?nin ?n iri istehsal mu?ssis?l?rind?ndir. Tam istehsal gucu ??raitind? i?l?y?c?yi t?dqird? emal mu?ssis?sind? 150 n?f?rd?n cox i?ci calı?acaqdır. ^[10] Bundan ba?qa rayonun Mollak?nd k?ndind? 140 yerlik "ULUSU" sanatoriyası 1993-cu ild?n f?aliyy?t gost?rir. H?min ?razid? 1971-ci ild? 3500 metr d?rinlikd?n 91 d?r?c? istilikd? su fontan vurmu?dur. H?min suyun kimy?vi t?rkibi analiz edil?rk?n m??hur Truskoveck , Kislovodsk v? dig?r ?razil?rd?ki mualic?vi suların keyfiyy?tl?rini ozund? birl??dirm?si a?kar edilmi?dir. Yuks?k keyfiyy?t? malik bu sudan hazırda oynaq, h?r?k?t orqanlarının, revmatizm, d?ri v? dig?r x?st?likl?rin mualic?sind? s?m?r?li istifad? edilir. 2008-ci ild? acılı?ı olmu? Kurd?mir Olimpiya ?dman Kompleksinin ?razisi 5,5 hektardır. ?razid? 700 yerlik ortulu ?l idman oyunları maneji, uzguculuk hovuzu, 5 ?d?d 2 m?rt?b?li kottecl?r, mini futbol stadionu, ?l oyunları kortları, qazanxana, transformator yarımstansiyası tikilir. Kurd?mir ??h?r Stadionunun ?razisi 4 hektardır. Stadionda 2000 yerlik yeni tribunalar, 2 m?rt?b?li tribna v? hakim otaqları, idmancılar ucun soyunub-geyinm? otaqları, sanitar qov?aqları tikilmi?dir.

Kurd?mird? 3 m?kt?b?q?d?r u?aq mu?ssis?si, 52 umumt?hsil m?kt?bi, 7 m?d?niyy?t evi, 20 klub, 48 kitabxana f?aliyy?t gost?rir.

" ?irvan Kurd?mir FK "futbol klubu 1990-cı ild? Kurd?mird? yaranmı?dır. 1 d?f? futbol uzr? Az?rbaycan cempionatının elitasında i?tirak etmi?dir.?irvan futbol klubunun hey?tind? ?n cox qol vurmu? oyuncu Mubariz M?mm?dovdur bu oyuncu 19 oyuna 5 qol vurmu?dur. "?irvan" (Kurd?mir) II m?rh?l?d? oynamaqdan imtina etdiyind?n r?qibl?rin? 2 q?l?b? verilib. Q?l?b?y? gor? 2 xal verilib.26 komanda h?r birind? 13 olmaqla 2 qrupda mubariz? aparıb. ?lk 6 komanda II m?rh?l?d? 1?12, dig?rl?ri 13?26-cı yerl?r u?runda oynayıb. Mubariz? I m?rh?l?nin butun gost?ricil?ri saxlanmaqla davam etdirilib.?sasnam?y? uy?un olaraq 8 komanda a?a?ı d?st?y? du?ub.?lk oyunda 03.05.1992-ci ild? ?irvan (Kurd?mir)in r?qibi Pambıqcı (B?rd?) olub v? bu oyunda Pambıqcı (B?rd?) 3:0 hesabıyla qalib g?lib. "?irvan" (Kurd?mir) final m?rh?l?sind? butun oyunlarda texniki m??lubiyy?t alıb ki, h?min qar?ıla?malar siyahıya daxil edilm?yib.

Kurd?mir Olimpiya ?dman Kompleksi (r?smi adı: "Kurd?mir Olimpiya ?dman Kompleksi" MMC) ? Az?rbaycan Respublikasının Kurd?mir rayonunda yerl???n olimpiya idman qur?usu. Az?rbaycan Respublikası G?ncl?r v? ?dman Nazirliyinin strukturuna daxil olmayan tabeliyind?ki t?s?rrufat hesablı qurumdur

Rayonda dovl?t qeydiyyatına goturulmu?, ?razi icra numay?nd?likl?ri t?r?find?n muhafiz? edil?n Sı?ırlı k?nd ?razisind? ilkin orta ?srl?r? aid "Qarat?p?" v? ?r?bqubalı k?ndi ?razisind? is? ilkin orta ?srl?r? aid edil?n "??h?rgah" tarixi abid?l?ri movcuddur. Bundan ?lav? Muradxan v? ?ilyan k?ndl?rdind? muhafiz? edil?n tarixi abid?l?rd? movcuddur ki, h?r iki abid? dovl?t qeydiyyatına alınmı?dır. ^[11] Kurd?mird? tapılmı? d?y?rli tapıntılardan biri d? 2010-cu ild? rayonunun Muradxan k?ndi ?razisind? rayon Suvarma Sisteml?ri ?dar?sin? m?xsus ekskavatorla kanal qazılark?n tapılmı? nadir pul d?fin?sidir. Mut?x?ssisl?r t?r?find?n hadis? ba? ver?n ?raziy? baxı? kecirildi. D?fin? 5470 qram c?kiy? malikdir. Onun ic?risind? 1200-d?n artıq q?dim sikk? oldu?u ehtimal edilir. Sikk?l?r ust gork?mind?n mis oldu?u ehtimal edilir. D?fin? A?su ekspedisiyasına t?hvil verilib. Sikk?l?rin XIV ?srin sonu ? XV ?srin ?vv?lin? aid oldu?u ehtimal edilir. ^[12]

Rayonda "Kurd?mir" yerli q?zeti f?aliyy?t gost?rir. Q?zet ayda 2 d?f? d?rc olunur. Hazırda "Kurd?mir" q?zeti 800 tirajla buraxılır.

Kurd?mir rayonu il? ?laq?dar bu m?qal? qaralama halındadır. M?qal?ni redakt? ed?r?k Vikipediyanı z?nginl??dirin.