≪Oι δ?ο ?ννοιε? (διασκ?δαση-ψυχαγωγ?α) διαφ?ρουν ?σο η μ?ρα απ? τη ν?χτα. Η διασκ?δαση γ?νεται στα στ?κια τη? ν?χτα?, στα 'ελλην?δικα' και σκυλ?δικα, με αλλοδαπ?? κυρ?ω? αρτ?στε?. Η λ?ξη διασκ?δαση παρ?γεται απ' το σκεδ?ννυμι που σημα?νει διασκορπ?ζω ?γνοιε? με το σκ?παρνον 'σκεπ?ρνι' . Σπ?ω πι?τα, (σ)κε?ζω ('σχ?ζω'), καθ?? ο (σ)και-?δα?: Και?δα?, το 'σχισμ?νο β?ραθρο' ε?ναι το σκηνικ?. Το ψυχαγωγ?, αντιθ?τω?, 'ευφρα?νω, τ?ρπω, μορφ?νω, διαπλ?θω, καλλιεργ?' παρ?γεται απ? τι? (λ?ξει?) ψυχ?+?γω. Η αγωγ?, η πα?δευση αυτ? του αθηνα?κο? δ?μου απ? του? τραγικο??, εθεωρε?το σημαντικ? για την π?λη και γι' αυτ? την αιτ?α θεσμοθ?τησαν τον θεωρικ? μισθ? που ανταγων?ζονταν σε ποσ? ακ?μα? και τι? στρατιωτικ?? δαπ?νε?. Η Δημοκρατ?α υποστ?ριζε το θ?ατρο, γιατ? αυτ? τη στ?ριζε. Η ολιγαρχ?α, αντιθ?τω?, το απαγ?ρευσε και το υποκατ?στησε με '?ρτον και θε?ματα', με τη ρωμα?κ? διασκ?δαση τη? πολτομ?ζα? του ιπποδρ?μου≫.

Απ?σπασμα ?ρθρου του Ν. Βαρδι?μπαση στην εφημερ?δα ≪Ελευθεροτυπ?α≫ (Ιο?λιο? 2005)

 

ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ

??????????? Ο Ν. Βαρδι?μπαση? στο δοθ?ν απ?σπασμα ?ρθρου του πραγματε?εται τι? ?ννοιε? τη? ψυχαγωγ?α? και τη? διασκεδ?σεω? κατ' αντιδιαστολ?ν. Για να κ?νει πιο αν?γλυφη την διαφορ? μεταξ? του? μεταχειρ?ζεται ετυμολογικ? επιχειρ?ματα. Με αυτ? του την γλωσσολογικ? ? κυρ?ω? ? παρ?μβαση, ο αρθρογρ?φο? θ?λει να εξ?ρει την υπεροχ? τη? ?ννοια? τη? ψυχαγωγ?α? ?ναντι τη? διασκεδ?σεω?. Το ερ?τημα ε?ναι αν μπορο?με να ε?μαστε τ?σο απ?λυτοι σ' αυτ?ν την δι?κριση, ?στε ? διαφορ? των δ?ο εννοι?ν να ε?ναι του τ?που ≪?σπρο ? μα?ρο≫. Κατ? την γν?μη μα? υπ?ρχει ολ?κληρο το φ?σμα των αποχρ?σεων του γκρ?ζου, ?χι μ?νο μεταξ? των δ?ο εννοι?ν, αλλ? και μ?σα στην κ?θε μ?α απ? τι? δ?ο ?ννοιε?.

??????????? Στι? δ?ο εν?τητε? που ακολουθο?ν θα εξετ?σουμε, αφ' εν?? μεν την αναλογ?α τη? αντιθ?σεω? ψυχαγωγ?α? ? διασκεδ?σεω? του δοθ?ντο? κειμ?νου? με την αντ?θεση υψηλ?? τ?χνη? ? μαζικ?? κουλτο?ρα?, αφ' ετ?ρου δε την κριτικ? που? θα αντιμετ?πιζαν οι θ?σει? του αρθρογρ?φου κατ? του? αι?νε? 19 ^ο και 20 ^ο . Μ?σα απ? την αν?πτυξη που θα ακολουθ?σουμε, πιστε?ουμε ?τι θα οδηγηθο?με στο συμπ?ρασμα που θα επιβεβαι?νει την προαναφερθε?σα ?ποψ? μα?.

