|
Ista pachina ha menester d'una revision por un
corrector
ta amillorar a suya ortografia, a suya gramatica u o suyo vocabulario.
|
Chesus de Nazaret
,
Chesus o Nazareno
,
Chesucristo
u
Cristo
(
Betlem
(
4 aC
-
30
u
33
)) ye a fegura central d'as relichions
cristianas
, que lo consideran o fillo de
Dios
y que revilco d'entre os muertos a lo tercer dia dimpues d'a suya muerte. L'
islam
lo considera un d'os suyos
profetas
mas importants y ye un d'os personaches que han exercito una mayor influencia en a
cultura
occidental
. Morio crucificau en
Cherusalem
, en o
Mont Calvario
u
Golgota
.
Cuasi tot o que conoixemos de Chesus viene d'a tradicion cristiana y seguntes a narracion d'o
Nuevo Testamento
d'a
Biblia
. Naixiu de
Betlem
, vivio en
Nazaret
y mientres a suya vida recorrio as rechions de
Galilea
y
Chudea
pedricando y fendo bels
miraglos
.|
Os cuatro evanchelios incluyius en o
Nuevo Testamento
, consideraus libros sagraus por todas as confesions
cristianas
, son reconoixius como la principal fuent ta la conoixencia d'a vida de Chesus y constituyen a base d´as interpretaciones que d'a suya figura fan aas diferents ramas d'o cristianismo. Anque se creye que puet contener muitos elementos historicos, expresa fundamentalment a fe d´as comunidaz cristianas en a epoca en que istos textos fuoron escritos, y a vision que por entonces teneban de Chesus de Nazaret.
Os relatos referents a la naixencia y la infancia de Chesus proceden exclusivament de l'Evanchelio de Mateu (1,18-2,23) y d´o de Lucas (1,5-2,52).?No bi ha relatos d´iste tipo en os evanchelios de Marcos y Chuan. As narracions de Mateu y Lucas difieren entre si:
L'Evanchelio de Mateu no relata dengun viache prevido al naixencia de Chesus, por o que se podria suposar que Maria y o suyo mariu Chuse viviban en Betlem. Maria quedo inesperadamen embarazada y Chuse no yera guaire d´alcuerdo, pero un anchel li anuncio en suenios que l'embarazo de Maria yera obra d´o Esprito Santo y profetizo, con parolas d´o profeta Isaias, que o suyo fillo sera o Mesias que esperan os chodigos. Uns magos de Orient en izas envueltas plegaron en Cherusalem preguntando por o ≪rei d´os chodigos que acaba de naixer≫ con a intencion de au rarlo, o que alerta a lo rei de Chudea,
Herodes o Gran
, qui decide acabar con o posible rival. Os magos, guiaus por una estrela , plegan a Betlem on Maria da a luz a Chesus. De nueu, l'anchel visito a Chuse (Mt 2,13) y le advirtio d´a inminen persecucion de Herodes, por o que a familia huye a
Echipto
, permanecien alli dica la muerte d´o monarca (una atra vegada notificada a Chuse por l'anchel, que se li presento asina por tercera vez: Mt 2,19-29).? Entonces, Chuse bi retorno y s´ instalo con a suya familia en Nazaret, en
Galilea
.
En l'Evanchelio de Lucas, se relata que Maria y Chuse viven en a ciudat galilea de Nazaret. A historia d´a concepcion de Chesus se entrella za aqui con a de
Chuan o Baptista
―ya que en iste evanchelio Maria y Izarbe, mai de Chuan Baptista, son parients― y a naixencia de Chesus ye anunciada a Maria por l'anchel
Gabriel
(o que se conoixe como Anunciacion: Lc 1,26-38). L'emperador Augusto entonces ordena un censo en o cual cadagun debe empadronarse en o suyo puesto de naixencia, y Chuse debe viajar a Betlem, por ser orichinario de iste lugar. Chesus naixe de Betlem mientres que se se trobaban de viache y ye aduyau por pastors. Lucas anyade amas breves relatos sobre a circuncision de Chesus, sobre o suyoprsentacion en o Templo, y a suya trobada con os doctors en o Templo de Cherusalem, en un viache realizau con motivo d´a Pascua, cuan contaba doce anyos.
En os evanchelios de Mateu y de Lucas apareixen chenealochias de Chesus (Mt 1, 2-16; Lc 3, 23-38).?A de Mateu se remonta a lo patriarca
Abrahan
, y a de Lucas a Adan, o primer hombre seguntes o Chenesis. istas dos chenealochias son identicas entre Abrahan y David, pero difieren a partir de iste zaguer, ya que a de Mateu hace a Chesus descendien de Salomon, mientras que, seguntes Lucas, o suyo linache procederia de Natam, atro d´os fillos de David. En toz dos casos, o que se muestra ye a ascendencia de Chuse, a pesar de que, seguntes os relatos d´a infancia, iste nomas habria estau que lo
pai
adoptivo de Chesus.
A plegada de Chesus estio profetizada por
Chuan o Baptista
(o suyo primo, seguntes l'Evanchelio de Lucas), por qui Chesus estio baptizau en o rio Jordan.?Durante o baptismo, o Esprito de Dios, en forma de paloma, descendio sobre Chesus, y se escucho a voz de Dios.
Seguntes os Evanchelios sinopticos, o Esprito condujo a Chesus al desierto, a on ayuno mientres cuarenta dias y supero las tentacions a las que estio sometiu por o Diaple.? No se menciona iste episodio en l'Evanchelio de Chuan. Dimpues Chesus marcho enta
Galilea
, establindo-se en Cafarnaun, y comenzo a pedricar a plegada d'o Reino de Dios.
Acompanyau por os suyos seguidors, Chesus recorrio as rechions de
Galilea
y Chudea en pedricando l'evanchelio y realizan numerosos miraglos. o orden d´os feito s y dichos de Chesus varia seguntes os diferents relatos evangEll icos. Tampoco s´indica cuanto tiempo duro a vida publica de Chesus, aunquel'Evanchelio de Chuan menciona que Chesus celebro a fiesta anual d´a Pascua chodiga (Pesaj) en Cherusalem en tres ocasiones. En cambeo os Evanchelios sinopticos mencionan nomas a fiesta de Pascua en a que Chesus estio crucificau .
Gran parti d´os feito s d´a vida publica de Chesus narraus en os evanchelios, tienen como escenario a zona septentrional de
Galilea
, en as comarcas d'a mar de Tiberiades, o laco de Genesaret, especialmen a ciudat de Cafarnaum, pero tamien atras, como Corozain o Betsaida. ?Tamien visito, en o sud d´a rechion , localidaz como Cana o Nain, y o lugar en o que s´heba criau, Nazaret, onde estio recibiu con hostilidad por os suyos antigos convecins.? A suya pedricacion se extendio tamien a Judea (seguntesl'Evanchelio de Chuan , visito Cherusalem en tres ocasiones desde o comienzo de o suyovida publica), y estuvo en
Cherico
y Betania (a on resucito a Lazaro).
Esleyo a los suyos prencipals seguidors (clamaus en os evanchelios ≪
apostols
≫; en
griego
, ‘ninviaus’), en numero de doce, d´entre o lugar de
Galilea
. En os sinopticos se menciona a lista siguien: Simon, clamau Pero y lo suyo
chermano
Andreu; Chaime o de Zebedeo y o suyo chermano Chuan; Filipe y Bartolome; Tomas y Mateu o publicano; Santiago o de Alfeo y Tadeo; Simon o Zelote y Chudas Iscariote, o que posteriormen traicionaria a Chesus (Mt 10,2-4; Mc 3,16-19; Lc 6, 13-16).?Beluns yeran pescau rs, como as dos parellas de chermanos formadas rspectivamen por Pero y Andreu, y Chuan y Santiago.?Mateu s´identifica vheneralmen con Levi o de Alfeo, un publicano de qui en os tres sinopticos se rella ta brevemen como estio clamau por Chesus (Mt 9,9; Mc 2,14; Lc 5,27-28).? o que acarreo a Chesus numerosos reproches d´os fariseos.
L'evanchelio de Chuan nomas fa referencia a os nombres de nueu d´os apostols, anque en varios pasaches hace referencia a que yeran doce.
