Arizona
State of Arizona
Bayraq [d]
34°17′12″ ?m. e. 111°39′25″ q. u.
Olk?	AB? [1]
?nzibati m?rk?z	Finiks [2]
Tarixi v? co?rafiyası
Yaradılıb	14 fevral 1912
Sah?si	295.234 km²
Hundurluk	1.250 m
Saat qur?a?ı	UTC?07:00 Da? vaxtı zonası [d]
?halisi
?halisi	7.151.502 n?f. ( 1 aprel 2020 ) [3]
R?q?msal identifikatorlar
ISO kodu	US-AZ
R?smi sayt
Vikianbarda ?laq?li mediafayllar

Arizona ? Amerika Birl??mi? ?tatlarının 48-ci ?tatıdır. Paytaxtı v? ?n iri ??h?ri Finiksdir .

Boyuk Kanyon

Arizona krateri

Arizona Amerika Birl??mi? ?tatlarının c?nub-q?rbind?, q?rbd? Kaliforniya v? Nevada , ?imalda ? Yuta , ?imal-??rqd? ? Kolorado , ??rqd? ? Nyu Meksiko , c?nubda ? Meksika il? h?ms?rh?ddir. ?tatın sah?si 295,254 km²-dır v? ?tatlar arasında 6-cı yeri tutur.

?tatın ?razisinin cox hiss?si da?lar , yaylalar v? coll?rdir . Arizonada sarı ?amı geni? yayılmı?dır . ?tatın ?imalında Kolorado cayı v? Boyuk Kanyon yerl??ir. Arizonanın c?nub-q?rb hiss?si, Finiks , Tukson v? Yuma kimi ??h?rl?rin yerl??diyi Sonora s?hrasında yerl??ir. Bu AB? -nin ?n isti v? quraq coll?rind?n biri olmasına baxmayaraq, ild? iki movsumi ya?ı?ın olması s?b?biyl? olduqca muxt?lif flora v? faunaya malikdir. ?tatın ?imal-q?rbind? Sonoradan daha yuks?k movqeyinin v? nadir nov a?acların olması il? f?rql?n?n Moxave s?hrası yerl??ir. Col s?hrası Arizonanın ?imalındakı Kolorado yaylasının bir hiss?sini tutur. ?tatın c?nub-??rqind?ki kicik bir sah?, yuks?k movqeyin? gor? Sonora il? muqayis?d? daha yuks?k yay istiliyi olan Ciuaua s?hrasının bir hiss?sidir.

?tatın ?n boyuk cayları Kolorado cayı v? onun ?sas qolu olan Hila cayıdır . B?zi c?nub v? c?nub-??rq bolg?l?ri istisna olmaqla, Arizonanın dem?k olar ki, butun ?razisi Kolorado cayı hovz?sind? yerl??ir.

?tatın uc milli parkı var.

Quru hava Arizonanın xarakterik xususiyy?tidir. ?imaldakı da?lar v? c?nubda col sah?l?ri arasında hava ??raiti k?skin ??kild? d?yi?ir. ?n a?a?ı temperatur ?40 °C, ?n yuks?k temperatur is? 53 °C t??kil edir. Yanvar ayında orta temperatura 5 °C, iyunda is? 27 °C. Ya?ı?ların illik umumilikd? ortalama 33 sm3-dir. Col sah?l?rind? bu d?y?r 8 sm-? q?d?r azalır.

Geni? ?razisi v? muxt?lif hundurlukl?rin? gor? ?tatın iqlim ??raiti bolg?d?n bolg?y? q?d?r cox d?yi?ir. A?a?ı hundurlukl?rd? ?sas?n tropik iqlim qur?a?ı hokm surur, mulayim qı?lar v? isti yazlar mu?ahid? olunur. Umumiyy?tl?, payızdan erk?n yaza q?d?r hava orta hesabla 16 °C-d?n cox mulayim olur, lakin ?axtalar nadir deyil. Fevral ayının ortalarından etibar?n kifay?t q?d?r s?rin gec?l?rd? gunduz istil?rd? artım mu?ahid? olunur. ?yundan sentyabr ayına q?d?r ?n isti v? quraq mu?ahid? olunur. Arizonada indiy? q?d?r qeyd? alınan ?n yuks?k temperatur 29 iyun 1994-cu il v? 5 iyul 2007-ci ild? Leyk-Havasu-Sitid? qeyd? alınmı? v? 53 °C olmu?dur. ?n a?a?ı temperatur 7 yanvar 1971-ci ild? Holi golund? mu?ahid? edildi v? ?40 °C t??kil etdi.