 

Α. Η ΘΕΩΡΗΣΗ: ΥΨΗΛΗ ΤΕΧΝΗ?? vs .? ΜΑΖΙΚΗ ΚΟΥΛΤΟΥΡΑ

 

??????????? Η υψηλ? τ?χνη ? ποιοτικ? κουλτο?ρα αντιδιαστ?λλεται απ? την μαζικ? κουλτο?ρα, σ?μφωνα με την θε?ρηση που εξετ?ζουμε, β?σει εν?? ποσοτικο? χαρακτηριστικο? (ενδεικτικ? του πλ?θου? του κοινο? στο οπο?ο απευθ?νονται), το οπο?ο ?μω? ?χει προσλ?βει μ?α ποιοτικ? δι?σταση. Η μαζικ? κουλτο?ρα θεωρε?ται ω? υποδε?στερη και υποβαθμισμ?νη σε σ?γκριση με την υψηλ? τ?χνη η οπο?α μπορε? να εκτιμηθε? μ?νο απ? μ?α εκλεκτ? μειοψηφ?α [1] .

??????????? Κατ? την κλασικ? αρχαι?τητα στι? Ελληνικ?? π?λει? δεν υπ?ρχε σημαντικ? πολιτισμικ? διαφοροπο?ηση μεταξ? των διαφ?ρων κοινωνικ?ν ομ?δων, με μ?νη εξα?ρεση αυτην μεταξ? κοσμικ?? και θρησκευτικ?? τ?χνη?. ?σο ?μω? αυξ?νουν οι κοινωνικ?? ανισ?τητε? στι? μεγ?λε? π?λει?, αρχ?ζουν να εμφαν?ζονται και οι πολιτισμκ?? διακρ?σει?. Η κατ? τον Πλ?τωνα μ?νη επιτρεπτ? τ?χνη ε?ναι εκε?νη που διδ?σκει την ευσ?βεια, την αρετ? και την φρ?νηση. Γι'αυτ? αποκλε?ει κατηγορηματικ? την επικ? και λυρικ? πο?ηση που χα?ρουν ≪τον των πολλ?ν ?ρωτα≫. Θεωρε? ?τι δεν αν?κουν στο ιδε?δε? του Ωρα?ου και του Αληθινο? και ?τι καλλιεργο?ν τι? ψευδαισθ?σει?, προ?γουν την ασ?βεια και ικανοποιο?ν τα ευτελ? π?θη [2] . Αυτ? τα δ?ο ε?δη τ?χνη? ε?ναι, απ’ ?τι φα?νεται η μαζικ? κουλτο?ρα τη? εποχ?? του...

Κατ? την περ?οδο του μεσα?ωνα, το φεουδαρχικ? καθεστ?? εντε?νει στο ?πακρο τι? κοινωνικ?? διαφορ?? μεταξ? των ηγεμονικ?ν τ?ξεων και του απλο? λαο?. Η ευρωπα?κ? αριστοκρατ?α θα διεκδικ?σει το μονοπ?λιο τη? civilite και θα θελ?σει να υπογραμμ?σει την κοινωνικ? τη? ανωτερ?τητα με την καλλι?ργεια των τεχν?ν που γνωρ?ζει σημαντικ? αν?πτυξη κατ? την περ?οδο τη? Αναγενν?σεω?. Η τυπογραφ?α, με την αν?πτυξη τη? εκπαιδε?σεω? στι? αριστοκρατικ?? και αστικ?? τ?ξει? του πληθυσμο? θα συμβ?λλει στην αν?πτυξη μια? ιδια?τερη? κουλτο?ρα? διαφορετικ?? απ? αυτ?ν του απλο? λαο?. Η πολιτισμικ?, λοιπ?ν διαφορ? των αν διευρ?νεται ακ?μη περισσ?τερο και η αριστοκρατ?α του 18 ^ου αι?να θα υιοθετ?σει την καλλιτεχνικ? τ?ση του ροκοκ?, με κ?ρια χαρακτηριστικ? την επιτ?δευση, την επ?δειξη και την λαμπρ?τητα [3] .