Predico mesmo en
sinogas
que a l'aire libre, y as muchedumbres se congregaban pa escuitar as suyas parolas. Entre os suyos discursos, destaca o clamau Sermon d´a Montanya, enl'Evanchelio de Mateu (Mt 5-7). Emplego a ormino parabolas pa explicar as suyos seguiudors o Reino de Dios. As parabolas de Chesus son breves relatos cuyo conteniu ye enigmatico (a ormino fan d´estar dimpues explicadas por Chesus). Tienen per un cheneral un conteniu d´explicacion y apareixen exclusivamen en os evanchelios sinopticos. Entre as mas conoixidas estan a paraboa d´o sembrau r (Mt 13,3-9; Mc 4,3-9; Lc 8,5-8), cuyo significau explica Chesus a continuacion; a d´a semila que creixe (Mc 4,26-29); a del grano de mostaza (Mt 13,31-32; Mc 4,30-32), a d´a cibada y a cizanya (Mt 13,24-30), a d´a ovella perdida (Mt 18,12-14; Lc 15,3-7) y a d´a moneda perdida (Lc 15,8-10), a d´o siervo despiadau (Mt 18, 23-35), a d´os obreros enviaus a a vinya (Mt 20,1-16), a d´os dos fillos (Mt 21,28-32), a d´os vinyaus homicidas (Mt 21,33-42; Mc 12,1-11; Lc 20,9-18); a d´os convidaus a a boda (Mt 22, 1-14), a d´as diez virchens (Mt 25,1-13), a d´os talentos (Mt 25,14-30; Lc 19,12-27), a d´o chuicio final (Mt 25,31-46). Dos d´as mas conocidas apareixen nomas enl'Evanchelio de Lucas: se trata d´a paraboa d´o buen samaritano (Lc 10,30-37) y a d´o fillo prodigo (Lc 15,11-32). en as parabolas, emplega Chesus frecuenmen imachens rella cionadas con a vida campesina.
Mantenio controversias con miembros de bels d´as mas importantes sectas relichiosas d´o judaismo, y muy especialmen con os fariseos, a quienes acuso de hipocrsia y de no cudiar o mas importante d´a Tora: a chusticia, a compasion y a lealtat (Mt 12, 38-40; Lc 20, 45-47).
A orichinalidat d ´o suyo mesache radicaba en a insistencia en o amor a os enemigos (Mt 5,38-48; Lc 6, 27-36) asi como en o suyo vinclo estreito con Dios, a qui clamaba en arameo con a exprsion familiar
Abba
(Padre) que ni Marcos (Mc 14,36) ni Pablo (Rm 8, 15; Gal 4, 6) traduixen. Se trata de un dios aman no que busca a os marchinaus, a os oprimius (Lc 4, 18) y a os pecadors (Lc 15) pa ofreixer les a suya misericordia. A oracion d´o PaI nuestro (Mt 6,9-13: Lc 11,1-4), que recomendo utilizar a os suyos seguiudors, ye clara exprsion de ista rella cion de aman nia con Dios antes mencionada.
Articlo prencipal :
Miraglos de Chesus
Seguntes os evanchelios, durant o suyo ministerio Chesus realizo varios miraglos. En total, en os cuatro evanchelios canonicos se narran ventisiet miraglos, d´os cuals cuatorce son curaciones de distintas enfermedades, cinco exorcismos, tres resurreccions, dos prodichios de tipo natural y tres signos extraordinarios.
· Los evanchelios narran las siguiens curaciones miraglosas obratas por Chesus:
1. Sano a fiebre d´a suegra de Pero, en casa suya en Cafarnaum, tomandoa d´a man (Mc 1,29-31; Mt 5,14-15; Lc 4,38-39);
2. Sano a un leproso galileo mediante a paroa y o contacto d´a suya mano (Mc 1,40-45; Mt 8,1-4; Lc 5,12-16);
3. Sano a un paralitico en Cafarnaum que le estio prsentau en un leito y al que habia perdonau sus pecaus, ordenandole que se levantara y se fuera a casa suya (Mc 2, 1-12; Mt 9,1-8; Lc 5,17-26);
4. Sano a un hombre con a mano seca en sabado en una sinagoga, mediante a paroa (Mc 3,1-6; Mt 12,9-14;Lc 6,6-11);
5. Sano a una muller que padecia flujo de sangre, que sano al tocar o vestiu de Chesus (Mc 5,25-34; Mt 9,18-26; Lc 8,40-56);
6. Sano a un sordomudo en a Decapolis metiendole os dedos en os oidos, escupiendo, tocandole a luenga y diciendo:
≪Effata≫
, que significaria ‘abrete’ (Mc 7,31-37);
7. Sano a un ciego en Betsaida poniendole saliva en os ojos e imponiendole las manos (Mc 8,22-26);
8. Sano a Bartimeo, o ciego de Cherico (Mt 20,29-34; Mc 10,46-52; Lc 18,35-45);
9. Sano a distancia al criau d´o centurion de Cafarnaum (Mt 8,5-13, Lc 7,1-10, Jn 4,43-54; Jn 4,43-54);
10. Sano a una muller que ista ba encorvada y no podiya enderezarse, mediante a paroa y a imposicion de manos (Lc 13,10-17). ista curacion tuvo lugar tamien en sabado y en una sinagoga;
11. Sano a un hidropico en sabado, en casa de uno d´os prencipals fariseos (Lc 14, 1-6).
12. Sano a diez leprosos, que trobo de camino a Cherusalem, mediante a paroa (Lc 17,11-19).
13. Sano a un hombre que llevaba treinta y ueitoanyos enfermo, en Cherusalem, en sabado (Jn 5,1-9).
14. Sano a un ciego de naixencia untandolo con lodo y saliva, tras o cual le ordeno lavarse en a piscina de Siloe (Jn 9,1-12).
15. Sano a oreja de un siervo d´o sumo sacerdote (Lc 22,51)
· En os evanchelios canonicos apareixen cinco relatos de expulsiones de espiritus impuros (
exorcismos
) realizaus por Chesus:
1. Expulso a un diaple en a sinagoga de Cafarnaum (Mc 1,21-28; Lc 4,31-37);
2. Expulso a atro en a rechion de Gerasa (Mt 8,28-34; Mc 5,1-21; Lc 8,26-39);
3. Expulso a atro que poseia a a fila de una muller sirofenicia (Mt 15,21-28; Mc 7,24-30);
4. Expulso a un atro que atormentaba a un epileptico (Mt 17,20-24; Mc 9,14-27; Lc 9,37-43);
5. Expulso a un ≪diaple mudo≫ (Lc 11,14; Mt 12,22).
Ademas, bi han varios pasaches que hacen referencia de modo generico a exorcismos de Chesus (Mc 1,32-34;Mc 3,10-12).
· Seguntes os evanchelios, Chesus obro tres resurrecciones:
1. Resucito a una nina de doce anyos, a fila de Jairo (Mc 5,21-24, Mt 9,18-26, Lc 8,40-56). Chesus afirmo que a ninya no estaba muerta, sino solo dormida (Mt 9,24;Mc 5,39;Lc 8,52).
2. Rsucito al fillo d´a viu da de Nain (Lc 7,11-17).
3. Rsucito a Lazaro de Betania (Jn 11,1-44).
· Chesus obro tamien , seguntes os evanchelios, dos prodigios de tipo natural, en os que se pone de manifiesto a obediencia d´as fuerzas naturales (el mar y a aire) a a suya autoridat.
1. Chesus ordeno a a tempestad que se calme y ista obedeixe (Mt 8,23-27; Mc 4,35-41; Lc 8,22-25).
2. Chesus camino sobre las auguas (Mt 14,22-33; Mc 6,45-52; Jn 6,16-21).
· Tres signos extraordinarios, que tienen un sentiu acusadamen simbolico:
1. Multiplicacion d´os pans y os peixes . ye o unico de toz os miraglos de Chesus que ye registrau por toz os evanchelios (Mc 6,32-44; Mt|14,13-21; Lc 9,10-17; Jn 6,1-13). Ocurre en dos ocasiones seguntesl'Evanchelio de Marcos (8,1-10) yl'Evanchelio de Mateu (15,32-39);
2. a pesca miraglosa (Lc 5,1-11; Jn 21,1-19);
3. a conversion d´a agua en vino en as bodas de Cana (Jn 2,1-11).
En esos tiempos, os escribas, fariseos y atros, atribuyiron a una confabulacion con Belcebu istepoder de expulsar a os diaples. Chesus se defendio energicamen de istas acusacions.?Seguntes os relatos evangEll icos, Chesus no solo teneba o poder de expulsar diaples, sino que transmitio ixe poder a os suyos seguiu rs.?Mesmo se menciona o caso d´ un hombre que, sin ser seguidor de Chesus, expulsaba con exito diaples en o suyo nombre.
Articlo prencipal:
Transfiguracion de Chesus
Os evanchelios sinopticos? rella tan que Chesus puyo a un mon a orar con bels d´os apostols, y mientras oraba se transformo o aspeuto d´o suyo rostro, y o suyovestiu se volvio blanco y rsplandecien. Aparecioron junto a el Moises y Elias. os apostols dormiban mientras tan, pero al espertar veyeron a Chesus chunto a Moises y Elias. Pero suchirio que faciesen tres tiendas: pa Chesus, Moises y Elias. Entonces aparecio una boira y se sintio una voz celestial, que dixo: ≪Iste ye o mio Fillo elechiu , escuitadle≫. os disciplos no contaron o que heban visto.
Articlo prencipal :
Pasion de Chesus
Dentrada en Cherusalem y purificacion d´o Templo
[
editar
|
modificar o codigo
]
Articulos prencipals :
Dentrada en Cherusalem
y
Expulsion d´os mercaders d´o Templo
.
