Плутон (к?рл? планета)

Сылтамалар ?ст??
Wikipedia ? ирекле энциклопедия проектыннан ([http://tt.wikipedia.org.ttcysuttlart1999.aylandirow.tmf.org.ru/wiki/Плутон (к?рл? планета) latin yazuında])
( Плутон (планета) битенн?н юн?лтелде)
Бу терминны? башка а?латмалары да бар, аларны карау ?чен Плутон битен? к?чегез.
Плутон
≪ Хаббл ≫ гал?ми телескобы фотосур?тл?ре нигезенд? ясалган Плутонны? сур?те

Плуто?н ( 134340 Pluto ; символлары: ⯓[1] ??м ♇[2] ) ? Кояш системасыны? и? зур к?рл? планета ( Эрида бел?н берр?тт?н [3] [4] [5] ), Нептун арты объекты . Элек Плутон планета дип ис?пл?нг?н, ?мма х?зерге вакытта ул Койпер билбавындагы и? зур объектлардан берсе дип санала [6] .

Койпер билбавындагы к?бесе объектлар шикелле, Плутон к?бесенч? таш ??м боздан гыйбар?т: аны? массасы Айныкыдан 5 тапкыр, ? к?л?ме ? 3 тапкыр кимр?к. Плутон орбитасы зур эксцентриситетлы ??м эклиптика яссылыкка бик авышкан.

?зене? орбитасыны? эксцентрисеты с?б?пле Плутон вакыт-вакыт Кояшка 29,6  а. б. (4,4 млрд. км) якыная (Кояшка Нептунга карата якынрак була), аннары 49,3 а. б. (7,4 млрд. км) озагая. Плутон ??м аны? и? зур иярчен Харон еш кына куш планета булып ис?пл?н?л?р, ч?нки системаны? бари?з?ге Плутон тышында урнаша [7] . Шулай ук Плутонда тагын ?ч кечер?к иярчен бар ? Никта ??м Гидра ? аларны 2005 елда ачтылар [8] ??м P4 ? и? кече, аны 2011 елны? 20 июленд? ачтылар [9] [10] .

?зене? 1930 елда ачыштан 2006 елга кад?р Плутон Кояш системасыны? тугызынчы планетасы дип ис?пл?де. ?мма XX гасыр ахырында ??м XXI гасыр башында Кояш системасыны? тышкы ?лешенд? к?п объектларны ачтылар. Алардан и? к?ренекле Квавар , Седна ??м Плутоннан 27 % массалырак Эрида [11] . 2006 елны? 24 августында ХАБ беренче м?рт?б? ≪планета≫ атамасына а?латманы бирг?н . Плутон бу билгел?м?г? туры килм?г?н, ш?а к?р? МАС аны к?рл? планеталар санына кертте, Эрида ??м Церера бел?н берг? [12] .

Иск?рм?л?р [ ?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт? ]

  1. ↑ JPL/NASA (2015-04-22). What is a Dwarf Planet? .
  2. ↑ John Lewis, ed (2004). Physics and chemistry of the solar system (2 ed.). Elsevier. p. 64.  
  3. ↑ Former 'tenth planet' may be smaller than Pluto // New Scientist. ? 8 November 2010. (ингл.)
  4. ↑ Эрида оказалась не больше Плутона // Компьюлента. ? 10 ноября 2010. 2011 елны? 13 гыйнвар к?ненд? архивланган . (рус.)
  5. ↑ Редкое затмение поссорило Плутон с плутоидом // Membrana. ? 11 ноября 2010. 2010 елны? 29 декабрь к?ненд? архивланган . (рус.)
  6. ↑ Зурлыгы буенча Плутонга якын Эрида сибелг?н т?г?р?кт? урнаша. ?г?р бу ?лк? Койпер поясы ?леше т?гел дип санасак, Плутон и? зур объект була.
  7. ↑ C. B. Olkin, L. H. Wasserman, O. G. Franz.   {{{башлык}}} // Icarus : журнал. ? Т. 164. ? № 1. ? С. 254?259. ? DOI : 10.1016/S0019-1035(03)00136-2 DOI : 10.1016/S0019-1035(03)00136-2
  8. ↑ B. Sicardy, W. Beisker и др.   {{{башлык}}} // Bulletin of the American Astronomical Society . ? Т. 38. ? С. 542.
  9. ↑ "Хаббл" случайно нашел новый спутник Плутона . Lenta.ru (20 июля 2011). ?леге чыганактан 2011-08-20 архивланды. 2011-07-20 тикшерелг?н.
  10. ↑ NASA's Hubble Discovers Another Moon Around Pluto . NASA (20 июля 2011). ?леге чыганактан 2011-08-20 архивланды. 2011-07-20 тикшерелг?н.
  11. ↑ Astronomers Measure Mass of Largest Dwarf Planet . HubbleSite (14 июня 2007). ?леге чыганактан 2011-08-18 архивланды. 28 сентября 2008 тикшерелг?н.
  12. ↑ A. Akwagyiram. (2 августа 2005). Farewell Pluto? . Би-би-си . ?леге чыганактан 2011-08-20 архивланды. 28 сентября 2008 тикшерелг?н.
Чыганак ? https://tt.wikipedia.org/w/index.php?title=Плутон_(к?рл?_планета)&oldid=4119671