Voor-Turkse geskiedenis van Anatolie wysig

Die Anatoliese Skiereiland (ook bekend as Klein-Asie ), wat die grootste deel van Turkye insluit, is een van die oudste bewoonde gebiede ter wereld vanwee sy ligging tussen Asie en Europa. Die vroegste Neolitiese nedersettings soos Catalhoyuk, Cayonu, Nevali Cori, Gobekli Tepe en Mersin word as van die vroegste menslike nedersettings ter wereld beskou. ^[14] Die bewoning van Troje het tydens die Neolitiese tydperk begin en tot in die Ystertydperk voortgeduur.

Die eerste betekenisvolle ryk in die gebied was die van die Hetiete , vanaf die 18de tot die 13de eeu v.C. Daarna het die Frigiers , 'n Indo-Europese volk, opgang gemaak totdat hulle koninkryk in die 7de eeu v.C. deur die Simeriers vernietig is. ^{[15] [16]}

Die magtigste van Frigie se opvolgerstate was Lidie, Karie en Licie. Die Lidiers en Liciers het basies Indo-Europese tale gepraat, maar albei tale het elemente bevat wat nie Indo-Europees was nie en was die gevolg van invloede wat die Hetitiese en Griekse tydperk voorafgegaan het.

Die weste van Anatolie het later bekend gestaan as Ionie en is beset deur die Ioniers, een van die antieke Griekse volke. Die gebied is tydens die 6de en die 5de eeu v.C. in sy geheel deur die Persiese Achaeminiede Ryk verower en is later, in 334 v.C., deur Alexander die Grote verower. ^[17]

Anatolie is toe later verdeel in 'n aantal Griekse koninkryke (insluitende Bithinie, Kappadosie , Pergamon en Pontos ), waarvan almal teen die middel van die eerste eeu v.C. voor die Romeinse Ryk geswig het. ^[18]

In 324 n.C. het die Romeinse keiser Konstantyn die Grote Bisantium as die nuwe hoofstad van die Romeinse Ryk gekies en dit herdoop tot Konstantinopel (nou Istanboel ). Na die val van die Wes-Romeinse Ryk het dit die hoofstad van die Oostelike Romeinse of Bisantynse Ryk geword. ^[19]

Die Turke en die Ottomaanse Ryk wysig

Hoofartikel: Ottomaanse Ryk .

Die Huis van Seldjoek was 'n vertakking van die Kinik O?uz Turke wat in die 9de eeu aan die rand van die Moslemwereld gewoon het, net noord van die Kaspiese See en Aralmeer . ^[20] In die 10de eeu het die Seldjoeke uit die gebied van hulle voorvaders gemigreer na die oostelike Anataliese gebiede waar baie O?uz-Turkse stamme hulle aan die einde van die eerste millennium gevestig het.

Na hulle oorwinning oor die Bisantynse Ryk tydens die Slag van Manzikert in 1071 het die Turke begin om nomadiese gewoontes te laat vaar ten gunste van 'n meer permanente rol in Anatolie, wat gelei het tot die ontstaan van die Seldjoekse Ryk. ^[21] Hierdie ryk het egter nie lank bestaan nie en is deur die Mongole verslaan. Hul mag het stadig maar seker ineengestort. Een van die koninkryke wat deur Osman I geregeer is, het die leemte gevul en het stadig ontwikkel en aanleiding gegee tot die ontstaan van die Ottomaanse Ryk. ^[22]

Die Ottomaanse Ryk het regdeur sy 623-jarige geskiedenis met beide die Oosterse en die Westerse beskawing kontak gehad. In die 16de en 17de eeu was dit een van die wereld se magtigste moondhede en het dit dikwels slaags geraak met die moondhede van Oos-Europa tydens sy bestendige uitbreiding deur die Balkan en die suidelike deel van die Pools-Litause Gemenebes . ^[23]

Na die agteruitgang van die ryk het die Ottomaanse Ryk hom in die Eerste Wereldoorlog begewe deur sy alliansie met die Duitse Keiserryk en Oostenryk-Hongarye in 1914 en is uiteindelik verslaan. Na die oorlog het die Geallieerde oorwinnaars die verdeling van die Ottomaanse Ryk met die Verdrag van Sevres geeis.

