Gitara
T?snifat	simli musiqi al?ti
Hornbostel?Zaks t?snifatı	321.322-5-6
Diapazon	19 ladlı klassik gitaranın diapazonu v? onun sıralaması
Audio numun?si
Fayl haqqında m?lumat
Vikianbarda ?laq?li mediafayllar

Gitara ? simli-dartımlı musiqi al?ti; solo v? mu?ayi?tedici al?t kimi istifad? olunur. ^[1] Ad?t?n barmaqlarla, yaxud da t?z?n?yl? (mizrab) calınan simli al?tdir. Gorunu?c? Uda ox?asa da, bir az f?rqlidir. Tarixi orta ?srl?r hesab olunur. Taxta yaxud balqabaqdan hazırlanır. B?z?n bu al?t? qısaca olaraq "Gitar"-deyilir

"Gitara" v? " tar " sozl?ri eynikokludur: "setar / sitara" sozu farscadan yunan dili vasit?siyl? ("kithara", "kifara" bicimind?) Avropa dill?rin? "gitara" kimi g?lib catmı?dır ^[2] . "Dutar" sozu farsca "ikitelli", "setar" ? "uctelli", "cahartar" ? "dordtelli", "p?nctar" ? "be?telli", "?e?tar" ? "altıtelli" dem?kdir.

B?zi dilcil?r "tar" sozunun farskok?nli oldu?unu yazır. ^[3] Ancaq sozun h?r hansı dild? movcudlu?u h?l? onun h?min dild? do?ma oldu?una d?lal?t el?mir. Hind-avropa dill?rinin hec birind? "tar" kokunun m?ntiqli etimoloji v? fonetik acıqlaması yoxdur. ^{[4] [5]} Altaist Sergey Starostin oz "Babil qull?si" adlı etimoloji toplusunda gost?rib ki, "taram-/tera-" koku ^[6] (sac, tel, sim) yalnız turk v? altay dill?rind? movcuddur, bel? ki: qır?ız, qazax, no?ay, ba?qırd, qaraqalpaq dill?rind? " taramı? " bicimind?; ozb?k, uy?ur, ?or, oyrat dill?rind? is? " taram " kimi. "Tar" v? "taram" sozl?ri "daramaq" (1. sac daramaq, 2. da?ıtmaq) feilind?n tor?yib ^[7] , nec? ki "sac" sozu "sacmaq"dan (?trafa yayılmaq, da?ılmaq) ?m?l? g?lib ^[8] .

Az?rbaycan turkc?sind? "tarım" sozu (b?rk dartılıb c?kilmi?) ^[9] indi d? var. M?nasından bel? bir n?tic? cıxarmaq olar ki, "tar" sozu "daramaq" deyil, "dartmaq" feilinin tor?m?sidir.

Gitaranın v?t?ni d?qiq m?lum deyil. Q?dim Yunanıstanda kithara kimi bilin?n al?t ca?da? gitaraya hec ox?amırdı. Ca?da? altısimli Avropa gitarasının v? mandolinanın atası Orta Ca?larda ?r?bl?r t?r?find?n C?nubi Avropaya g?tirilmi? ud ya da rud olub ^[10] . Qeyd ed?k ki, rud numun?l?rinin cana?ı balqabaqdan hazırlanırdı, xarici gorunu?u balqaba?ı v? gitaranı xatırladır. ^[11] . VII?IX ?srl?rd? Ispaniyada bu al?t cox m??hurla?mı?dır v? bu gun d? h?r hansı bir ispanı gitarasız t?s?vvur etm?k mumkun deyil. Ispaniyadan sonra gitara butun Avropa olk?l?rind? ? Italiya, Almaniya, Fransa, Rusiya, daha sonra is? Amerikada geni? yayılmı?dır. Hal hazırda butun olk?l?rd? dem?k olar ki var.

Gitara, bir qayda olaraq, altı simin b?nd olundu?u mohk?m qriffli govd?d?n ibar?tdir. Gitaralar ?n?n?vi olaraq, heyvan ba?ırsa?ı il? qarı?dırılan muxt?lif a?aclardan v? neylon, v? ya poladdan olan siml?rd?n duz?ldilir. B?zi muasir gitaralar polikarbonat materiallarından hazırlanır. Formasına gor? simli kamanlı al?tl?r? ox?asa da siml?rinin sayına v? ifa uslubuna gor? f?rql?nir. Gitara 6 v? y? 7 simli olur. Rusiyada ?sas?n 7 simli gitara daha geni? yayılmı?dır. Ispaniyada is? 6 simli gitara solo al?ti kimi m??hurla?mı?dır. ^[12]

S?sin? gor? gitaralar iki cur olur: akustik v? elektrik. Oyuq govd?y? malik akustik gitaralar (v? buna ox?ar al?tl?r) min ild?n coxdur ki, istifad? olunur. Muasir akustik gitaranın uc ?sas novu var:

• klassik (neylon simli),
• polad simli,
• arktop gitara.