Η υψηλ? τ?χνη ?πω? ονομ?σθηκε για πρ?τη φορ? απ? την Royal Academy of Arts τη? Αγγλ?α? (τ?λη του 18 ^ου αι?να), ?ταν η πολιτιστικ? αντ?δραση στον καλλιτεχνικ? ρυθμ? του ροκοκ?, ο οπο?ο? ε?χε συνταυτισθε? με την αριστοκρατ?α.? Εξ αρχ? λοιπ?ν συνδ?θηκε με τον διαφωτισμ? και την αστικ? αντι-απολυταρχικ? κ?νηση και ε?χε ω? βασικ? χαρακτηριστικ?, εκτ?? των ?λλων, και το να αποσκοπε? στην πνευματικ? αν?ταση και την ηθικ? δι?πλαση του κοινο? [4] .

Μετ? την εμπ?δωση τη? αστικ?? κυριαρχ?α? στην Δυτικ? Ευρ?πη στην ?ννοια τη? υψηλ?? τ?χνη? συμπεριελ?φθη και ≪?,τι το καλ?τερο ?χει σκεφθε? και πει ο ?νθρωπο?≫ (Matthew Arnold). Απ? τ?τε η εκφραστικ? και αισθητικ? αξ?α, η διαχρονικ?τητα, η ηθικ? και παιδευτικ? τη? λειτουργ?α αντιδιαστ?λλεται απ? την κακογουστι?, χυδαι?τητα, το εφ?μερο και εμπορευματοποιημ?νο χαρακτ?ρα τη? μαζικ?? κουλτο?ρα? [5] .

Η ?ννοια του ≪ψυχαγωγ?≫, κατ? τον Ν. Βαρδι?μπαση, εξιδανικε?εται ταυτιζ?μενη με τι? ?ννοιε? του ≪ευφρα?νω≫, ≪τ?ρπω≫, ≪μορφ?νω≫, ≪διαπλ?θω≫, ≪καλλιεργ?≫, αναλ?εται στα συστατικ? τη?: ψυχ? + ?γω και συνδ?εται με την αγωγ? (πα?δευση) που παρεχ?ταν δια των θεατρικ?ν (τραγικ?ν) παραστ?σεων τη? αρχα?α? Αθ?να? και η οπο?α (αγωγ?) στ?ριζε το δημοκρατικ? πολ?τευμα.

Αυτ? που προαναφ?ραμε μα? δ?δουν το δικα?ωμα να αντιστοιχ?σουμε αυτ?ν [6] την ?ννοια τη? ψυχαγωγ?α?, στην ?ννοια τη? υψηλ?? τ?χνη?.

 

??????????? Η ?ννοια τη? μαζικ?? κουλτο?ρα? (mass culture) συνδ?εται με την καλλιτεχνικ? παραγωγ? ≪κατ?τερη? ποι?τητα? υπερ?φθονη και φθην?τερη≫ (Alexis de Tocqueville) [7] , η οπο?α ε?ναι πλ?ρω? εμπορευματοποιημ?νη και οι δημιουργικο? συντελεστ?? τη? ε?ναι δ?σμιοι αυτ?? τη? εμπορευματοποι?σεω? (σχολ? τη? Φραγκφο?ρτη?) [8] . Κατ? του? θεωρητικο?? τη? ?δια? σχολ?? ≪διασκεδ?ζω≫ σημα?νει ≪λ?ω ναι, ε?μαι σ?μφωνο? ... δεν σκ?φτομαι τ?ποτε, ξεχν? τον π?νο ακ?μα και ?ταν δε?χνεται≫ [9] . Η μαζικ? κουλτο?ρα θεωρε?ται μ?α εφ?μερη και ρηχ? κουλτο?ρα που με τρ?πο λανθ?νοντα και υποσυνε?δητο ενεργε? αποπροσανατολιστικ? και αποχαυνωτικ? προ? το ευρ? κοιν? [10] . Αποκαλο?μενη απ? κ?ποιου? και β?ναυση κουλτο?ρα [11] συμπεριλαμβ?νει στο φ?σμα τη? ?χι μ?νο στοιχε?α τη? καλλιτεχνικ?? ?κφραση? αλλ? και παιχν?δια και θε?ματα.

