Tr?n Anh Tong 陳英宗
Vua Vi?t Nam (chi ti?t...)
Chan dung Tr?n Anh Tong trong tac ph?m Truc Lam đ?i s? xu?t s?n đ? ( k.  1363 ), B?o tang t?nh Lieu Ninh , Trung Qu?c .
Hoang đ? đ?i Vi?t
Tr? vi	16 thang 4 n?m 1293 ? 3 thang 4 n?m 1314 (20 n?m, 352 ngay)
Thai th??ng hoang	Tr?n Nhan Tong (1293–1308)
Ti?n nhi?m	Tr?n Nhan Tong
K? nhi?m	Tr?n Minh Tong
Thai th??ng hoang đ?i Vi?t
T?i v?	3 thang 4 n?m 1314 ? 21 thang 4 n?m 1320 (6 n?m, 18 ngay)
Ti?n nhi?m	Tr?n Nhan Tong
K? nhi?m	Tr?n Minh Tong
Thong tin chung
Sinh	25 thang 10 n?m 1276
M?t	21 thang 4 n?m 1320 (43 tu?i) Cung Trung Quang, Thien Tr??ng , đ?i Vi?t
An tang	10 thang 1 n?m 1321 Thai l?ng , Yen Sinh , đ?i Vi?t
H?u phi	xem danh sach
H?u du?	xem danh sach
Ten huy Tr?n Thuyen (陳?) Nien hi?u H?ng Long (興隆) Th?y hi?u ?ng Thien Qu?ng V?n Hi?n V?n Du? V? Kham Minh Nhan Hi?u Hoang đ? 應天廣運顯文睿武欽明仁孝皇帝 Mi?u hi?u Anh Tong (英宗)
T??c v?	Anh Hoang (英皇, 1293 - 1314) ?ng Thien Qu?ng V?n Nhan Minh Thanh Hi?u Hoang đ? 應天廣運仁明聖孝皇帝
Hoang t?c	Hoang tri?u Tr?n
Than ph?	Tr?n Nhan Tong
Than m?u	B?o Thanh Hoang h?u
Ton giao	Ph?t giao đ?i th?a

Tr?n Anh Tong ( ch? Han : 陳英宗; 25 thang 10 n?m 1276 – 21 thang 4 n?m 1320) ten khai sinh la Tr?n Thuyen (陳?), la v? hoang đ? th? t? c?a nha Tr?n n??c đ?i Vi?t . Ong ? ngoi t? thang 4 n?m 1293 đ?n thang 4 n?m 1314 , r?i lam Thai th??ng hoang t? n?m 1314 đ?n khi qua đ?i. đ??c đanh gia la m?t v? hoang đ? anh minh, ch?m lo qu?c s?, tri?u đ?i c?a Anh Tong ch?ng ki?n m?t giai đo?n phat tri?n h?ng th?nh c?a đ?i Vi?t sau 3 l?n khang chi?n ch?ng quan xam l??c Nguyen Mong . Th?i k? c?a ong va con ong đanh d?u s? h?ng th?nh c?a v??ng tri?u nha Tr?n.

Tr?n Thuyen la la đich tr??ng t? c?a Tr?n Nhan Tong Tr?n Kham (vua th? 3 tri?u Tr?n) va la đich tr??ng ton c?a Tr?n Thanh Tong Tr?n Ho?ng (vua th? 2 tri?u Tr?n). N?m 1293, sau khi đanh b?i cac đ?t xam l??c c?a Nguyen-Mong, Tr?n Nhan Tong nh??ng ngoi cho Thai t? Thuyen, t?c Hoang đ? Anh Tong. Theo b? chinh s? đ?i Vi?t , đ?i Vi?t S? ky Toan th? , Tr?n Anh Tong ban đ?u kha buong th?, me r??u che, nh?ng sau khi Th??ng hoang Tr?n Nhan Tong nghiem kh?c r?n b?o, đa ch?u tu s?a minh, tr? thanh m?t hoang đ? anh minh sang su?t, tin dung nh?ng nhan tai nh? Tr??ng Han Sieu , đoan Nh? Hai , Nguy?n Trung Ng?n (ban v?n) va Ph?m Ng? Lao , Tr?n Nh?t Du?t (ban vo). ^[1] Trong th?i k? tr? vi c?a ong, đ?i Vi?t phat tri?n h?ng th?nh, du ph?i ch?ng l?i m?t s? đ?t xam l?n c?a Ai Lao tren h??ng Tay. ^{[2] [3]} Vua Anh Tong s? d?ng t??ng tai Ph?m Ng? Lao đanh b?i quan Ai Lao. Ong con ng?n ch?n s? l?n chi?m c?a ng??i Nguyen ? bien gi?i phia B?c, va m? r?ng lanh th? đ?i Vi?t v? ph??ng Nam thong qua cu?c hon nhan gi?a Huy?n Tran cong chua (em gai ong) v?i vua Chiem Thanh . ^{[4] [5]} Sau khi nh??ng ngoi cho con la Tr?n M?nh (t?c vua Tr?n Minh Tong ) vao n?m 1314, Th??ng hoang Anh Tong ti?p t?c h? tr? Minh Tong cai qu?n n??c Vi?t.

Gi?ng nh? cac tien đ?, Tr?n Anh Tong la m?t Ph?t t? m? đ?o. N?m 1299, Th??ng hoang Tr?n Nhan Tong xu?t gia va sang l?p Thi?n phai Truc Lam – giao h?i th?ng nh?t đ?u tien c?a Ph?t giao Vi?t Nam . Tr?n Anh Tong đa co nhi?u đong gop cho s? phat tri?n c?a giao h?i nay, qua vi?c khuy?n khich cac thi?n s? phai Truc Lam thuy?t phap ? nhi?u n?i, cung d??ng ti?n c?a, v?t li?u cho vi?c xay chua, thap va v?n đ?ng cac thanh vien hoang gia lam th?. Ong c?ng hay sang tac th? ca, nh?ng ngay nay ch? con 12 bai chep trong Vi?t am thi t?p .