Seguntes os cuatro evanchelios, Chesus estio con os suyos seguidors a Cherusalem pa celebrar alli a fiesta de Pascua. Dentro a lomos d´ un asno, pa que se cumplieran as parolas d´o profeta Zacarias (Zc 9, 9: ≪He aqui que tu rei vien a tu, manso y montau sobre un asno, sobre un pollino fillo de una bestia de carga≫). Estio recibiu por una multitut, que o aclamo como ≪fillo de David≫ (en cambio seguntesl'Evanchelio de Lucas fue aclamau solamen por os suyos disciplos).?Enl'Evanchelio de Lucas y en o de Chuan , Chesus ye aclamau como rei .
Seguntes os evanchelios sinopticos, a continuacion fue al Templo de Cherusalem, y expulso d´alli a os cambistas y a os vendedors de animales pa os sacrificios rituales? (o evanchelio de Chuan, en cambeo, situa iste episodio al comienzo d´a vida publica de Chesus, y o rella ciona con una profecia sobre a destruccion d´o Templo).?Vaticino a destruccion d´o Templo? y atros aconteixmentos futuros.
Articlo prencipal :
A Ultima Zena
Vease tamien :
Discurso de Despedida
A Ultima Zena
, de Leonardo da Vinci.
En Betania, amas de Cherusalem, fue ungiu con perfumes por una muller.?Seguntes os sinopticos, a nueit de Pascua ceno en Cherusalem con os Apostols, en o que a tradicion cristiana designa como a Zaguera Zena. En o transcurso de ista cena pascual, Chesus predecio que seria traicionau por un d´os Apostols, Chudas Iscariote. Tomo pan en as manos, decindo ≪Tomaz y comez, iste ye o mio cuerpo≫ y, a continuacion, colliendo un caliz de vin, decio: ≪Bebez d´el toz , porque ista ye a sangre d´a Alianza, que sera derramada por a multitut pa a remision d´os pecaus≫.?Profetizo tamien , seguntes os sinopticos, que no volveria a beber vino dica que no o bebiera de nueu en o Reino de Dios.
Articlo prencipal:
Presa de Chesus
Tras a cena, seguntes os sinopticos, Chesus y os suyos disciplos fuoron a orar al hortal de Chetsemani. os Apostols, en lugar d´orar, se quedaron dormius, y Chesus sufrio un inte de fuerte angustia con respeuto a o suyo destino, anque decidio acatar a voluntad de Dios.?
Chudas heba efectivamen traicionau a Chesus, pa entregarlo a os principes d´os sacerdotes y os ancianos de Cherusalem a cambeo de treinta piezas de plata.?Acompanyau de un grupo armau de espadas y garrotes, enviau por os principes d´os sacerdotes y a chen gran, plego a Chetsemani y revelo a identidat de Chesus fendole a mejilla. Chesus fue arrstau . Por parti de suyos seguidors bi hubo un conato de resistencia, pero finalmen toz se dispersaron y fulliron.
Tras a suya detencion, Chesus fue levau al palacio d´o sumo sacerdote Caifas. Alli fue chuzgau ante o Sanedrin. Se prsentaron falsos testigos, pero como os suyos testimonios no coincidian no fuoron aceptau s. Finalmen, Caifas pregunto directamen a Chesus si era o Mesias, y Chesus dijo: ≪Tu o has dicho≫. o sumo sacerdote se rasgo las vestiduras ante o que consideraba una blasfemia. os miembros d´o Sanedrin escarnecioron cruelmen a Chesus.?Enl'Evanchelio de Chuan , Chesus fue llevau primero ante Anas, suegro de Caifas, y luego ante isteultimo. Solo se detala o interrogatorio ante Anas, bastante diferen d´o que aparece en os sinopticos.?Pero, que habia seguiu a Chesus en secreto tras o suyodetencion, se trobaba oculto entre os sirviens d´o sumo sacerdote. Reconociu como discipulo de Chesus por os sirviens, le nego tres veces (dos seguntesl'Evanchelio de Chuan ), como Chesus le heba profetizau .
En o maitin siguien, Chesus fue levau ante Poncio Pilato, o procurador? romano. Tras interrogarle, Pilato no le hallo culpable, y pedio a muchedumbre que eligiera entre liberar a Chesus o a un conociu bandiu , clamau Barrabas. A multitud, persuadida por os principes d´os sacerdotes, pedio que se liberase a Barrabas, y que Chesus fuIxe crucificau . Pilato se lavo simbolicamen as manos pa exprsar a suya inocencia d´a muerte de Chesus.
Articlo prencipal :
Crucifixion de Chesus
Chesus fue azotau , o vistioron con un manto royo, le pusioron en o tozuelo una corona de punchas y una canya en o suyomano derecha. os soldau s romanos se burlaban de El diciendo: ≪Salud, rei d´os chodigos≫.?Fue obligau a cargar a cruz en a que iba a ser crucificau dica un lugar clamau Golgota, que en arameo significa ‘lugar d´o craneo’. Le aduyo a levar a cruz un hombre clamau Simon de Cirene.
Dioron de beber a Chesus vino con yel. El probo pero no quiso prenerlo. Tras crucificarlo, os soldaus se repartioron os suyos vestiduras. en a cruz, sobre o suyo tozuelo, pusioron un cartel en arameo, griego y
latin
con o motivo d´a suya condena: ≪Iste ye Chesus, o rei d´os chodigos≫, que a ormino en pintes abrevia INRI (
Iesus Nazarenus Rex Iu daeorum
, literalmen ‘ Chesus de Nazaret, rei d´os chodigos’). Fue crucificau entre dos furtadors.
Dica as tres d´a tarde, Chesus exclamo: ≪Eli, Eli, lema sabactani≫, que, seguntes l'Evanchelio de Mateu y l'Evanchelio de Marcos, en arameo significa: ‘Dios mio, Dios mio, ¿por que m´ has abandonau ?’.?As zagueras parolas de Chesus defieren en os atros dos evanchelios.? tamien bi ha diferencia entre os evanchelios en cuanto a que disciplos de Chesus estioron prsens en a suya crucifixion: en Mateu y Marcos, son varias d´as mullers seguidoras de Chesus; en l'Evanchelio de Chuan se menciona tamien a mai de Chesus y al ≪disciplo a quien amaba≫ (seguntes a tradicion cristiana, se trataria d´o
apostol
Chuan , anque en o texto d´o evanchelio no se menciona o suyo nombre).
Articlos prencipals :
Descendimiento de Chesus
y
Lamentacion sobre Cristo muerto
.
Un seguiudor de Chesus, clamau Chuse d'Arimatea, solicito a Pilato o cuerpo de Chesus a mesma tardi d´o viernes en que heba muerto, y o deposito, envuelto en una sabana, en un sepulcro excavau en a roca. Cubrio o sepulcro con una gran piedra.?Seguntes l'Evanchelio de Mateu (no se menciona en os atros evanchelios), al diya siguien, os ≪principes d´os sacerdotes y os fariseos≫ pidioron a Pilato que colocase fren al sepulcro una guardia armada, pa evitar que os seguiudors de Chesus robasen o suyo cuerpo y difundieran o rumor de que heba resucitau . Pilato accedio.
Articulos prencipals :
Rsurreccion de Chesus
y
Ascension de Chesus
.
Os cuatro evanchelios rella tan que Chesus resucito de entre os muertos al tercer diya despues d´a suya muerte y se aparecio a os suyos disciplos en varias ocasiones.?En toz els, a primera en descubrir a rsurreccion de Chesus ye Maria Malena. Dos d´os evanchelios (Marcos y Lucas) rella tan tamien o suya ascension a os cielos. os relatos sobre Chesus rsucitau varian, sin embargo, seguntes os evanchelios:
· En l'Evanchelio de Mateu, Maria Malena y ≪a atra Maria≫ fuoron al sepulcro en a manyana d´o domingo. Sobrevino un terremoto, y un anchel vestiu de blanco removio a piedra d´o sepulcro y se sento sobre ella. os guardias, que prsenciaron a escena, temblaron de miedo y ≪se quedaron como muertos≫ (Mt 28, 1-4). l'anchel anuncio a las mullers a resurreccion de Chesus, y les encargo que diciesen a os disciplos que fueran a
Galilea
, aon podrian veyerle. Al regrsar, o propio Chesus les salio al encuentro, y les repitio que decisen a os disciplos que fueran a
Galilea
(Mt 28, 5-10). Entretanto, os guardias avisaron a os principes d´os sacerdotes de o ocurriu . istos les sobornaron pa que divulgaran a ideya de que os disciplos de Chesus heban furtau o suyo cuerpo (Mt 28, 11-15). os once Apostols fuoron a
Galilea
, y Chesus les facio0 o encargo de pedricar l'Evanchelio (Mt 28, 16-20).