??????????? Η ?ννοια του ≪διασκεδ?ζω≫ ετυμολογε?ται απ? το σκεδ?ννυμι που, κατ? τον Ν. Βαρδι?μπαση, σημα?νει ≪διασκορπ?ζω ?γνοιε? με το σκ?παρνον "σκεπ?ρνι"≫. Αντιστοιχ?ζεται με την νε?τερη συν?θεια των Ελλ?νων να σπ?νε πι?τα στα νυκτεριν? ≪κ?ντρα διασκεδ?σεω?≫ (≪σκυλ?δικα≫ και ≪Ελλην?δικα≫) και συσχετ?ζεται με τον Και?δα, το σκηνικ? του σχισμ?νου βαρ?θρου, εν? διασυνδ?εται με τον ≪"?ρτον και θε?ματα", την ρωμα?κ? διασκ?δαση τη? πολτομ?ζα? του ιπποδρ?μου≫. Δηλαδ?, συγκεντρ?νει ?λα τα χαρακτηριστικ? που αποδ?δονται στην ?ννοια τη? ≪ μαζικ?? κουλτο?ρα? ≫.

 

 

Β. Η ΚΡΙΤΙΚΗ ΣΤΗΝ ΘΕΩΡΗΣΗ ΑΥΤΗ

 

??????????? Κατ? τον 19 ^ο αι?να η ηγεμονικ? αστικ? τ?ξη ανταγων?ζεται τα εξαστισμ?να λα?κ? στρ?ματα και στο πεδ?ο του πολιτισμο?. Η πρ?τη τ?σσεται με την υψηλ? τ?χνη, η οπο?α ανηγορε?θη δημ?σιο πρ?τυπο αισθητικ?? αγωγ?? και δημιουργ?α? θεωρ?ντα? τον εαυτ? τη? ν?μιμο κληρον?μο μια μακρα?ωνη? καλλιτεχνικ?? παρ?δοση? και καταδικ?ζει τι? πολιτισμικ?? μορφ??? (μαζικ?? κουλτο?ρα?) που απευθ?νονται στα εξαστισμ?να λα?κ? στρ?ματα [12] . Αυτ? ?μω? μπορε? να θεωρηθε? ω? ασυμβ?βαστο με το δημοκρατικ? ιδε?δε? που θα ?πρεπε να υπερασπ?ζεται η υψηλ? τ?χνη και ?ρχεται σε αντ?θεση με την ?ποψη του κ. Βαρδι?μπαση ?τι (η υψηλ? τ?χνη) στηρ?ζει και στηρ?ζεται απ? την δημοκρατ?α.

??????????? Ο Alexis de Tocqueville στο ?ργο του ≪Η δημοκρατ?α στην Αμερικ? 1835-1840≫ παρ?τι, ?πω? ε?δαμε προηγουμ?νω?, συμφωνε? με τον κ. Βαρδι?μπαση στην απαξ?ωση τη? μαζικ?? κουλτο?ρα?, ?ρχεται σε αντ?θεση μαζ? του αντιστοιχ?ζοντ?? την με την δημοκρατ?α εν? αντ?θετα θεωρε? ?τι η υψηλ? τ?χνη ε?ναι ≪εκλεκτ?, υψηλ?φρων και εκλεπτυσμ?νη τ?χνη τη? αριστοκρατικ?? κοινων?α?≫ [13] . Το ?διο μπορε? να ειπωθε? γενικ?? για την κατ? τον 19 ^ο αι?να συντηρητικ? κριτικ? τη? μαζικ? κουλτο?ρα?.