Thi?u th?i [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Tr?n Anh Tong ten huy la Tr?n Thuyen , ten ch? la Nh?t S?y (日?) ho?c Nh?t Sang (日?/日??), ^[6] la đich tr??ng t? c?a Tr?n Nhan Tong Tr?n Kham (vua th? 3 tri?u Tr?n) va la đich tr??ng ton c?a Tr?n Thanh Tong Tr?n Ho?ng (vua th? 2 tri?u Tr?n). Ong sinh vao ngay 17 thang 9 n?m Binh Ty , t?c ngay 25 thang 10 n?m 1276 theo Tay l?ch , ch? kho?ng 7 thang tr??c khi ong c? n?i c?a ong la Thai th??ng hoang Tr?n Thai Tong qua đ?i. M? ong, Kham T? B?o Thanh Hoang h?u , la con gai c?a H?ng đ?o v??ng Tr?n Qu?c Tu?n . ^{[7] [8]} Vao th?i đi?m ma Tr?n Thuyen đ??c sinh ra, ph? than v?n con la Hoang thai t? , vi v?y ma ong đa đ??c ong n?i l?p lam Hoang thai ton . ^[7]

H?n m?t n?m sau khi Thai th??ng hoang Thai Tong qua đ?i, Thanh Tong noi theo ph? hoang truy?n ngoi cho con la Thai t? Tr?n Kham, t?c Tr?n Nhan Tong , ma lui v? lam Thai th??ng hoang. ^[9] M?u than c?a ong la Tr?n phi c?ng đ??c t?n phong lam hoang h?u. ^[10] Tuy nhien, mai đ?n ngay 3 thang 2 am l?ch n?m Nham Thin ( 1292 ), Tr?n Nhan Tong m?i phong Tr?n Thuyen lam Hoang thai t? , khi ?y ong đa 16 tu?i. ^[a] Ngay d?p đo, tri?u đinh đa ch?n con gai c?a H?ng Nh??ng v??ng Tr?n Qu?c T?ng l?p lam thai t? phi. ^{[11] [12]} Tr?n Qu?c T?ng la em ru?t c?a hoang h?u, cho nen n?u xet v? m?i quan h?, Tr?n Thuyen va thai t? phi la anh em h? con co con c?u ben ngo?i, con v? ben n?i thi hai ng??i đ?u g?i Thai T? Tr?n Th?a la k? n?i. Hon nhan c?n huy?t x?y ra v?i m?t đ? th??ng xuyen vao th?i nha Tr?n, ^[13] nguyen nhan chinh đ??c cho la đ? đ? phong tr??ng h?p b? ngo?i t?c c??p ngoi, t??ng t? nh? cach ma h? đa s? d?ng đ? đo?t l?y ngai vang t? nha Ly . ^[14]

Tr? vi [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Ngay 9 thang 3 am l?ch n?m Quy T? , t?c ngay 16 thang 4 n?m 1293 theo Tay l?ch, Tr?n Nhan Tong truy?n ngoi cho Thai t? Tr?n Thuyen, t?c Hoang đ? Tr?n Anh Tong. Anh Tong t? x?ng la "Anh Hoang" (英皇) va ton vua cha lam Thai th??ng hoang . ^[15] Nha vua l?y nien hi?u la "H?ng Long" (興隆) va s? d?ng no cho đ?n khi ong noi theo cac v? tien đ? thoai v? nh??ng ngoi cho con trai. ^[16] Ong c?ng đ??c tri?u th?n t?ng ton hi?u "?ng Thien Qu?ng V?n Nhan Minh Thanh Hi?u Hoang đ?" (應天廣運仁明聖孝皇帝). ^[15] Th?i gian ong tr? vi đ??c coi la th?i k? th?nh tr? nh?t c?a nha Tr?n.

đ?i n?i [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Khi m?i len n?i ngoi, Tr?n Anh Tong thich r??u che va th??ng thich đi vi hanh cung m?y ng??i th? v?, co l?n b? m?t s? ng??i "vo l?i" nem g?ch trung đ?u. Th??ng hoang bi?t chuy?n, ch? bi?t l?c đ?u. ^[17] Luc b?y gi?, Th??ng hoang Tr?n Nhan Tong đa rut v? hanh cung Thien Tr??ng , th?nh tho?ng m?i quay v? Th?ng Long. S? c? ghi chep, m?t ngay n? Nhan Tong h?i cung, g?p ph?i Anh Tong do u?ng r??u say nen mai tr?a v?n ch?a ng? d?y. Ong n?i gi?n li?n quay v? Thien Tr??ng, h? chi?u cho ba quan ngay mai ph?i t? t?p ? đo nghe ch?. ^{[18] [19]} Khi t?nh d?y ong v?i va cung m?t ng??i h?c tro la đoan Nh? Hai t?c t?c đ?n Thien Tr??ng dang bi?u t? t?i. ^[20] Nhan Tong đ?c bi?u, m?i m?ng r?ng: "Tr?m con co con khac c?ng co th? n?i ngoi đ??c. Tr?m con s?ng ma ng??i con dam nh? th?. Hu?ng chi sau nay?" ^[21] T? đo Anh Tong tr? nen minh m?n h?n, khong nh?ng th? ong con khong ?a nh?ng ng??i nghi?n r??u. Theo đ?i Vi?t S? ky Toan th? , khi Th??ng hoang g?i y Anh Tong ch?n N?i th? Chanh ch??ng Nguy?n Qu?c Ph? lam Hanh khi?n, Anh Tong t? ch?i: "N?u l?y ngoi th? ma ban, thi Qu?c ph? đ??c r?i, ch? hi?m h?n nghi?n r??u thoi!". ^[22]

Anh Tong c?ng la ng??i bai b? t?c x?m hinh r?ng vao đui c?a cac vua đ?i Vi?t. ^{[b] [23]} Toan th? ghi l?i, Th??ng hoang Nhan Tong đa tri?u Anh Tong đ?n cung Trung Quang va b?o r?ng: "Nha ta v?n la ng??i h? l?u [song n??c], đ?i đ?i chu?ng d?ng c?m, th??ng x?m hinh r?ng vao đui. N?p nha theo ngh? vo, nen x?m r?ng vao đui đ? t? la khong quen g?c". Khi đo th? x?m đa ch? s?n tr??c c?ng cung; nh?ng th?a luc Th??ng hoang nhin sang h??ng khac, Anh Tong l?n tr?n v? cung Trung Hoa. Th??ng hoang bi?t y va khong b?t Anh Tong ph?i x?m minh n?a. ^[18]

Ben c?nh đo, Tr?n Anh Tong đa ch?p hanh nghiem tuc n? n?p, k? c??ng c?a hoang tri?u. Thang 3 am l?ch n?m 1296, ong sai đanh quan th??ng ph?m Nguy?n H?ng đ?n ch?t vi t?i me bai b?c. ^[24] Ong c?ng ban chi?u c?m ph?m huy ten c?a 8 vua nha Ly , cung v?i cac t? ph? nha Tr?n la Tr?n Ly , Tr?n Th?a , Tr?n Thai Tong , Tr?n Thanh Tong va Tr?n Nhan Tong . ^{[8] [25]} Ngoai ra, Toan th? con chep l?i: co l?n Anh Tong đi cung th? phi la Huy T?; ba nay khong ph?i Chinh cung Hoang h?u nen khong đ??c đi ki?u. Thu?n Thanh Hoang h?u l?y ki?u c?a minh cho Huy T? đi, nh?ng Anh Tong ng?n c?n: "Co yeu quy Huy T? thi cho cai khac, ch? cai ki?u ng?i con đi?n ch? c?, khong th? cho đ??c". ^[22] Thang 10 am l?ch n?m 1300 , Tr?n Anh Tong đ?t quy ch? m?i v? trang ph?c ba quan, theo đo quan v?n đ?i m? ch? đinh mau đen, thu?c quan đ?i m? toan hoa mau xanh co hai vong vang đinh vao hai ben. Ao c?a quan v?n, t??ng vo ph?i co ?ng tay r?ng t? 9 t?c đ?n 1 th??c 2 t?c, khong đ??c r?ng d??i 8 t?c. Ngoai ra, cac quan v?n vo đ?u khong đ??c phep m?c xiem, t?ng quan khong đ??c phep m?c th??ng. đ?n mua xuan n?m 1301 , nha vua l?i ban chi?u cho ba quan v?n vo đ?u dung m? ch? đinh, co mi?ng l?a b?c toc mau tia xen mau bi?c. ^[26]