· En l'Evanchelio de Marcos, tres seguiudoras de Chesus, Maria Malena, Maria a de Santiago y Salome, fuoron al sepulcro o domingo, muy de manyana, con a intencion de unchir a Chesus con perfumes (Mc 16, 1-2). Veyeron que a piedra que cubria o sepulcro esta ba removida. Dentro d´o sepulcro, descubrioron a un joven vestiu con una tunica blanca, qui les anuncio que Chesus heba resucitau , y les ordeno que dijesen a os disciplos y a Pero que fuesen a
Galilea
pa alli veyer a Chesus. s´indica que Maria y as suyas companyeras no dicioron cosa a dengun, pus teneban miedo (Mc 16, 3-8). A continuacion, se diz que Chesus se aparecio a Maria Malena (sin mencionar a las atras mullers), y que ista dio a la resta d´os seguidors de Chesus a buena noticia, pero no fue creyita (Mc 16, 9-11). Cheus torno a aparecerse, ista vegata a dos que iban de camino: cuan istos disciplos contaron o ocurriu , tampoco se les creyo (Mc 16, 12-13). Finalmen, se aparecio a os once Apostols, a os que reprendio por no haber creyiu en o suyo resurreccion. Les encomendo pedricar l'Evanchelio, y puyo a os cielos, aon ye sentau a a dereita de Dios (Mc 16, 14-20).
· En l'Evanchelio de Lucas, bellas mullers, Maria Malena, Chuan a y Maria de Santiago, y atras qu´os suyos nombres no se mencionan, acudioron al sepulcro pa unchir a Chesus con perfumes. Troboron removida a piedra d´o sepulcro, dentraron en El y no trobaron o cuerpo (Lc 24, 1-3). Entonces se les aparecioron dos hombres con vestiduras deslumbrantes, qui les anuncioron a resurreccion de Chesus (Lc 24, 4-7). Las mujers anunciaron a rsurreccion a os Apostols, pero istos no las creyeron (Lc 24,8-11), excepto Pero, que fue al sepulcro y comprobo que o cuerpo heba desapareciu (Lc 24, 12). Ixe mesmo diyaa, Chesus se aparecio a dos disciplos que caminaban de Cherusalem a Emaus, que o reconocioron en o inte d´a fraccion d´o pan (Lc 24, 13-35). Poco dimpues se presento ante os once, que creyoron que se trataba de un espiritu, pero les demostro que era El en carne y huesos, y comio en o suya presencia (Lc24,36-43). Les explico o sentiu d´a suya muerte y resurreccion (Lc 24,44-49), y, mas tardi, os levo aman de Betania, ascendio al cielo (Lc 24,50-53).
· En l'Evanchelio de Chuan , Maria Malena fue al sepulcro mui de maitinada y descubrio que a piedra heba siu removida. Corrio en busca de Pero y d´o ≪discipulo a qui Chesus amaba≫ pa avisarles (Jn 20,1-2). os dos corrioron dica o sepulcro. o discipulo amau lego en primeras, pero no entro en o sepulcro. Pero dentro primero y vido las fajas y o sudario, pero no o cuerpo. o atro disciplo dentro despues, ≪y vido y creyo≫ (Jn 20, 3-10). Malena se quedo fuera, y si le aparecioron dos anchel es vestiu s de blanco. Le preguntaron: ≪¿Por que lloras, mujer?≫, y ella contesto: ≪Porque han tomau a mi Senyor y no se aon o han meso≫. Se volvio dica atras, y vido a Chesus rsucitau , quien le pregunto a o suyovez por que lloraba. Malena le confundio con o hortella no, y le pregunto aon habia puesto a Chesus. Chesus a llamo: ≪¡Maria!≫, y ella o reconocio, respondiendo:
≪¡Rabbuni!≫
. Chesus le pedio que no o tocara, ya que encara no habia puyau al pai , y pedio que avisara a os suyos chermanos de que iba a bi subir al pai . Malena fue a anunciar o ocurriu a os disciplos (Jn 20, 11-18). Ixe mesmo dia, por a tardi, Chesus se aparecio en o puesto en que os disciplos se trobaban ocultos por temor d´os chodigos. Les saludo diciendo ≪A paz siga con vusatros≫, les mostro a man y o costau , y, soplan , les ninvio o Esprito Santo. Uno d´os once, Tomas, no estaba con a resta cuan tuvo lugar a aparicion de Chesus, y no creyo que o apareciu fuera realmen Chesus (Jn 20, 19-25). Ueito diyas dimpues, Chesus torno a trobarse a toz os disciplos , mesmo Tomas. pa vencer o suya incredulid Chesus le decio que tocara a suya man y o suyo costau . Tomas creyo en El (Jn 20, 26-29). Mas adeban, Chesus volvio a apareixerse a siet d´os suyos disciplos cuan estaban pescan junto al mar de Tiberiades. No heban pescau nada; les pedio que volvieran a echar a rede y a sacoron plena de peixes . Entonces o reconocioron, y comioron con El panes y peixes (Jn 21,1-14). Tras esto, se rella ta una conversacion entre Chesus y Pero, en a que interviene tamien o ≪discipulo amau ≫ (Jn 21,15-23).
Profecias en l'Antigo Testamento concernients a Chesus
[
editar
|
modificar o codigo
]
Seguntes os autors d´o Nuevo Testamento, a vida de Chesus supuso o cumplimiento de algunas profecias formulatas en bels libros de l´
Antigo Testamento
. os libros biblicos mas citaus en iste sentiu por os primeros cristianos fuoron Isaias, Cheremias, os Salmos, Zacarias, Miqueas y Oseas. pa os autors d´o Nuevo Testamento, en una vision compartida por os cristianos posteriors, en istos textos se anuncia a venida de Chesus de Nazaret, que seria o Mesias que esperaba o pueblo de Israel. A menudo os redactors d´os evanchelios, sobre toto autor d´o Evanchelio de Mateu, citan explicitamen istos textos pa subrayar o cumplimiento de istas profecias en a vida y muerte de Chesus. Entre atras cosas, consideran que fuoron profetizadas las circunstancias y o lugar de naixencia de Chesus (Is 7,14; Miq 5,2); a suya relacion con Galilea (Is 9,1);? a suya condicion mesianica (Is 9, 6-7; Is 11, 1-9; Is 15, 5);? o papel de precursor de Chuan o Baptista (Is 40,3)? e Mesmo a suya pasion y muerte sacrificial (a iste respeuto se citan sobre todo cuatro poemas, incluyius en o Deutero Isaias (o Segundo Isaias),? que presentan a figura de un siervo de Yahve,? a qui o sacrificio se le atribuye una valor redentor, pero tamien atros muchos pasaches.
Os chodigos, que tamien consideran sagraus istos libros, no aceptan a creencia cristiana de que istas profecias se refieren a Chesus de Nazaret. pa a investigacion historica actual, o prencipal interrogante ye dica que punto istos libros contribuyeron a moldear os relatos evanchelicos.
Chesus seguntes a investigacion historica
[
editar
|
modificar o codigo
]
Articlo prencipal:
Chesus historico
Veanse tamben:
Busqueda d´o Chesus historico
,
Historici dat de Chesus
y
Retratos d´o Chesus historico
.
A diferencia de o qu´ocurre con atros person ach ye d´a Antiguedad, pero al igual que sucede con atros muchos, no existen evidencias arqueolochicas que permitan verificar a existencia de Chesus de Nazaret. a explicacion prencipal que se d a iste feito ye que Chesus no alcanzo mientras vivia una relevancia suficiente como pa deixar constancia en fuensarqueolochicas , dau que no estio un importante lider politico, sino un sencillo pedricador itinerante.?Si bien os hallazgos d´a arqueolochia no pueden estar aducidos como prueba d´a existencia de Chesus de Nazaret, si confirman a historici dat de gran numero de person aches, lugar ye y acontecimientos descritos en As fuentes.
Por atr o lado, Chesus , como muitos destacaus dirichens relichiosos y filosofos d´a Antiguedad,? no escribio nada, o al menos no bi haconstancia bella de que asinas haiga siu . Todas As fuenspar a investigacion historica de Chesus de Nazaret son, por o tanto, textos escritos por atros autors. O mas antigo documento inequivocamen concerniente a Chesus de Nazaret? ye o clamau
Papiro P52
, que contien un fragmento d´o Evanchelio de Chuan y que data, seguntes os calcuos mas extendidos, d´o 125 aproximadamen ( ye decir, cuasi un sieglo despues d´a fecha posible d´a muerte de Chesus , dica O anyo 30).
Papiro P52, Rylands 457.
Si bien os testimonios materials se referents a vida de Chesus son muy tardios, a investigacion filolochica ha lograu reconstruir a historia de Istos textos con un alto grau de probabilidad, o que arroja como conclusion que os primeros textos sobre Chesus (bellas cartas de Pablo) son posteriors en unos veinte anyos a data probable de suya muerte, y qu´as prencipal ye fuensde informacion arredol d´a suya vida (os evanchelios canonicos) se redactoron en a segunda mitad d´o sieglo I. Existeix un amplo consenso sobre d´ista cronolochia d´as fuens, al igual que ye posible datar bels (muy escasos) testimonios sobre de Chesus en fuens no cristianas entre a zaguera decata d´o sieglo I y o primer cuarto d´o sieglo II.