??????????? Απεναντ?α? ο κ. Βαρδι?μπαση? συμφωνε? με την αριστερ? κριτικ? στην μαζικ? κουλτο?ρα καθ?? την θεωρε? χαρακτηριστικ? στοιχε?ο υποτελε?α? στην ολιγαρχ?α κατ? τα ρωμα?κ? πρ?τυπα του ≪?ρτου και θεαμ?των≫. Ομο?ω? και η σχολ? τη? Φραγκφο?ρτη? θεωρε? ?τι η μαζικ? κουλτο?ρα ≪ε?ναι μια καταφατικ? κουλτο?ρα που προπαγανδ?ζει την υπακο? και την προσαρμογ? στην υφιστ?μενη κοινωνικ? τ?ξη≫ και ?τι η διασκ?δαση προσφ?ρει μ?α φυγ? απ? την πραγματικ?τητα, μια απελευθ?ρωση που ουσιαστικ? ε?ναι ≪φυγ? απ? την τελευτα?α θ?ληση για αντ?σταση ... ε?ναι απελευθ?ρωση απ? τη σκ?ψη και απ? την ?ρνηση≫ [14] .

??????????? Η ?δια σχολ?, θεωρε? ?τι το βασικ? αποτ?λεσμα τη? πολιτισμικ?? βιομηχαν?α?, δηλαδ? τη? βιομηχαν?α? τη? διασκεδ?σεω?, ε?ναι ?να? αντι-διαφωτισμ??, ο οπο?ο? προ?γει την μαζικ? εξαπ?τηση και ≪εμποδ?ζει τη διαμ?ρφωση αυτ?νομων, αυτοτελ?ν συνειδητ? κριν?ντων και αποφασιζ?ντων ατ?μων≫ δηλαδ? πολιτ?ν οι οπο?οι στηρ?ζουν του? δημοκρατικο?? θεσμο?? [15] .

??????????? Γενικ?? η μ?χρι τα μ?σα του 20 ^ου αι?να η αριστερ? κριτικ? στην μαζικ? κουλτο?ρα [16] συμφωνε? σε γενικ?? γραμμ?? με τι? θ?σει? που καταθ?τει ο Ν. Βαρδι?μπαση? στο συγκεκριμ?νο απ?σπασμα ?ρθρου του. ?μω? απ? τα μ?σα του 20 ^ου αι?να και ?πειτα ?ρχισε να αναπτ?σσεται μια αναθε?ρηση στην κριτικ? προ? την μαζικ? κουλτο?ρα (πλουραλιστικ?? θεωρ?ε?). Στα πλα?σια αυτ? η τ?ση που απεκλ?θη προοδευτικ?? εκλεκτισμ?? , θα συνδεθε? η ?ννοια τη? μαζικ?? κουλτο?ρα? με τον γενικ?τερο εκδημοκρατισμ? και πλουραλισμ? τη? σ?γχρονη? κοινων?α? τη? οπο?α? αποτελε? μ?α απ? τι? εκφρ?σει? [17] .?

Κατ? τον Edward Shils η δια των μ?σων επικοινων?α? ευρε?α δι?δοση τη? μ?ση? και β?ναυση? κουλτο?ρα? δεν συνιστ? κατ?σταση πολιτιστικ?? παρακμ??, δι?τι αφ' εν?? οι λα?κ?? τ?ξει? δεν ε?ναι παθητικο? αποδ?κτε? αυτ??, αφ' ετ?ρου? η καλλιτεχνικ? ?κφραση των διανοουμ?νων ?χει επ?ση? ευρ?τερα πλα?σια δημιουργ?α? και δυνατ?τητε? διαδ?σεω? [18] .??