Tr?n Anh Tong c?ng chu tr?ng đ?n vi?c chieu hi?n đai s?. Trong th?i gian đ?u tr? vi, ong t? ra phong khoang trong vi?c b? nhi?m quan ch?c. Nh?ng sau khi nghe Th??ng hoang phe binh r?ng: "Sao l?i co m?t n??c be b?ng ban tay ma phong quan t??c nhi?u nh? th?", Anh Tong dung ng??i c?n th?n h?n. ^[27] Ong đa tr?ng d?ng nh?ng v?n th?n gi?i nh? Bui M?c đ?c ^[25] , Tr??ng Han Sieu , ^[28] Tr?n Thi Ki?n ^[26] hay đoan Nh? Hai ^[29] , cung v?i nh?ng t??ng l?nh tai ba nh? Chieu V?n đ?i v??ng Tr?n Nh?t Du?t , Hu? V? đ?i v??ng Tr?n Qu?c Ch?n hay Ph?m Ng? Lao . ^{[30] [23]} đ?c bi?t, đoan Nh? Hai con tr? nh?ng đa đ??c Anh Tong phong ch?c Ng? s? trung tan, khi?n co ng??i cham chi?m b?ng 2 cau th?: " On cau ch? c?: đai ng? s?; Mi?ng s?a con hoi: Trung tan đoan". Anh Tong m?c k? nh?ng l?i đ?n đ?i nay. ^[31] Trai l?i, ng??i kem tai đ?c nh? B?o H?ng (1 ton th?t ma Anh Tong yeu m?n), Nguy?n S? C? va Chu B? (c?n th?n c?a Anh Tong t? khi ong con nh?) đ?u khong đ??c gi? cac ch?c l?n. ^{[29] [22] [32]}

Thang 3 am l?ch n?m 1304 , Anh Tong m? khoa thi Thai h?c sinh tim ng??i hi?n giup n??c. Th? l? k? thi nay g?m 4 b??c: b??c 1 la thi am t? thien Y qu?c (l?y t? sach Qu?c ng?) va truy?n M?c Thien t?, ng??i nao khong qua đ??c b??c nay s? b? lo?i th?i; b??c 2 thi gi?i ngh?a kinh sach Nho giao, lam th? theo th? c? thi ng? ngon tr??ng thien v? "v??ng đ? khoan manh" (dung lu?t "tai nan x? tr?"), lam phu "đ? đ?c hi?u sinh, hi?p v? dan tam"; b??c 3 thi v? ch?, chi?u, bi?u; b??c cu?i cung la thi đ?i sach. Khoa thi nay l?y đ??c 48 ng??i g?m Tr?ng nguyen M?c đ?nh Chi (đ??c phong ch?c Thai h?c sinh h?a d?ng th?, sung lam N?i th? gia), B?ng nhan Bui M? (lanh ch?c Chi h?u b? th? m?o sam, sung lam N?i l?nh th? gia), Tham hoa Tr??ng Phong (lanh ch?c Hi?u th? quy?n mi?n, sung lam Nh? t?), Hoang giap Nguy?n Trung Ng?n cung 44 thai h?c sinh. Ba ng??i đ? đ?u đ??c ra c?a Long Mon d?o ch?i đ??ng ph? 3 ngay. ^{[33] [34] [23]} Nh? s? giup đ? c?a Th??ng hoang va b? toi, Anh Tong đa gi? v?ng s? h?ng th?nh v? chinh tr?, kinh t? va v?n hoa c?a đ?i Vi?t. ^{[2] [3] [23] [32]}

Ton sung Ph?t giao [ s?a | s?a ma ngu?n ]

C?ng gi?ng nh? nhi?u v? vua Tr?n khac, Anh Tong c?ng la m?t tin đ? Ph?t giao thu?n thanh. ^[35] N?m 1299 , Th??ng hoang Tr?n Nhan Tong xu?t gia t?i nui Yen T? ( Qu?ng Ninh ), l?y đ?o hi?u la Giac hoang đi?u ng? va l?p ra Thi?n phai Truc Lam . ^[36] đay đ??c xem la giao h?i th?ng nh?t đ?u tien c?a đ?o Ph?t ? Vi?t Nam . ^[37] đ?n n?m 1308 , đi?u ng? vien t?ch; đ? t? đi?u ng? la Phap Loa tr? thanh T? th? hai c?a phai Thi?n Truc Lam. Anh Tong h? tr? tich c?c cho đi?u ng? va Phap Loa trong vi?c phat tri?n giao h?i. ^[38] Sach Tam T? th?c l?c co ch? mo t? Anh Tong la "đ?i thi ch? c?a Ph?t phap". ^{[39] [40]} Mua đong n?m 1304 , Anh Tong th?nh c?u đi?u ng? v? Th?ng Long đ? truy?n tam Tam gi?i B? tat t?i gia cho ong. ^[41] Theo gi?i thich c?a Nguy?n Lang trong Vi?t Nam Ph?t giao s? lu?n , v?i vi?c th?c hanh gi?i B? tat T?i gia, Anh Tong đa l?p nguy?n dung hoang quy?n c?a minh nh? m?t ph??ng ti?n cho vi?c "c?u nhan đ? th?" tren tinh th?n Ph?t giao đ?i th?a . Vi?c Anh Tong th?c hi?n Tam gi?i B? tat đa khuy?n khich nhi?u ton th?t, quan l?i quy y Ph?t-Phap-T?ng va th? tri ng? gi?i . ^[35]