Gitaranın ba?qa bir novu is? " Havay gitarası " adlanır. Havay gitarasının tembri daha mulayim v? yum?aqdır. Havayda duz?ldilmi? dig?r gitara miniatur novu Ukulele is? 1880-ci ill?rd? yaranmı?dır. Akustik gitaranın tonu rezonans kamerası rolunu oynayan gitaranın govd?si t?r?find?n gucl?ndiril?n siml?rin titr?yi?i/vibrasiyası il? yaradılır. Klassik gitara ad?t?n barmaqla simi dartma usulunun kom?yi il? solo al?t kimi calınır.

1930-cu ill?rd? t?qdim olunan elektrik gitaralar tonu elektronik olaraq idar? ed?n gucl?ndiriciy? ?sas?n ifa olunur. Gucl?ndirici qura?dırılmı? erk?n/daha ?vv?lki gitaralarda oyuq govd?d?n istifad? olunsa da, mohk?m govd?l?r daha rahat hesab olunurdu. Elektrik gitaralar muasir m?d?niyy?td? davam ed?n d?rin t?sir? malik olmu?dur. Gitaralar blyuz, bluqras, kantri, flamenko, cazz, cota, mariaci, metal, reggi, rok, soul v? popun bir cox forması kimi janrlarda ?sas al?t hesab olunur.

Gitaralar h?m sa?axay, h?m d? solaxay gitaristl?rin t?l?bl?rini qar?ılamaq ucun duz?ldil? bil?r. ?n?n?vi olaraq, ?sas ?l simi dartmaq, yaxud da onu vurmaq ucun mu?yy?nl??dirilib. ?ks?r insanlar ucun bu sa? ?lin istifad? olunması dem?kdir. Bu ona gor?dir ki, gitaranın qriffind? istifad? olunan ?l siml?ri basmaq v? mohk?m sıxmaqla daha az mexaniki i?i yerin? yetirdiyi t?qdird?, musiqi ifad?si (dinamika, tonal ifad?, musiqinin r?ngar?ngliyi) daha cox simi dartan ?l il? mu?yy?n olunur. Solaxay gitaristl?r, bir qayda olaraq, solaxay al?t secirl?r, amma buna baxmayaraq, b?zil?ri standart sa? ?lli usulla calır, ba?qaları is? standart sa? ?lli gitaranın siml?rinin yerini d?yi?ir. Siml?rin yerini d?yi?m?k musiqinin intonasiyasına m?nfi t?sir gost?r?r?k, gitaranın y?h?rinin nisbi orientasiyasını/s?mtini d?yi?ir. Buna baxmayaraq, ?fsan?vi gitara ifacısı sayılan Cimmi Hendriks? g?linc? is?, bel? guman olunur ki, bu (siml?rin yerini d?yi?m?k) onun misilsiz ifasındakı vacib element idi.

Gitarada calan virtuoz ifacılardan ispan ? Aquada, Tarreqa, italyan ? Culiani, rus ? Sokolovski, Makarov v? b. cox m??hurla?mı?lar. Dahi italyan skripkacısı Paqanini gitarada goz?l calma?ı bacarmı? v? konsertl?rd? gitaracı kimi cıxı? etmi?dir. O, solo-gitara ucun, gitara v? skripka ucun pyesl?r yazmı?dır. Gork?mli ispan ?airi v? mu??nnisi Federiko Qarsiya Lorka gitarada goz?l calmı? v? musiqiy?, gitaraya m?nalı ?erl?r h?sr etmi?dir.

• B?hram N?sibov
• Elxan C?l?bi
• Rafiq R?sulov
• R?hman M?mm?dli
• R?mi?
• Rust?m Quliyev
• Vilay?t Barini

• 
  IX ?sr? aid gitara.
• 
  Gitara calan (1672), r?ssamı: Yohans Vermir (Johannes Vermeer).
• 
  Bu Fender Stratocaster gitarada coxlu elektrik gitara ?czası vardir.
• 
  Gitara simli musiqi al?ti.
• 
  Kokl?nmi? gitara olcusu.

Vikianbarda Gitara il? ?laq?li mediafayllar var.

• Tar
• Ud
• Rud