Die Republikeinse Era wysig

Die besetting van Istanboel en Izmir deur die Geallieerdes na die Eerste Wereldoorlog het daartoe gelei dat die Turkse nasionale beweging gestig is. Onder die leierskap van Mustafa Kemal Pasha, 'n militere bevelvoerder wat homself onderskei het tydens die Slag van Gallipoli , is 'n onafhanklikheidsoorlog gevoer met die doel om die bepalings van die Verdrag van Sevres ongedaan te maak. ^[24]

Teen 18 September 1922 is die besettende magte verdryf en is die nuwe staat genaamd Turkye gebore. Op 1 November het die nuutgestigte nasionale vergadering die sultanaat amptelik ontbind en daarmee die 623 jaar oue Ottomaanse heerskappy beeindig. Die Verdrag van Lausanne van 1923 het gelei tot internasionale erkenning van die onafhanklikheid en soewereiniteit van die Republiek van Turkye as opvolger van die Ottomaanse Ryk en op 29 Oktober 1923 is die republiek amptelik geproklameer in die nuwe hoofstad Ankara .

Kemal Pasha het die republiek se eerste president geword en baie radikale hervormings ingestel met die doel om 'n nuwe sekulere republiek tot stand te bring. In 1934 is hy deur die Turkse parlement vereer met die naam "Ataturk" ( Vader van die Turke ).

Turkye het op 23 Februarie 1945 aan die Tweede Wereldoorlog begin deelneem aan die kant van die Geallieerdes , grootliks as 'n seremoniele gebaar. Dit het in 1945 'n lid van die Verenigde Nasies geword. Griekeland se probleme na die oorlog om 'n kommunistiese opstand te onderdruk, saam met eise deur die Sowjetunie vir militere basisse in die Turkse seestraat, het daartoe gelei dat die Verenigde State van Amerika die veiligheid van Turkye en Griekeland gewaarborg het. Hulle het ook grootskaalse militere en ekonomiese bystand verleen. ^[25]

Na sy deelname in die Korea-oorlog saam met die Verenigde Nasies het Turkye in 1952 by die Noord-Atlantiese Verdragsorganisasie ( NAVO ) aangesluit en 'n bastion in die Middellandse Kom teen Sowjet-uitbreiding geword.

Na 'n dekade van burgeroorlog in Siprus en die militere staatsgreep wat deur Athene ondersteun is, het Turkye in 1974 militer ingegryp. Dit het gelei tot die stigting van die wegbreekrepubliek Noord-Siprus wat slegs deur Turkye erken word. ^[26]

Nadat ’n tydperk van ’n eenpartystaat in Turkye in 1945 tot 'n einde gekom het, het Turkye baie interne spanning ervaar en was daar tussen die 1960's en die 1980's baie konflikte tussen linkse en regse partye wat gelei het tot 'n aantal militere staatsgrepe. Die liberalisering van die Turkse ekonomie wat in die tagtigs begin het, het die land ingrypend verander.

Turkye het 'n parlementere verteenwoordigende demokrasie. Sedert die stigting van die republiek in 1923 het die land 'n sterk sekulere tradisie ontwikkel. ^[27]

Die grondwet bepaal die raamwerk van die land se regstelsel. Dit sit die hoofbeginsels van die regering uiteen en bepaal dat Turkye 'n eenheidstaat met 'n sentrale regering is. Die huidige grondwet is in 1982 deur 'n referendum bekragtig en is sedertdien verskeie kere gewysig. Die staatshoof is die president van die republiek en vervul grootliks 'n seremoniele rol. Hy word vir sewe jaar deur die parlement verkies, maar hoef nie noodwendig 'n lid van die parlement te wees nie. Die huidige president Recep Tayyip Erdo?an is op 28 Augustus 2014 ingesweer nadat hy die eerste minister was. Hy is die eerste president van die land, wat deur die bevolking en die Turkse diaspora direk verkies is.

•   Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Turkye .
• ( en ) Toerisme-inligting oor Turkey op Wikivoyage