En o estau actual de conocimientos sobre de Chesus de Nazaret, a opinion predominante en meios academicos ye que se trata de un personache historico,? que suya biografia y mesache experiment oron modificacions por part d´os redactores de As fuentes.? Existeix con tot y con ixo, una minoria de estudiosos que, dende una critica radical de As fuentes, consideran probable que Chesus ni sisquia fuese un personache historico rei al, sino una entidat mitica, similar as atras feguras obcheto de culto en a Antiguedat.
Articlo prencipal:
Fuensd´a historici dat de Chesus
Son sobre tot As fuens cristianas, obviamen parciales, As que proporcionan informacion sobre Chesus de Nazaret. Os textos cristianos refleixan prencipalmente a fe de As comunidaz primitivas, y no pueden considerarse, sin mas, documentos historicos.
Os textos en os que a critica actual crei e posible hallar informacion sobre d´o Chesus historico son, prencipalmente, os tres evanchelios sinopticos (Mateu, Marcos y Lucas). Secundariamen , proporcionan tamien informacion sobre de Chesus de Nazaret belatros escritos d´o Nueu Testamento (O Evanchelio de Chuan, As epistolas de Pablo de Tarso), bels evanchelios apocrifos (como O de
Tomas
y O de
Pero)
, y atros textos cristianos.
Por atra banda , existen referencias a Chesus en unas pocas obras no cristianas. En bels casos s´ha meso en dubda la suya autenticidat (Flavio Josefo), o que se fan referncia al mesmo personache cuya vida relatan as fuens cristianas (Suetonio). Apenas aportan bella informacion, excepto que estio crucificado en tiempos de Poncio Pilato (Tacito) y que fue considerau un embaucador por os chodigos ortotxos.
Son mui numbrosos os escritos cristianos d´os sieglos I y II en os que se encuentran referencias a Chesus de Nazaret. Con tot y con ixo, nomas una chicorrona parti d´os mesmos contieninformacion util sobre de els. Toz els refleixan, en primer lugar, a fe d´os cristianos d´a epoca, y nomas secundariamen revelan informacion biografica sobre Chesus .
Os prencipals son:
1. As
cartas de Pablo de Tarso
: escritas, seguntes a datacion mas probable, entre as anyatas 50 y 60. Son os documentos mas tempranos sobre de Chesus , pero a informacion biografica que proporcionan ye escasa.
2. Os
evanchelios sinopticos
(Mateu, Marcos y Lucas), incluyius por a Ilesia en o canon d´o Nueu Testamento.Per un regular , gosan datarse entre as anyatas 70 y 90. Proporcionan gran canti dat de informacion, pero refleixan prencipalmente a fe d´os primeros cristianos, y son documentos bastante tardios.
3. O
Evanchelio de Chuan
, tamien incluiu en o Nueu Testamento. Fue escrito probablemen dica 90-100. Gosa considerarse menos fiable que os sinopticos, ya que presenta concepcions teolochicas mucho mas evolucionatas. Con tot y con ixo, no puede excluirse que contienga tradicions sobre O Chesus historico bastante mas antigas.
4. Belsd´os clamaus evanchelio
s apocrifos
, no incluyius en o canon d´o Nueu Testamento. Una gran parti d´istos textos son documentos muy tardios que no aportan informacion sobre O Chesus historico. Con tot y con ixo, belsde ellos, d´os cuals a suya datacion ye bastante controvertida, podrian transmitir informacion sobre ditos o feitos de Chesus : entre aquellsa os que gosa concederse una mayor credibilidat son O
Evanchelio de Tomas
, O
EvanchelioEgerton
, O
Evancheliosecreto de Marcos
y O
Evanchelio de Pero
.
Os textos mas antigos conocidos relativos a Chesus de Nazaret son As cartas escritas por Pablo de Tarso, consideratas anteriors a os evanchelios. Pablo no conocio personalmente a Chesus. O suyo conocimiento d´el y d'o suyo mesache, seguntes as suyas propias afirmacions, puede provenir de una doble fuen :? por una banda , sos tien en os suyos escritos que se le aparecio O propio Chesus resucitado pa revelarle o suyo evanchelio, una revelacion a que Pablo concedia gran importancia (Gal 1, 11-12); por atr o, tamien seguntes propio testimonio, mantenio contactos con miembros de varias comunidaz cristianas, entre ellsvarios seguidors de Chesus . Conocio, seguntes el mesmo afirma en a
Epistol a os Galatas
, a Pero (Gal 2, 11-14), Chuan (Gal 2, 9), y Santiago, al que se refiere como ≪chermano d´o Senyor≫ (Gal 1, 18-19; 1 Cor 15, 7).
Anque a tradicion cristiana atribuye a Pablo cuatorce epistolas incluidas en o Nueu Testamento, nomas existeix consenso entre os investigadors actuals cuanto a autenticidat de siete d´ellas, que se datan per lo cheneral entre as anyatas 50 y 60 (Primera epistol a os tesalonicenses, Epistol a os filipenses, Epistol a os galatas, Primera epistol a os corintios, Segunda epistol a os corintios, Epistol a os romanos y Epistol a Filemon). Estas epistolas son cartas dirichidas por Pablo a comunidaz cristianas de diferentspu Istos d´o Imperio Romano, o a individuos particulars. En ellas se tratan fundamentalmente aspeuto s doctrinal ye d´o cristianismo. Pablo s´interesa sobre tot por o sentiu sacrificial y redentor que seguntes el tienen a muerte y resurreccion de Chesus , y son escasas as suyas referencias a vida de Chesus o al conteniu d'a suya pedricacion.
Con tot y con ixo, As epistolas paulinas si proporcionanbella informacion. En primer lugar, se afirma en ellas que Chesus nacio ≪ seguntes a Lei≫ y que yera d´o lin ache de David, ≪ seguntes a carne≫ (Rom 1, 3), y que os destinatarios d'a suya pedricacion yeran os chodigos circuncisos (Rom 15, 8). En segundo lugar, refiere ciertos detalles sobre suya muerte: indica que murio crucificado (2 Cor 13, 4), que fue sepultau y que resucito al tercer dia (1 Cor 15,3-8), y atribuye a suya muerte a os chodigos (1 T ye 2, 14) y tamien a os ≪poderosos d´iste mundo≫ (1 Cor 2, 8). Ademas, a Primera epistol a os corintios contien un relato de la Ultima Zena (1 Cor 11, 23-27), semejante al d´os evanchelios sinopticos (Mt 26, 26-29; Mc 14, 22-25; Lc 22, 15-20), anque probablemen mas antigo.
Os estudiosos son de alcuerdo en que a prencipal fuende informacion sobre de Chesus se troba en tres d´os cuatro evanchelios incluidos en o Nueu Testamento, os clamaus sinopticos: Mateu, Marcos y Lucas, cuya redaccion se situa per lo cheneral entre as anyatas 70 y 100.
O punto de vista dominant en a critica actual ye que os evanchelios no fuoron escritos por testigos personals d´a actividat de Chesus . Se crei e que fuoron escritos en griego por autors que no teneban conocimiento direuto d´o Chesus historico. Bels autors, con tot y con ixo, continuan manteniendo O punto de vista tradicional sobre Istacuestion, que os atribuye a person ach ye citaus en o Nueu Testamento.
Anque no ye aceptata por a totali dat d´os criticos, As afinidaz entre istos evanchelios gosan estar explicatas por a clamada teoria de As dos fuentes, propuIstaya en 1838 por Ch. Weisse, y que fue luego significativamen matizata por B. H. Streeter en 1924. seguntes Istateoria, l'Evanchelio mas antigo ye Marcos (y no Mateu, como se crei eba anteriormente). Tanto Lucas como Mateu son posteriores, y utiliz oron como fuenMarcos, o que explica O material comun entre os tres sinopticos, denominado ≪de triple tradicion≫. Pero, ademas, existio una segunda fuente, a que se dio O nombre de Q, que contenia cuasi exclusivamen palabras de Chesus , o cualexplica O clamaumaterial de doble tradicion, que se troba en Mateu y Lucas, pero no en Marcos (Q ye hoy considerado un documento independiente, d´o que mesmo existen edicions criticas).?Por ultimo, tanto Lucas como Mateu con tienen material propio, que no se troba engarra de As dos fuens hipoteticas.
O grau de fiabilidat que se conced´a os evanchelios depende d´os estudiosos. a opinion mas extendida ye que son prencipalmente textos apologeticos, ye decir, de propaganda religiosa, cuya intencion prencipal ye difundir una imagen de Chesus acorde con a fe de As primitivas comunidaz cristianas, pero que con tienn, en mayor o menor medida, datos sobre d´o Chesus historico. S´ha demostrado que con tienn varios errors historicos y geograficos, numerosas incongruencias narrativas y abundanselementos sobrenatural ye que son sin dubda expresion ye de fe y d´os que se discute si tienn o no un orichen historico. Con tot y con ixo, situan a Chesus en un marco historico verosimil, Per un regular acorde con o conociu mediante fuensno cristianas, y esbozan una trayectoria biografica bastante coherente.