Theo sach Thanh đ?ng ng? l?c (m?t tac ph?m Ph?t giao khuy?t danh ra đ?i cu?i th? k? 14), trong th?i k? tr? vi c?a minh, Tr?n Anh Tong đa khuy?n khich cac cao t?ng nh? Nh? t? Phap Loa, Qu?c s? Li?u Minh thuy?t gi?ng kinh sach Ph?t giao noi chung – va Thi?n tong noi rieng – t?i nhi?u n?i nh? chua T? Phuc (Th?ng Long) va am Th??ng L?c (Thien Tr??ng). ^[41] Cu?n Vi?t Nam Ph?t giao s? lu?n con cho bi?t, Tr?n Anh Tong đa chu c?p th? xay va v?t li?u cho giao h?i đ? xay c?t t? vi?n, t?nh th?t. đ?ng th?i, ong cho đ?p nhi?u t??ng Ph?t l?n va keu g?i v??ng h?u, cung nhan c?ng hi?n hang tr?m m?u ru?ng cho cac trung tam tu h?c. Nha vua c?ng dang t?ng tau thuy?n va dan phu cho th?y Phap Loa nh?ng th?y khong l?y. ^[38] Vao cac n?m 1313 va 1319 , khi s?n xu?t nong nghi?p g?p kho kh?n, Tr?n Anh Tong đa l?y vang b?c t? qu?c kh? va dang cho Phap Loa, sau đo th?y phan phat cho dan ngheo. ^[41] Cac vua đ?u th?i Tr?n đ?u la hanh gi? Thi?n Tong; nh?ng đ?n đ?i Anh Tong, M?t tong b?t đ?u ?nh h??ng t?i gi?i Ph?t t? đ?i Vi?t – k? c? nha vua. N?m 1318, Tr?n Anh Tong đa th?nh c?u nha s? ng??i Nam A la Ban đ? đa O Sa Th?t L?i d?ch B?ch Tan Th?n Chu kinh – m?t v?n b?n Ph?t giao M?t tong. ^[38] S? c? c?ng ghi nh?n s? hi?n di?n c?a m?t nha s? M?t Tong ng??i ?n ten Du Chi Ba Lam "t? noi la 300 tu?i, co th? ng?i x?p b?ng n?i tren m?t n??c, l?i co th? thu c? ng? t?ng len ng?c, lam cho trong b?ng lep k?p, ch? con da b?ng va x??ng s?ng thoi". Con gai s? la đa La Thanh đa tr? th?n phi t?n c?a Anh Tong. ^{[42] [38]}

Quan h? v?i Nguyen Mong [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Tr?n Anh Tong len ngoi trong b?i c?nh quan h? đ?i Vi?t ? Nguyen Mong đang c?ng th?ng. M?c du nha Tr?n đa đanh b?i 3 cu?c xam l??c c?a Mong Nguyen vao cac n?m 1258 , 1285 va 1287 , ng??i Nguyen v?n ch?a d?t b? tham v?ng thon tinh đ?i Vi?t. ^[43] N?m 1293 , hoang đ? nha Nguyen la H?t T?t Li?t sai Th??ng th? B? binh L??ng T?ng ep Anh Tong sang ch?u. Anh Tong cao b?nh khong đi, đ?ng th?i c? đao T? K? đi tri?u c?ng. ^[44] H?t T?t Li?t sai giam T? K? t?i Giang L?ng va chu?n b? xam l??c đ?i Vi?t. Tuy nhien, cong vi?c chu?n b? ch?a hoan t?t thi H?t T?t Li?t ch?t; thang 1 am l?ch n?m 1294 , tan hoang đ? Nguyen Thanh Tong ra l?nh bai binh va tr? T? K? v? n??c. Quan h? Nguyen ? Vi?t tr? l?i binh th??ng. ^[45]

Thang 2 am l?ch n?m 1295 , nha Nguyen c? Ly Tr?ng Tan, Tieu Ph??ng Nhai đi s? sang đ?i Vi?t . S? b? nay đa đ??c Th??ng hoang Tr?n Nhan Tong va vua Tr?n Anh Tong đon ti?p t? t?. ^{[39] [46] [32]} Sau khi hai s? Nguyen v? n??c, Anh Tong sai N?i vien ngo?i lang Tr?n Kh?c D?ng cung Ph?m Th?o sang Nguyen đ? xin th?nh ?n b?n m?i nh?t c?a đ?i t?ng kinh Ph?t giao . Tri?u đinh nha Nguyen ch?p thu?n. ^{[47] [24] [48] [38]} K? t?c chinh sach c?a cac vua tr??c, Tr?n Anh Tong c?ng n?p đ?u đ?n cho nha Nguyen vao cac n?m 1308 , 1311 va 1312 . ^[48] Toan th? co chep l?i chuy?n đi s? c?a M?c đ?nh Chi n?m 1308 va nh?ng di?n bi?n tich c?c c?a ho?t đ?ng ngo?i giao nay. ^[49] Ben c?nh thai đ? m?m d?o đo, Tr?n Anh Tong c?ng kien quy?t khong đ? ng??i Nguyen xam ph?m đ?i Vi?t. Tr??c khi H?ng đ?o đ?i v??ng Tr?n Qu?c Tu?n m?t n?m 1300, Anh Tong đa h?c h?i v? t??ng lao thanh nay v? kinh nghi?m ch?ng xam l??c t? ph??ng B?c. ^[50] D?a tren d? li?u t? Nguyen s? lo?i bien (Trung Qu?c), sach Kham đ?nh Vi?t s? Thong giam C??ng m?c co mo t? m?t cu?c tranh ch?p gi?a hai n??c vao n?m 1313 : ^[4]

"Luc ?y, vien Tri chau Tr?n An nha Nguyen la Tri?u Giac b?t ng??i chau T? Lang n??c ta, l?y m?t m?t l? vang, va l?n h?n m?t nghin kho?ng ru?ng. Nha vua ben sai quan sang đanh chau Quy Thu?n va chau D??ng L?i nha Nguyen, noi ro la c?t sang đanh đ? bao thu. Nha Nguyen sai vien thien h? L?u Nguyen Hanh sang do xet... r?i đ?a cong đi?p sang ta noi: "Tr??c kia, nha Han đ?t ra chin qu?n, danh giao hoa c?a Trung Qu?c đa tran lan t?i. Hu?ng chi, An Nam đ?i v?i Trung Qu?c, nao la dang đ?a đ?, nao la n?p l? c?ng, danh ph?n tren d??i đa phan minh, Trung Qu?c đ?i v?i An Nam, thi ban cho m?t cach đ?y đ?n khong k? đ?n vi?c đap l?i đ?n s?, cai ?n hu? yen ?y ng??i ph??ng xa th?t la h?t s?c. Nh? th? thanh tri?u co ph? b?c gi quy qu?c đau! Th? ma bay gi? sao l?i t? nhien gay ra s? khong yen lanh, dung s?c ngong cu?ng đ? m? r?ng b? coi…""

C??ng m?c c?ng thu?t l?i s? h?i đap c?a Anh Tong, lam nha Nguyen ph?i xu?ng n??c: ^[4]

"Nha vua tr? l?i: "đ?y la nh?ng ng??i nh? m?n ? ngoai bien gi?i t? lam vi?c khong yen lanh, n??c toi bi?t th? nao đ??c vi?c ?y". Nhan th?, Nguyen Hanh dang th? len noi v?i vua Nguyen: "Tr??c kia An Nam đa t?ng xam ph?m vao đ?t V?nh Binh, nay l?i quen thoi c?; ngh? nen sai quan đ?n tuyen truy?n d? b?o, đ?nh l?i b? coi va nghiem s?c quan l?i ? bien gi?i khong đ??c xam ph?m l?n nhau nh? th? m?i gi? đ??c s? yen ?n lau dai ? ngoai bien gi?i". Vua Nguyen y theo l?i tau, sai ng??i đem s?c th? đ?n d? b?o. Do đ?y nha vua m?i cho bai binh."