Ο Herbert Gans εισηγε?ται την αντικατ?σταση του ?ρου μαζικ? κουλτο?ρα? με αυτ?ν τη? δημοφιλο?? κουλτο?ρα? η οπο?α αποτελε?ται απ? ?να φ?σμα τεσσ?ρων βασικ?ν αποχρ?σεων με ?κρα την υψηλ? ?? μεσα?α? και την δημ?δη ?? χαμηλ? κουλτο?ρα. Αυτ?? μαζ? με την υψηλ? κουλτο?ρα συναποτελο?ν τα π?ντε ε?δη κουλτο?ρα? γο?στου (taste culture). Το κοιν? μπορε? να επιλ?γει την μορφ? κουλτο?ρα? που επιθυμε? στα πλα?σια τη? σ?γχρονη? πλουραλιστικ? κοινων?α?. ???? Η ?ποψη αυτ? (?πω? και ?λε? οι πλουραλιστικ?? θεωρ?ε?) αν και την απαλ?νει δεν καταργε? την αξιολογικ? δι?κριση μεταξ? υψηλ?? και δημοφιλο?? κουλτο?ρα? [19] .

Ο Umberto Eco? εστι?ζει την δυσπιστ?α στην ?ννοια τη? μαζικ?? κουλτο?ρα? στην δυσκολ?α τη? προσαρμογ?? τη? κοινων?α? στα ν?α δεδομ?να που δημιουργε? η εμφ?νιση των mass media [20] . Αντ? να επικρ?νονται πρ?πει να μελετηθο?ν τα μ?σα μαζικ?? επικοινων?α? και η κουλτο?ρα του?. Δεν υπ?ρχουν μην?ματα που μαζικοποιο?ν ? μαζικ? κουλτο?ρα, αλλ? μαζικ?? επικοινων?ε? (massmedia). Κατ? τον ?διο, ≪δεν υπ?ρχει μια a priori διαφορ? αξ?α?, αλλ? μια διαφορ? στη σχ?ση πρ?σληψη? που εδραι?νεται κ?θε φορ? με τον καθ?να μα?≫ και θεωρε? ?τι οι διανοο?μενοι θα πρ?πει να παρ?μβουν στον κ?σμο παραγωγ?? τη? μαζικ?? ? δημοφιλο?? κουλτο?ρα? [21] .

??????????? Η ν?α γενε? των κριτικ?ν, ιδ?ω? ?πω? εκφρ?ζεται απ? το Center for Contemporary Cultural Studies του Πανεπιστημ?ου του Birmingham (προσ?γγιση των Πολιτισμικ?ν Σπουδ?ν), το κοιν? τη? μαζικ?? κουλτο?ρα? δεν ε?ναι ?να? παθητικ?? δ?κτη?, αλλ? προσλαμβ?νει ποικιλοτρ?πω? τα μην?ματα που αποδ?χεται: με κυρ?αρχο (απ?λυτο), αντιπολιτευτικ?, η συνδιαλλακτικ? τρ?πο [22] .

Κατ? την προσ?γγιση η οπο?α απεκλ?θη πολιτισμικ?? λα?κισμ?? (cultural populism) το κοιν? ?χει ακ?μη περισσ?τερη δ?ναμη. ?χι μ?νο δεν χειραγωγε?ται απ? την μαζικ? κουλτο?ρα, αλλ? ?χει την δυνατ?τητα να την διαμορφ?νει και να χειραγωγε? τα μην?ματ? τη? για του? δικο?? του σκοπο?? [23] .