La corriente de investigacion clamada ≪historia de As formas≫, d´os cuals os prencipals representansfuoron Rudolf Bultmann y Martin Dibelius, se oriento sobre tot a estudiar a ≪prehistoria≫ literaria d´os evanchelio s. Istos autors determinoron que os evanchelio s (incluiu Q, considerado como un ≪protoevanchelio≫) son compilacions de unidadz literarias menores, denominatas pericopas, que pertenecen a generos literarios diferens(arracions de miraglos, dialogos didacticos, ensenyanzas eticas, etc.). Estas pericopas tienen o suyo orichen zagueren a tradicion oral sobre Chesus , pero solo belunas se refieren a ditos y feitos verdaderos d´o Chesus historico. Mas adelante, atr a escuela, denomicosa ≪historia d´a redaccion≫ (o critica d´a redaccion), destaco O feitode que, a hora de compilar y unificar narrativamen O material de que disponian, os autors d´os evanchelios respondiban a motivacions teolochicas .
Pa datar os evanchelios sinopticos, un aspeuto de particular importancia son As referencias a destruccion d´o Templo de Jerusalen. Estudian estas referencias, a mayoria d´os autors coinciden en afirmar que os tres sinopticos, en o suyo estau actual, son posteriors a destruccion d´o templo (anyo 70), en tanto que Q ye muy probablemen anterior.
Os autors d´os evanchelios responden a motivacions teolochicas concretas. En as suyas obras, intentan armonizar As tradicions recibidas sobre d´o Chesus historico con a fe de As comunidaz a As que pertenecen.
·
documento Q
: a existencia d´iste protoevanchelio, como s´ha dicho antes, s´ha induciu a partir d´a investigacion textual de As afinidatye entre os sinopticos. En a actualidad, s´ha abanzau mucho en a reconstruccion d´iste texto hipotetico. Se considera que fue escrito en griego,? que contenia prencipalmente ditos de Chesus , y que fue redactado, probablemen en
Galilea
? en un momento anterior a primera guerra judeo-romana, probablemen entre as anyatas 40 y 60. Cuanto a lo suyo conteniu, s´han trobau importansparaleos entre Q y un evanchelioapocrifo de dificil datacion, O
Evanchelio de Tomas
.
·
Evanchelio de Marcos
: fue escrito en griego, posiblemen en Siria, o tal vez en Roma, y se data per lo cheneralen torno al anyo 70, por o cualse trata d´o evancheliomas antigo que se conserva.? Se considera basicamen una recopilacion de material ye de tradicion escrita y oral, entre os cualye destaca, pora suya unidat estructural, a narracion d´a Pasion, pero que incluyen tamien antologias de miraglos, tradicions apocalipticas (especialmente Mc 13) y disputas y dialogos escolares.
·
Evanchelio de Mateu
: fue escrito en griego, posiblemen en Siria, y ye mas tardio que Marcos, al que utiliza como fuente. Probablemen se redacto en os anyos 80 d´o sieglo I. Combina como fuens, Marcos, y atras, y a suya intencion prencipal ye destacar a figura de Chesus como plenitud d´a Lei y os profetas d´o Antigo Testamento, por o cual utiliza abundantemen citas de As Escrituras judias. O texto de Mt 13, 44: 'O reino d´os Zieos ye semejante a un tesoro escondiu en un campo que, al trobarlo un hombre, vuelve a esconderlo y, por a alegria que le da, vende tot o que tien y merca O campo aquel', cobra sentiu en o marco d´a propie dat d´a tierra en Roma, que era, dica arriba: 'ad astra', y dica abajo: 'ad inferos', asi, un tesoro hallado en un campo yera propie dat d´o duenyo d´o campo, por eso quien o encuentra merca O campo pa poder hacerse con O tesoro.
·
Evanchelio de Lucas
: ye a primera parte de una obra unitaria d´a cual segunda parte ye O texto conociu como Hechos d´os Apostols, dedicau a narrar os origen ye d´o cristianismo. Al igual que Mateu, utiliza como fuensQ y Marcos.
Per lo cheneral se considera que l'Evanchelio de Chuan ye mas tardiu que os sinopticos (gosa datarse en torno al anyo 100) y que a informacion que ofrece sobre d´o Chesus historico ye menos fiable. Muestra una teolochia mas desarrollada, ya que presenta a Chesus como un estar preexistente, sustancialmente chuniu a Dios, enviado por el pa salvar al genero humano.?Con tot y con ixo, parece queo suyo autor utilizo fuensantigas, en belscasos independiensd´os sinopticos, por ejemplo, en o relativo a relacion entre Chesus y
Chuan o Baptista
, y al proceso y ejecucion de Chesus .?Relata pocos miraglos de Chesus (solo siete), pa os que posiblemen utilizo como fuenun hipotetico
Evancheliod´os Signos
. En iste evanchelio son a saber las numbrosas As escenas d´a vida de Chesus que no tienn un paralelo en os sinopticos (entre ellas, algunas de As mas conocidas, como As bodas de Cana o a resurreccion de Lazaro de Betania).
Se denomina evanchelios apocrifos a aquels textos sobre feitos o ditos de Chesus no incluidos en o canon d´o Nueu Testamento. Como sinyala Antonio Pinyero,? a mayor parte d´os apocrifos no aportan informacion valida sobre O Chesus historico, ya que se trata de textos bastante tardios (posteriors a 150), y que utilizan como fuensos evanchelio s canonicos.
Existen, con tot y con ixo, algunas excepcions notables: O
Evanchelio de Pero
, O
Papiro Egerton 2
, os
Papiros de Oxirrinco
y, muy especialmente, O
Evanchelio de Tomas
.?Sobre a datacion de Istos textos no bi ha alcuerdo entre os especialistas, pero a posicion mayoritaria ye que pueden conteniba informacion autentica sobre de Chesus . Dau o suyo carauter fragmentario, con tot y con ixo, se han utilizau sobre tot pa confirmar informacions que tamien transmiten os evanchelio s canonicos.
·
Ditos atribuyius a Chesus en atros libros d´o Nueu Testamento
: Istos ditos son denominaus convencionalmente
agrapha
, ye decir ‘no escritos’. Dejan aparte As cartas de Pablo, ya mencionadas, se encuentran ditos atribuyius a Chesus en
Hechos d´os Apostols
(20, 35); en a
Epistola de Santiago
y en a
Primera epistola de Pero
.
·
Referencias de atros escritors cristianos d´os sieglosII y III
, entre As que destacan a
primera
y
segunda epistola de Clemente; As cartas de Ignacio de Antioquia; y un texto perdido, atribuiu a Papias de Hierapolis, titulado
Exposicion de As palabras d´o Senyor
, que supuestamen recochia tradicions oral ye sobre Chesus , y d´o que se conoixen solo fragmentos por citas de autors posteriores, como Ireneo de Lyon y Eusebio de Zesarea.
?
La historici dat de estas referencias ye considerata Per un regular bastante dubdosa.
Articlo prencipal:
Referencias historicas no cristianas sobre Chesus de Nazaret
Apenas bi ha mencions de Chesus en fuens no cristianas d´os sieglosI y II. Ningun historiador se ocupo por extenso d'a suya historia: solo existen alusion ye de pasada, belunas ambiguas, y una de As de Flavio Josefo (O clamau≪Testimonio flaviano≫) contienposiblemen bella interpolacion posterior. Con tot y con ixo, todas juntas bastan pa certificar a suya existencia historica.?Al respecto
The New Encyclopaedia Britannica
afirma:
Istos relatos independiens amuestran que en a Antigue dat ni sisquia os opositors d´o cristianismo dubdoron d´a historici dat de Chesus , que comenzo a posarse en tela de chuicio, sin base denguna, a final ye d´o sieglo XVIII, a o largo d´o XIX y a principios d´o XX.
The New Encyclopaedia Britannica
Estas fuens pueden dividirse en:
· Dos mencions en una obra d´o historiador chodigo Flavio Josefo,
Antiguedatye Judias
.
O primer pasache d´a citata obra que mencion a Chesus ye conociu con O nombre de ≪testimonio Flaviano≫. Se troba en
Antiguedatye Judias
, 18.3.3. Fue objeto de interpolacions posteriors por copistas cristianos, y durante muit as anyatas se debatio mesmo si en a suya version original Josefo aludi a Chesus . iste debate fue resuelto en 1971, al aparecer un manuscrito arabe d´o sieglo X en o que O obispo Agapio de Hierapolis citaba ese texto de Josefo. Ya que a primera copia que se poseiede Josefo (la d´a Ambrosiana) data d´o sieglo XI, un sieglo mas tardi, bi haque admitir que O texto arabe, anterior, reproduce O de Josefo sin interpolaciones.
O segundo pasache no ha gosau estar discutido, ya que esta estrechamen relacionau con O contexto d´a obra y parece improbable que se trate de una interpolacion. Se troba en
Antiguedatye Judias
, 20.9.1, y se refiere a lapidacion de Santiago, que O texto identifica como chermano de Chesus , un person ache que ye clamau d´o mesmo modo en belstextos de Pablo de Tarso. Anque sin consenso absoluto, pa a mayor parte d´os autors O pasache ye autentico.