Chi?n tranh v?i Ai Lao [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Sau n?m 1294 , tinh hinh bien gi?i phia B?c t??ng đ?i ?n đ?nh; nh?ng ? phia Tay Nam, hai vua Nhan Tong va Anh Tong ph?i đ?i m?t v?i cac cu?c xam l?n c?a Ai Lao . ^[51] Thang 8 am l?ch n?m 1294 , Th??ng hoang Tr?n Nhan Tong than chinh đi d?p. M? man tr?n đanh, đ?i quan tien phong c?a đ?i Vi?t đa b? quan Ai Lao vay đanh kh?n đ?n. T??ng Ph?m Ng? Lao đa thuc quan pha vay, sau đo đanh tan quan Ai Lao va "b?t đ??c ng??i va suc v?t nhi?u khong k? xi?t" (theo đ?i Vi?t S? ky Toan th? ). Vua Anh Tong đa th??ng binh phu b?ng vang (kinh phu) cho Ph?m Ng? Lao. ^[44]

N?m 1298 , quan Ai Lao tran t?i chi?m song Chang Lang. Quan đ?i Vi?t do Ph?m Ng? Lao ch? huy đa ph?n cong va l?y l?i lanh th?. Sau tr?n đanh đo, Tr?n Anh Tong t?ng binh phu hinh đam may (van phu) cho Ph?m Ng? Lao. ^{[8] [52]} Thang 10 am l?ch n?m 1298 , quan Ai Lao l?i sang qu?y pha, Anh Tong đi?u quan đi đ?i pho. Hang t??ng nha Nguyen la Tr??ng Hi?n đa t? tr?n; Anh Tong sai l?p bai v? th? Tr??ng Hi?n trong Thai mi?u. ^[53] đ?n thang 3 am l?ch n?m 1301 , ng??i Ai Lao t?n cong đa Giang . Vang l?nh Anh Tong, Ph?m Ng? Lao đem quan t?i M??ng Mai (nay thu?c huy?n Mai Chau , t?nh Hoa Binh ) va pha tan quan Ai Lao. ^[54] Do chi?n cong nay, Ph?m Ng? Lao đ??c nha vua phong ch?c Than v? đ?i t??ng quan. Sau tr?n M??ng Mai, s? c? khong con ghi l?i m?t cu?c xam l?n nao c?a Ai Lao trong th?i Anh Tong n?a. ^{[26] [51]}

M? r?ng lanh th? [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Kho?ng thang 3 am l?ch n?m 1301 , đi?u ng? Tr?n Nhan Tong sang vi?ng th?m Chiem Thanh , đ??c vua Chiem la Ch? Man ti?p đai n?ng h?u va ? l?i Chiem Thanh g?n 9 thang. Trong chuy?n đi nay, đi?u ng? đa h?a g? con gai la Huy?n Tran (em Tr?n Anh Tong) cho Ch? Man. ^{[55] [39]} Sau đo Ch? Man đa nhi?u l?n sai s? sang h?i v? vi?c hon l?, nh?ng cac đ?i th?n nha Tr?n đ?u ph?n đ?i, ch? co V?n Tuc v??ng Tr?n đ?o Tai va Nh?p n?i Hanh khi?n Tr?n Kh?c Chung ch?p nh?n. ^[44] Thang 6 am l?ch n?m 1306 , Tr?n Anh Tong đ?ng y g? Huy?n Tran cho Ch? Man . ^[29] Huy?n Tran v? Chiem Thanh va đ??c phong lam hoang h?u. Ch? Man dang hai chau O , Ry (con g?i la Ly) cho đ?i Vi?t lam h?i mon. Tr?n Anh Tong đa đ?i ten chau O thanh chau Thu?n va chau Ly thanh chau Hoa. Dan Chiem ? hai chau nay khong ch?u ph?c tung, nen Anh Tong sai đoan Nh? Hai đ?n thu ph?c nhan tam. Thong qua cac bi?n phap nh? b? nhi?m quan t??c, phan phat ru?ng đ?t va xa thu? nhi?u n?m cho ng??i b?n đ?a, Nh? Hai đa duy tri đ??c ?n đ?nh t?i vung đ?t đ?a đ?u phia Nam. ^[56]

M?t n?m sau hon l? c?a Huy?n Tran, Ch? Man qua đ?i vao thang 5 am l?ch n?m 1307. Th? t? Chiem sai s? sang đ?i Vi?t bao tang. Theo phong t?c n??c Chiem, khi vua ch?t hoang h?u ph?i len gian h?a đ? tu?n tang. Tr?n Anh Tong bi?t tin, sai Hanh khi?n Tr?n Kh?c Chung v? sang vi?ng tang, tim cach c?u Huy?n Tran . Tr?n Kh?c Chung bay k? thanh cong, c?u đ??c Huy?n Tran đ?a xu?ng thuy?n va r??c ba v? đ?i Vi?t b?ng đ??ng bi?n. ^{[56] [57]} Sau khi Ch? Man ch?t, em la Ch? Chi len ngoi vua Chiem Thanh. Theo sach Vi?t Nam s? l??c , Ch? Chi "hay ph?n tr?c, khong gi? nh?ng đi?u giao ??c tr??c" v?i đ?i Vi?t. ^[51] Thang 12 am l?ch n?m 1311 , Tr?n Anh Tong quy?t đ?nh t?n cong Chiem Thanh. D??i s? ch? huy c?a nha vua cung Hu? V? đ?i v??ng Tr?n Qu?c Ch?n va Nhan Hu? v??ng Tr?n Khanh D? , quan đ?i đ?i Vi?t đa chia lam 3 canh th?y, b? ti?n vao ph??ng Nam, bu?c vua Chiem la Ch? Chi đ?u hang. Sach đ?i Vi?t S? ky Toan th? đa thu?t l?i m?t s? chi ti?t v? cu?c chinh ph?t Chiem Thanh th?i Tr?n Anh Tong: ^[42]

"Mua h?, thang 5, d? b?t đ??c chua Chiem Thanh Ch? Chi đem v?; phong em h?n la Ch? đa A Ba Niem lam A h?u tr?n gi? đ?t ?y.