Παρατηρο?με, λοιπ?ν, ?τι στον 20 ^ο αι?να η αντ?θεση τη? υψηλ?? τ?χνη? προ? την μαζικ? κουλτο?ρα συνεχ?? ξεθωρι?ζει. Ξεκ?νησε στι? αρχ?? του αι?να ω? ισχυρ? αντ?θεση, τροφοδοτο?μενη απ? την βο?ληση τη? αστικ?? τ?ξη? να διατηρ?σει την πολιτιστικ? τη? διαφοροπο?ηση απ? τα ευρ?τερα λα?κ? στρ?ματα, αλλ? και απ? την αν?πτυξη των ν?ων τεχνολογι?ν στον τομ?α των μαζικ?ν επικοινωνι?ν. Στι? μεταπολεμικ?? δεκαετ?ε? καταγγ?λθηκε ο ρ?λο? τη? υψηλ?? τ?χνη? ω? μ?σο κοινωνικ?? διαφοροπο?ηση? και διακρ?σεων. Θεωρ?θηκε εκφραστ?? ιδεολογι?ν ?πω? η πατριαρχ?α, ο ρατσισμ??, και ο ευρωκεντρισμ??. Απο­μυθο­ποι?θηκε και ?ρχισε να γ?νεται μ?α μεταστροφ? στην θε?ρηση αυτ?? τη? αντ?θεση?. Οι καλλιτ?χνε? στρ?φηκαν στον χ?ρο τη? μαζικ?? κουλτο?ρα? ?που ανο?γεται ?να ευρ? πεδ?ο δρ?ση? γι’ αυτο??. Αυτ? η μεταστροφ? κρ?νεται θετικ? και αρνητικ?. Μερικο? την θεωρο?ν ?ττα του ουμανιστικο? ιδε?δου? τη? υψηλ?? τ?χνη?. ?λλοι θεωρο?ν αυτ? ω? ?νδειξη του προοδευτικο? εκδημοκρατισμο? και του πλουραλισμο? τη? σ?γχρονη? κοινων?α? [24] .

Συνεπ?? η κριτικ? των θ?σεων που εκφρ?ζει ο Ν. Βαρδι?μπαση? στο εν λ?γω ?ρθρο του, κατ? τον 20 ^ο αι?να θα ?ταν εντον?τερη καθ?? η ψυχαγωγ?α υπ? την ?ννοια τη? υψηλ?? τ?χνη?, απεδε?χθη ω? στ?ριγμα τη? διαιρ?σεω?, τη? διακρ?σεω? και του ρατσισμο? και ?χι τ?σο τη? δημοκρατ?α?. Αυτ? δεν σημα?νει ?τι η μαζικ? κουλτο?ρα ευν?ησε π?ντοτε την δημοκρατ?α.

 

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Η ψυχαγωγ?α, ω? αγωγ? τη? ψυχ??, δεν σημα?νει κατ'? αν?γκην και καλ? αγωγ? τη? ψυχ??. Ομο?ω? και η διασκ?δαση, ετυμολογικ?? εξεταζ?μενη, δεν ε?ναι κατ' αν?γκην κ?τι το αρνητικ?. Το ρ?μα διασκεδ?ζω < δια +? σκεδ?ννυμι σημα?νει διασκορπ?ζω στου? αν?μου?, δι?χνω [25] . Ομολογουμ?νω? την ερμηνε?α ≪διασκορπ?ζω ?γνοιε? με το σκ?παρνον "σκεπ?ρνι" ≫ συσχετιζ?μενη μ?λιστα με την συν?θεια πολλ?ν Νεοελλ?νων να σπ?νε πι?τα στα νυκτεριν? κ?ντρα, δεν την ?χουμε ξανασυναντ?σει, και ε?ναι μ?λλον υπερβολικ?. ≪Διασκεδ?ζω≫, μπορε? να σημα?νει διασκορπ?ζω τι? δυσ?ρεστε? ?γνοιε? με κ?τι ωφ?λιμο, ευχ?ριστο και υψηλ?.

Ακ?μη, η μαζικοπο?ηση δεν συνιστ? παρ?γοντα απαξ?ωση?. Ο?τε η σπ?νι? συνιστ? την αξ?α. Η σπ?νι? μπορε? να προσδ?δει κ?ποια υποκειμενικ? αξ?α, αλλ? αυτ? οφε?λεται μ?λλον στη εγωιστικ? δι?θεση που υπ?ρχει στου? ανθρ?που? να ε?ναι κ?τοχοι πραγμ?των που δεν ?χουν οι ?λλοι, ? ?χουν μ?νο λ?γοι. Ο πολλαπλασιασμ?? του εκλεκτο? δεν υποβαθμ?ζει αντικειμενικ? την ποι?τητ? του. Το φω? εν?? κεριο? ε?ναι ευχ?ριστο και ωρα?ο. Σε τ?ποτα δεν χ?νει την λ?μψη του αν το κερ? αυτ? μεταδ?σει το φω? του σε ?σα ?λλα κερι? επιθυμο?με.

