Парагва?й
(
исп.
Paraguay,
гуар.
Paraguaype
), р?сми атамасы
Парагва?й Респу?бликасы
(
исп.
Republica del Paraguay,
гуар.
Teta Paraguai
) ?
К?ньяк Америкада
урнашкан ди?гезг? чыгышы булмаган
д??л?т
. "Парагвай" с?зе гуарани теленд? ?ирле
Парана елгасыны?
атамасыннан килеп чыккан.
- 1537
? испаннар
Асунсьонга
нигез сала.
- 1542
?
1640
?
Перу
испан вице-корольлеге составында.
- 1609
?
иезуитларны?
?теп кер?е.
- 1617
? Парагвай территориясе
Перу
испан вице-корольлеге кысаларында
Испанияд?н
автономияг? иреш?. ?ирле хакимиятне иезуитлар ордены кулында була.
- 1768
? иезуитларны? испан хакимияте тарафыннан Парагвайдан куылуы.
- 1776
? Парагвай
Рио-де-Ла-Плата
вице-корольлеге составына кертел?.
- 1811
? Рио-де-Ла-Платаны?
Испанияд?н
б?йсезлек алуы т?эсиренд? Парагвай Испанияг? ??м Рио-де-Ла-Платаны? д?вамчысы булган Аргентинага б?йсез д??л?т булып оеша.
- 1848
? креолларны? (испаннарны? ?ирле токымнары) хаклары индеецларны? хаклары бел?н тигезл?ш?.
- 1866
?
1870
? Бразилия ??м Аргентина бел?н сугыш (
Парагвай сугышы
). Сугыш н?ти??сенд? халык саны 1 525 000н?н 90 %ка кими (
1871 елда
221 000 кеше, шуларны? 28 000 ген? ир кеше).
- 1887
? эре ?ирбил??чел?рне? м?нф?гатьл?рен чагылдыручы ≪Колорадо≫ фиркасене? корылуы.
- 1922
?
1923
? гражданнар сугышы.
- 1932
?
1935
?
Боливия
бел?н
Чак сугышы
. Парагвай сугышта ?и??, л?кин яулап алынган ?ирл?рне
АКШ
корпорациял?ре эшк?рт? башлый.
- 1936
?
Чак сугышы
ветераннары хакимиятне ?з кулына ала.
- 1940
?
1948
?
генерал Мориниго
диктатурасы.
- 1954
?
1989
?
генерал Стресснер
диктатурасы.
- 1989 елны?
3 феврале ? Стресснер
Андрес Родригес
тарафыннан б?реп т?шерел?.
- 1992
? я?а конституция кабул ител?.
Республика
. Д??л?тне? ??м х?к?м?т башлыгы ? халык тарафыннан биш елга сайланып куелган президент.
2008 елдан
башлап Парагвайны? президенты ? сайлаучы тавышларыны? 41 %ын ?ыйган Фернандо Луго.
Парламент ? халык тарафыннан биш елга сайланучы 45 сенатордан ??м 80 депутаттан торучы ике палаталы Конгресс.
Парагвай картасы
Парагвай ??м??рияте
К?ньяк Американы?
?з?к ?лешенд? урнашкан ??м океанга чыгышы юк. К?ньякта ??м к?ньяк-к?нбатышта
Аргентина
, т?ньякта ??м т?ньяк-к?нбатышта
Боливия
, к?нчыгышта ??м т?ньяк-к?нчыгышта
Бразилия
бел?н чикт?ш. Ил
Парагвай елгасы
бел?н ике тигез булмаган кис?кк? б?ленг?н. Елганы? к?нбатышында илне? 60 %ын бил?п торучы ч?лле
Гран-Чако
?лк?се урнашкан. Халыкны? т?п ?леше яш?г?н к?нчыгышта у?дырышлы далалар ??м субтропик урманнар урнашкан.
Электр энергиясе тышка чыгарыла. ?з-?зен бодай ??м башка ризык т?рл?ре бел?н т?эмин ит?. Мамык ??м май культуралары (аеруча
кытай борчагы
) ?итештерел?.
Парагвайны? икътисады авыл ху?алыгына ??м
Бразилия
бел?н
Аргентиина
базарларына нык б?йле. Ягулык ?итештерелми. Банк ??м финанс секторлары ?сеш алмаган. Икътисад тотрыксыз ??м чит ил инвестициял?ре аз.
Т?п экспорт товарлары ?
кытай борчагы
, мамык, ит, ?семлек мае, электроэнергия, агач, к?н.
Халыкны? еллык артуы ? 2,4 %.
Уртача гомер озынлыгы ? 75,8 ел.
Укый-яза бел? ? 94 % (
2003 ел
б?ял?м?се).
Халыкны? 88 % артыгы ?
метислар
(испаннар бел?н индеецларны? кушылмасы). Чиста канлы индеецлар ? 2 %, ак халык ? 9 %. Илд? халыкара аралашуда
гуарани теле
ки? кулланыла. Халыкны? 37 %ы бары тик гуаранида аралаша, яртысы
испанча
??м гуаранича бел?, 7 %ы бары тик испан телен бел? ??м 6 % ?
немецча
,
японча
яки
корейча
с?йл?ш?.
Ил халкыны? (7,3 млн кеше, 2021 елга) 95 % тан артыгы ?зл?рен
христианнар
дип саный (89 %
католиклар
??м 8 %
протестантлар
)
[7]
. Азчылык динн?рг? мормоннар,
Б??аи
,
Ислам
,
Буддачылык
,
?инд дине
,
Я??д дине
?. б. кер?
[8]
.