Joaquin Costa Martinez
(
Monzon
,
Cinca Meya
,
14 de setiembre
de
1846
-
Graus
,
Ribagorza
,
8 de febrero
de
1911
),
politico
,
churista
,
economista
y
historiador
aragones
.
L'anyo
1903
fue esleito
deputato
en o
Congreso d'os Deputatos
de
Madrid
, cargo que albandono en
1905
.
Joaquin Costa Martinez naixio de
Monzon
, encara que a os seis anyos d'edat se tresllado con a suya familia a
Graus
por lo que tamien se le conoixe como
O Lion de Graus
. En a ciutat de
Uesca
curso o
bachillerato
, obtenendo o titol de
mayestro
y d'
agrimensor
. Tamien estudeo arquitectura pero sin rematar a carrera. Obtenio una pension d'o gubierno espanyol por asistir a la
Exposicion Internacional de Paris de 1867
. En Madrid se licencio y doctoro en
Dreito
y en
Filosofia y Letras
. Escribe
La vida del Derecho
(
1876
) y ye profesor auxiliar en a
Universidat Central
, cargo que refusa en protesta por a politica educativa d'a
Restauracion
chunto a
Francisco Giner de los Rios
y atros miembros d'a
Institucion Libre d'Amostranza
. A ista institucion laica d'amostranza, inspirata en a filosofia d'o
Krausismo
, se troba ligato alavez dirichindo o suyo
Boletin
(
1880
?
1883
), fendo clases y participando eficazment en o Congreso Pedagochico Nacional de
1882
.
Exerce como letrato en
Cuenca
y dimpues en
Huesca
(
1877
?
1879
); en ista zaguera estata en a suya provincia natal redacta
Cuestiones celtiberas: religiones
,
Organizacion politica, civil y religiosa de los celtiberos
y
Derecho consuetudinario del Alto Aragon
.
Unatra vegada en
Madrid
como pasant, colabora en a
Revista de Espana
, en a
Revista General de Legislacion y Jurisprudencia
y en a
Reyal Academia de Churisprudencia y Lechislacion
, a on que presenta os suyos
Estudios juridicos y politicos
y a suya
Teoria del hecho juridico individual y social
. Mas entabant, en
1887
, sera profesor y fera un
Plan de una Historia del Derecho espanyol en la antiguedad
. Fa parti d'o Congreso de Churisconsultos Aragoneses, en
Zaragoza
.
Os suyos humildes orichens le endrezan a la politica; estudeya mas que mas as radices populars d'o dreito consuetudinario espanyol (
Introduccion a un tratado de politica textualmente de los refraneros, romanceros y gestas de la Peninsula
,
1881
) y o mundo rural fendo parti d'os Congresos d'Agricultors y Ganaderos (
1880
?
1881
). Fa parti tambien en numerosos mitins y conferencias africanistas y abolicionistas, planteyando a suya anvista de
El comercio espanyol y la cuestion de Africa
(
1882
). Diriche, a mas, o Congreso Espanyol de Cheografia Colonial y Mercantil (
1883
), cofunda a Sociedat de Africanistas y Colonistas que diriche as expedicions a l'Africa occidental y ecuatorial y fa parti d'a
Revista de Geografia Colonial
(
1885
?
1887
).
Por ixas envueltas accede a o cuerpo de notarios (
Granada
,
Chaen
) y aboga a escape por a reorganizacion d'o Notariato, d'o Rechistro d'a Propiedat y de l'Administracion de Chusticia (
1890
). Dentra igualment en o
Cuerpo Superior d'Advogatos d'o Estado
.
Manimenos, una progresiva malautia d'atrofia muscular le fa instalar-se en o suyo quiesto y familiar
Graus
(
Uesca
), dende a on a tamas de tot organiza a la
Liga de Contribuyents de Ribagorza
que deriva en movimiento politico de inclinacions socials. Asinas apareixen cuantas campanyas por tot l'Alto Aragon (dende
1892
), con a fin de potenciar a produccion agraria gracias a o
regano
y por meyo d'obras hidraulicas que ha de fer o Estato, en opinion de Costa.
Dimpues d'a suya tornada, a la fin (
1893
), a una plaza de notario en
Madrid
, tien agora una anvista muito mas politica y cientifico-social, parando a suya magna obra
Colectivismo agrario
(
1898
), en que fa una dura critica d'a destruccion por as desamortizacions y atras practicas d'ancestrals sistemas de propiedat comunal, que describe muit decumentadament, y galvaniza a la opinion publica a radiz d'o Desastre de 1898, en que
Espanya
pierde as suyas zagueras colonias debito a la guerra con
Estaus Unius
:
Cuba
,
Puerto Rico
y as islas Filipinas.
En o segundo tomo d'o
Colectivismo Agrario en Espana
(
1898
) presenta Costa lo que viene a estar una ampla historia economica d'os sistemas de propiedat y as suyas diversas modalidaz (dende os cotos a las
faceras
y tierras comunals), as formas de expleitacion, etc., tornando dos siglos antis d'a nuestra era; tamien, con notable agudeza, tracta d'o control sobre l'augua y as suyas diferents formas de propiedat, d'as cofadrias pesqueras, etc.