Tr??c đo, Ch? Chi sai ng??i sang c?ng. Ng??i ?y la tr?i ch? Cau Chiem. Vua sai đoan Nh? Hai bi m?t ??c h?n v?i h?n. đ?n khi vua đich than đi đanh, đ?n ph? Lam Binh, chia quan lam ba đ??ng: Hu? V? v??ng Qu?c Ch?n theo đ??ng nui, Nhan Hu? v??ng Khanh D? theo đ??ng bi?n, vua t? d?n sau quan theo đ??ng b?; th?y b? cung ti?n. L?y đoan Nh? Hai lam Thien t? chieu d? s? đi tr??c.

Vua đ?n Cau Chiem d?ng l?i. Nh? Hai sai ng??i t?i ch? tr?i ch?, noi ro y yeu c?u qu?c ch? ra hang. Tr?i ch? bao cao v?i Ch? Chi. Ch? Chi nghe theo, đem gia thu?c đi đ??ng bi?n t?i hang. Nhan Hu? v??ng đem quan đu?i theo. Nh? Hai l?p t?c ch?y th? tau r?ng:

"Khanh D? đ?nh c??p cong vua".

Vua gi?n l?m, sai b?t giam quan c?a Khanh D? la Nguy?n Ng?i đem ch?t chan. Nhan Hu? s?, đ?n ng? doanh t? t?i va noi r?ng:

"Th?n s? no đ?n gi?a bi?n l?i đ?i b?ng khac, nen m?i ch?n đ?ng sau thoi".

Vua nguoi gi?n, sai chia quan đi tu?n cac b? l?c. Ng??i Chiem t? t?p đ?nh đanh vao ng? doanh. Ti?ng voi đa g?n, quan s? co v? lo s?. đ??c vai hom, quan c?a Hu? V? v??ng t? tim đ??ng ma t?i, ng??i Chiem ch?y tan. Tr?n nay khong m?t m?t m?i ten ma Chiem Thanh b? d?p, đo la cong s?c c?a Nh? Hai. "

Anh Tong l?p em Ch? Chi la Ch? đa A Ba Niem lam vua ch? h?u đ?t Chiem. ^[51] Thang 6 am l?ch n?m 1312 , vua Tr?n chi?n th?ng tr? v? kinh s?. Anh Tong khong lam l? phong th??ng cong th?n vi ong quan ni?m "cong lao c?a cac quan ? l?i gi? n??c va cac t??ng theo ta đi đanh tr?n la ngang nhau" . ^[58] Ch? Chi đ??c phong t??c Hi?u Thu?n v??ng, khong lau sau thi ch?t ? hanh cung Gia Lam (Th?ng Long) va đ??c h?a tang. ^[59]

Theo sach An Nam chi l??c c?a Le T?c ben nha Nguyen, mua đong n?m 1311 , nha Nguyen sai Th??ng th? B? L? Nai Ma Thai đi s? sang đ?i Vi?t, đ? bao vi?c đ?ng quang c?a Nguyen Nhan Tong , nh?ng Tr?n Anh Tong b?n đanh Chiem nen khong th? đon ti?p. Gi?a n?m 1312, Anh Tong v? đ?n kinh đo, li?n sai s? sang chuc m?ng Nguyen Nhan Tong va t? l?i v? vi?c khong ti?p s? Nguyen. ^[48] N?m 1313, quan Xiem La sang xam l?n Chiem Thanh. Tr?n Anh Tong ch? đ?nh đ? Thien H? lam Kinh l??c s? Ngh? An va Lam Binh giup ng??i Chiem chi?n đ?u gi? đ?t. ^{[60] [61]}

Truy?n ngoi va qua đ?i [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Thang 1 am l?ch n?m 1305 , Tr?n Anh Tong l?p con th? 4 la Tr?n M?nh lam thai t? . ^[29] Ngay 18 thang 3 am l?ch n?m Giap D?n (nh?m ngay 3 thang 4) n?m 1314 , ong nh??ng ngoi cho Tr?n M?nh, t?c Hoang đ? Tr?n Minh Tong . Anh Tong lui v? Thien Tr??ng ( Nam đ?nh ) lam Thai th??ng hoang , đ??c t?ng ton hi?u la "Quang Nghieu Du? V? Thai Th??ng Hoang đ?" (光?睿武太上皇帝). ^{[62] [63]} Tren danh ngh?a Th??ng hoang, Tr?n Anh Tong v?n tham gia cong vi?c tri?u chinh. ^[27] Ong đa khuyen b?o Minh Tong ph?i tin dung nh?ng ng??i tai đ?c nh? Bui M?c đ?c hay Hu? V? đ?i v??ng Qu?c Ch?n , va ph?i hi?u bi?t kinh nghi?m t? cac th?i vua tr??c. đ?i Vi?t ti?p t?c th?nh tr? d??i s? cai qu?n c?a hai vua Anh Tong, Minh Tong cung cac đ?i th?n tai n?ng. ^[64]

Cu?i n?m 1318 , Th??ng hoang Tr?n Anh Tong đau n?ng. Theo Toan th? B?o T? Hoang h?u đa cho g?i s? Phap Loa (Ph? Tu?) v? đ? lam l? xem s? sinh t?, Anh Tong g?t đi ma b?o r?ng: "S? hay đ?n đay, ta ch?t r?i, Quan gia co sai b?o gi, thi c? vi?c lam. Con nh? chuy?n sau khi ch?t, thi s? c?ng ch?a ch?t, bi?t đau ma trinh bay vi?c ch?t v?i ta?" ^{[c] [65]} Tuy nhien, c?n c? tren s? than h?u c?a Anh Tong đ?i v?i Phap Loa, tac gi? Nguy?n Lang trong Vi?t Nam Ph?t giao s? lu?n đa nghi v?n cau chuy?n nay nh? sau: ^[38]

"L?i noi h?t h?i Phap Loa gan cho Anh Tong co l? đ??c m?t s? th?n Nho gia ghet đ?o Ph?t them vao. Co th? vi Anh Tong m?t qua khong th? noi chuy?n đ??c v?i Phap Loa, mu?n đ??c ngh? yen đoi chut tr??c khi nh?m m?t nen đa l?c đ?u khong mu?n Phap Loa vao, th? thoi. Trong tr?ng thai đo, b?o ng??i ra nh?n m?t cau noi vo l?, đo khong ph?i la phong đ? c?a m?t ng??i nh? Anh Tong."