?στε λοιπ?ν, υπ?ρχει μεγ?λο φ?σμα αποχρ?σεων απ? το θετικ? ω? το αρνητικ?, τ?σο μ?σα στην ?ννοια τη? διασκεδ?σεω? ? μαζικ?? κουλτο?ρα?, ?σο και στην ?ννοια τη? ψυχαγωγ?α? ? υψηλ? τ?χνη?. Καθ'? ημ??, συμφωνο?ντε? με τον Umberto Eco, ο ιδανικ?τερο? συνδυασμ?? ε?ναι αυτ?? τη? ευρ?τερη? διαδ?σεω? τη? ποιοτικ?? τ?χνη? [26] , ?στε δι' αυτ?? να διασκεδ?ζουμε / διασκορπ?ζουμε τι? ?γνοιε? τη? καθημεριν?τητα? [27] , ψυχαγωγο?μενοι θετικ?.

 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1.       Πασχαλ?δη?, Γρηγ?ριο?, ≪Εισαγωγ? στην ?ννοια του πολιτισμο?≫, στο Ι. Βο?ρτση? κ.λπ.? Η ?ννοια του Πολιτισμο? ? ?ψει? του Ελληνικο? Πολιτισμο? , εκδ. ΕΑΠ, Π?τρα 1999.

2.       Eco, U., Κ?νσορε? και Θερ?ποντε?, μτφ. Ε. Καλλιφατ?δη, εκδ. Γν?ση, Αθ?να 1987.

3.       Κοντ?ο?, Γε?ργιο?, Μ?γα Λεξικ?ν Ρημ?των , Θεσσαλον?κη 1971.

 

 

[1] Πασχαλ?δη?, 1999: 49

[2] Στο ?διο: 78

[3] Στο ?διο: 78¨- 80

[4] Στο ?διο: 81-82

[5] Στο ?διο: 84

[6] Λ?γομε αυτ?ν δι?τι η ψυχαγωγ?α θα μπορο?σε να εννοηθε? και με την ?ννοια τη? διασκεδ?σεω?. ?μω? ο κ. Βαρδι?μπαση? εξειδικε?ει τον ?ρο ?στε να περιλαμβ?νει μ?νον την υψηλ? τ?χνη.

[7] Πασχαλ?δη?, 1999: 53

[8] Στο ?διο: 56-57

[9] Στο ?διο: 58

[10] Στο ?διο: 62-63

[11] Στο ?διο: 65

[12] Στο ?διο: 85

[13] Στο ?διο: 53

[14] Στο ?διο: 58

[15] Στο ?διο: 59

[16] Στο ?διο: 62-63

[17] Στο ?διο: 64

[18] Στο ?διο: 65-66

[19] Στο ?διο: 67

[20] Eco, 1987: 58-59

[21] Πασχαλ?δη?, 1999: 69

[22] Στο ?διο: 71

[23] Στο ?διο: 72

[24] Στο ?διο: 95

[25] Κοντ?ο?, 1971: 1219

[26] Μπορε? να αποκληθε? μαζικοπο?ηση τη? ποιοτικ?? κουλτο?ρα? , δηλαδ? μ?α ιδανικ? μορφ? μαζικ?? κουλτο?ρα?.

[27] Δεν ε?ναι ?σχετο το ?τι και στην θε?α λατρε?α τη? Ορθοδ?ξου Εκκλησ?α? η τ?χνη στι? δι?φορε? μορφ?? τη? χρησιμοποιε?ται για τον σκοπ? αυτ?, δηλαδ? την προσ?λωσ? μα? στο θε?ο αφ?νοντα? κατ? μ?ρο? τι? ?γνοιε? τη? καθημεριν?τητα?:? ≪π?σαν νυν βιωτικ?ν απωθ?μενοι μ?ριμναν≫.