Con os suyos mensaches a las Cambras Agrarias aragonesas consigue a creyacion d'una Asamblea Nacional de Productors que s'alia con as Cambras de Comercio que lidera
Basilio Paraiso
y a Liga Agraria formata por as clases propietarias castellanas dirichitas por
Santiago Alba
ta formar a Union Nacional, nuevo partido politico popular y muit critico con o sistema d'a
Restauracion
canovista. Ista propuesta resulta masiau heterochenia y resta por un inte muitos militants a o republicanismo y encara que no se converte en
partiu politico
. Con tot y con ixo, Costa acata a Union Nacional, integra as suyas fuerzas, acepta un cargo en o Directorio y redacta o mensache de queixa y protesta a o Congreso d'os Deputatos que se publico en a prensa l'1 d'abril. Pero no funciono o intento de fuerza de sacar manifestacions a la carrera: se viedo la de Madrid, y s'autosuspendioron a resta. Reunitos en a casa de Costa, en Madrid, Paraiso refirma accions directas espectaculars como una vaga de contribuyents, mientres Costa creye improbable un alto seguimiento d'ixa mida y mas seguro y fundo o treballo d'un partiu politico, educador d'o pueblo. Bi ha diversas opinions sobre a estratechia a realizar entre Costa y Paraiso y a la fin Costa planteya (septiembre de 1900) a suya deseparacion d'o Directorio d'a Union Nacional. Os gremios madrilenyos se aleixan tambien de Paraiso, si bien a Union encara celebra un mitin en Barcelona en abril de 1901. Paraiso y Alba s'aseguran os suyos escanyos de deputatos liberals mientres Costa, que suenia encara con un partiu d'intelectuals, chira enta a Union Republicana. A Union Nacional se desintegro por a tension entre os intreses populars y os corporativos. Costa percibio que o poder, tal como yera confegurato, no feria nunca reformas
recheneracionistas
. En iste afer Costa se troba solenco de tot.
Afectato profundament por o fracaso d'a Union Nacional, contino, atribuyendo responsabilidaz por a situacion espanyola a la propia monarquia en
Quienes deben gobernar despues de la catastrofe
,
Reconstitucion y europeizacion de Espana
y, mas que mas, a espectacular enquesta realizata dende l'
Ateneu de Madrid
con a colaboracion de muitas grans feguras d'a cultura y a sociedat espanyolas (de
Miguel de Unamuno
a
Emilia Pardo Bazan
) ta redactar un d'os suyos titols clasicos:
Oligarquia y Caciquismo como la forma actual de gobierno en Espana: urgencia y modo de cambiarla
(1901),
[1]
a on que denuncia a corrupcion d'o sistema politico canovista d'a
Restauracion
que supondra a marchinacion de Costa d'os centros politicos d'o sistema.
- La tierra y la cuestion social
(texto completo).
- La vida del derecho: ensayo sobre el derecho consuetudinario
, Analecta editorial,
Pamplona
, 2003.
- Reforma de la fe publica
, Analecta editorial, Pamplona, 2003.
- Reorganizacion del notariado, del registro de la propiedad y de la administracion de justicia
, Analecta editorial, Pamplona, 2003.
- Politica hidraulica
, Analecta editorial, Pamplona, 2005.
- Derecho consuetudinario y economia popular de Espana
. Zaragoza: Editorial Guara, 1981.
- La libertad civil y el Congreso de Jurisconsultos Aragoneses
. Zaragoza: Editorial Guara, 1981.
- La vida del derecho : ensayo sobre el derecho consuetudinario
. Zaragoza: Editorial Guara, 1982.
- Teoria del hecho juridico individual y social
. Zaragoza: Editorial Guara, 1984.
- Reforma de la fe publica
. Zaragoza: Editorial Guara, 1984.
- Maestro, escuela y patria
: (notas pedagogicas). Madrid: Biblioteca Costa, 1916.
- Oligarquia y caciquismo como la forma actual de gobierno en Espana : Urgencia y modo de cambiarla
. Madrid: Establecimiento Tipografico de Fortanet, 1901.
- Tutela de pueblos en la Historia
. Madrid: Biblioteca Costa, [s. a.].
- Historia, politica social: patria
. Madrid: Aguilar, 1961.
- Oligarquia y caciquismo. Colectivismo agrario y otros escritos
. Madrid: Alianza, 1967.
- La formula de la agricultura espanyola
. Madrid: Biblioteca Joaquin Costa, 1912.
- La tierra y la cuestion social
. Madrid: Biblioteca Costa, 1912.
- Colectivismo agrario en Espana
. Zaragoza: Editorial Guara, 1983.
- Politica hidraulica (mision social de los riegos en Espana)
. Madrid: Biblioteca J. Costa, 1911.
- Reorganizacion del notariado, del Registro de la Propiedad y de la Administracion de Justicia
. Madrid: Biblioteca Joaquin Costa, 1917.
- Joaquin Costa y Graus
.
- E. F
ERNANDEZ
C
LEMENTE
:
El pensamiento y la obra de Joaquin Costa
.
- M. F
ERNANDEZ
A
LMAGRO
,
El caso Joaquin Costa
, en
En torno al 98, Politica y literatura
, Madrit 1948.
- M. G
AMBON
P
LANA
,
Biografia y bibliografia de D. Joaquin Costa
, Uesca 1911.
- M. C
IGES
A
PARICIO
,
Joaquin Costa
, Madrit.
- L. L
EGAZ
L
ACAMBRA
,
El pensamiento social de Joaquin Costa
, en
Estudios de Historia social de Espana
, Madrit 1949.
- C. M
ARTIN
R
ETORTILLO
,
Joaquin Costa propulsor de la reconstruccion nacional
, Barcelona 1961.
- E. T
IERNO
G
ALVAN
,
Costa y el regeneracionismo
, Barcelona 1961.
- Ramiro GRAU MORANCHO:
Joaquin Costa y el idioma aragones
, 3ª. edicion. Editorial JALON, Zaragoza, 1980.
ISBN 84-300-2457-3
.