Ya?ıntının paylanması ilin vaxtına, d?niz s?viyy?sind?n yuxarı ?razinin hundurluyun? v? topoqrafiyaya ba?lıdır. Dovl?tin m?rk?zi v? c?nub-??rq hiss?sind?ki da? silsil?l?ri ?n cox ya?ı? alır; ?n kicik ? Arizonanın c?nub-q?rbind?ki quraq ?razil?rd?. Dovl?t ucun orta illik nisb?t t?qrib?n 323 mm-dir. Ya?ı?lar ?sas?n iki ya?ı?lı movsumd? du?ur: qı?da, soyuq c?bh? Sakit okeandan g?l?nd? v? yayda musson g?l?nd?.

?yal?tin ?imal hiss?si hundurluyu m?rk?zd? v? c?nubdakı coll?rd?n daha yuks?k olan bir yayladır. Bu ?razi soyuq qı? v? mulayim yay il? xarakteriz? olunur. B?z?n Kanadadan g?l?n soyuq hava kutl?l?ri ?yal?tin ?imalına du?ur v? temperaturu ?18 °C-d?n a?a?ı olur.

Arizona, yay saat qur?a?ına kecm?y?n iki ?tatdan biridir (dig?ri Havay ).

Arizonada Phoenix Symphony Orkestr, Tucson Symphony Orkestr v? Flagstaff Symphony Orkestr kimi bir cox boyuk orkestralar var. Bununla yana?ı ?yal?td? coxlu sayda teatr qrupları da movcuddur ki, bunlardan b?zil?ri ?span dilind? f?aliyy?t gost?rir. ?yal?td? klassik, muasir v? etnik r?qsl?r? daha cox yer verilir.

Arizona muzeyl?rind?, onun m?d?ni irsi, tarixi, s?n?ti v? ?yal?tin q?rbiyl? ?laq?dar m?lumatlar ?ks etdirilir. ?yal?tin boyuk muzeyl?rind?n b?zil?rini; Phoenix Art Museum, The Tucson Museum of Art, the Museum of Northern Arizona v? Heard Museum of Anthropology and Primitive Artdır qeyd etm?k olar.

Arizonada qırmızıd?rili q?bil?l?rin d? (Apache, Hopi, v? Navajo q?bil?l?ri kimi) ya?adıqları bolg?l?r var. Bu bolg?l?rin bir qisiminin muzeyl?rind? qırmızıd?rilil?rin m?d?niyy?tiyl? ba?lı numun?l?r d? numayi? etdirilir.

Arizonada iyirmi ad?t mesire yeri, yeddi me??lik bolg?, 21 ?yal?t parkı vardır. Grand Canyon National Park, Amerikanın ?n m??hur parklarından biridir v? h?r il dord milyon adam Grand Canyonu gorm?y? g?lir. ?yal?tin dig?r m??hur m?kanları is?, Coronado National Memorial, Painted Rocks State Historic Park, Tombstone Courthouse State Historic Park v? Petrified Forest National Parkdır. ?yal?t, balıqcılar, du??rg?cil?r, ovcular v? turistl?rin yanında tarix, geologiya v? arxeologiya ara?dırmacıları ucun d? maraqlı bir yerdir.

Arizonada ?halinin irqi qurulu?u a?a?ıdakı kimidir:

1. 63,8% A?
2. 25,3% Ispanm?n??lli
3. 5% Qırmızıd?rili
4. 3,1% Qara
5. 1,8% Uzaq ??rqli
6. 2,9% M?l?z

3 universiteti vardır:

1. Arizona Dovl?t Universiteti
2. Arizona Universiteti
3. ?imali Arizona Universiteti

1. ↑ ^{1 2} archINFORM   (alm.) . 1994.
2. ↑ (unspecified title)   (rus.) . Москва : ВИНИТИ РАН , 1964. С. 25. 235 с.
3. ↑ 2020 United States Census . / red. AB? ?halinin siyahıya alınması burosu