Ngay 16 thang 3 am l?ch n?m Canh Than (nh?m ngay 21 thang 4 n?m 1320 ) Tr?n Anh Tong qua đ?i ? cung Trung Quang (thu?c ph? Thien Tr??ng ), h??ng d??ng 45 tu?i. ^[27] Ngay 12 thang 12 am l?ch n?m 1320 (t?c 10 thang 1 d??ng l?ch n?m 1321 ) ong đ??c chon c?t vao Thai l?ng t?i Yen Sinh (nay thu?c huy?n đong Tri?u, Qu?ng Ninh ). Tri?u đinh truy ton ong mi?u hi?u la Anh Tong (英宗), th?y hi?u la "?ng Thien Qu?ng V?n Hi?n V?n Du? V? Kham Minh Nhan Hi?u Hoang đ?" (應天廣運顯文睿武欽明仁孝皇帝). ^[65]

Tac ph?m [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Tac ph?m c?a Tr?n Anh Tong co Th?y van tuy but ("Tuy but n??c may") g?m 2 quy?n, trong đo ong v? nhi?u b?c h?a va d??i m?i b?c ho? đ?u co th? đ?. Tuy nhien, Anh Tong đa sai đ?t t?p th? nay tr??c khi ong m?t. Nay th? ong ch? con l?i 12 bai chep trong Vi?t am thi t?p . ^{[1] [66]} Co bai lam tren đ??ng đi chinh chi?n, co bai v?nh s?, co bai ban v? đ?o Thi?n . đang chu y la nh?ng bai t? c?nh nh? cac bai "Van tieu am", "đong S?n t?". T?p th? nay đ??c Phan Huy Chu khen la "bai nao c?ng la thanh tan va co l?c l??ng" ("V?n t?ch chi"). Ngoai ra ong con co bai "Th?ch d??c cham" (Bai cham v? nh?ng l?i can ng?n trung tr?c), sang tac đ? r?n d?y cho Thai t? Tr?n M?nh. ^{[29] [66]}

Theo nh?n xet trong cu?n Th? v?n Ly Tr?n (t?p 2, quy?n th??ng) do Nguy?n Hu? Chi , Tr?n Th? B?ng Thanh , đ? V?n H? va Tr?n Tu Chau bien so?n, th? c?a Tr?n Anh Tong "gi?n d?, trong sang, giau tinh c?m va trau chu?t. Ni?m hao h?ng c?a ng??i chi?n th?ng, mang l?i yen vui cho dan c?ng nh? ni?m t? tin, s? t?nh tao c?a m?t nha lanh đ?o t?i cao ph?n anh trong th? ong. đ?c bi?t, Anh Tong đa m? đ?u cho dong th? v?nh s? c?a n??c nha. Trong s? th? nay, thai đ? khen che nh?ng nhan v?t l?ch s? th? hi?n s? ti?p thu co phe phan v?i qua kh?, đ?ng th?i bay t? nh?ng quan đi?m tr? n??c va c?ng la nhan sinh quan c?a tac gi?..." ^[67]

Sach Th? v?n Ly-Tr?n c?ng chep l?i m?t s? thi ph?m c?a Tr?n Anh Tong nh? sau:

東山寺	"đong S?n t?"	"Chua đong S?n" [67] (b?n d?ch c?a Hu? Chi)
風搖解虎秋蟬過， 月瀉軍持夜澗寒。 休向五臺勞夢寐， 看來天下幾東山。	Phong dao gi?i h? thu thi?n quynh, Nguy?t t? quan tri d? gi?n han. H?u h??ng Ng? đai lao m?ng m?, Khan lai thien h? k? đong San.	Gio lay thi?n tr??ng ve im ti?ng, Trang ch?y trong binh, su?i l?nh h?n. M? ??c Ng? đai chi n?a nh?? Tren đ?i h? d? m?y đong S?n.
冬景	"đong c?nh"	"C?nh đong" [68] (b?n d?ch c?a Hu? Chi va Ph?m Tu Chau)
蒼描翠抹削晴峰， 紫府樓臺倚半空。 幾度碧桃先結實， 洞天三十六春風。	Th??ng mieu thuy m?t t??c tinh phong, T? ph? lau đai ? ban khong. K? đ? bich đao tien k?t th?c, đ?ng thien tam th?p l?c xuan phong.	V? th?m, to xanh sang đ?nh non, L?ng tr?i ph? tia d?a chon von. Bich đao chin s?m bao nhieu b?n? Ba sau cung tr?i gio ?m tuon.
宋度宗	"T?ng đ? Tong"	" T?ng đ? Tong " [69] (b?n d?ch c?a Hu? Chi)
邊風瑟瑟逼人寒， 正是東風盡醉間. 一日權歸師相手， 太平天子十年閒.	Bien phong s?t s?t b?c nhan han, Chinh tr? đong phong t?n tuy gian. Nh?t nh?t quy?n quy s? t??ng th?, Thai binh thien t? th?p nhien nhan.	Bien c??ng gio vut l?nh ghe ng??i, ?y luc xuan v? say l? l?i. Quy?n binh m?t ngay s? t??ng n?m, Thai binh, thien t? m??i n?m ch?i.

Nh?n đ?nh [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Cac tac gi? đ?i Vi?t s? ky toan th? đa ca ng?i Tr?n Anh Tong la v? vua "sang su?t, th?n tr?ng v? hinh ph?t" va " tinh tinh khiem t?n hoa nha, hoa m?c v?i ng??i trong h?, m?i vi?c c?a tri?u đinh đ?u t? minh quy?t đoan." ^[1] Tuy nhien, v?i nhan quan Nho giao , Toan th? v?n phe phan ong la qua m? đ?o Ph?t, r?ng "vua kheo bi?t k? th?a, cho nen th?i cu?c đi t?i thai binh, chinh tr? tr? nen t?t đ?p, v?n v?t ch? đ? ngay cang th?nh v??ng, c?ng la b?c vua t?t c?a tri?u Tr?n. Song t? h?p nha s? tren nui Yen T?, lam nh?c s?c dan d?ng gac Anh Van, thi ch?ng ph?i la t? v?t nh? trong đ?c l?n đo sao?" ^[8] Trong b? Vi?t giam thong kh?o t?ng lu?n (bien so?n vao th?i H?u Le ), s? gia Le Tung c?ng ban r?ng: "Anh Tong đ?nh c?p b?c tri?u ban c?a v?n vo, đ?t quy th?c khoa c? c?a s? nhan; khi đ?i h?n thi soat ng?c tha tu, n?m đoi to thi cho vay phat ch?n; tr? đ?o l?y nuoi dan lam kip, chinh s? l?y phong hi?n lam đ?u; v?n v?t ch? đ? m?t phen đ?i m?i, c?ng đ? lam b?c vua gi?i c?a nha Tr?n. Song theo b?n sa mon ? nui Yen T?, lam nh?c s?c dan xay gac Anh Van, khong ph?i la đ? l??ng c?a đ? v??ng." ^[70] D??i goc nhin c?a Ph?t giao, tac gi? Nguy?n Lang ? Thi?n s? Thich Nh?t H?nh co nh?n xet trong cu?n Vi?t Nam Ph?t giao S? lu?n , t?p 1, ch??ng XII r?ng: "Nhan Tong va Anh Tong la nh?ng nha chinh tr? gi?i, nh?ng đ?ng th?i c?ng la nh?ng Ph?t t? th?t s?. Nha phe binh l?ch s? co th? noi h? l?i d?ng đ?o Ph?t cho chinh tr? nh?ng nha phe binh v?n hoa c?ng co th? noi h? la nh?ng ng??i Ph?t t? sung đ?o." ^[35]

Gia quy?n [ s?a | s?a ma ngu?n ]

• Cha: Tr?n Nhan Tong Tr?n Kham.
• M?: Kham T? B?o Thanh Hoang h?u h? Tr?n (欽慈保聖皇后; ? - 1293 ), con gai H?ng đ?o đ?i v??ng Tr?n Qu?c Tu?n .