· Mencions en o tratado
Sanhedrin
d´o Talmud babilonico: no esta claro si Istos pasache se refieren a Chesus de Nazaret. En
Sanh.
, 43 a. se diz que Yeshu fue colgado ≪la vispera de Pascua≫, por haber practicau a hechiceria y por incitar a IsraO a apostasia. Se fa referencia mesmo O nombre de cinco de os suyos discipulos: Matthai, Nakai, Necer, Buni y Todah. a mayor parte d´os estudiosos data Istareferencia en fecha muy tardia, y no a considera una fuende informacion independiente.
Breves mencions en sendas obras de Suetonio (c. 70-
post
126), Tacito (61-117) y Plinio O Joven (62-113). Excepto O de Tacito, son mas bien referencias a actividat d´os cristianos:
· Suetonio dica 120 d.C. pero seguntes una nota al pareixer tomata de un documento d´a policia d´a epoca de Claudio (41-54 d.C.), mencion a os cristianos, y en atr o pasache d´a mesma obra, hablan d´o mesmo emperador, dice que a ≪os chodigos, instigaus por
Chrestus
, os expulso de Roma por os suyos habitos escandalosos≫ (
De Vita Caesarum. Divus Claudius
, 25). Os hebreos fuoron expulsaus de Roma, culpabl ye de haber provocado tumultos bajo a instigacion de un tal ≪Chrestus≫. Atr a version d´o mesmo texto indica que Claudio: ≪Expulso de Rom a os chodigos por As continuas peleas a causa de un tal “Cresto”≫. O nombre Chrestus ha siu interpretado como una lectura deficiente de Christus; con tot y con ixo, no puede excluirse que O pas ache faiga referenci a un agitador chodigo en a Roma d´ as anyatas 50.
· Dica 116 o 117, O historiador Tacito, en os suyos
Anal ye
hablan d´o reinado de Neron (54-58 d.C.), comenta que despues d´o incendio de Roma inflichia penas severas a os partidarios de un tal Cristo, que heba siu supliciado bajo Poncio Pilato: os cristianos toman o suyo nombre ≪de un tal Cristo, que en epoca de Tiberio fue ajusticiado por Poncio Pilato≫ (
Anales
, 15.44:2-3).
· A comienzos d´o sieglo II, Plinio O Joven, en una carta al emperador Trajano (98-117 d.C.), fa referencia que ≪ Istos cristianos ( aquellsa os que hace comparecer ante si mismo) que consienten en hacer sacrificios a os dioses, os absuelve. Por atr a parte, aseguran no haber feitoningun mal: dicen haber, simplemente, elevado canticos a Cristo, como os que se dedican a un dios≫, ≪le cantan himnos a Cristo (cuasi Dios, seguntes dicen)≫ (
Epistolas
10:96).
Existen belstextos mas, como O de Luciano de Samosata (segunda mitad d´o sieglo II d.C.), que mencion a ≪aquO hombre a quien siguen adorando, que fue crucificado en Palestina... aquO sofista crucificado≫, u atr o que, anque ye dubdoso, podria estar una referenci a Chesus de Nazaret: se trata de una carta, conservata en siriaco, escrita por un tal Mara Bar-Serapion, en a que se habla de un ≪rei sabio≫ condenado a muerte por os chodigos.? No bi ha alcuerdo sobre si Istacarta data d´o sieglo I, II o III de nuestra era, y tampoco esta claro si ye o no una referenci a Chesus de Nazaret.
La escasez de fuensno cristianas sugiere que a activi dat de Chesus no llamo a atencion en a suya epoca, anque seguntes las fuents cristianas a suya pedricacion habria congregado a multitudes. As fuensno cristianas aportan solo una imagen muy esquematica al conocimiento de Chesus como person ache historico.
A investigacion historica de As fuenscristianas sobre Chesus de Nazaret exige a aplicacion de metoz criticos que permitan discernir As tradicions que se remontan al Chesus historico de aquellas que constituyen adicions posteriores, correspondiensa As primitivas comunidaz cristianas.
La iniciativa en Istabusqueda partio de investigadors cristianos. Durante a segunda metat d'o
sieglo XIX
, a suya aportacion prencipal se centro en a historia literaria d´os evanchelio s.
Os prencipal criterios sobre os que existeix consenso a hora de interpretar As fuenscristianas son, seguntes Antonio Pinyero,? os siguientes:
·
Criterio de desemejanza o disimilitud
: seguntes iste criterio, pueden darse por ciertos aquellsfeitos o ditos atribuyius a Chesus en As fuensque sean contrarios a concepcions o interes ye propios d´o chudaismo anterior a Chesus o d´o cristianismo posterior a el. Contra iste criterio, se han formulado objeciones, ya que, al desvincular a Chesus d´o chudaismo d´o sieglo I, se corre O peligro de privarle d´o contexto necesario ta entender cuantos aspectos fundamentals d'a suya actividat.
·
Criterio de dificultat
: pueden considerarse tamien autenticos aquellsfeitos o ditos atribuyius a Chesus que resulten incomodos pa os interes ye teologicos d´o cristianismo.
·
Criterio de atestiguacion multiple
: pueden considerarse autenticos aquellsfeitos o ditos de Chesus d´os que pueda afirmarse que proceden de diferensestratos d´a tradicion. A iste respecto, gosan considerarse que, al menos parcialmente, aportan fuensindependiensentre si Q, Marcos, O material propio de Lucas, O material propio de Mateu, l'Evanchelio de Chuan, ciertos evanchelio s apocrifos (muy especialmente, en relacion con os dichos, O
Evanchelio de Tomas
, pero tamien atros como O
Evanchelio de Pero
o O
EvanchelioEgerton
), y atr os. iste criterio se refiere tamien a atestiguacion de un mesmo dicho o feitoen formas o generos literarios diferentes.
·
Criterio de coherencia o consistencia
: pueden darse tamien por ciertos aquellsditos o feitos que son coherens con o que os criterios anteriors han permitiu establecer como autentico.
·
Criterio de plausibili dat historica
: seguntes iste criterio, puede considerarse historico aquello que siga plausible en o contexto d´o chudaismo d´o sieglo I, asinas como aquello que pueda contribuir a explicar ciertos aspeuto s d´o influjo de Chesus en os primeros cristianos. Como resalta Pinyero,? iste criterio contradice al de desemejanza, enunciado en primer lugar.
No toz os autors, con tot y con ixo, interpretan d´o mesmo modo Istos criterios, e mesmo bi haquien ye niegan a validez de belsde ellos.
O pueblo chodigo, sin estau propio dend´a destruccion d´o Primer Templo en 587 a. C., en tiempos de Nabucodonosor II, heba pasau varias decatas sometido, sucesivamen , a babilonios, persas, a dinastia ptolemaica de Egipto y O Imperio seleucida, sin que se produjeran conflictos de gravedad. En o sieglo II a.C., con tot y con ixo, O monarca seleucida Antioco IV Epifanes, decidiu a imponer a helenizacion d´o territorio, profano O Templo (O Segundo Templo, reconstruiu en epoca persa), o que desencadeno una rebelion, acaudillata por una familia sacerdotal, os Macabeos, que tendria como consecuencia O establecimiento de un nueu estau chodigo independiente, que duraria hasta O anyo 63 a. C.
Reconstruccion hipotetica d´a ciu dat de Cherusalem (sieglo I).
En iste anyo, O general romano Pompeio intervino en a guerra civil que enfrentab a dos hermanos d´a dinastia asmonea, Hircano II y Aristobulo II. Con Istaintervencion dio prencipio O dominio romano en Palestina. Dicho dominio, con tot y con ixo, no se ejercio siempre de forma directa, sino mediante a creacion de uno o varios estaus clientes, que pagaban tributo a Roma y estaban obligaus a aceptar as suyas directrices. O propio Hircano II fue manteniu por Pompeio al frente d´o pais, anque no como rei , sino como etnarca. Posteriormente, tras un intento de recuperar O trono d´o fillo de Aristobulo II, Antigono, quien fue apoyado por os partos, O hombre de confianza de Roma fue Herodes, quien no perteneci a a familia d´os asmoneos, sino que yera fillo de Antipatro, un general de Hircano II de orichen idumeo.
Tras a suya victoria sobre os partos y os seguidors d'Antigono, Herod ye fue nombrado rei de Judea por Roma en 37 a. C. O suyo reinau, mientres o cual, seguntes opinion mayoritaria, s'escaicio lo naiximiento de Chesus de Nazaret, fue un periodo relativamen prospero.
a muerte de Herodes, en 4 a. C., o suyo reino se dividio entre tres de os suyos hijos: Arquelao fue designado etnarca de Judea, Samaria e Idumea; a Antipas (clamauHerod ye Antipas en o Nueu Testamento) le correspond ioron os territorios de
Galilea
y Perea, que goberno con O titulo de tetrarca; por ultimo, Filipo heredo, tamien como tetrarca, As rechion ye mas remotas: Batanea, Gaulanitide, Traconitide y Auranitide.
