H?k?ri (cay)

Vikipediya saytından
( H?k?ri cayı s?hif?sind?n istiqam?tl?ndirilmi?dir)
Naviqasiyaya kec Axtarı?a kec
H?k?ri
Olk?   Az?rbaycan
Rayonlar
M?nb?yi Mıxtok?n da?ı
M?ns?bi Araz
Uzunlu?u 113 km
Su s?rfi 16,2 m³/s
Su sistemi Araz/Kur/X?z?r d?nizi
Su hovz?si X?z?r d?nizi
Hovz?sinin sah?si 2570 km²
Vikianbarın loqosu  Vikianbarda ?laq?li mediafayllar

H?k?ri ( ?k?r? ) ? Arazın sol qoludur. Lacın , Qubadlı v? Z?ngilan rayonları ?razisind?n axır.

Umumi m?lumat

[ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]

Uzunlu?u 113 km ( ??lv?cayın m?nb?yind?n hesablandıqda 155 km), hovz?sinin sah?si 2570 km 2 -dir. Kicik Qafqazın Az?rbaycan daxilind? T?rt?rcaydan sonra (Bazarcayla birlikd?) ikinci boyuk cayıdır. Ba?lan?ıcını Mıxtok?n silsil?sinin c?nub yamacından, ?i?t?p? zirv?sind?n 3,5 km ??rqd? 2580 m yuks?klikd?n alan ??lv?cay v? Hocazsucay caylarının qovu?masından (950 m) ?m?l? g?lir, Z?ngilan rayonunda Araz cayına birl??ir. Ba?lıca qolları, sa?dan Hocazsucay (uzunlu?u 43 km), Zabuxcay (uzunlu?u 51 km), A?sucay (uzunlu?u 25 km), soldan ??lv?cay (uzunlu?u 42 km), Pic?niscay (uzunlu?u 29 km), Xoznavar (uzunlu?u 14 km) caylarıdır. Axımı qar (23%), ya?ı? (1-5%) v? yeraltı (62%) sulardan ?m?l? g?lir. Yaz-yay aylarında qar suları cayda da?qın ?m?l? g?tirir. Da?qın dovrund? (aprel-iyun aylarında) illik axımının 60-70%-i kecir. Cayda ?n az su s?rfi qı? aylarında mu?ahid? edilir.

Cayın orta illik su s?rfi ( Abdallar k?ndi yanında) 16,2 m 3 /san-dir. Zabuxcay , A?sucay v? dig?r qolların birl??m?sind?n sonra ( Gul?bird k?ndinin qar?ısında) 22,7 m 3 /san-dir. Bunun da 70%-i yaz v? yay, 30%-i is? payız v? qı? f?sill?rind? kecir. ?ntensiv suvarma dovrund? (iyul-avqust aylarında) illik axımının 14-16%-i axıdılır. Suyu hidrokarbonatlı-kalsiumlu olmaqla orta mineralla?ması 200 mq/l-dir.

H?k?ri cayı oz axarı boyunca Hocaz k?ndind?n axan Hocazsucayı v? Zabux cayını q?bul ed?r?k z?nginl??ir, B?rgu?ad cayı il? birl??dikd?n sonra, Araza tokulur.

B?zi gumanlara gor?, "H?k?ri" sozu kurd dilli H?k?ri tayfasının adı il? ba?lıdır. M??hur Sarı a?ı?ın q?bri H?k?ri cayının sa? sahilind? Gul?bird k?ndind?, onun sevgilisi Yax?ının q?bri is? sol sahilind?dir [1] Ancaq ?slind? is? uz?rind? uc SES tikilmi?, yuxarı axarında ??lv?cay (eyniadlı k?ndin adından) adlanlılan v? kecmi? adı Alban (A?van) olmu?dur. IX-XII ?srl?r? aid ?r?b m?nb?l?rind? Arran-cay adlanır v? Araza tokulduyu gost?rilir. ?k?r? d? adlanır. Gorunur, sonralar kurddilli h?k?ri tayfasının ?traf ?razid? m?skunla?ması il? ?laq?dar t?dric?n h?min tayfanın adı il? tanınma?a ba?lamı?dır. [2]

H?k?rinin suyundan suvarma i?l?rind? v? energetikada geni? istifad? edilir. H?k?ri cayının bol sularında iri qızıl balıq olur.

  1. "Musa Urud, Z?ng?zur // Prezident kitabxanasl" (PDF) . 2012-07-25 tarixind? orijinalından (PDF) arxivl??dirilib . ?stifad? tarixi: 2012-01-12 .
  2. Az?rbaycan toponiml?rinin ensklopedik lu??ti, II cildd?. Bakı-2007. I cild, s?h.321.

H?mcinin bax

[ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]