H?u phi [ s?a | s?a ma ngu?n ]

1. V?n đ?c Phu nhan h? Tr?n (文德夫人), nguyen ph?i, chau n?i H?ng đ?o đ?i v??ng Tr?n Qu?c Tu?n , con gai tr??ng c?a H?ng Nh??ng đ?i v??ng Tr?n Qu?c T?ng . L?p lam Thai t? phi n?m 1292 . Khi Anh Tong k? v? l?i l?p lam V?n đ?c Phu nhan r?i l?i ph? đi. Khong ro k?t c?c.
2. B?o T? Hoang h?u Tr?n Th? Phung (陳氏?) (保慈皇后; ? - 1330 ), con gai H?ng Nh??ng đ?i v??ng Tr?n Qu?c T?ng , em gai V?n đ?c Phu nhan. Anh Tong k? v? phong lam Thanh T? Phu nhan (聖婆夫人) r?i Thu?n Thanh Hoang h?u (順聖皇后). Minh Tong k? v? t?n ton lam Thu?n Thanh Thai th??ng hoang h?u (順聖皇太后).
3. Chieu T? Hoang h?u h? Tr?n (昭慈皇后; ? - 1359 ), luc con nh? co danh hi?u Chieu Hi?n Qu?n chua (昭賢郡主), nguyen la Huy T? Hoang phi (徽思皇妃) c?a Anh Tong, con gai duy nh?t c?a B?o Ngh?a v??ng Tr?n Binh Tr?ng va Th?y B?o Cong chua (con gai vua Tr?n Thai Tong ), m? sinh Tr?n Minh Tong . Khi Minh Tong k? v?, ba đ??c ton lam Huy T? Thai th??ng hoang phi (徽思太皇妃). Th?y hi?u c?a ba la Chieu T? Hoang thai h?u (昭慈皇太后).
4. đ? nh? cung phi Nguy?n Th? La , sinh ngay m?ng 7 thang 3 n?m Binh D?n 1266, que quan ? ?p D??ng Phuc nay la thon D??ng Phu, xa Chinh Ngh?a, huy?n Kim đ?ng, t?nh H?ng Yen. Hi?n nay ? que quan con mi?u th? va khu l?ng m? c?a ba.
5. đ? Tam phi Nguy?n Nguy?t ?nh, sinh n?m 1280, m?t ngay 14 thang 4 n?m M?u Tu?t, Que t?i Trang Quang Lang nay la thon Trang Lang đong xa Th?y H?i, huy?n Thai Th?y, t?nh Thai Binh trong m?t gia đinh lam ngh? mu?i. T? nh? ba la ng??i co tai m?o khac th??ng, h?c r?ng, bi?t nhi?u, nhan s?c h?n ng??i,
6. T?nh Hu? Th? phi h? Ph?m (?惠妃), con gai Ph?m Ng? Lao , khong con, xu?t gia n?m 1309 .
7. Giao Chau Th? phi , co t? tinh v?i đoan Nh? Hai , tri?u đinh lu?n an chem c?, nh?ng đ??c Hu? Tuc Phu nhan Hoang Chu Linh (phi t?n c?a Tr?n Thai Tong) xin tha t?i,sau đ??c tac h?p v?i đoan Nh? Hai.
8. Cung phi đa La Thanh (德妃 ), con gai s? ng??i H? la Du Chi Ba Lam .
9. Cung t?n Tr?n Th? Thai Binh (賢妃陳太平) m? sinh c?a Huy Chan Cong chua , tinh tinh tham lam, t?ng chi?m ru?ng đ?t c?a dan.
10. N? quan h? V??ng (女官王氏) m? sinh c?a Hu? Chan cong chua , đ??c yeu quy ma co thai, B?o T? Hoang h?u cho Song H??ng đ??ng (phong ng? c?a minh) lam n?i đ?. Ti?c r?ng V??ng th? b? b?nh h?u s?n ma qua đ?i. Co Cung nhan tau rieng v?i Anh Tong V??ng th? la do Hoang h?u h?i ch?t, Anh Tong v?n bi?t tinh Hoang h?u, n?i gi?n l?y roi đanh ng??i Cung nhan ?y, Hoang h?u c?ng b? qua khong đ? long.
11. N? quan Nguy?n Th? Dien . Anh Tong co y xu?t gia nen sai cung nhan ?n chay. Cac cung nhan đ?u ng?n ng?i, duy co n? quan Nguy?n Th? Dien ch?t ngon tay đem dang. Th??ng hoang ng?i khen, ban cho 40 m?u ru?ng lam l??ng ?n tu hanh ngay sau. R?i Th? Dien qu? nhien đi tu cho đ?n luc m?t, Ph?t hi?u la T?nh Quang.

H?u Du? [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Danh sach hoang t?

STT	Danh hi?u	Ten huy	Sinh m?t	M?	Ghi chu
1	Hoang tr??ng t?				Ch?t y?u.
2	Hoang nh? t?				Ch?t y?u.
3	Hoang tam t?				Ch?t y?u.
4	Tr?n Minh Tong (陳明宗)	Tr?n M?nh (陳?)	1300-1357	Chieu T? Hoang h?u (昭慈皇后)

Danh sach cong chua

STT	Danh hi?u	Ten huy	Sinh m?t	M?	Ghi chu
1	Thien Chan Cong chua (天袗公主)			B?o T? Hoang h?u (保慈皇后)	Ba h? gia v?i Hu? Chinh V??ng
2	Y Trinh Cong chua (懿貞公主)
3	Huy Chan Cong chua (徽袗公主)			Cung t?n Tr?n Th? Thai Binh (宮嬪陳氏太平)	Ba h? gia v?i Uy Gi?n H?u
4	Hu? Chan Cong chua (惠袗公主)			N? quan V??ng th? (女官王氏)
5	Thanh Chan Cong chua (聖袗公主)

Tham kh?o [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Ghi chu [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Chu thich [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Th? m?c [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Lien k?t ngoai [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Wikisource co cac tac ph?m g?c noi đ?n ho?c c?a: Tr?n Anh Tong

• Tr?n Anh Tong t?i T? đi?n bach khoa Vi?t Nam

Ti?n nhi?m: Tr?n Nhan Tong

Vua nha Tr?n 1293 - 1314

K? nhi?m: Tr?n Minh Tong