Istos nueus gobernanscorrerian diversa suerte. Mientras que Antipas se mantenio en o poder durante cuarenta y tres anyos, hasta 39, Arquelao, debiu al descontento de os suyos subditos, fue depuesto en 6 d. C. por Roma, que paso a controlar directamen os territorios de Judea, Samaria e Idumea.
En o periodo en que Chesus desarrollo a suya actividat, por o tanto, o suyo lugar d´orichen,
Galilea
, formaba parti d´o reino de Antipas, responsabled´a ejecucion de
Chuan o Baptista
, y al que una tradicion tardia, que nomas se troba en l'Evanchelio de Lucas, hace desempenyar un papO secundario en o juicio de Chesus . Judea, en cambio, yera administrata directamen por un funcionario romano, pertenecien al orden ecuestre, que levo primero O titulo de prefecto (hasta O anyo 41) y luego (dende O 44) O de procurador. En o periodo d´a activi dat de Chesus , O prefeuto romano yera Poncio Pilato.
O prefeuto no residia en Jerusalen, sino en Zesarea Maritima, ciu dat d´a costa mediterranea que heba siu fundata por Herod ye O Grande, anque se desplazaba a Cherusalem en bellas o cuasi on ye (por ejemplo, con motivo d´a fiIstade Pesaj o Pascua, como se relata en os evanchelio s, ya que yera en estas fiestas, que congregaban a mil ye de chodigos, cuan solian producirse tumultos). Contaba con unos efectivos militar ye relativamen reducidos (unos 3000 hombres), y a suya autoridat yera supeditada a d´o legado de Siria. En tiempos de Chesus , O prefeuto teneba O dereito exclusivo de dictar sentencias de muerte
(ius gladii)
.
Con tot y con ixo, Judea gozaba de un cierto nivO de autogobierno. En especial, Cherusalem yera gobercosa por a autori dat d´o sumo sacerdote, y o suyo consello o Sanedrin. As competencias exactas d´o Sanedrin son objeto de controversia, anque Per un regular se admite que, salvo en casos muy excepcionales, no teneban a potestad de juzgar delitos capitales.
Anque separata de Judea por a historia,
Galilea
yera en o sieglo I una rechion de religion judia. teneba, con tot y con ixo, belsrasgos diferencials, como una menor importancia d´o Templo, y una menor presencia de sectas religiosas como os saduceos y os fariseos. Yera muy expuIstaa As influencias helenisticas y presentaba grandes contrastes entre O meio rural y O meio urbano.
Al este de
Galilea
se trobaban as diez ciudaz d'a Decapolis, situatas todas ellas al atr o lado d´o rio Jordan, a excepcion de una, Escitopolis (clamada tamien Bet Shean). Al noroeste, Galilea limitaba con a rechion sirofenicia, con ciudaz como Tiro, Sidon y Aco/Tolemaida. Al sudoeste se situab a ciu dat de Zesarea Maritima, lugar de residencia d´o prefeuto (luego procurador) romano. Por ultimo,, al sur se trobaba atra importante ciudat, Sebaste, asinas lcamata en honor al emperador Augusto.
En pleno corazon de
Galilea
se trobaban tamien dos importan sciudadts: Seforis, muy cercana (5 o 6 km) a localidat d´aon yera originario Chesus , Nazaret; y Tiberiades, construida por Antipas y cuyo nombre yera un homen ache al emperador Tiberio. Tiberiad ye er a capital d´a monarquia de Antipas, y yera muy proxim a Cafarnaun, ciu dat que fue con probabili dat O centro prencipal d´a activi dat de Chesus .
ye importante destacar que As ciudaz eran focos de influencia d´a cultura helenistica. En ellas residian As elites, en tanto que en o meio rural habitaba un campesinado empobrecido, d´o que procedia con toda probabili dat Chesus . As ciudaz eran Per un regular favorabl ye a Roma, como se demostro con ocuasi on d´a primera guerra judeo-romana.
En as fuenscristianas no se fa referencia que Chesus visitasegarra de As ciudaz de
Galilea
ni d'o suyo entorno. Con tot y con ixo, data proximi dat de Tiberiad ye a os prencipals mencionaus en os evanchelio s, ye dificil pensar que Chesus se sustrajo por completo a influencia helenistica.
O meio campesino, d´o que procedia Chesus , veieba con hostilidat As ciudas. Os campesinos de
Galilea
soportaban importanscargas impositivas, tanto d´o poder politico (la monarquia de Antipas), como d´o relichioso (O Templo de Jerusalen), y a suya situacion economica habio de estar prou dificil.
Galilea
fue a rechion judia mas conflictiva durant O sieglo I, y os prencipal ye movimientos revolucionarios antirromanos, dende a muerte de Herod ye O Grande en 4 a. C. dica a destruccion de Cherusalem en o anyo 70, se inicioron en Istarechion . a luita contra O Imperio Romano fue, seguntes O historiador Geza Vermes, ≪una activi dat
Galilea
general en o primer sieglo d. C.≫.
En tiempos de Chesus , al igual que en a actualidad, O judaismo yera una religion monoteista, basata en a creiencia de un unico Dios. Os chodigos creyeban que Dios heba elegiu a lo suyo pueblo, Israel, y heba estableciu con el una alianz a travies d'
Abrahan
y Moises, prencipalmente. Os actos fundamental ye de dicha alianza eran, pa os chodigos, a vocacion de
Abrahan
, O exodo, y a promulgacion d´a lei en o Sinai.?La fidelidat d´os chodigos a Istaalianza se manifestaba, amas de en a suya adoracion a lo suyo unico Dios, en a rigurosi dat con que seguian os mandamientos y preceptos d´a Tora, o a clamada Lei mosaica; Istaregulaba toz os aspeuto s d´a vida d´os chodigos, como a obligacion de circuncidar a os fillos varones, a prohibicion de trabajar en sabado, y atr as ciertas reglas alimentarias (por ejemplo, a de no comer carne de cerdo) y de purificacion.
Maqueta d´o Segundo templo de Jerusalen, de epoca contemporane a Chesus de Nazaret.
En o sieglo I, O centro d´o culto a Dios yera O Templo de Jerusalen. yera menister acudir a iste tres vec ye al anyo (durante As clamadas fiestas de peregrinacion), pa rei alizar diversos sacrificios y entregar ofrendas. O culto d´o Templo yera administrado por os sacerdot ye y levitas, cuyo numero yera muy elevado,? quien ye desempenyaban os clamaus oficios sagrau s durante As fiestas, tal ye como custodiar y limpiar O Templo, preparar os animal ye y a lenya pa os sacrificios, y cantar salmos durante As celebracions publicas.?Os sacerdot ye y levitas se mantenian con os tributos d´os campesinos, obligatorios pa toz os chodigos.
Pero O Templo no yera O unico lugar en que se rendia culto a Dios: en epoca de Chesus existia tamien a costumbre de reunirse cata sabado en As sinagogas. Mientras que O culto en o Templo yera dominado por os sacerdotes, a costumbre de reunirse en As sinagogas fue promoviendo a religiosi dat d´os laicos.?Ademas, en As sinagogas no se llevaban a cabo sacrificios a diferencia d´o Templo, sino que tan solo se leian y comentaban os textos sagrau s.
En a epoca de Chesus , existian sectas divergensdentro d´o judaismo. O autor que mas informacion proporciona sobre iste tema ye Flavio Josefo. Este? distingue entre tres sectas prencipales: a saducea, a esenia y a farisea. Istaultima yera bastante respetata por O pueblo y yera constituida prencipalmente por laicos.
Os fariseos creyeban en a inmortali dat d´o alma y eran conocidos por O rigor con que interpretaban a lei, consideran a tradicion como fuende esta. Cuanto a os saduceos, gran numero de ellsformaba parte d´a casta sacerdotal, pero en oposicion a os fariseos, rechazaban a idea de que a tradicion yera fuende lei y negaban tamien a inmortali dat d´o alma. Por ultimo, O grupo d´os esenios ye considerado por a inmensa mayoria d´os investigadors como O autor d´os denominaus manuscritos d´o Mar Muerto. Constituian una especie de monacato, d´os cuals os seguidors eran estrictos cumplidors d´a lei, anque diferian d´os atros grupos relichiosos en a suya interpretacion d'ista.
Atr o aspecto de suma importancia en o chudaismo d´o sieglo I ye la suya concepcion apocaliptica: a creiencia en una intervencion futura de Dios, que restauraria O poder de Israel y tras a que reinarian a paz y l'harmonia universals. Ista idea adquirio gran fuerza en a epoca en que O pueblo chodigo fue sometiu por a ocupacion romana (anque esta ya presente en varios d´os libros profeticos d´a
Tanaj
, especialmente en o
Libro de Isaias)
, y se relaciona estrechamen con a creiencia en a llegata de un Mesias. Amas, ye muy menciocosa en a clamada literatura intertestamentaria: libros apocrifos per lo cheneral atribuyius a patriarcas u atr as figuras destacatas d´a Biblia hebrea.
Episodios d'a vida de Chesus con representacions artisticas
[
editar
|
modificar o codigo
]